10-12 YOSHLI SUZISH SPORT TURI BILAN SHUG‘ULLANUVCHI GURUHLARDA KO‘KRAKDA KURO L L USULIDA SUZISH ELIMINTLARINI O‘RGATISH USLUBLARI Dissertatsiya ishining mundarijasi № KIRISH 3-11 1 I-BOB. Suzish sport turi bilan shug ‘ ullanuvchi guruhlarda saralash va turlarga y o‘naltirish. 12 2 1.1. Suzish sporti bilan shug ‘ ullanuvchi 10-12 yoshli suzuvchilarni dastlabki saralash va turlarga yo ‘ naltirish 12-27 3 1.2. Suzish sporti bilan shug ‘ ullanuvchi guruhlarda o raliq saralash va yo`naltirish. 28-34 4 1.3. Shug ‘ ullanuvchi guruhlarda i ndividual imkoniyatlarni maksimal amalga oshirish bosqichida suzuvchilarni asosiy saralash va yo`naltirish 35-44 5 II BOB. TADQIQOT USULLARI VA UNI TASHKIL ETISH… 45 6 2.1. Tadqiqotning tashkil qilinishi 45 7 2.2. Tadqiqotning uslublari 45 8 2.3. Ilmiy-uslubiy adabiyot manbalarini tahlil qilish va amaliy tajribalarni umumlashtirish 46 9 2.4. So‘rovnomani o‘tkazilishi va tashkil etilishi 46 10 2.5.Darsdan tashqari suzish to’garaklar jarayonini pedagogik kuzatish 46 11 2.6. Tadqiqotning o‘tkazilishi 47 12 II I -BOB. K o‘krakda kurol usulida suzish el e mintlarini o‘rgatish uslublari 47 13 3.1. 10-12 yoshli suzish sport turi bilan shug‘ullanuvchilarning krol usulida kukrak bilan va chalqanchasiga yotib suzish usullarida oyoqlar harakatini o‘rganish usullari. 47-60 14 3.2.Ko’krakda kroll usulida cho’zilgan-itariladigan qo’l harakatlari 61-75 15 3.3 .Supachadan sakrash va krol usuli bilan kukrakda va chalqanchasiga yotib suzganda burilish texnikasini o‘rganish usullari. 75-76 16 3.4.Pedagogik tadqiqot natijalari . 76-77 17 UMUMIY XULOSA 78 1

TAKLIFLAR 79 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI 80-83 KIRISH Dissertatsiya mavzusining dolzarbligi . O ’zbekiston Respublikasining mustaqillik yillari mobaynida mamlakatimizda xalqning sog’lig’ini mustahkamlashga juda katta ahamiyat berilmoqda, birinchi navbatda o’sib kelayotgan kelajak avlodning jismoniy rivojlantirish va sportga jalb qilish ishlari keng olib borilyapti. Jumladan 2018 yil 22 yanvardagi 5308-sonli Prezident farmoniga muvofiq hamda suv sporti turlari bo‘yicha sport zaxirasi va yuksak mahoratli sportchilarni tayyorlash, suv sporti turlari bo‘yicha bolalar murabbiylarini tayyorlash va seleksiya ishlarini yo‘lga qo‘yish, sport muassasalari murabbiylari va xodimlarini moddiy rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish Sportning suzish turini yanada shakllanish va rivojlanishi davlatning va unda yashayotgan aholining sog’lig’ini baholovchi asosiy mezonlardan biri hisoblanadi hamda hukumatning sog’lom avlodni shakllantirish masalalariga bo’lgan munosabatni belgilab beradi. Mamlakatimiz kelajagi bo’lajak avlod qanday bo’lib voyaga yetishi, qanday boyliklarni o’zlashtirishi, ularni hayotiy pozitsiyasi qanchalik faol bo’lishi, qanday yuksak maqsadlarga xizmat qilishiga bog’liq ekanligini unutmasligimiz kerak. Biz bolalarimiz qalbi, ularning ma’naviy, axloqiy va jismoniy salomatligi uchun doim faol kurash olib borishimiz kerak. O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgan kundan boshlab sportni rivojlantirishga katta e’tibor berilmoqda. Bu esa o’sib borayotgan yosh avlodni tarbiyalash vositasi sifatida xizmat qiladi. O’zbekiston sportchilari ko’plab xalqaro musobaqalarida qatnashib kelmoqda va ular ichida Jahon chempionati, Osiyo o’yinlari va Olimpiya o’yinlari g’oliblar va sovrindorlari bor. O’zbekistonimizning mustaqillik davrlarida suzish sport turida juda ko’p sport 2

