1 BOSHLANG ’ICH SINF O ’QUVCHILARIGA ENG SODDA GEOMETRIK SHAKLLARNI O ’RGATISHDA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALARNI QO ’LLASH MUNDARIJA KIRISH .............................................................................. ... ................ .... ......3 I BOB BOSHLANG ’ICH SINFLARDA GEOMETRIYA ELEMENTLARINI O ’QITISHNING NAZARIY ASOSLARI 1.1Geometriya fani va uning rivojlanish tarixi haqida .... ................... .............7 1.2Boshlang ’ich sinflar matematika kursida (1 -4-sinflar)da o’rganiladigan geometrik materialning mazmuni ..................................... ..................... ........ .........12 1.3 Boshlang ’ich sinflarda geometrik ma terialni o’rgatishning umumiy masalalari .............................................................................. ...................................27 II BOB BOSHLANG ’ICH SINFLARDA GEOMETRIYA ELEMENTLARINI O ’RGATISHNING METODIKASI 2.1 Boshlang ’ich sinf o’quvchilarida uzunlik haqida tasavvurlarini shakllantirish, uzunliklarni o’lchash malakalarini hosil qilish ............ ............. ......... ............ ....... ...................................................................36 2.2 Geo metriya elementlarini o’qitishda k o’rgazma qurollaridan foydalanishning afzalliklari ............................................................ ....... .................................... ........50 III BOB O ’TKAZILGAN TAJRIBA - SINOV ISHLARI, NATIJALARI TAHLILI .......... ................... ..................................................................... ......... ...60 XULOSA .................................................................................. .................. ...66 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ............. ....................................... .69

2 KIRISH O ’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan “Davlat ta ’lim standarti t o’g’risidagi Nizom ”ga binoan umumiy o’rta ta ’lim, shu jumladan, boshlang ’ich ta ’lim bosqichi uchun ham alohida -alohida davlat ta ’lim standarti talablari va me ’yoriy k o’rsatkichlari belgilab q o’yadi. “Ta ’lim t o’g’risida ”gi Qonunda ta ’kidlanganidek: “Maktabning birinchi sinfiga bolalar olti -yetti yoshdan qabul qilinadi. “Boshlang ’ich ta ’lim konsepsiyasi ”da e’tirof etilganidek, olti yoshga t o’lgan har qanday bola aqliy, ruhiy hamda jisminiy jihatdan maktabda o’qish uchun tayyor b o’lganida, maktabning moddiy -texnik bazasi bunday bolalarga ta ’lim berish uchun yetarli deb hisoblanganda ha mda o’qituvchilar pedagogik va psixologik jihatdan olti yoshli bolalarni o’qitishga qodir deb topilganda maktabga qa bul qilinadilar. Prezidentimiz SH.M.Mirziyoyev ta ’kidla ganidek: “Boshlang ’ich ta ’lim o’qish, yozish, sanash, o’quv faoliyatining asosiy malaka va k o’nikmalari, ijodiy fikrlash, o’zini -o’zi nazorat qilish uquvi, nutq va xulq -atvor madaniyati, shaxsiy gigiyena va sog ’lom turmush tarzi asoslarining egallab olishini ta ’minlashga da ’vat etilgan. Shunday ekan, ushbu asosda boshlang ’ich sinflarda o’quvchilarning umum madaniy va axloqiy k o’nikmalari, dastlabki savodxonlik malakalari shakllantirilishi lozim ”.[I.6 .56] Boshlang ’ich ta ’lim jarayoni bolalarning mantiqiy tafakkur qila olish salohiyati, aqliy rivojlanishi, duyoqarashi, kommunikativ savodx onligi va o’z- o’zini anglash salohiyatini shakllantirishga, jismonan sog ’lom b o’lishga, moddiy borliq g o’zalliklarini his eta olishga, g o’zallik va nafosatdan zavqlana olish, milliy urf -odatlarni o’ziga singdirish va ardoqlash, ularga rioya qilishga o’rga tadi.Boshlang ’ich ta ’lim bosqichi oldiga qo’yilgan vazifalarning bajarilishini nazorat qilish orqali amalga oshiriladi. Ta ’lim standarti asosida boshlang ’ich sinf o’quvchilaridan standartda belgilab q o’yilgan ko’rsatkichga erishishni talab qiladi va o’z na vbatida, bu k o’rsatkichlarga erishish uchun zarur b o’lgan ta ’limiy xizmatlar va vositalar bilan ta ’minlaydi. Boshlang ’ich

