logo

“ EL Xolding MCHJ zavod” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash

Yuklangan vaqt:

13.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1025.064453125 KB
Mavzu: “  EL Xolding MCHJ zavod ” predmet sohasi uchun
ma’lumotlar bazasini loyihalash.
Reja 
1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish . 
2. Konseptual (infologik) loyihalash. 
3. Datalogik loyihalash. 
4. Fizik loyihalash. 
5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish . 
6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. 
Xulosa  Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari 
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni 
abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni 
predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) 
tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan 
tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini 
loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish; 
2) infologik loyihalash; 
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 
4) mantiqiy loyihalash; 
5) fizik loyihalash. 
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz. 
1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish 
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: 
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab 
chiqishning dolzarbligini asoslash; 
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; 
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va 
o‘zaro aloqalarini aniqlash; 
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga 
bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; 
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; 
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini
aniqlash va hokazo. 
Masalan:  “EL Xolding MCHJ ”  uchun ma’lumotlar bazasini 
ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha 
bo'lishi mumkin:  EL Xolding MCHJ mijozlar ko’p foydalanishadi.Mijozlar 
o’zlariga to’g’ri kelgan xodimga bog’lanib buyurtma 
beradi.Buyurtma asosida xodimlar qulay marshrut va bilet 
tanlaydi. Buyutmalar, mijozlar va xodimlar joylashuvi haqidagi 
axborotlarni yuritish samaradorligini ta’minlash uchun 
zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan
tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar 
bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan 
foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning 
buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, 
shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli
darajada qisqartirish imkonini beradi. 
Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini 
aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli 
bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi 
mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega 
bo'lishi zarur. 
EL Xolding MCHJ bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan 
iborat: 
1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta; 
2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni 
bo'lishi kerak va hokazo. 
Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar 
bazasi ishlab chiqilayotgan turistik firmaga bog‘liq ravishda ular
turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin. 
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini 
aniqlaymiz. 
1.  EL Xolding MCHJ: 
-  firma ID; 
- firma nomi; 
- buyutmalar; 
- firma reytingi. 
2.  Mijozlar: 
- mijozlar ID;  - mijoz FISH; 
- tug'ilgan sanasi; 
- yashash manzili; 
- telefon raqami va boshqalar . 
3. Xodimlar: 
- xodim ID; 
- xodim FISH; 
- tug’ilgan sanasi; 
- yashash manzili; 
- tel raqami; 
- ish staji; 
- til bilish darajasi; 
- mijoz ID; 
- turistik marshrutlar; 
- marshrut ID; 
- biletlar; 
- bilet ID. 
4. Zavod marshrutlar: 
- marshrut_ID; 
- marshrut_nomi; 
- qulaylik_holati. 
5. Buyurtmalar: 
- mijozlar;  - mijoz ID; 
- xodimlar; 
- xodim ID. 
6. Biletlar: 
- bilet ID; 
- marshrut ID; 
- joy raqami; 
- marshrut masofasi; 
- sotilgan sanasi; 
- yo’lovchi familiyasi; 
- narxi. 
2) Konseptual (infalogik) loyihalash. 
•  Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining 
semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq 
•  Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi 
kerak 
•  Infologik (semantik) model predmet sohasining 
ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi 
ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud: 
•  Mohiyat 
•  Atributlar 
•  Aloqalar 
Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida 
ma'lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak 
•  Mohiyat tizim ichida  noyob  nomga ega  FISHv
•  Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos 
keladi ( berilgan mohiyatning misollari ko'p) 
•  Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning 
xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar 
•  Atribut berilgan mohiyat ichida  noyob  nomga ega bo'lishi 
kerak 
•  Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning 
qiymatlari orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz 
mumkin
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi 
( berilgan mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini 
aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida  noyob  nomga ega bo'lishi kerak 
• Mohiyat kaliti     – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali  
kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin 
1.”EL Xolding MCHJ”  mohiyati.
                         
2.”Mijozlar”  mohiyati.
Y_manzil
Mijozlar
MijozlarID Tel_raqam
Tug’ilgan_y_s_oEL Xolding
MCHJFirma_reytingi Firma_ID
Firma_nomiBuyurtmalar Buyurtmalar  Mijoz_ID 
zavod.marshrutlar3.”Buyurtmalar”  mohiyati
.
4.”Xodimlar”  mohiyati.
5.”zavod marshrutlar” mohiyati.        XodimlarXodimID Y_manzil Tel_raqam
FISH
Tug’ilgan_y_s_o
Ish_staji Xodimlar
Xodim_ID
MarshrutID Qulaylik_holati 
holati Marshrut_nomiMijozlara
r
Mijoz_ID zavod_marshrutlar
Marshrut_ID
BiletlarTil_bilish_d
Bilet_ID 6.”Biletlar”  mohiyati.
Aloqa darajasi  — boshqa mohiyat namunalari bilan aloqa orqali bog'lanishi 
mumkin bo'lgan mohiyatlar soni 
3)Datologik loyihalash. 
Datalogik loyihalashning maqsadi:  tanlangan MBBT nuqtai nazaridan to'g'ri MB
sxemasini ishlab chiqish. 
Sxemaning to'g'riligini tahlil qilish ma'lumotlar bazasi munosabatlarining 
atributlari orasidagi  funktsional bog'liqliklarni  tahlil qilishga asoslangan.Biletlar Bilet_ID
Marshrut_masofasiMarshrut_ID
Yo’lovchi_familiyasi
Joy_raqami
Sotilgan_sanasi Narxi                                                                    
                                                               
                                                                             
                         EL Xolding
MCHJFirma_reytingi Firma_ID
Firma_nomiBuyurtmalar
Mijozlar MijozlarIDY_manzil
Tel_raqamFISH
Tug’ilgan_y_s_o                                                                               
Buyurtmalar  Mijoz_ID 
Xodimlar
Xodim_IDMijozlara
r
       XodimlarXodimID
Y_manzil Tel_raqam
FISH
Tug’ilgan_y_s_o
Ish_staji
Mijoz_ID zavod_marshrutlar
Marshrut_ID
BiletlarTil_bilish_d
Bilet_ID                                                                           
                                            zavod.marshrutlar
MarshrutID Qulaylik_holati 
holati Marshrut_nomi
Biletlar Bilet_ID
Marshrut_masofasiMarshrut_ID
Yo’lovchi_familiyasi
Joy_raqami
Sotilgan_sanasi Narxi EL Xolding MCHJ, buyurtmalar,xodimlar,mijozlar, zavod marshrutlar,biletlar
jadvallarining  o’zaro bog’lanishi . Bu yerda bitta zavodga bir nechta buyurtmalar 
tushishi mumkin. Mijozlar o’z  ma’lumotlarini kiritib, o’ziga maqul kelgan 
xodimni ish staji va til bilish darajasiga qarab tanlaydi.
                                                   4.Fizik loyihalash.
« EL Xolding MCHJ » munosabatlari jadvali 
Maydon nomi Tipi Kalit
Firma_ID
Счетчик Kalit maydon
 Firma_nomi Текстовый(50
) Firma nomi
Buyurtmalar Числовой EL Xolding tushuvchi buyurtmalar
Firma_reytingi Текстовый(50
) Firma reytingi foizlarda
« Mijozlar »  munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Mijoz_ID Счетчик Kalit maydon
Mijoz_FISH Текстовый(50) Mijoz familiya ism sharifi
Tug'ilgan_s Дата/время Tug’ilgan yil oy sana
Yashash_manzil Текстовый(50) Mijoz yashash manzili
Tel_raqami Числовой Mijoz tel raqami
« Buyurtmalar »  munosabatlari jadvali
Maydon nomi Tipi Izoh
Buyurtma_ID Счетчик Kalit maydon
Mijozlar Текстовый(50) Mijozlar jadvaliga murojat
Mijoz_ID Числовой Tashqi kalit Xodimlar Текстовый(50) Xodimlar jadvaliga murojat
Xodim_ID Числовой Tashqi kalit
 
« Xodimlar » munosabatlari jadvali
        Maydon nomi                 Tipi                   Izoh
Xodim_ID Счетчик
Kalit maydon
Xodim_FISH Текстовый(50)
Xodim fam ism shasrif
Tug'ilgan_yil_oy_sana Дата/время Xodim tug’ilgan sana
Yashash_manzil Текстовый(50)
Xodim manzili
Tel_raqami Числовой
Xodim tel raqami
Ish_staji Числовой
ish staji yil hisobida
Til_bilish_darajasi Числовой
Ball hisobida
zavod_marshrutlar Числовой
Marshrutlar jadvaliga 
murojat
Marshrut_ID Числовой
Tashqi kalit
Biletlar Числовой
Biletlar jadvaliga 
murojat
Bilet_ID Числовой
Tashqi kalit
« zavod marshrutlar » munosabatlari jadvali   
Maydon nomi Tipi Izoh
Marshrut_ID
Счетчик Kalit maydon
Marshrut_nomi Текстовый(50) Marshrut nomlari
Qulaylik_holati Текстовый(50) Qulayliklari « Biletlar » munosabatlari jadvali
    
                        
                    
Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish  . 
MS Access dasturida “EL Xolding MCHJ zavod” ma’lumotlar 
bazasini loyihalaymiz. 
Buning uchun quyidagilarni bajaramiz:
1-qadam : menyusidan MS Access buyrug’ini tanlaymiz, ochilgan 
oynadan “ Пустая   база   даннйх ”buyrug’I tanlanadi va biz yaratayotgab 
bazamizga nom beramiz.
“C оздание ” menyusidan “ Конструктор  
таблица ” bo’limidan jadval yaratib 
unga nom beramiz:  
Ushbu oyna hosil bo’ladi Maydon nomi Tipi Izoh
Bilet_ID Счетчик Kalit maydon
Marshrut_ID Числовой Tashqi kalit
Joy_raqami Числовой Joy raqami sonlarda
Marshrut_maofasi Текстовый(50) Marshrut masofasi
Sotilgan_sanasi Числовой Bilet sotilgan sanasi
Yo'lovchi_familiyasi Текстовый(50) Mijoz familiyasi
Narxi Денежный Bilet narxi Hosil bo’lgan jadvallarga mohiyat atributlarini kiritib , har bir atribut qaysi tipga 
kirishini kiritib ketamiz
Shu tarzda har bir jadvalga mohiyat atributlarini kiritib chiqamiz
Jadvallarning har biriga malumotlarni kiritib chiqamiz Barcha jadvallarga ma’lumotlari kiritib buldik endi ‘’ Работа   с  
базами   данных ’’bandidan ‘’ Схема   данных ’’buyrug’ini 
tanlaymizva quydagi oyna paydo buladi Formalar bilan ishlash: 
Forma larni tuzish uchun uni tashkil qiladigan usullardan biri tanlab olingach, 
muloqot darchasining pastki qismida forma tuziluvchi jadval yoki so’rov nomi 
ko’rsatiladi. Ma’lumki, forma asosan boshqarish elementlaridan iborat bo’lib, 
uning tashqi ko’rinishi shu boshqarish elementlarini rejali joylashtirishga bog’liq. 
Shuning uchun ham formani avtomatik ravishda tashkil qilish (avtoforma 
yordamida) maqsadga muvofiq.  Avtoforma–MB  darchasida  « Создать »  tugmasini 
bosish bilan  « Новая   форма »  muloqot darchasi ochiladi. Unda kerakli so’rov yoki 
jadvalni tanlab  «sichqoncha » chap tugmasini  Автоформа   turlaridan biri ( lentali, 
jadvalli yoki ustunli ) ustida 2 marta bosiladi.  Master yordamida forma  tashkil 
qilish esa 4 bosqichdan iborat: 
a) formaga kiritish mumkin bo’lgan maydonlarni tanlash, 
b) formaning tashqi ko’rinishini tanlash, 
c) formaning fon tasvirini tanlash, 
d) forma nomini berish. 
Microsoft Access  oshqarish panelining  Вид   tugmasini bosish natijasida forma 
tuzilmasi bilan panel elementlari (formani boshqarish jarayonini tashkil qiladigan 
asboblari bilan jihozlangan) ochiladi. Shuni nazarda tutib  Форма   tuzilmasi haqida 
to’liqroq ma’lumot quyida keltirilgan.
 