ustalari tarbiyalanib kelmoqda va davlatimizda suzish yuqori darajada rivojlanyotganini amalda ko’rish mumkin. Suzish inson organizmiga har tomonlama ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Buni o’pgina omillar bilan tushintirish mumkin. Avvalombor, suv muhiti va uning organizmga jismoniy, mexanik, biologik va harorat ta’siri unda yoqimli hissiyotlar hosil qilib, organizmning barcha tizimlarini funksional rivojlantirish, tayanch-harakat apparatining, yurak- tomir nafas va nerv tizimida turli kasalliklarning oldini olish va tuzalishiga olib keladi. Undan tashqari, biz uchun odatiy bo’lmagan tananing gorizontal holatda bo’lishi va harakatning faolligini aniq chegaralash imkoniyati ham organizmga o’z shifobaxsh ta’sirini ko’rsatadi. Suzishni o’rganishda suvdan qo’rqish va o’z kuchiga ishonmaslik hissini yengish bilan bog’liq jarayondir. Shuning uchun, agar suzishni o’rganish mashg’ulotlari to’g’ri tashkil etilsa, ular insonda dadillik, qat’iy va mardlik kabi xislatlarning rivojlanishiga yordam beradi. Suzishni o’rganish darslari ko’pincha guruhda bo’lgani sababli, ular do’stlik, birodarlik va jamoatchilik hissiyotlari tashkil topishiga olib keladi. Yaxshi suzish uchun sportchi suzish texnikasini samarali egallagan bo’lish kerak, buning uchun suv ichida tananing holatini his qilishi va tushunish kerak. Keyinchalik esa sportchi kam kuch sarflab masofa-ni iloji boricha tezlik bilan bosib o’tishi kerak. Suzish mashqlari esa suzuvchining texnikasini oshirishga samarali ta’sir ko’rsatadi. Dissertatsiyasining tadqiqot ob’ekti va predmeti. Tadqiqot ishimiz SamDU axborot resurslar markazida ilmiy adabiyotlar tashkil qilinib, 20 2 1 yil sentabr oyidan 2022 yil mart oyigacha bo’lgan vaqt oralig’ida, Samarqand shahar Sportning suv turlariga ixtisoslashgan bolalar o`smirlar sport maktabi “Delfin” suv sport majmuasida 10-12 yoshli suzish sport turi bilan shug’ullanuvchi bolalar bilan mashg’ulotlar olib bordim. Tadqiqotning maqsad vazifalari. Dissertatsiya mavzusini maqsadi jismoniy madaniyat va sportni O’zbekistonda rivojlanish denamikasini aniqlash mavzuga doir Respublikamiz Prezidenti farmonlarini, jismoniy madaniyat va 3

sportga oid qarorlarini me’yoriy hujjatlarini ijrosini tahlil qilish, sportchilarni jahon va olimpiya, Osiyo o’yinlaridagi erishgan natijalarini o’rganish va tahlil qilishdan iborat. Tadqiqot ishining ilmiy yangiligi. Magistrlik dissertasiyaning mavzusi bo’yicha ellikdan ortiq siyosiy, ilmiy, uslubiy adabiyotlar, darslik, o’quv qo’llanma va uslubiy qo’llanmalardan qisqacha malumotlarga jumladan suzish- odamning suvda o'z qo'li va oyoqlari harakati ko'magida siljishidir. Suzish sporti o'zining yo'nalish va maqsadlariga ko'ra bir qancha turlarga bo`linadi jumladan kroll usulida suv to'pi o`yinida juda qo`l kelishligi haqida ma`lumotga ega bo`ldik. Bu turlar o'z navbatida o'z usul va uslublariga ega hozirda yoshlarni ommoviy sportga jalb etishlik dolzarb muammolardan biri bo’lib kelmoqda. Biz dissertasiya ishning ilmiy yangiliklariga quyidagilarni tavsiya etamiz. 1. Yosh suzish sport turi bilan shug‘ullanuvchilarg a ko‘krakda kuroll usulida suzish elimintlarini o‘rgatish orqali mukammalikga erishtrish ; 2. Suzish sporti bilan shug’ullanuvchi 10-12 yoshli suzuvchilarni dastlabki saralash va turlarga yo`naltirish kelajakda jamoaga g’alaba keltirish imkoniyatlarini o’rganish. Tadqiqot ishining asosiy masalalari va farazi. Biz sport to’g’risidagi ilmiy, siyosiy adabiyotlarni tahlil qilish va tajribali murabbiylarning ish uslublarini kuzatish hamda yoshli suzish sport turi bilan shug‘ullanuvchi guruhlarda ko‘krakda kuroll usulida suzish elimintlarini o‘rgatish uslublari yosh organizimni rivojlantrish holatlarini o`rgandik . Suzish sport turining badanni jismonan chiniqtirishda, organizmni yanada sog‘lomlashtirishda foydasi beqiyosdir. Chunki bolaning suvda suzganda bir necha emas, balki barcha mushaklar sistemasi harakatga tushadi, binobarin odam gavdasi bir butun holda mutanosib rivojlanadi. Bejiz emaski, suzish bilan muntazam shug‘ullanib kelayotgan bolaning bo‘g‘imlari harakatchan, mustahkam, bir me’yorda harakatlanadigan paytlari mushaklari yaxshi taraqqiy 4

etgan bo‘ladi. Gavdaning raso va adl bo‘lib rivojlanishidaga erishishda katta imkonini beradi. Tadqiqot mavzusi bo`yicha a dabiyotlar sharhi ( tahlili ): Bu bo`limda biz dissertatsiya mavzusi bo`yicha ilmiy siyosiy adabiyotlarni o`rganib tahlil qildik. Bu o`rinda “Ta’lim to`g`risida”gi qonun “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”da, shuningdek Respublikamiz Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev asarlarida, ilg`or pedagoglarning darslik va o`quv yo`llanmalarida, xal donishmandchiligida o`z aksini topdi. 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining SH.M.Mirziyoevning 2017 yil 3 iyundagi “Jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora- tadbirlari to‘g‘risida” gi PQ-3031 sonli qarori «O‘zbekiston ovozi» gazetasi, 2017 yil 4 iyun. 2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.M.Mirziyoevning 2018 yil 5 martdagi “Jismoniy tarbiya va sport sohasida davlat boshqaruvi tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PF-5368-sonli qarorlarida. “ Ommaviy sport tadbirlarini yanada kuchaytirish tadbirlari to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Ma h kamasining 2003 yil 4 noyabr qarori.// Xalq so‘zi 2003 yil 5 noyabr. 3. 2018 yil 22 yanvardagi 5308-sonli Prezident farmoniga muvofiq hamda suv sporti turlari bo‘yicha sport zaxirasi va yuksak mahoratli sportchilarni tayyorlash, suv sporti turlari bo‘yicha bolalar murabbiylarini tayyorlash va seleksiya ishlarini yo‘lga qo‘yish, sport muassasalari murabbiylari va xodimlarini moddiy rag‘batlantirish tizimini takomillashtirish maqsadida Vazirlar Mahkamasining 3 maydagi 333-sonli qarori. 4. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 9 martdagi, ”O‘zbekiston sportchilarini 2020 yilda Tokio shahri (Yaponiya)da bo‘lib o‘tadigan XXXII yozgi Olimpiya XYI Paralimpiya o‘yinlariga tayyorgarlik ko‘rish to‘g‘risida” gi PQ -2821-sonli qarori. “Xalq so‘zi” gazetasi, 2017 yil 10 mart, 3, 4-bet. 5