3 ta ’lim bosqichiga davlat va jamiyat tomonidan q o’yilgan talabda ta ’lim sohalari bo’yicha o’zaro muvofiqlik, mutanosiblik, uyg ’unlik t o’la ta ’minlangan b o’lmog ’i kerak. O ’zbekiston Respublikasining jahon hamjamiyatiga integratsiya ta ’lim sohasida nafaqat yangi imkoniyatlarni ochdi,balki o’quvchi yoshlarga ta ’lim va tarbiya berishda yuqori sifatga erishishni ta ’minlashni taqazo etdi. Bu n atijalarga erishish uchun o’z vaqtida O ’zbekiston Respublikasining “Ta ’lim t o’g’risida ”gi Qonuni hamda “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi ”qabul qilingandir. ”Ta ’lim to’g’risidagi qonunning 7 -moddasida belgilab berilganidek, “Davlat ta ’lim standartlari umumi y o’rta, o’rta maxsus, kasb -hunar va oliy ta ’lim mazmuniga hamda sifatiga q o’yiladigan talablarni belgilaydi. O ’zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti I.A.Karimov “Ta ’lim -tarbiyava kadrlar tayyorlash tizimini isloh qilish,barkamol avlodni voyaga ye tkazish t o’g’risida ”gi Qonuni va “Kadrlar tayyorlash milliy dastur ”da matematika o’qitishning sifatini oshirish bilan birga o’quvchilarning tafakkuri va shaxsiy sifatlarini,matematik savodxonligini shakllantirish hamda ijodiy qobilyatlarini o’stirish masal alari belgilab berilgan.Dastur matematik tushunchalarning hayotiy materiallar asosida o’zlashtirish lozim b o’lgan tushuncha va qoidalar amaliyotga xizmat qilishini, hayotiy materiallar asosida o’quvchilarga yetkazib berish imkonini beradi. Shu bilan bir qa torda, fan va amaliyot o’rtasidagi aloqalarni t o’g’ri tushunishga asos yaratadi. O ’rta maktab ta ’lim tizimini isloh qilish jadal sur ’atlar bilan olib borilayotgan hozirgi davrda maktab matematikasini mazmuni jihatdan k o’rib chiqish zarur talabi bo’lib, o’qu vchilarning bilim va malakalarini jahon talablari doirasida b o’lishi talab qilinadi.Buning uchun esa boshlang ’ich sinfdanoq har tomonlama yetuk insonlar tayyorlashga harakatni boshlash lozim. Bunda esa dars jarayonlarida zamonaviy kompyuter texnologiyalari dan foydalanish zarurdir. Boshlang ’ich sinf uchun darslik va o’quv q o’llanmalari ( K.Qosimova, R.A.Mavlonova, L.SH.Levenberg), o’qituvchilar uchun q o’llanmalar (M.I.Mopo, A.M.Pishkalo, L.SH.Levenberg, N.U.Bikbayeva) va o’quvchilar uchun tajriba sinov mater iallari (M.Ahmedova, N.Abdurahmonova, R.Ibragimov, Y.M.Kolyagin, P.M.Erdniyev) orqali boshlang ’ich maktab o’quvchilarining bilish faoliyatini

4 shakllantirish mumkinligiga t o’xtalib o’tilgan. Ta ’lim metodikasiga bag ’ishlangan ishlarda (P.M.Erdniyev,N.U.Bikba yeva, L.SH.Levenberg, R.A.Mavlonova, K.Qosimova va boshqalar) geometriya elementlarini o’qitish muammosi umumiy holatda k o’zda tutiladi, biroq maxsus tadqiqot predmeti sifatida ajratib olinmagan. O ’quvchilarning geometrik tasavvurlarini tizimli shakllantir ish hamda egallangan bilimlarni amaliy faoliyatda q o’llay olishga o’rgatish boshlang ’ich ta ’limning muhim vazifalaridan biridir. Bitiruv malakaviy ishining dolzarbligi ham aynan shunda, shu masalalarga biroz b o’lsada oydinlik kiritishdadir, ya ’ni o’quvchilarga geometriya elementlarini o’qitishning yangi shakl va metodlarini ta ’lim jarayoniga olib kirish boshlang ’ich sinflarda matematika o’qitishni bir oz bo’lsa ham yengillshtirishtiradimi? Bolalarni maktabda boshlang ’ich sinfdan keyingi sinflarga o’tishda vujudga keladigan qiyinchiliklarni bartaraf etadimi? Shu jihatdan boshlang ’ich talim standartini belgilash ta ’lim jarayoning tarkibini xuddi shu tarkib komponentlarining mazmunini modernizatsiyalash, boshlang ’ich ta ’lim jarayonida yangi, zamonaviy p edagogik texnologiyani q o’llash imkonini berad . Boshlang ’ich sinf o’quvchilariga matematikadan samarali ta ’lim berilishi uchun b o’lajak o’qituvchi boshlang ’ich sinflar uchun ishlab chiqilgan matematika o’qitish metodikasini egallab, chuqur o’zlashtirib olm og ’i zarur. Bitiruv malakaviy ishining dolzarbligi – kichik yoshdagi o’quvchilarni geometrik tushunchalarini boyitish, geometrik terminlar b o’yicha nutqlarini o’stirish va matematika darslarida didaktik tamoyillar yordamida geometriyaga oid misol va masala lar yechish b o’yicha bilim va malakalarni oshirish. Hozirgi zamon matematikasi natural son tushunchasini asoslashda t o’plamlar nazariyasiga tayanadi. Chekli t o’plamlar elementlari orasida o’zaro bir qiymatli moslik o’rnatish o’zaro ekvivalent t o’plamlar si nflarini ajratish imkonini beradi, shu bilan birga bu sinflarning har birini xarakterlovchi umumiy narsa -natural sonlarni ajratish imkonini beradi. Geometrik material boshlang ’ich sinflar uchun mustaqil bo’lim sifatida o’quv dasturiga kiritilmaydi. O ’quv j arayonida geometriya elementlarini o’rganish bilan bevosita bog ’lab olib boriladi.

Ko'chirib oling, shunda to'liq holda ko'ra olasiz

O'xshashlar