Forma tuzilmasi 
Forma  tuzilmasi 3 qismdan iborat: 
-forma sarlavhasi, 
-ma’lumotlar beriladigan joy, 
-eslatmalar satri. 
Endi har bir jadvalimizning formasini yaratamiz . Buning uchun biz “C оздание ” 
menyusidan “ Конструктор   форм ” bandini tanlaymiz .  Quyidagi oyna paydo 
bo’ladi. Biz buformaga sarlavha quyish uchun ushbu buyruqni 
tanlaymiz.
Quydagi oyna hosil buladi va sarlavha quyamiz
Endi maydonlarni qushish uchun ushbu bandni tanlaymiz.
Bu buyruq tanlangandan kiyin’’ Паказать   все  
таблицы ’’bandiga kiramiz va har u oynada har bir jadval 
nomlari aks etgan buladi. Jadval nomini tanlasak uning atributlari kelib chiqadi. Har bir atribut ustiga 
sichqonchaning chap tugmasini ikki marta bosamiz va bu atribut nomlari 
formamizda paydo bo’ladi.
Biz bu formamizga rasim ham quyishimiz mumkin buning uchun
 ushbu buyruqni 
tanlab kampyuter 
xotirasidan o’zimizga kerakli
rasimni tanlab ‘’OK’’ 
tugmasini tanlaymiz. Bundan tashqari biz yaratayotgan formaga ma’lumotlarni 
kiritish va ular ustidagi amallarni bajarish uchun maxsus 
tugmalar quyishimiz mumkin. Buning uchun
 ushbu buyruqni tanlab uzimizga kerakli tugmalarni 
tanlaymiz.Bunda biz tugmalar nomlarini  matn  ko’rinishida yoki 
rasm  ko’rinishida kiritishimiz mumkin Quyidagi tugma paydo bo’ldi.Shu tarzda har bir jadval 
uchun forma yaratib unga rasm va tugmalar quyib chiqamiz. Biz “EL Xolding MCHJ” bazasining har bir jadvallarning 
formalarini yaratdik, bu bizga jadvallarga ma’lumot kiritish va 
ma’lumotlarni tahrirlash imkonini beradi.
 
6.Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. 
Biz yaratgan “EL Xolding MCHJ” ma’lumotlar bazasi orqali quyidagi 
so’rovlar natijasini olishimiz mumkin. 
1.Ma’lum xodimlar xizmat ko’rsatadigan mijozlar ro’yxatini olish 
mumkin. 
Masalan: Hakimova Guzal xizmat ko’rsatadigan mijozlar ro’yxatini 
quyidagi so’rov orqali olishimiz mumkin. Natija quyidagicha bo’ladi:
2.”EL Xolding MCHJ “ nomiga qarab marshrut buyurtma qilgan xodimlar 
ro’yxatini olish.  Masalan: Samalyot marshrutini tanlagan xodimlar ro’yxatini olaylik;
Natija quyidagicha: 
3.ID raqamiga qarab mijozlarga bilet buyurtma qilgan xodimlar ro’yxatini olish 
mumkin.  Masalan: ID=3 bo’lgan biletlarni buyurtma qilgan xodimlar ro’yxatini quyidagi 
so’rov orqali olishimiz mumkin:
 
Natija quyidagicha bo’ladi:
 
                                                   Xulosa
          Biz   bu   mustaqil   ishini   bajarish   davomida   ma’luotlar   bazasi   bilan   ishlashni
urgandik,   bunda   har   bir   soxaga   tegishli   ma’lumotlar   bazasini   tashkil   qilishda   har
xil modellardan foydalangan holda tuzib chiladi.
Biz   yaratgan   Ma’lumotlar   bazasi     turistlar   uchun   ximat   qilib,   ular   o’zlar     firma
reytingiga   qarab   xohlagan   firma     orali   xodim   tanlab   buyurtma   berishi   mumkin. Bunda   xodimlar   buyurtma   asosida   mijozlarga   qulay   marshrut   va   bilet   xarid
qilishiga xizmat ko’rsatadi.
           “EL Xolding” mavzusida ma’lumotlar bazasini  tuzishda ER-model, XMIND
va   relatsion   model,   (Access)   yordamida   har   bir   bo’limlarni   bir   biri   bilan
bog’lanishini   o’rganib     chiqdik   .   MBBT   va   uning   turlari,   qulayliklar   hamda
kamchiliklarini   o’rgandik.   Ma’lumotlar   bazasida   jadvallar   hosil   qilish   shu
jadvallarga   nisbatan   ma’lumotlarni   qo’shish,   taxrirlash,   o’chirish,   so’rov   hosil
qilish hamda jadvallarni olib tashlash kabi buyruqlarni hosil qilish uchun formalar
yaratdik va ko’rib chiqdik.  
       Bunda biz har bir mohiyatlar uchun alohida jadvallar   yaratdik, bu jadvallarga:
ma’lumotlar   bazasining   jadvallarini   hosil   qilish,   bu   jadvallarga   ma’lumotlar
qo’shish,   jadvaldagi   ma’lumotlarni   tahrirlash,   jadvaldagi   ma’lumotlarni   uchirish,
uchun ushbu tiplarga murojat qildik ( Счетчик ,   Текстовый ,   Числовой ,   Дата/время
va hokazo).
  Bundan tashqari jadvallarga so’rovlar, formalar hosil qilishni ko’rib chiqdik. 
So’rovlar orqali  ma’lum savollarga javob olishni o’rgandik.
                                    
