“MEHMONHONA” predmet sohasi uchun ma`lumotlar bazasini loyihalash

Yuklangan vaqt:

13.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2702.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu: “MEHMONHONA” predmet sohasi uchun
ma`lumotlar bazasini loyihalash
Reja
1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish .
2. Konseptual (infologik) loyihalash.
3. Datalogik loyihalash.
4. Fizik loyihalash.
5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish .
6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish.
Xulosa

Ma`lumotlar bazasini loyihalash bosqichi
Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir
darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til
(yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga
ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining
quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin:
1) predmet sohani tizimli tahlil qilish;
2) infologik loyihalash;
3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash;
4) mantiqiy loyihalash;
5) fizik loyihalash.
Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz.
1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish
Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim:
– ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning
dolzarbligini asoslash;
– predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash;
- ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro
aloqalarini aniqlash;
– tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan
ehtiyojlarini aniqlash;
- tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish;
- avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini
aniqlash va hokazo.
Masalan: ”MEHMONHONA” uchun ma`lumotlar bazasini ishlab
chiqish talab etilgan bo`lsin, Tizim tahlil qilish quyidagicha bo`lishi
mumkin:

Mehmonhona boshqaruvi uchun ma`lumotlar bazasini loyihalash
juda muhim hisoblanadi.mehmonhona hodimlari va mijozlar joylashuvi
haqidagi axbarotlarni yuritish samaradorligini ta`minlash uchun
zamanaviy ma`lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan tizim
hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning
avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va
xodimlarning buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish,
shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli
darajada qisqartirish imkonini beradi.
Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash
uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak.
Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir
mijoz noyob abonent raqamiga ega bo'lishi zarur.
Mehmonhona hizmatidan foydalanishda quyidagi cheklovlar
mavjud:
1. Mijozlarning passportlari bo`lishi kerak.
Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz.
1 .Mehmonhona:
- xodimlar,
- lavozimlar,
- honalar
- xizmat turlari,
- ro`yxatdan o`tish,
- ko`rsatilgan xizmatlar.
2 . Xodimlar:
- xodimlar kodi,
-FISH,
-tug`ilgan sanasi,
-jinsi,
- telefon raqami,

- lavozim kodi,
3. Xonalar:
- xona,
- toifasi,
- sig`imi,
-kunlik narxi.
4. Xizmat turlari:
- xizmat kodi,
-nomi,
-narxi.
5. Ro`yxatdan o`tish:
- ro`yxatga olish raqami ,
- xodim kodi,
-ro`yxatdan o`tgan sana,
- hona,
-mijozning FISH,
- passport ma`lumotlari,
- ketish sanasi.
6. Ko`rsatilgan xizmatlar:
- ro`yxatga olish raqami,
- xizmat kodi,
- ko`rsatilgan xizmat sanasi.
2) Konseptual (infalogik) loyihalash

• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining
semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq
• Infologik tavsif aniq bir MBBT(СУБД)ga bog’liq bo`lmasligi kerak
• Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan
formallashgan tavsifini taqdim etadi
ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud:
• Mohiyat
• Atributlar
• Aloqalar

Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida ma'lumot
loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak.
• Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega
• Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi
( berilgan mohiyatning misollari ko'p)
• Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning
xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar
• Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak
• Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari
orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin.
1. “MEHMONHONA” mohiyati
2. “Xodimlar” mohiyati. Mehmonhona LavozimlarXodimlar
Ko`rsatilga
n xizmatlar
Ro`yxatdan
o`tish Xizmat
turlari Xonalar

3.“Xonalar” mohiyati
4. “ Xizmat turlar” mohiyati
5.“ Ro`yxatdan o`tish” mohiyati. XodimlarXodim
kodi FISH
Tug`ilgan
sanasi
Jinsi
Telefon
raqamiLavozim
kodi
XonalarXona
Kunlik
narxi Toifasi
Sig`imi
Xizmat
turlariXizmat kodi Nomi
Narxi

6. “Ko`rsatilgan xizmatlar” mohiyati.
Aloqa darajasi — boshqa mohiyat namunalari bilan aloqa orqali
bog'lanishi mumkin bo'lgan mohiyatlar soni.
3) Datalogik loyihalash. Ro`yxatdan o`tishRo`yxatg
a olish
raqami Xodim
kodi
Ro`yxatdan
o`tgan sana
Xona
Mijozning
FISHPasport
ma`lumotiKetish
sanasi
Ko`rsatilgan xizmatlar
Ro`yxatga
olish sanasi Xizmat kodi
Ko`rsatilgan
xizmat
sanasi

Datalogik loyihalashning maqsadi: tanlangan MBBT nuqtai
nazaridan to'g'ri MB sxemasini ishlab chiqish.
Sxemaning to'g'riligini tahlil qilish ma'lumotlar bazasi
munosabatlarining atributlari orasidagi funktsional bog'liqliklarni tahlil
qilishga asoslangan .

XodimlarXodim
kodi FISH
Tug`ilgan
sanasi
Jinsi
Telefon
raqamiLavozim
kodi
Xona
Toifas
i

Ro`yxatga
olish
raqami Xodim
kodi Ro`yxatda
n o`tgan
sanaXonalar
Kunlik narxi
Sig`imi
Xizmat turlariXizmat kodi Nomi
Narxi

Ro`yxatdan o`tish
Xona
Mijozning
FISHPasport
ma`lum
otiKetish sanasi
Ko`rsatilgan xizmatlar
Ro`yxatga
olish sanasi Xizmat kodiKo`rsatilgan
xizmat
sanasi

Mehmonhona hodimlari, honalari, lavozimlari, xizmat turlari,
ko`rsatilgan hizmatlar, ro`yxatdan o`tish jadvallarining o`zaro
bog`lanishi. Bu yerda mehmonhona xodimlarini mijozlarga ko`rsatgan
xizmatlari aks ettirilgan.
4.Fizik loyihalash .
“Mehmonhona” munosabatlar jadvali
Maydon nomi Tipi Kalit
Hodimlar_kodi Счетчик Maydon kalti
FISH Короткий текст Xodimlarning ism familyasi
Tug'ilgan_sanasi Дата и время Xodimlar tug`ilgan kunlari
Jinsi Короткий текст Jinsi
Telefon_raqami Короткий текст Telefon raqami
Lavozim_kodi Числовой Kalit maydoni

“Honalar” mun osabatlar jadvali.
Maydon nomi Tipi Izoh
Xona Числовой Xona raqamlari
Toifasi Короткий текст Toifasi
Sig'imi Числовой Sig`imi
Kunlik_narxi Денежный To`lovi
“Xizmat turi” munosabatlar jadvali.
Maydon nomi Tipi Izoh
Xizmat_kodi Счетчик Maydon kaliti
Nomi Короткий текст Nomi
Narxi Денежный Narxi
“Ro`yxatdan o`tish” munosabatlar jadvali.
Maydon nomi Tipi Izoh
Ro'yxatga_olish_raqami Числовой Ro`yxatga olish
maydoniga murojat
Xodim_kodi Числовой Xodim maydoniga
murojaat
Ro'yxatdan_o'tgan_sana Дата и время Ro`yxatdan o`tgan san
Xona Числовой Xona raqami
Mijozning_FISH Короткий текст Ism familyasi
Pasport_ma'lumotlari Длинный текст Pasport ma`lumotlari
Ketish sanasi Дата и время Ketish sanasi
“Ko`rsatilgan xizmatlar” munosabatlar jadvali.

Maydon nomi Tipi Izoh
Ro'yxatga_olish_raqami Числовой Maydon kaliti
Xizmat_kodi Числовой Xizmat raqami
Ko'rsatilgan_xizmat_sanas Дата и время Xizmat ko`rsatilgan sanalar

5.Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish
MS Access dasturida “MEHMONHONA” ma’lumotlar bazasini
loyihalaymiz. Buning uchun quyidagilarni bajaramiz:
Пуск menyusidan MS Access buyrug’ini tanlaymiz, ochilgan oynadan
“Пустая база даннйх”buyrug’i tanlanadi va biz yaratayotgan bazamizga
nom beramiz.
“Cоздание” menyusidan “Конструктор таблица” bo’limidan
jadval yaratib unga nom beramiz.

Ushbu oyna hosil bo’ladi:

Hosil bo’lgan jadvallarga mohiyat atributlarini kiritib , har bir atribut
qaysi tipga kirishini kiritib ketamiz.
Shu tarzda har bir jadvalga mohiyat atributlarini kiritib chiqamiz.
Jadvallarning har biriga ma’lumotlarini kiritib chiqamiz.

Formalar bilan ishlash:
Formalarni tuzish uchun uni tashkil qiladigan usullardan biri
tanlab olingach, muloqot darchasining pastki qismida forma tuziluvchi
jadval yoki so’rov nomi ko’rsatiladi. Ma’lumki, forma asosan
boshqarish elementlaridan iborat bo’lib, uning tashqi ko’rinishi shu
boshqarish elementlarini rejali joylashtirishga bog’liq. Shuning uchun
ham formani avtomatik ravishda tashkil qilish (avtoforma yordamida)
maqsadga muvofiq. Avtoforma–MB darchasida «Создать» tugmasini
bosish bilan «Новая форма» muloqot darchasi ochiladi. Unda kerakli
so’rov yoki jadvalni tanlab «sichqoncha» chap tugmasini Автоформа
turlaridan biri (lentali, jadvalli yoki ustunli) ustida 2 marta bosiladi.
Master yordamida forma tashkil qilish esa 4 bosqichdan iborat:
a) formaga kiritish mumkin bo’lgan maydonlarni tanlash,
b) formaning tashqi ko’rinishini tanlash,
c) formaning fon tasvirini tanlash,
d) forma nomini berish.
Microsoft Access oshqarish panelining Вид tugmasini bosish
natijasida forma tuzilmasi bilan panel elementlari (formani boshqarish
jarayonini tashkil qiladigan asboblari bilan jihozlangan) ochiladi. Shuni
nazarda tutib Форма tuzilmasi haqida to’liqroq ma’lumot quyida
keltirilgan.
Forma tuzilmasi
Forma tuzilmasi 3 qismdan iborat:
-forma sarlavhasi,
-ma’lumotlar beriladigan joy,
-eslatmalar satri.
Endi har bir jadvalimizning formasini yaratamiz . Buning uchun
biz “Cоздание” menyusidan “Конструктор форм” bandini tanlaymiz .
Quyidagi oyna paydo bo’ladi.

Biz bu formaga sarlavha qo’yish uchun ushbu buyruqni tanlaymiz
Quyidagi oyna hosil bo’ladi va sarlavha qo’yamiz.

Endi maydonlarni qo’shish uchun ushbu bandni tanlaymiz.
Bu buyruqni bajarilgandan so`ng,
Jadval nomini tanlasak uning atributlari kelib chiqadi. Har bir
atribut ustiga sichqonchaning chap tugmasini ikki marta bosamiz va bu
atribut nomlari formamizda paydobo’ladi.

Xulosa
Biz bu mustaqil ishini bajarish davomida ma’luotlar bazasi bilan
ishlashni urgandik, bunda har bir soxaga tegishli ma’lumotlar bazasini
tashkil qilishda har xil modellardan foydalangan holda tuzib chiladi.
Biz yaratgan Ma’lumotlar bazasi turistlar uchun ximat qilib, ular o’zlar
firma reytingiga qarab xohlagan firma orali xodim tanlab buyurtma
berishi mumkin. Bunda xodimlar buyurtma asosida mijozlarga qulay
marshrut va bilet xarid qilishiga xizmat ko’rsatadi.
“Mehmonhona” mavzusida ma’lumotlar bazasini tuzishda ER-
model, XMIND va relatsion model, (Access) yordamida har bir
bo’limlarni bir biri bilan bog’lanishini o’rganib chiqdik . MBBT va
uning turlari, qulayliklar hamda kamchiliklarini o’rgandik. Ma’lumotlar
bazasida jadvallar hosil qilish shu jadvallarga nisbatan ma’lumotlarni
qo’shish, taxrirlash, o’chirish, so’rov hosil qilish hamda jadvallarni olib
tashlash kabi buyruqlarni hosil qilish uchun formalar yaratdik va ko’rib
chiqdik. Bunda biz har bir mohiyatlar uchun alohida jadvallar
yaratdik, bu jadvallarga: ma’lumotlar bazasining jadvallarini hosil qilish,
bu jadvallarga ma’lumotlar qo’shish, jadvaldagi ma’lumotlarni
tahrirlash, jadvaldagi ma’lumotlarni uchirish, uchun ushbu tiplarga
murojat qildik (Счетчик, Текстовый, Числовой, Дата/время va
hokazo). Bundan tashqari jadvallarga so’rovlar, formalar hosil qilishni
ko’rib chiqdik. So’rovlar orqali ma’lum savollarga javob olishni
o’rgandik.

Mavzu: “MEHMONHONA” predmet sohasi uchun ma`lumotlar bazasini loyihalash Reja 1. Tanlangan predmet sohani tahlil qilish . 2. Konseptual (infologik) loyihalash. 3. Datalogik loyihalash. 4. Fizik loyihalash. 5. Ma’lumotlar bazasini ilovasini loyihalash va ishlab chiqish . 6. Ma’lumotlar bazasini ishini boshqarish. Xulosa

Ma`lumotlar bazasini loyihalash bosqichi Ma'lumotlar bazasini loyihalash axborotlarni abstraktsiyalashning bir darajasidan boshqasiga o'tish, ya'ni predmet soha axborot strukturasining tabiiy til (yozma) tavsifidan muayyan model terminlarida formallashtirilgan tavsifiga ketma-ket o'tish hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasini loyihalash jarayonining quyidagi bosqichlarini ajratish mumkin: 1) predmet sohani tizimli tahlil qilish; 2) infologik loyihalash; 3) ma'lumotlar bazasi boshqarish tizimini (MBBT) tanlash; 4) mantiqiy loyihalash; 5) fizik loyihalash. Har bir bosqichlarni batafsil ko'rib chiqamiz. 1. Predmet sohani tizimli tahlil qilish Bu bosqichda quyidagilar amalga oshirilishi lozim: – ma’lumotlar bazasi va avtomatlashtirilgan tizimni ishlab chiqishning dolzarbligini asoslash; – predmet soha va asosiy cheklovlarni batafsil tavsiflash; - ushbu predmet soha asosiy obyektlari, ularning xossalari va o‘zaro aloqalarini aniqlash; – tizimdan foydalanuvchilar ko‘lami va ularning axborotga bo‘lgan ehtiyojlarini aniqlash; - tizimning hujjat almashinuvini tadqiq etish; - avtomatlashtirilgan muhitda hal qilinadigan vazifalar ko‘lamini aniqlash va hokazo. Masalan: ”MEHMONHONA” uchun ma`lumotlar bazasini ishlab chiqish talab etilgan bo`lsin, Tizim tahlil qilish quyidagicha bo`lishi mumkin:

Mehmonhona boshqaruvi uchun ma`lumotlar bazasini loyihalash juda muhim hisoblanadi.mehmonhona hodimlari va mijozlar joylashuvi haqidagi axbarotlarni yuritish samaradorligini ta`minlash uchun zamanaviy ma`lumotlar bazasiga asoslangan avtomatlashtirilgan tizim hisoblanadi. Ma'lumotlar bazasi va ma'lumotlar bazasi bilan ishlashning avtomatlashtirilgan tizimdan foydalanish mijozlarga xizmat ko'rsatish va xodimlarning buyurtmalari haqidagi ma'lumotlarni tizimlashtirish, shuningdek, boshqa ko'pgina vazifalarni bajarish vaqtini sezilarli darajada qisqartirish imkonini beradi. Mijozningning toifasini, uning yashash joyini va ish joyini aniqlash uchun mijozlar haqidagi axborotlar to'liq va etarli bo'lishi kerak. Mijozlarning bir xil familiyalilar bo'lishi mumkinligi sababli har bir mijoz noyob abonent raqamiga ega bo'lishi zarur. Mehmonhona hizmatidan foydalanishda quyidagi cheklovlar mavjud: 1. Mijozlarning passportlari bo`lishi kerak. Ushbu tizimning asosiy obyektlarini va ularning xossalarini aniqlaymiz. 1 .Mehmonhona: - xodimlar, - lavozimlar, - honalar - xizmat turlari, - ro`yxatdan o`tish, - ko`rsatilgan xizmatlar. 2 . Xodimlar: - xodimlar kodi, -FISH, -tug`ilgan sanasi, -jinsi, - telefon raqami,

- lavozim kodi, 3. Xonalar: - xona, - toifasi, - sig`imi, -kunlik narxi. 4. Xizmat turlari: - xizmat kodi, -nomi, -narxi. 5. Ro`yxatdan o`tish: - ro`yxatga olish raqami , - xodim kodi, -ro`yxatdan o`tgan sana, - hona, -mijozning FISH, - passport ma`lumotlari, - ketish sanasi. 6. Ko`rsatilgan xizmatlar: - ro`yxatga olish raqami, - xizmat kodi, - ko`rsatilgan xizmat sanasi. 2) Konseptual (infalogik) loyihalash

• Infologik loyixalashtirish, MB modelida predmet sohasining semantikasini namoyon qilish bilan bog’liq • Infologik tavsif aniq bir MBBT(СУБД)ga bog’liq bo`lmasligi kerak • Infologik (semantik) model predmet sohasining ixchamlshtirilgan formallashgan tavsifini taqdim etadi ER-modeli asosida quyidagi tayanch tushunchalar mavjud: • Mohiyat • Atributlar • Aloqalar Mohiyat — bu haqiqiy yoki xayoliy ob'ekt bo'lib, u haqida ma'lumot loyihalashtirilgan tizimda saqlanishi kerak. • Mohiyat tizim ichida noyob nomga ega • Mohiyat bir xil turdagi ob'ektlarning ma'lum bir sinfiga mos keladi ( berilgan mohiyatning misollari ko'p) • Ob'ektn o'ziga xos atributlari to'plamiga ega - ular ob'ektning xususiyatlarini aniqlaydigan xossalar • Atribut berilgan mohiyat ichida noyob nomga ega bo'lishi kerak • Mohiyat kaliti – bu atributlarning minimal to'plami, uning qiymatlari orqali kerakli mohiyat namunasini topishingiz mumkin. 1. “MEHMONHONA” mohiyati 2. “Xodimlar” mohiyati. Mehmonhona LavozimlarXodimlar Ko`rsatilga n xizmatlar Ro`yxatdan o`tish Xizmat turlari Xonalar

O'xshashlar

Aeraport ma`lumotlar bazasini loyihalash

“UNVERSTET” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash.

“ EL Xolding MCHJ zavod” predmet sohasi uchun ma’lumotlar bazasini loyihalash

“AVTOSALON” MA’LUMOTLAR BAZASINI LOYIHALASH

Bank ma'lumotlar bazasini loyihalash