BLUM TAKSONOMIYASI ASOSIDA O’QUV IJODIY TOPSHIRIQLAR, KO’RGAZMALI VA TARQATMA MATERIALLAR TAYYORLASH 1

MAVZU: BLUM TAKSONOMIYASI ASOSIDA O’QUV IJODIY TOPSHIRIQLAR, KO’RGAZMALI VA TARQATMA MATERIALLAR TAYYORLASH REJA: KIRISH………………………………………………………………………………3 I.BOB. Tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar va ularning darslarda qo’llanilishi……………………………………………………………………….….4 II.BOB. Ona tili va adabiyoti darslarida vazifalar va maqsadlarni loyihalashda bloom taksonomiyasi ..................................................................................................9 III.BOB. Blum ta’lim maqsadlari taksonomiyasi...................................................22 XULOSA.....................................................................................................................30 ADABIYOTLAR RO’YXATI..................................................................................31 2

KIRISH Ma’lumki, dars mashg’ulotlarida tarqatma materiallardan samarali foydalanish juda muhim ahamiyatga ega hamda ularni tayyorlash pedagogdan sabr-toqat, kreativ yondashuv va mahorat talab etadi. Tarqatma materiallar sifatida berilgan topshiriqlar ta’lim oluvchilarning dars jarayonida individual, juftlikda yoki guruh bo’lib hamkorlikda ishlashiga, berilgan topshiriqlarni hamjihatlikda bajarishiga, vaqtdan unumli foydalanishiga imkon beradi. Shuningdek, tarqatma materiallar yordamida bir vaqtning o’zida muhokama qilinayotgan savolni, axborotni ham eshitish, ham ko’rish orqali qabul qilish shubhasiz ta’lim oluvchilarning puxta bilim olishlariga va o’z navbatida ushbu egallangan bilim ular xotirasida uzoq vaqt saqlanib qolishiga yordam beradi. Bugungi kunda dars mashg’ulotlarida tarqatma materiallardan foydalanish tobora keng qo’llanilmoqda va buning samarali hamda ijobiy tomonlari yaqqol ko’zga tashlanmoqda. Darsda ta’lim oluvchilarning bilim, malaka va ko’nikmalarini birdek shakllantirishda pedagogdan ulkan mahorat talab etiladi. Bunday paytda mavzuga oid ma’lumotlarni, grammatik qoidalarni, berilgan matnlarni tarqatma material sifatida yetkazib berish muhim rol o’ynaydi. 3

I.BOB. TARQATMA MATERIALLAR, KO’RGAZMALI QUROLLAR VA ULARNING DARSLARDA QO’LLANILISHI Tarqatma materiallar - bu har qanday ko’rgazmali vositalar bo’lib, bu diagrammalar, chizmalar, jadvallar, fotosuratlar, taqdimot slaydlari va boshqalar bo’lishi mumkin. Tarqatma materiallarni tayyorlash va qo’llashda quyidagi qoidalarga alohida e’tibor qaratish maqsadga muvofiq: - matn shrifti 12 dan kichik bo’lmasligi; - sarlavhalarni bosh harf bilan yozishi; - bir betda 80 tadan ko’p belgi (harf, qavs, undov belgisi va hokazo) ishlatmaslik; - matnlar tushunarli, qisqa va oddiy bo’lishi; - varaq dizayni e’tiborni o’ziga tortishi; - tarqatish jarayonida me’yorni unutmaslik va shu kabilar. Tarqatma materiallar yordamida o’tiladigan mavzuning asosiy mazmunini berish, olingan axborotni dars davomida va darsdan tashqarida ta’lim oluvchilar bilan mustaqil muhokama qilish, ular diqqatini mustaqil fikrlash, ijodiy izlanishga qaratish, ularni darsga faol jalb qilish, ularning olgan bilimlarini nazorat qilish va sinash mumkin. Tarqatma materiallarni maqsadi, mazmuni jihatdan shartli ravishda: - axborot beruvchi; - topshiriq beruvchi; - bilimni nazorat qiluvchi turlarga ajratish mumkin. Dars jarayonida tarqatma materiallardan foydalanishda o’ziga xos kamchiliklar ham mavjud. Tarqatma materiallar tayyorlash pedagogdan ko’p kuch va vaqt, mablag’ hamda yuksak mahorat talab qiladi. Har bir ta’lim oluvchiga imkon qadar bitta tarqatma material berilishi maqsadga muvofiq. Bu qo’shimcha katta moddiy xarajatni talab qiladi. Tarqatma material asosida o’zaro muhokama cho’zilib, mavzuning boshqa qismlariga, savollariga e’tibor pasayishiga olib kelishi mumkin. 4

Ayrim kamchiliklariga qaramay, dars mashg’ulotlarida tarqatma materiallardan foydalanishning afzalligi ustun va tarqatma materiallardan barcha metodlar asosida dars o’tishda keng foydalanish mumkin. Ayniqsa chet tillarini o’qitishda grammatik qoidalar ko’pchilik ta’lim oluvchilarda ba’zi tushunmovchiliklarni yoki savollarni keltirib chiqaradi. Bu kabi holatlarda grammatik qoida tushuntirilgach, ularni mustahkamlash sifatida tarqatma materiallardan o’z o’rnida samarali foydalanish ijobiy natija beradi. Shuningdek, tarqatma materiallarning muhim ijobiy tomonlaridan yana biri shundaki, u bevosita ta’lim oluvchilarning qo’lida bo’lib, berilgan topshiriqni bajarishga bo’lgan mas’uliyat hissini oshiradi, darsda imkon qadar faol ishtirok etishiga undaydi va uning tasavvur qilib, erkin fikrlashiga imkon yaratadi. Og ’ zaki nazorat. Ushbu jarayonga pedagogning ta’lim oluvchi bilan jonli muloqoti, uning fikrlarini nutq shaklida ifodalashga mashq qildirish, bilimlarni yanada chuqurroq tekshirish maqsadida pedagog tomonidan qo’shimcha savollar berish imkoniyatlari kiradi. Pedagog tomonidan qo’yilgan savolga og’zaki javob berishga tayyorlanish doimo ta’lim oluvchining faol fikrlashi bilan bog’langan. Og’zaki javob yaxshi tayyorlangan ta’lim oluvchiga o’zining iqtidorini, qo’shimcha egallagan bilimlarini namoyish etishga ikmon beradi. Bevosita muloqot tufayli pedagogda savol-javob davomida ta’lim oluvchining bilimlari to’g’risidagi barcha gumonlarni bartaraf etish imkoni bo’ladi. Shu bilan bir vaqtda og’zaki nazoratda ularning bilimlarini baholashda ma’lum darajada pedagog shaxsiyatining aks etishi namoyon bo’ladi. Shu sababli har bir pedagogda ta’lim oluvchilarning o’zlashtirish darajalarini baholashda doimo xolis va shaxsiy munosabat bir vaqtning o’zida ro’yobga chiqadi. Test. Test bu biror-bir faoliyatni bajarish uchun ma’lum darajadagi bilimni egallashga qaratilgan topshiriqlardir. Tarqatma materiallar yordamida o’tkazilgan test nazoratlari va uning afzalliklariga quyidagilarni sanab o’tish mumkin: 5