                                    Foydalanilgan adabiyotlar: 
 A.SATTOROV   MA’LUMOTLAR   BAZASINI   BOSHQARISH
SISTEMASI (ACCESS WINDOWS-9X/2000 UCHUN) Toshkent - «Fan va
texnologiya» - 2006  “Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlar” fani bo’yicha elektron o’quv 
qo’llanma, TATU FF.

Mavzu: “ EL Xolding MCHJ zavod ” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash. Reja 1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish . 2. Konseptual (infologik) loyihalash. 3. Datalogik loyihalash. 4. Fizik loyihalash. 5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish . 6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. Xulosa

Ma'lumotlar bazasini loyihalash bosqichlari Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 1) predmet sohani tizimli tahlil qilish; 2) infologik loyihalash; 3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash. Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz. 1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Masalan: “EL Xolding MCHJ ” uchun ma’lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo‘lsin. Tizim tahlil quyidagicha bo'lishi mumkin:

EL Xolding MCHJ mijozlar ko’p foydalanishadi.Mijozlar o’zlariga to’g’ri kelgan xodimga bog’lanib buyurtma beradi.Buyurtma asosida xodimlar qulay marshrut va bilet tanlaydi. Buyutmalar, mijozlar va xodimlar joylashuvi haqidagi axborotlarni yuritish samaradorligini ta’minlash uchun zamonaviy ma’lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan tizim zarur hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi. Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega bo'lishi zarur. EL Xolding MCHJ bilan ishlashdagi cheklovlar quyidagilardan iborat: 1) Mijozlarning yoshi 17 dan katta; 2) har bir mijozning ish yoki uy telefoni yoki uyali telefoni bo'lishi kerak va hokazo. Bunday cheklovlar ko'p ham bo'lishi mumkin; ma'lumotlar bazasi ishlab chiqilayotgan turistik firmaga bog‘liq ravishda ular turli tuman yoki umuman bo'lmasligi mumkin. Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz. 1. EL Xolding MCHJ: - firma ID; - firma nomi; - buyutmalar; - firma reytingi. 2. Mijozlar: - mijozlar ID;

- mijoz FISH; - tug'ilgan sanasi; - yashash manzili; - telefon raqami va boshqalar . 3. Xodimlar: - xodim ID; - xodim FISH; - tug’ilgan sanasi; - yashash manzili; - tel raqami; - ish staji; - til bilish darajasi; - mijoz ID; - turistik marshrutlar; - marshrut ID; - biletlar; - bilet ID. 4. Zavod marshrutlar: - marshrut_ID; - marshrut_nomi; - qulaylik_holati. 5. Buyurtmalar: - mijozlar;

- mijoz ID; - xodimlar; - xodim ID. 6. Biletlar: - bilet ID; - marshrut ID; - joy raqami; - marshrut masofasi; - sotilgan sanasi; - yo’lovchi familiyasi; - narxi. 2) Konseptual (infalogik) loyihalash. • Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq • Infologik tavsif aniq bir MBBT( СУБД )ga bog’liq bo`lmasligi kerak • Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud: • Mohiyat • Atributlar • Aloqalar Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida ma'lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak • Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega