“ EL Xolding MCHJ zavod” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash
![Mavzu: “ EL Xolding MCHJ zavod ” predmet sohasi uchun
ma’lumotlar bazasini loyihalash.
Reja
1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish .
2. Konseptual (infologik) loyihalash.
3. Datalogik loyihalash.
4. Fizik loyihalash.
5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .
6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Xulosa](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_1.png)
![Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni
abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni
predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma)
tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan
tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini
loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin:
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish;
2) infologik loyihalash;
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;
4) mantiqiy loyihalash;
5) fizik loyihalash.
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab
chiqishning dolzarbligini asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va
o‘zaro aloqalarini aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga
bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini
aniqlash va hokazo.
Masalan: “EL Xolding MCHJ ” uchun ma’lumotlar bazasini
ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha
bo'lishi mumkin:](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_2.png)
![EL Xolding MCHJ mijozlar ko’p foydalanishadi.Mijozlar
o’zlariga to’g’ri kelgan xodimga bog’lanib buyurtma
beradi.Buyurtma asosida xodimlar qulay marshrut va bilet
tanlaydi. Buyutmalar, mijozlar va xodimlar joylashuvi haqidagi
axborotlarni yuritish samaradorligini ta’minlash uchun
zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan
tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar
bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan
foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning
buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish,
shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli
darajada qisqartirish imkonini beradi.
Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini
aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli
bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi
mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega
bo'lishi zarur.
EL Xolding MCHJ bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan
iborat:
1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta;
2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni
bo'lishi kerak va hokazo.
Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar
bazasi ishlab chiqilayotgan turistik firmaga bog‘liq ravishda ular
turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin.
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini
aniqlaymiz.
1. EL Xolding MCHJ:
- firma ID;
- firma nomi;
- buyutmalar;
- firma reytingi.
2. Mijozlar:
- mijozlar ID;](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_3.png)
![- mijoz FISH;
- tug'ilgan sanasi;
- yashash manzili;
- telefon raqami va boshqalar .
3. Xodimlar:
- xodim ID;
- xodim FISH;
- tug’ilgan sanasi;
- yashash manzili;
- tel raqami;
- ish staji;
- til bilish darajasi;
- mijoz ID;
- turistik marshrutlar;
- marshrut ID;
- biletlar;
- bilet ID.
4. Zavod marshrutlar:
- marshrut_ID;
- marshrut_nomi;
- qulaylik_holati.
5. Buyurtmalar:
- mijozlar;](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_4.png)
![- mijoz ID;
- xodimlar;
- xodim ID.
6. Biletlar:
- bilet ID;
- marshrut ID;
- joy raqami;
- marshrut masofasi;
- sotilgan sanasi;
- yo’lovchi familiyasi;
- narxi.
2) Konseptual (infalogik) loyihalash.
• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining
semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq
• Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi
kerak
• Infologik (semantik) model predmet sohasining
ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi
ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:
• Mohiyat
• Atributlar
• Aloqalar
Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida
ma'lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak
• Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_5.png)
![FISHv
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos
keladi ( berilgan mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning
xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi
kerak
• Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning
qiymatlari orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz
mumkin
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi
( berilgan mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini
aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak
• Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali
kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin
1.”EL Xolding MCHJ” mohiyati.
2.”Mijozlar” mohiyati.
Y_manzil
Mijozlar
MijozlarID Tel_raqam
Tug’ilgan_y_s_oEL Xolding
MCHJFirma_reytingi Firma_ID
Firma_nomiBuyurtmalar](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_6.png)
![Buyurtmalar Mijoz_ID
zavod.marshrutlar3.”Buyurtmalar” mohiyati
.
4.”Xodimlar” mohiyati.
5.”zavod marshrutlar” mohiyati. XodimlarXodimID Y_manzil Tel_raqam
FISH
Tug’ilgan_y_s_o
Ish_staji Xodimlar
Xodim_ID
MarshrutID Qulaylik_holati
holati Marshrut_nomiMijozlara
r
Mijoz_ID zavod_marshrutlar
Marshrut_ID
BiletlarTil_bilish_d
Bilet_ID](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_7.png)
![6.”Biletlar” mohiyati.
Aloqa darajasi — boshqa mohiyat namunalari bilan aloqa orqali bog'lanishi
mumkin bo'lgan mohiyatlar soni
3)Datologik loyihalash.
Datalogik loyihalashning maqsadi: tanlangan MBBT nuqtai nazaridan to'g'ri MB
sxemasini ishlab chiqish.
Sxemaning to'g'riligini tahlil qilish ma'lumotlar bazasi munosabatlarining
atributlari orasidagi funktsional bog'liqliklarni tahlil qilishga asoslangan.Biletlar Bilet_ID
Marshrut_masofasiMarshrut_ID
Yo’lovchi_familiyasi
Joy_raqami
Sotilgan_sanasi Narxi](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_8.png)
![EL Xolding
MCHJFirma_reytingi Firma_ID
Firma_nomiBuyurtmalar
Mijozlar MijozlarIDY_manzil
Tel_raqamFISH
Tug’ilgan_y_s_o](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_9.png)
![Buyurtmalar Mijoz_ID
Xodimlar
Xodim_IDMijozlara
r
XodimlarXodimID
Y_manzil Tel_raqam
FISH
Tug’ilgan_y_s_o
Ish_staji
Mijoz_ID zavod_marshrutlar
Marshrut_ID
BiletlarTil_bilish_d
Bilet_ID](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_10.png)
![zavod.marshrutlar
MarshrutID Qulaylik_holati
holati Marshrut_nomi
Biletlar Bilet_ID
Marshrut_masofasiMarshrut_ID
Yo’lovchi_familiyasi
Joy_raqami
Sotilgan_sanasi Narxi](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_11.png)
![EL Xolding MCHJ, buyurtmalar,xodimlar,mijozlar, zavod marshrutlar,biletlar
jadvallarining o’zaro bog’lanishi . Bu yerda bitta zavodga bir nechta buyurtmalar
tushishi mumkin. Mijozlar o’z ma’lumotlarini kiritib, o’ziga maqul kelgan
xodimni ish staji va til bilish darajasiga qarab tanlaydi.
4.Fizik loyihalash.
« EL Xolding MCHJ » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Kalit
Firma_ID
Счетчик Kalit maydon
Firma_nomi Текстовый(50
) Firma nomi
Buyurtmalar Числовой EL Xolding tushuvchi buyurtmalar
Firma_reytingi Текстовый(50
) Firma reytingi foizlarda
« Mijozlar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Mijoz_ID Счетчик Kalit maydon
Mijoz_FISH Текстовый(50) Mijoz familiya ism sharifi
Tug'ilgan_s Дата/время Tug’ilgan yil oy sana
Yashash_manzil Текстовый(50) Mijoz yashash manzili
Tel_raqami Числовой Mijoz tel raqami
« Buyurtmalar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Buyurtma_ID Счетчик Kalit maydon
Mijozlar Текстовый(50) Mijozlar jadvaliga murojat
Mijoz_ID Числовой Tashqi kalit](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_12.png)
![Xodimlar Текстовый(50) Xodimlar jadvaliga murojat
Xodim_ID Числовой Tashqi kalit
« Xodimlar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Xodim_ID Счетчик
Kalit maydon
Xodim_FISH Текстовый(50)
Xodim fam ism shasrif
Tug'ilgan_yil_oy_sana Дата/время Xodim tug’ilgan sana
Yashash_manzil Текстовый(50)
Xodim manzili
Tel_raqami Числовой
Xodim tel raqami
Ish_staji Числовой
ish staji yil hisobida
Til_bilish_darajasi Числовой
Ball hisobida
zavod_marshrutlar Числовой
Marshrutlar jadvaliga
murojat
Marshrut_ID Числовой
Tashqi kalit
Biletlar Числовой
Biletlar jadvaliga
murojat
Bilet_ID Числовой
Tashqi kalit
« zavod marshrutlar » munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Marshrut_ID
Счетчик Kalit maydon
Marshrut_nomi Текстовый(50) Marshrut nomlari
Qulaylik_holati Текстовый(50) Qulayliklari](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_13.png)
![« Biletlar » munosabatlari jadvali
Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .
MS Access dasturida “EL Xolding MCHJ zavod” ma’lumotlar
bazasini loyihalaymiz.
Buning uchun quyidagilarni bajaramiz:
1-qadam : menyusidan MS Access buyrug’ini tanlaymiz, ochilgan
oynadan “ Пустая база даннйх ”buyrug’I tanlanadi va biz yaratayotgab
bazamizga nom beramiz.
“C оздание ” menyusidan “ Конструктор
таблица ” bo’limidan jadval yaratib
unga nom beramiz:
Ushbu oyna hosil bo’ladi Maydon nomi Tipi Izoh
Bilet_ID Счетчик Kalit maydon
Marshrut_ID Числовой Tashqi kalit
Joy_raqami Числовой Joy raqami sonlarda
Marshrut_maofasi Текстовый(50) Marshrut masofasi
Sotilgan_sanasi Числовой Bilet sotilgan sanasi
Yo'lovchi_familiyasi Текстовый(50) Mijoz familiyasi
Narxi Денежный Bilet narxi](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_14.png)
![Hosil bo’lgan jadvallarga mohiyat atributlarini kiritib , har bir atribut qaysi tipga
kirishini kiritib ketamiz
Shu tarzda har bir jadvalga mohiyat atributlarini kiritib chiqamiz
Jadvallarning har biriga malumotlarni kiritib chiqamiz](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_15.png)
![Barcha jadvallarga ma’lumotlari kiritib buldik endi ‘’ Работа с
базами данных ’’bandidan ‘’ Схема данных ’’buyrug’ini
tanlaymizva quydagi oyna paydo buladi](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_16.png)
![Formalar bilan ishlash:
Forma larni tuzish uchun uni tashkil qiladigan usullardan biri tanlab olingach,
muloqot darchasining pastki qismida forma tuziluvchi jadval yoki so’rov nomi
ko’rsatiladi. Ma’lumki, forma asosan boshqarish elementlaridan iborat bo’lib,
uning tashqi ko’rinishi shu boshqarish elementlarini rejali joylashtirishga bog’liq.
Shuning uchun ham formani avtomatik ravishda tashkil qilish (avtoforma
yordamida) maqsadga muvofiq. Avtoforma–MB darchasida « Создать » tugmasini
bosish bilan « Новая форма » muloqot darchasi ochiladi. Unda kerakli so’rov yoki
jadvalni tanlab «sichqoncha » chap tugmasini Автоформа turlaridan biri ( lentali,
jadvalli yoki ustunli ) ustida 2 marta bosiladi. Master yordamida forma tashkil
qilish esa 4 bosqichdan iborat:
a) formaga kiritish mumkin bo’lgan maydonlarni tanlash,
b) formaning tashqi ko’rinishini tanlash,
c) formaning fon tasvirini tanlash,
d) forma nomini berish.
Microsoft Access oshqarish panelining Вид tugmasini bosish natijasida forma
tuzilmasi bilan panel elementlari (formani boshqarish jarayonini tashkil qiladigan
asboblari bilan jihozlangan) ochiladi. Shuni nazarda tutib Форма tuzilmasi haqida
to’liqroq ma’lumot quyida keltirilgan.
Forma tuzilmasi
Forma tuzilmasi 3 qismdan iborat:
-forma sarlavhasi,
-ma’lumotlar beriladigan joy,
-eslatmalar satri.
Endi har bir jadvalimizning formasini yaratamiz . Buning uchun biz “C оздание ”
menyusidan “ Конструктор форм ” bandini tanlaymiz . Quyidagi oyna paydo
bo’ladi.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_17.png)
![Biz buformaga sarlavha quyish uchun ushbu buyruqni
tanlaymiz.
Quydagi oyna hosil buladi va sarlavha quyamiz
Endi maydonlarni qushish uchun ushbu bandni tanlaymiz.
Bu buyruq tanlangandan kiyin’’ Паказать все
таблицы ’’bandiga kiramiz va har u oynada har bir jadval
nomlari aks etgan buladi.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_18.png)
![Jadval nomini tanlasak uning atributlari kelib chiqadi. Har bir atribut ustiga
sichqonchaning chap tugmasini ikki marta bosamiz va bu atribut nomlari
formamizda paydo bo’ladi.
Biz bu formamizga rasim ham quyishimiz mumkin buning uchun
ushbu buyruqni
tanlab kampyuter
xotirasidan o’zimizga kerakli
rasimni tanlab ‘’OK’’
tugmasini tanlaymiz.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_19.png)
![Bundan tashqari biz yaratayotgan formaga ma’lumotlarni
kiritish va ular ustidagi amallarni bajarish uchun maxsus
tugmalar quyishimiz mumkin. Buning uchun
ushbu buyruqni tanlab uzimizga kerakli tugmalarni
tanlaymiz.Bunda biz tugmalar nomlarini matn ko’rinishida yoki
rasm ko’rinishida kiritishimiz mumkin](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_20.png)
![Quyidagi tugma paydo bo’ldi.Shu tarzda har bir jadval
uchun forma yaratib unga rasm va tugmalar quyib chiqamiz.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_21.png)
![Biz “EL Xolding MCHJ” bazasining har bir jadvallarning
formalarini yaratdik, bu bizga jadvallarga ma’lumot kiritish va
ma’lumotlarni tahrirlash imkonini beradi.
6.Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Biz yaratgan “EL Xolding MCHJ” ma’lumotlar bazasi orqali quyidagi
so’rovlar natijasini olishimiz mumkin.
1.Ma’lum xodimlar xizmat ko’rsatadigan mijozlar ro’yxatini olish
mumkin.
Masalan: Hakimova Guzal xizmat ko’rsatadigan mijozlar ro’yxatini
quyidagi so’rov orqali olishimiz mumkin.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_22.png)
![Natija quyidagicha bo’ladi:
2.”EL Xolding MCHJ “ nomiga qarab marshrut buyurtma qilgan xodimlar
ro’yxatini olish.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_23.png)
![Masalan: Samalyot marshrutini tanlagan xodimlar ro’yxatini olaylik;
Natija quyidagicha:
3.ID raqamiga qarab mijozlarga bilet buyurtma qilgan xodimlar ro’yxatini olish
mumkin.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_24.png)
![Masalan: ID=3 bo’lgan biletlarni buyurtma qilgan xodimlar ro’yxatini quyidagi
so’rov orqali olishimiz mumkin:
Natija quyidagicha bo’ladi:
Xulosa
Biz bu mustaqil ishini bajarish davomida ma’luotlar bazasi bilan ishlashni
urgandik, bunda har bir soxaga tegishli ma’lumotlar bazasini tashkil qilishda har
xil modellardan foydalangan holda tuzib chiladi.
Biz yaratgan Ma’lumotlar bazasi turistlar uchun ximat qilib, ular o’zlar firma
reytingiga qarab xohlagan firma orali xodim tanlab buyurtma berishi mumkin.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_25.png)
![Bunda xodimlar buyurtma asosida mijozlarga qulay marshrut va bilet xarid
qilishiga xizmat ko’rsatadi.
“EL Xolding” mavzusida ma’lumotlar bazasini tuzishda ER-model, XMIND
va relatsion model, (Access) yordamida har bir bo’limlarni bir biri bilan
bog’lanishini o’rganib chiqdik . MBBT va uning turlari, qulayliklar hamda
kamchiliklarini o’rgandik. Ma’lumotlar bazasida jadvallar hosil qilish shu
jadvallarga nisbatan ma’lumotlarni qo’shish, taxrirlash, o’chirish, so’rov hosil
qilish hamda jadvallarni olib tashlash kabi buyruqlarni hosil qilish uchun formalar
yaratdik va ko’rib chiqdik.
Bunda biz har bir mohiyatlar uchun alohida jadvallar yaratdik, bu jadvallarga:
ma’lumotlar bazasining jadvallarini hosil qilish, bu jadvallarga ma’lumotlar
qo’shish, jadvaldagi ma’lumotlarni tahrirlash, jadvaldagi ma’lumotlarni uchirish,
uchun ushbu tiplarga murojat qildik ( Счетчик , Текстовый , Числовой , Дата/время
va hokazo).
Bundan tashqari jadvallarga so’rovlar, formalar hosil qilishni ko’rib chiqdik.
So’rovlar orqali ma’lum savollarga javob olishni o’rgandik.
Foydalanilgan adabiyotlar:
A.SATTOROV MA’LUMOTLAR BAZASINI BOSHQARISH
SISTEMASI (ACCESS WINDOWS-9X/2000 UCHUN) Toshkent - «Fan va
texnologiya» - 2006](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_26.png)
![ “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv
qo’llanma, TATU FF.](/data/documents/6d63248a-4024-4bb8-ab70-282f5b4001aa/page_27.png)
Mavzu: “ EL Xolding MCHJ zavod ” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash. Reja 1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish . 2. Konseptual (infologik) loyihalash. 3. Datalogik loyihalash. 4. Fizik loyihalash. 5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish . 6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. Xulosa
Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 1) predmet sohani tizimli tahlil qilish; 2) infologik loyihalash; 3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash. Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz. 1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Masalan: “EL Xolding MCHJ ” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:
EL Xolding MCHJ mijozlar ko’p foydalanishadi.Mijozlar o’zlariga to’g’ri kelgan xodimga bog’lanib buyurtma beradi.Buyurtma asosida xodimlar qulay marshrut va bilet tanlaydi. Buyutmalar, mijozlar va xodimlar joylashuvi haqidagi axborotlarni yuritish samaradorligini ta’minlash uchun zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi. Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega bo'lishi zarur. EL Xolding MCHJ bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan iborat: 1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta; 2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni bo'lishi kerak va hokazo. Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi ishlab chiqilayotgan turistik firmaga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin. Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz. 1. EL Xolding MCHJ: - firma ID; - firma nomi; - buyutmalar; - firma reytingi. 2. Mijozlar: - mijozlar ID;
- mijoz FISH; - tug'ilgan sanasi; - yashash manzili; - telefon raqami va boshqalar . 3. Xodimlar: - xodim ID; - xodim FISH; - tug’ilgan sanasi; - yashash manzili; - tel raqami; - ish staji; - til bilish darajasi; - mijoz ID; - turistik marshrutlar; - marshrut ID; - biletlar; - bilet ID. 4. Zavod marshrutlar: - marshrut_ID; - marshrut_nomi; - qulaylik_holati. 5. Buyurtmalar: - mijozlar;
- mijoz ID; - xodimlar; - xodim ID. 6. Biletlar: - bilet ID; - marshrut ID; - joy raqami; - marshrut masofasi; - sotilgan sanasi; - yo’lovchi familiyasi; - narxi. 2) Konseptual (infalogik) loyihalash. • Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq • Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak • Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud: • Mohiyat • Atributlar • Aloqalar Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida ma'lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak • Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega