logo

Elektron taqdimotlar vositalari. Pedagogik dasturiy vositalar Marcomedia Flash da chizish usullari va instumentlari bilan tanishish Autoplay dasturiy vositasi.

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

370.931640625 KB
Mavzu:Elektron taqdimotlar vositalari.Pedagogik dasturiy vositalar 
Marcomedia Flash da chizish usullari va instumentlari bilan tanishish 
Autoplay dasturiy vositasi.Uning vazifasi va o’quv jarayonida qo’llanish.
                                                            REJA:
1. Kirish
2. Asosiy qism
1.Elktron taqdimot vositalari
2.Pedagogik dasturiy   vositalar haqida tushuncha
3. Macromedia Flash imkoniyatlari
4.Chizish asboblar paneli elementlari
5. Auto play  dasturida elektron darslik  yaratishni o’rganish
3.Xulosa
4.Ilovalar(mavzuga oid krossvord yoki test)
5.Foydalanilgan adabiyotlar
1                                                          Krish
Zamon   talablariga   javob   beradigan   kuchli,   mukammal   multimedia   hujjatla-   rini
yaratish   uchun   Windowsning   yuqorida   qayd   etib   o‘tilgan   standart   multimedia-
dasturlari imkoniyat jihatdan yetarli emas. Shu sababli keyingi yillarda multimedia
hujjatlarini   yaratishga   va   ulardan   foydalanishga   oid   juda   ham   ko‘plab   dasturiy
ta’minotlar ishlab chiqilgan. Ulardan biri AutoPlay dasturidir.
Keyingi   yillarda   multimedia   hujjatlarini   yaratishga   oid   juda   ko’plab  
dasturiy   ta’minotlar   ishlab   chiqilgan.   Ulardan   biri   AutoPlay   Media   Studio  
dasturidir.   Istalgan   fayl   yoki   fayllar   to’plamini   bitta   muhitga   birlashtirish,  
qolaversa,   CD   yoki   DVD   disklar   uchun   AutoRun -menyusi   hosil   qilishda  
AutoPlay   Media   Studio   eng   kuchli   vizual   paket   hisoblanadi.  
Multimedia   texnologiyalariga   asoslangan   amaliy   dasturlarni   yaratish   uchun  
AutoPlay   Media   Studio   dasturidan   foydalanish   foydalanuvchilar   uchun   juda
oson   va   qulay   interfeysni   taqdim   etadi.   AutoPlay   Media   Studio   bilan   ishlashda
deyarli   dasturlash   ishlari   talab   qilinmaydi.   Foydalanuvchi   faqat
turli,dizaynli,dasturiy   muhitni  tanlash  uchun  bir   nechta  tayyor   shakllardagi  loyiha
shablonlaridan   foydalanishi   mumkin.   Bunda   amaliy   dastur   muhitini   dizaynga   boy  
holatga   tashkil   etish   uchun   AutoPlay   Media   Studio   dasturiy   vositasi   tarkibida
tayyor   ob’ektlar  
mavjud   bo’lib,   ular   tarkibiga   buyruq   tugmasi,   tovush   kuchaytirgichi ,   fayllarni  
printerdan   bosmaga   chiqarishni   ta’minlovchi,   Web-saytlarni   ochuvchi   va
ularga   murojaatni   amalga   oshirib   beruvchi   qator   funkstional   ob’ektlarni   kiritish   mu
mkin.   Amaliy   dastur   uchun   grafik   qobiqlarni   yaratish,   uni   avtmatik   ishga   tushirish  
uchun  
AutoPlay   Media   Studio   barcha   kerakli   fayllarni   o’zi   yaratadi.   Foydalanuvchilar  
zimmasiga   esa   faqat   qattiq   disk   va   kompakt   diklarni   yozish   uchun   tayyor  
loyihalarni   shakllantirish   vazifasi   qoladi.  
2                          ASOSIY QISIM
Multimedia   texnologiyalariga   asoslangan   amaliy   dasturlarni   yaratish   uchun
Autoplay  Media   Studio  dasturidan   foydalanish   foydalanuvchilar  uchun   juda   oson
va   qulay   interfeysni   taqdim   etadi.Autoplay   Media   Studio   bilan   ishlashda   deyarli
dasturlash   ishlari   talab   qilin-   maydi.   Foydalanuvchi   faqat   turli   dizaynli   dasturiy
muhitni   tanlash   uchun   bir   nechta   tayyor   shakllardagi   loyiha   shablonlaridan
foydalanishi   mumkin.Bunda   amaliy   dastur   muhitini   dizaynga   boy   holatga   tashkil
etish   uchun   Autoplay   dasturiy   vositasi   tarkibida   tayyor   obyektlar   mavjud   bo‘lib,
ular tarkibiga buyruq tugmasi,   tovush kuchaytirgichi , fayllarni printerdan bosmaga
chiqarishni   ta’minlovchi   vosita,   Web-saytllarni   ochuvchi   va   ularga   murojaatni
amalga   oshirib   beruvchi   qator   funksional   obyektlarni   kiritish   mumkin.Amaliy
dasturlarga   oid   grafik   qobiqlarni   yaratish   va   uni   avtomatik   ishga   tushirish   uchun
Autoplay   Media   Studio   barcha   kerakli   fayllarni   o‘zi   yaratadi.Foydalanuvchilar
zimmasiga   esa   faqat   qattiq   disk   va   kompakt   diklarni   yozish   uchun   tayyor
loyihalarni   shakllantirish   vazifasi   qoladi.2008-yilning   12-martida   Indigo   Rose
Corporation kompaniyasi Autoplay Media Studio 7.1.1007.0 versiyasini iste’molga
chiqardi   Dastur   foydalanuvchilarga   obyektlarni   o‘zaro   bog‘lashni   amalga
oshirishga   yordam   beradigan   yuzlab   vositalarni   taqdim   eta   oladi.Autoplay   Media
Studio   dasturi   muhitida   Visual   Basic,   Visual   C++,   Java,   Macromedia   Flash   kabi
qator   tizimlarda   yaratilgan   hujjatlarni   ham   bemalol   qayta   ishlash   mumkin.Dastur
yordamida   animatsiyalanuvchi   menyuni,   kataloglar   daraxtini,   ma’lu-   motlar
bazasini   va   shunga   o‘xshash   obyektlarni   nafaqat   tez   yaratish,   balki   ularni
boshqarish   ham   mumkin.Avtomatik   ishga   tushuvchi   oynalarni   o‘zining
kutubxonasidagi   “niqob”lar-   dan   foydalangan   holda   ixtiyoriy   shaklda   (formada)
yaratish   mumkin.   Bunday   “niqob”   sifatida   .jpg,   .bmpva   .png   kabi   formatdagi
fayllardan   foydalanilsa   ham   bo‘ladi.Qolaversa,   ma’lumotlarni   CD   uchun
tayyorlagan   holda   uni   dasturning   o‘zi-   dan   turib,   CD   yoki   DVDga   yoza   olishi
Autoplay   Media   Studio   dasturi   naqadar   keng   imkoniyatlarga   ega   ekanligini
ko‘rsatadi.Tayyor loyiha bunda .exe   kengaytmali fayl sifatida o‘zi ochiluvchi arxiv
ko‘rinishda yoki qattiq diskdagi alohida papkada shakllantirilishi mumkin.Bundan
3 tashqari,   dasturga   matnni   orfografik   tekshirish   imkoniyati   ham   kiri-   tilgan.
Dasturning   bu   xossasi   uning   “Label”,   “Paragraph”   va   “Button”   kabi   obyekt-   lari
bilan   birga   ishlaydi.   Agar   dastur   kompyuterga   to‘liq   versiya   bilan   o‘rnatilgan
bo‘lsa,   matnni   orfografik   tekshirish   uchun   uning   kutubxonasida   juda   katta
hajmdagi   lug‘atlar   bo‘lishi   mumkin.Shunday   qilib,   AutoPlay   Media   Studio   7.0
ning yangi versiyasi quyidagi im- koniyatlarga ega holda iste’molga chiqarilgan.
4 https://
www.google.com/imgres?imgurl=x-raw-image%3A%2F%2F
%2F4337db3ba2e57b332d1f25e0f73c85cefe7b3197f163c952be5083e795fb4752&imgrefurl=https%3A
%2F%2Fhozir.org%2Fautoplay-programmasnda-multimedial-qosmshalard-
jaratw.html&tbnid=M3vlojvbN0PbQM&vet=12ahUKEwijvIzsn8_8AhXkn_0HHW_SCeIQMygQegUIARDJ
AQ..i&docid=WF3axoN5NZw1fM&w=423&h=326&q=autoplay
%20dasturi&ved=2ahUKEwijvIzsn8_8AhXkn_0HHW_SCeIQMygQegUIARDJAQ
Elktron taqdimot vositalari
 Hozirda deyarli barcha sohaning elektron  nashrlari mavjud.  Lekin hammasini  
ham  foydali  deya  olmaymiz.  Ma’lumot  undan  foydalanilgandagina kerakli 
bo’lishi mumkin. Shunday ekan elektron darsliklar tayyorlashda ham ushbu jihatga
e’tibor  qaratish  zarur  bo’ladi.  Ayni  paytda  yangi  axborot  t е xnologiyalari 
sohasida gip е rmedia tizimlarini qo’llash rivojlanib bormoqda.   Bunday 
t е xnologiyalar asosida an'anaviy o’quv matnini yanada takomillashtirilgan o’quv  
mat е riali  asosida  k е ngaytirish  va  chuqurlashtirish  hamda  kurslar  va animatsion
5 lavhalardan foydalanish yo’li bilan almashtirish g’oyasi yotadi. Bunda u yoki bu  
holda ajratib  b е rilgan  matn  lavhalari  orasida  o’zaro  bog’anish  tugunlari barpo 
etiladi. Mutaxassislarning ta'rifiga ko’ra, gip е rmatn inson int е ll е ktining katta 
xajmdagi  axborotni  esda  saqlash  kobiliyatini  va  mazkur  axborotlar  ichidan 
kommunikatsiya (muloqot)  va  tafakkur  jarayonlarini assotsiatsiyalash  yo’li  
bilan qidiruv  ishlarini  olib  borishni  imitatsiya  (o’zida  aks)  qiladi.  Boshqacha  
qilib aytganda, gip е rmatn  murakkab  darajada  tashkil  etilgan  o’quv  mat е riallari 
tizimi bo’lib, ko’plab statistik va dinamik axborotlarni o’zida mujassamlashtiradi 
hamda umumlashgan tarmoq tuzilishiga ega bo’ladi. Bunda axborot lavhalari 
ahamiyatini matn, grafik, sx е ma, vid е olavha, ijrochi dastur va animatsiya 
(qarakatli jarayon)lar o’ynaydi. Matnlar  esa,  o’z  navbatida, yanada kichik 
matnchalardan tashkil  topib, ular  «matryoshka»  («qo’g’irchoq  ichida  
qo’g’irchoq»)  ko’g’irchog’i  kabi  ko’p marta ichma-ich joylashishlari mumkin. 
Bir matndan ikkinchisiga o’tish (chiqarish) EDning  tarkibiga  kiruvchi  ma'lum 
munosabat  orqali  amalga  oshiriladi.  Matnlar orasidagi o’zaro bog’lanishlardan 
tashqari matn va vid е olavhalar, matn va ijrochi dastur  hamda  matn  va  
animatsion  eff е ktlar  orasida  ham  bog’lanishlar  mavjud bo’lishi  zarur.  Bu  
bog’lanishlar  ham  ma'lum  nisbatlar  to’plamida  k е ltirilgan nisbatlar ko’rinishida 
b е rilgan bo’ladi. Biz gil е rmatnlarni graf-daraxt ko’rinishida tasvirlashimiz 
mumkin, bunda matnlarning lavhalari, grafik tasvirlar, vid е olavhalar, ijrochi  
dasturlar  va  animatsiyalar  doirachalar  (graf  tugunlari)  ko’rinishida,  ular 
asosidagi  munosabatlar  esa,  mos  doirachalarni  tutashtiruvchi  yoylar  shaklida 
ifodalanadi.  Shuni  alohida qayd  etish  lozimki,  gip е rmatnlardan foydalanishning
samaradorligi  ko’p  jixatdan  bog’lanishi  mumkin  bo’lgan  axborotlarning  
uslubiy nuqtai  nazardan  maqsadga  muvofiqligiga  bog’iq  bo’ladi.  Chunonchi,  
nisbatlar to’plami  har  bir  el е m е ntga  hos  bo’lgan  aniq  vazifalarning  
muayyanlashtirilishi, ularning muqobillik darajalari bilan harakt е rlanadi. Matnlar 
lavhalarida izox talab etuvchi  («kalit»)  so’zlar,  tushunchalar,  matnning  boshqa  
parchalari,  jumladan, vid е olavhalar  bilan  bog’langanligini  ko’rsatish  maqsadida
alohida  rang  bilan ajratilgan  (yoxud  tagiga  chizilgan)  holda  b е rilishi  mumkin. 
6 Shunday  qilib, gip е rmatn tizimidan  foydalanuvchilar  graf  tugunlari  bo’ylab  
«sayohat»ga  chiqib, uning  uchlaridan  mos  axborot  bo’lagini,  yoylaridan  esa,  
foydalanish  tartibini aniqlashlari  mumkin.  Foydalanuvchining  axborot  lavhalari 
bo’ylab  bunday «sayohati» navigatsiya d е yiladi. Gip е rmatn tizimi, kitobni 
varaqlagan kabi yoxud kitobning mundarijasi bo’yicha (boblar, paragraflar va 
b е tlarni) i е rarxik kuzatish singari, matnlarni k е tma-k е t qarab chiqish, shuningd е k, 
oldindan ma'lum bog’lanish «yo’llari»  bo’yicha  ixtiyoriy  yo’nalishda navigatsiya
qilish imkonlarini  b е radi  .         Xulosa  qilib  aytganda, navigatsiya,  ma'lumotlar 
bazasi  mazmunini  tadqiq qilish yoki zaruriy axborot bilan aniqlangan 
tugunlarning biridan ikkinchisiga o’tish xarakati jarayonini tavsiflaydi. Bunday 
murakkab shaxobchali tuzilma navigatsiya bilan bog’liq ayrim muammolarni  
vujudga k е ltirishi tabiiy. Xususan, gip е rmatnli xujjatni o’qish uchun har bir 
tugundagi matn yoxud boshqa axborot lavhalarining mazmunini bilishning o’zi 
е tarli bo’lmay, yo’ldan adashmagan va chalkashmagan holda,  mazkur  xujjat  
bo’ylab  to’g’ri  navigatsiya  qilish  lozim  bo’ladi.  O’quv qo’llanma yoki darslik 
uchun mo’ljallangan el е ktron kitoblarni yaratish maqsadida gip е rmatn tizimlarini 
qo’llashning aloxida xususiyatlari mavjud. Bular ichida eng muhimi foydalanuvchi
(el е ktron kitob o’quvchisi) el е ktron qo’llanmada k е ltirilgan asosiy  o’quv  
mat е rialining  mazmunidan  uzoqlashmasligi  lozim,  ya'ni  u  faqat gip е rmatn  
tizimi  bo’ylab  navigatsiya  qilmogi  k е rak.  Bu  esa,  o’z  navbatida, navigatsiya 
jarayonida matnning asosiy lavha uchun bog’lanishlar sonini,  ma'lum darajada  
ch е garalashni  taqozo  qiladi.  Uslubyyot  nuqtai  nazaridan,  ma'lum 
597  paragrafdan k е yingilariga  chiqish,  undan  oldingi  paragraflarga  chiqishdan  
farqli o’ularoq, alohida bog’lanishlar bilan b е rilgani ma'qul bo’ladi. Bu ED dan 
birinchi marta  foydalanuvchilar  uchun  qator  qulayliklar  yaratadi.         
Gip е rmatn xujjatlarini ishlab chiqishda ushbu instrum е ntal vositalar: Microsoft 
Front-Page (HTML-Hyper Text Markup Language), Alliare Home Site (HTML), 
Microsoft Power Point, Microsoft Word va boshqalardan foydalaniladi. Strat е gik 
illyustratsion  o’quv  mat е riallarini  (turli  manzaralar)ni  yaratishda  rastorli  yoki 
v е ktorli rasmlar bilan ishlovchi dasturlardan foydalanish zarur bo’ladi. Ularga 
7 Corel Draw, Corel  Xara, Corel  Photo  Paint, Adobe  Photo  Shop, Adobe  
Illustrator va boshqalar kiradi. Dinamik illyustratsion o’quv mat е riallari roliklarini 
yaratishda esa, ularni  tuzish  uchun  maxsus  muharrirlar  va  quyidagi  Web-
animatorlardan foydalaniladi: Disreet 3D Studio MAX, Alais Wave Front, Maya, 
Light Wave, Soft Image 3d, Adobe Image Ready, Gif Animator, Macromedia 
Flash, Adobe Premier va boshqalardan foydalaniladi . Tovush bilan k е chadigan 
yozuvlar va tovushni taxrir qilish Sonic Foundry Sound Forge, Wave Lab, Sound 
Recorder va boshqa dasturlar yordamida  amalga  oshiriladi.         Ma'lumotlar 
bazasidan foydalanish zarurati tug’ilganda, Microsoft Excel kabi ma'lumotlar 
bazasi yordamga chaqiriladi. El е ktron darslik yohud o’quv qo’llanma uchun 
illyustrativ mat е riallarni yaratishda, shuningd е k, skan е rlar, vid е oushlash va yig’ish
platalari, tovush platalari kabi apparatli vositalardan foydalaniladi. Matnli 
prots е ssorlar  va  maxsus  dasturlar  yordamida  el е ktron  darsliklarni  yaratishda, 
o’quvchida undan  qisman  foydalana  olmaslik  bilan  bog’liq muammolar 
tugilishi ham tabiiy. Gap shundaki, foydalanuvchi darslikni yaratish dasturiga ega 
bo’lishi zarur  bo’ladi.  . 
Pedagogik dasturiy   vositalar haqida tushuncha
Pedagogik dasturiy vositalar – kompyuter texnologiyalari yordamida o`quv 
jarayonini qisman yoki to`liq avtomatlashtirish uchun mo`ljallangan didaktik 
vosita hisoblanadi. Ular ta`lim jarayonini samaradorligini oshirishning istiqbolli 
shakllaridan biri hisoblanib, zamonaviy texnologiyalarning o`qitish vositasi 
sifatida ishlatiladi. Pedagogik dasturiy vositalar tarkibiga: o`quv fani bo`yicha aniq
didaktik maqsadlarga erishishga yo`naltirilgan dasturiy mahsulot (dasturlar 
majmuasi), texnik va metodik ta`minot, qo`shimcha yordamchi vositalar kiradi.
Pedagogik dasturiy vositalarni quyidagilarga ajratish mumkin:
o`rgatuvchi dasturlar – o`quvchilarning bilim darajasi va qiziqishlaridan kelib 
chiqib yangi bilimlarni o`zlashtirishga yo`naltiradi;
test dasturlari – egallangan bilim, malaka va ko`nikmalarni tekshirish yoki 
baholash maqsadlarida qo`llaniladi;
mashq qildirgichlar - avval o`zlashtirilgan o`quv materialini takrorlash va 
8 mustahkamlashga xizmat qiladi;
o`qituvchi ishtirokidagi virtual o`quv muhitini shakllantiruvchi dasturlar.
Pedagogik dasturiy vositalar yaratishga qo`yiladigan talablar.
Pedagogik dasturiy vositalarni yaratish texnologiyasini amalga oshirish maqsadida 
ularning an`anaviy vositalardan ustunligini tasdiqlovchi qator ijobiy omillar 
mavjud. Mazkur omillar didaktik, psixologik, iqtisodiy, fiziologik guruhlarga 
ajratildi.
Pedagogik dasturiy vositalarga qo`yiladigan   didaktik talablarga   quyidagilar kiradi: 
ilmiylik, tushunarli, qat`iy va tizimli bayon etilishi bilan birgalikda (pedagogika, 
psixologiya, informatika, ergonomikaning asosiy tamoyillarini, zamonaviy fanning
fundamental asoslarini hisobga olib, o`quv faoliyati mazmunini qurish 
imkoniyatini ta`minlash), uzluksizlik va yaxlitlik (ilgari o`rganilgan bilimlarning 
mantiqiy oqibati hamda to`ldiruvchisi hisoblanadi), izchillik, muammolilik, 
ko`rgazmalilik, faollashtirish (o`qitish mustaqilligi hamda faollilik xususiyatining 
mavjudligi), o`qitish natijalarini o`zlashtirish   mustahkamliligi , muloqotning 
interfaolliligi, o`qitish, tarbiyalash, rivojlantirish va amaliyotning yaxlit birligi.
Metodik talablarga   quyidagilar kiradi: aniq o`quv fanining o`ziga xos 
xususiyatlarini hisobga olish, ma`lum bir faning o`ziga xosligini hisobga olish, 
axborotni zamonaviy metodlari o`zaro bog`liqliligi, o`zaro aloqadorliligi, turli-
tumanligi, amalga oshirilishi.
Psixologik talablarga   idrok etish (verbal-mantiqiy, sensor-perseptiv), tafakkur 
(tushunchaviy-nazariy, ko`rgazmali-amaliy), diqqati (qat`iyliligi, boshqaga 
ko`chishi), motivasiya (ishlashda faol shakllari, yuqori darajada ko`rgazmalilik, o`z
vaqtida qayta aloqa yordamida o`quvchilarning yuqori darajadagi motivasiyalarini 
doimiy ravishda rag`batlantirish), xotira, tasavvuri, yoshi va individual psixologik 
xususiyatlarini hisobga olish (egallagan bilim, ko`nikma va malakalarini hisobga 
olib, o`quv fani mazmuni hamda o`quv masalalari murakkablik darajasi 
o`quvchilarning yosh imkoniyatlari va individual xususiyatlariga mos kelishi, 
o`quv materialini o`zlashtirishda ortiqcha his-hayajonli, asabiy, aqliy 
yuklamalardan ta`sirlanishdan himoyalash) kiradi.
9 Texnik talablarga   shaxsiy kompyuterlar   va ularning tashqi qurilmalari ,  test 
o`tkaziladigan manbalar kiradi.
Tarmoq talablariga   «mijoz-server» arxitekturasi, Internet-navigatorlar, tarmoq 
operasion tizimlari, telekommunikasiya, boshqaruv vositalari (o`qitish jarayonini 
individual va jamoaviy ishlari, tashqi qayta aloqa) kiradi.
Estetik talablarga   quyidagilar kiradi: tartiblilik va ifodalilik (elementlari, 
joylashishi, o`lchami, rangi), bezashning funksional vazifasi va ergonomik 
talablarga mosligi.
Maxsus talablarga   quyidagilar kiradi: interfaollik, maqsadga yo`nalganlik, 
mustaqillik va moslashuvchanlik, audiolashtirish, ko`rgazmalilik, kirish nazorati, 
intellektual rivojlanish, differensiasiyalash(tabaqalashtirish),   kreativlik , ochiqlik, 
qayta aloqa, funksionalilik, ishonchlilik.
Ergonomik talablarga   quyidagilar kiradi: do`stonalik, foydalanuvchiga moslashish,
ekran shakllarini tashkil etish.
Metodik talablar pedagogik dasturiy vositalar asosida o`qitishga mo`ljallangan 
o`quv fanining o`ziga xos xususiyatlarini, uning qonuniyatlarini, izlanish 
metodlari, axborotga ishlov berishning zamonaviy usullarini joriy qilish 
imkoniyatlarini hisobga olishni ko`zda tutadi. Fanlardan yaratiladigan pedagogik 
dasturiy vositalar quyidagi metodik talablarga javob berishi kerak:
1. Pedagogik dasturiy vositalar – o`quv materialini taqdim etishning tushunchali, 
obrazli va harakatli komponentlarining o`zaro bog`liqligiga tayangan holda 
qurilishi.
2. Pedagogik dasturiy vositalar o`quv materialini yuqori tartibli tuzilma 
ko`rinishida ta`minlashi. Fanlararo mantiqiy o`zaro bog`liqlikning hisobga olinishi.
3. Pedagogik dasturiy vositalarda ta`lim oluvchiga o`quv materialini bosqichma-
bosqich o`zlashtirganligini turli xildagi nazoratlarni amalga oshirish asosida 
aniqlash imkoniyatlarining yaratilishi.
Pedagogik dasturiy vositalar yaratishda o`quvchilarning psixofiziologik 
hususiyatlarini hisobga olish.   Pedagogik dasturiy vositalarni qo`llash asosida 
o`quvchilarning mustaqil ta`lim olish ko`nikma va malakalarini shakllantirishda 
10 o`quvchilarning funksional va psixofiziologik imkoniyatlari inobatga olinishi shart.
Pedagoglarning pedagogik dasturiy vositalar asosida imkon qadar ko`proq 
ma`lumotlarni yoritishga intilishi o`quvchini ortiqcha toliqtirishga olib kelishi 
mumkin
Barcha turdagi multimediyali kontentlar: video, flash, ovoz, veb-ob`yektlarni 
qo`yishni qo`llab-quvvatlaydi. Barcha ko`p tarqalgan video (flv, avi, wmv, mov, 
mpeg, dv, 3g) va ovoz (mp3, wma, wav, m4a, aac, aiff, ogg) formatlari 
importlanadi, bundan tashqari, Internetdagi rolikning HTML-kodini yoki veb-
kameradan video-yozish, ovozni esa mikrofondan yozib qo`yish mumkin. SWF   — 
roliklari ham muammosiz qabul qilinadi, bu esa boshqa multimediya 
muharrirlarining loyihalari bilan integrasiyalash bo`yicha cheksiz imkoniyatlarni 
ochadi. Veb-sahifalar slaydlarda freymlar ko`ri nishida aks etadi. Ulardan 
foydalanish mumkin va bu ham roliklarni lo yihalash imkoniyatlarini kengaytiradi.
Adobe Captivate— Mic rosoft Windows va dasturiy ta`minotni namoyish etish, 
video-darslarni yozish, dastur simulyasiyasini yaratish, o`quv taqdimotlarni yara -
tish va .swf formatda turli testlarni yaratish uchun qo`llanilishi mumkin bo`lgan 
Mac OS Xning 5 versiyalari uchun elektron ta`limda qo`llaniladigan elektron 
kurslarni yaratish va tahrirlash dasturi.  Adobe Captivatedagi generasiyalangan .swf
11 ni .aviga videoxosting saytlarga konvertasiya qilish imkoniyati mavjud. Dastur 
simulya siyalarini yaratish uchun Captivateda chap va o`ng sichqoncha tugmasini 
bosish va klavishalarni bosish mumkin. SHuningdek, Adobe   Captivateni 
skrinkastlarni, podkastlarni yaratish va Microsoft PowerPoint taqdimotlarini 
Adobe Flash formatiga konvertasiya qilish uchun qo`llash mumkin.
Captivate yordamida dasturlarning   interfaol namoyishlari , simulyasiyalar, 
yordamchi ma`lumotlar, skrinkastlar, o`yinlar va darslar yaratish va tahrirlash 
mumkin. Captivateda yaratilgan skrinkastlar ekrandan qilingan yozuvlarga 
nisbatan ancha kam joy egallaydi. Foydalanuvchilar Captivateda taqdimotlarga 
effektlar, faol nuqtalar, matnli sohalar, video va hokazolarni qo`shib tahrirlashlari 
mumkin. Mualliflar mazmunini va u yoki bu elementni paydo bo`lish vaqtlarini 
tahrirlashlari mumkin. Faol nuqtalarni bosish boshqa slaydga o`tish, shuningdek, 
tashqi murojaatlarga o`tishni ta`minlashi mumkin. Captivate tasvirlarni, 
PowerPoint taqdimotlarni, video, .flv va audiolarni loyihaga import qilishni 
qo`llab-quvvatlaydi. Adobe Captivate dasturi materiallarni yaratish va namoyish 
etishning qulay vositasidir. Captivate keng doiradagi imkoniyatlarni taklif etadi: 
Microsoft PowerPointda yaratilgan taqdimotlar asosida o`quv materiallarni 
yaratish, monitordagi suratni olib, savolga berilgan javobga bog`liq ravishda o`tish 
imkoniyatli testlar yaratish.
CourseLab dasturi: CourseLab   — bu kuchli va shu bilan birga foydalanuvchiga 
12 oddiy bo`lganb internet tizimida, masofaviy ta`lim tizimlarida, kompakt disk yoki 
boshqa har qanday saqlash qurilmalarida ishlatish uchun mo`ljallangan interaktiv 
ta`lim materiallari (elektron darsliklar) tayyorlash uchun mo`ljallangan kuchli va 
ishlatish oson bo`lgan dasturiy vositadir.
CourseLabning asosiy imkoniyatlari:
WYSIWYG tizimida ko`rish va natijalarni olish mumkin bo`lgan ta`lim 
materiallarini yaratish va tahrir qilish.
Tuzuvchidan HTML yoki boshqa dasturlash tillarini bilishni ta lab qilmaydi.
Obe`ktiv yondashish har qanday murakkablikdagi ta`lim materiallarini yaratish 
imkonini beradi.
Senariylardan foydalanish murakkab ko`p «Obe`kt»li bog`liq liklarni yaratishni 
osonlashtiradi.
Testlarni avtomatik yaratish mexanizmiga ega.
Ochiq obe`ktiv interfeys obe`kt va shablonlar kutubxonasi va foydalanuvchi 
yaratgan kutubxonalarni osonlikcha kengaytirish imkonini beradi.
Obe`ktlar animasiyasi mexanizmiga ega.
CourseLab   dasturining interfeysi
CourseLab   yordamida yaratilgan ta`lim materiallari ishla tilish turiga qarab, 
elektron ta`limning quyidagi: AICC (http://www.aicc.org), SCORM 1.2 
(http://www.adlnet.org) standart lariga mos keladi.
iSpringPro dasturi: iSpringPro dasturi .PPT, .PPTX, .PPS, .PPSX formatdagi 
fayllarni Flash (.swf) va HTML formatiga konvertasiyalash imkoniyatini beradigan
mualliflik dasturi hisoblanadi.
13 Dastur orqali foydalanuvchilar Flash-roliklar va YouTube-video resurslarni 
PowerPoint taqdimot slaydlariga joylashtirishlari mumkin.
Х ususan:
• YAratiladigan elektron o`quv kontentlarni SCORM va TinCan tizimlarga 
o`tkazish   imkoniyatini beradi , bu esa ixtiyoriy LMS (Learning menegment 
system) bilan integrasiyalashtirish mumkin degani.
Macromedia Flash imkoniyatlari .
Kompyuter texnologiyasining rivojlanishi hozirgi zamonda ixcham va bejirim, 
foydalanuvchi uchun qulay bo’lgan harakatli dasturlar yaratilish imkoniyatini 
yaratmoqda. Bu yaratilgan dasturlar    Netscape Navigatir (NN) bilan birga 
ishlashdan tashqari, Internet Explorer (IE) bilan ham ishlaydi. Micromedia 
k о mp а niyasi t о m о nid а n shunday programmalardan biri    Flash    p а k е t pr о gr а mm а si 
yar а tilgan bo’lib, bu programma texnik WEB-dizayn vositalarining to’liq 
imkoniyatidan foydalanish imkoniyatini beradi.
Bu pr о gr а mm а ning imk о niyatl а ri jud а  k е ng bo’lib, bund а  h а r а k а tl а r va    t о vushl а r 
100 kb f а yl h а jmnigina eg а ll а ydi.
Flash    quyid а gi imk о niyatl а rg а  eg а :
- Yar а til а yotg а n f а ylni h а jmi kichikligi v а  Flash d а sturining t а rm о qd а n t е z 
yukl а nuvch а nligi. Flash d а  v е kt о rli f о rm а t qo’ll а ng а nligi s а b а bli, und а  f а yll а r 
siqil а di v а  shuning uchun f а yl h а jmi k а m а yadi;
- Br а uz е rl а r  о r а sid а gi b о g’liqlik, ya’ni Flash IE, NN l а r bil а n birg а  ishl а ydi;
- B о shq а ruv tilining qudr а tliligi. Micromedia Flashd а  m ах sus d а sturl а sh tili 
ishl а tilinib, bund а  bajaruvchi o’z s ах if а si uchun qul а y imk о niyatl а rd а n 
f о yd а l а nishi mumkin, ya’ni m а ssivl а r, t а kr о rl а nish, f о rmul а l а r v а  sh а rtl а rd а n 
to’liq f о yd а l а nish mumkin;
- Go’z а lligi. Flashd а   о ddiy sh а r yoki i х tiyoriy sh а kl h а m jud а  chir о yli r а ngl а r bil а n
t а svirl а nishi mumkin.
- Qul а yliligi. Flashd а n  о ddiy r а sm chizishni bilg а n h а r q а nd а y o’quvchi 
f о yd а l а nishi mumkin;
- Bajaruvchil а rning ko’pligi.  А g а r foyd а l а nuv-chig а  gr а fikli, t о vushli v а  kichik 
14 h а jmli f а yll а r k е r а k bo’ls а , und а  Flashning t е ngi yo’q. Flash    d а sturi c uchun 
ishl а ydi.
-    Flash    int е rf е ysi jud а  qul а y v а   о ns о n.
  Micromedia k о mp а niyasi t о m о nid а n Flashning bir qancha versiyalari yaratildi. 
Biz Flash 5 misolida Flashda    shlash va uning bir qancha imkoniyatlari haqida 
gapirib o’tmoqchimiz. Micromedia k о mp а niyasi    Flashni yanada takomillashib 
uning yangi imkoniyatlarini yaratib berishmoqda.
Micromedia Flash 5 oynasi.
Windows operitsion tizimida birir programma o’rnatgan foydalanuvchi uchun, 
Flash    dasturini o’rnatish qiyinchilik yaratmaydi. Flash    dasturi ishga tushirilgach 
quyidagi oyna paydo bo’ladi.(1- rasm).
1-Rasm.   FLASH 5   о yn а sining umumiy ko’rinishi.
1- rasmda Flash 5  о yn а sining umumiy    ko’rinishi keltirilgan. Flash    interfeysi 
Adobe     dasturining interfeysiga juda o’xshashdir. Flash    bilan islaganda 
foydalanuvchi uning qulayligi va soddaligidan Micromedia firmasining bu 
dasturga juda ko’p mehnati singanligini bilishi mumkin.                    
Flash 5  о yn а si quyidagi ko’rinishga ega:
- Oyn а ning ch а p qismid а  v о sit а l а r p а n е li j о yl а shg а n. (2-rasm) Vositalar paneli 
15 yord а mid а  k е r а kli v о sit а  quroli     о linib, ishchi mu х itini b о shq а rish v а  k е r а kli 
r а ngl а rni t а nl а sh mumkin;
- Oynaning o’ng t о m о nid а  es а , k е r а kli p а n е l, r а ngl а r,  о b’ е ktni s о zl а sh v а  di а l о g 
о yn а si j о yl а shg а n;
-  О yn а ning o’rt а  qismid а  ishchi mu х iti bo’lib, und а  bajaruvchi o’z ij о dini yar а tishi
mumkin;
- P а n е lning yuq о ri qismid а  es а  v а qtl а r shk а l а si j о yl а shg а n (Time line). ( 4-
rasm).      
Flashd а  chizish jud а   о ns о n. Buning uchun vositalar panelidagi qurollardan 
foydalanish kerak. 2-rasmda vositalar panelining umumiy ko’rinishi keltirilgan.
2-Rasm.   Vositalar paneli.
Flash f а yll а rini film (Movie) yoki «multik» d е b  а t а sh mumkin. Chunki Flash d а  
v а qt shk а l а si m а vjud bo’lib, und а gi    ch е ksiz imk о niyatl а rd а n f о yd а l а nish mimkin 
v а  bu imk о niyatl а r  а lb а tt а  v а qt bil а n b о g’liq bo’l а di. Bajaruvchi yaratilgan 
multikni ishg а  tushirishi, to’ х t а tishi, bir k а drd а n ikkinchi k а drg а  o’tishi, boshqa 
multiklarni ishga tushirishi va hakazolarni bajarishi mumkin.
Flashda fayl quyid а gicha yaratiladi.   Flashd а  yangi yar а tilg а n 
f а yll а r   .fla   k е ng а ytm а li bo’lib, bu fayllarni translatsiya qilishi natijasida 
yakuniy   .shf   f а yli    h о sil bo’ladi. Shund а n so’ng    uni br а uz е rd а  ko’rish mumkin. 
Und а n t а shq а ri Flashd а  yaratilgan faylni b а j а riluvchi   .exe   f а yli ko’rinishida ham 
16 tashkil qilish mumkin. Buning uchun yaratilgan Flashning faylini jack-k о di bil а n 
g е n е r а tsiya qilish kerak. Und а n t а shq а ri Flash faylini   GIF   t а sviri ko’rinishida ham
s а ql а sh mumkin.      
Masalan: Eng  о ddiy multik qilish uchun biz   « Овал »   (O) v а   « Выделение » (    
)     d а n f о yd а l а nishimiz mumkin. Buning uchun quyidagi harakatlar ketma-ketligini 
bajarilish kerak:
« Овал »   о linib,  о yn а ning ch а p qismid а   а yl а n а  yoki  о v а l chizil а di;
« Выделение »   t а nl а nib, chizilg а n sh а kl chegarasi bilan  а jr а til а di. Buning uchun 
sh а klni to’g’ri to’rtburch а k ichiga  о lin а di. Bunda shakl
(    ) yord а mid а  to’g’ri to’rtburchak ichiga olinib ajratiladi (sichqonchaning chap 
tugmasi bosib turiladi) yoki    sh а klg а  sichq о nch а  ko’rs а tkichi k е ltirilib, ch а p tugm а
ikki m а rt а  b о sil а di. Sh а klning h а mm а  qismi  а jr а til а di;
INSERT   ( вставка )   m е nyusid а gi CONVERT to symbol 
( Конвертировать   в   символ   ) belgilanib, di а l о g  о yn а sid а gi gr а fik t а nl а nadi 
va     О K   ( Да ) tugm а si b о sil а di (yoki F8 tugma bosiladi);
                         3- Rasm.    Belgi   ( символ ) turini t а nl а sh  о yn а si
V а qt shk а l а sid а gi bir о r k а dr (masalan 25-kadr) t а nl а nib (7-rasm), (shu k а drd а  
sichq о nch а  tugm а si b о sil а di) m е nyud а gi INSERT®keyframe    
( Ключевой   фрейм ) b о sil а di (yoki F6 tugma bosiladi). Bu bil а n biz 25-kadrda 
а s о siy k а drni ( Ключевой ) h о sil qildik;
Sh а kl  а jr а tiladi, (sh а kl  а tr о fid а  h а v о  r а ng r а mk а  p а yd о  bo’lishi kerak) va    uni 
ishchi oynasining o’ng t о m о nig а  surib o’tk а zil а di;
17 4-Rasm. 25-kadrda ( ключевой   кадр ) asosiy kadrni hosil qilish.
Birinchi k а drg а  q а ytil а di (sh а klni yan а  ch а p t о m о nd а  ko’rishi k е r а k). INSERT 
m е nyusid а n (yoki sichqonchaning o’ng tugmasi bosilganda paydo bo’ladigan 
k о nt е kst m е nyusid а n) Creute montion tween ( Создание   движения   ) t а nl а n а di 
va    Enter b о sil а di.  Mаnа оddiy multik hоsil bo’ldi. (5-Rasm).
5-Rasm.     Aylananing haraktlanish multigi.
         7.    Multikk а  yan а  bir el е m е nt qo’shish mumkin. Buning uchun 25-kadr 
t а nl а nib, sh а kl  а jr а til а di. EFFECT di а l о gig а  kiril а di.  А g а r di а l о gd а  k е r а kli 
buyrug’ini t о pish qiyin bo’ls а  menudagi Windows®Panels®Effect ning o’ng 
t о m о nid а n t а nl а sh mumkin.  Bu diаlоgdаgi Alfa ( Прозрачность)    pаrаmеtrini 0% 
gа tushuring.
18 6-Rasm. Alfa   (прозрачность)   gа kеltirish.
Hоsil qilingаn filmni bоshqаttаn ishlаting. Flash dа fаqаt harakat uchun аsоsiy 
nuqtаlаrni bеrish kеrаk, оrаliq kаdrlаrdаgi hаrаkаtlаrni prоgrаmmаning o’zi 
bаjаrаdi. Аmmо kаdr оrаlig’idаgi hаrаkаtlаrni hаm hоsil qilish mumkin.
Охirgi qаdаm bu .swf fаyligа trаnslyatsiya qilinib, NTML fаyli bilаn gеnеrаtsiya 
qilishdir. Buni File®Publish   (Файл    публикация)   yoki Shift+F12 tugmani 
bosish    bilаn hоsil qilinаdi. Fаyl brаuzеrgа yuklаnаdi. Fаylni оchish uchun 
File®Publish Preview yoki F12 tugmаni bоsish kerak.
19 Chizish asboblar paneli.
« От
резо
к » -
Kesma tugmasi.
Tugma   bosilganda   sichqoncha   kursori   kesmaning   dastlabki   nuqtasini
tanlangandan so’ng keyingi nuqtani joyini so’raydi. Ikki nuqta tutashtirilib kesma
hosil qilinadi.
Bundan tashqari kesmani belgilangan uzunlikda berish ham mumkin.  Buning
uchun   ikkinchi   nuqtaning   yo’nalishi   ko’rsatilib   sichqoncha   tugmasi   bosilmasdan,
klaviaturadan   sonli   qiymat   kiritiladi   va   “Enter”   tugmasi   bosiladi.   Kesmani   yana
20 davom ettiris  h uchun sichqoncha kursori keyingi nuqtalar vaziyatini kutib turadi.
Ushbu buyruq orqali chiqish uchun klaviaturadan “Esc” tugmasi bosiladi.
« Прямая » - To’g’ri nur o’tkazish tugmasi.
Tugma bosilganda  sichqoncha  kursori  nur  o’tkazilishi  lozim  bo’lgan nuqtani
so’raydi. Nuqta tanlangach, ikkinchi yo’naltiruvchi nuqta so’raladi. Ikkinchi nuqta
tanlangandan   so’ng   yo’nalish   bo’yicha   har   ikki   tomonga   yo’nalgan   cheksiz   nur
o’tkaziladi   va   sichqoncha   kursori   birinchi   tanlangan   nuqtani   asos   qilib   ikkinchi
yo’nalish nuqtani vaziyatini so’raydi. 
Bundan tashqari, nurni bevosita gorizontal, vertikal, burchak kattaligida, 
bissektrisa, ma’lum uzoqlikda bajarish mumkin. Buning uchun to’g’ri nur buyrug’i
tanlanganda klaviaturadagi  ↓ - ko’rsatkichi bosiladi va ekranda yordamchi menu 
oynasi chiqariladi. Unda « Гор » - Gorizontal, « Вер » - Vertikal, « Угол » - Burchak, 
« Биссект » - Bissektrisa va « Отступ » - Ma’lum uzoqlikda bandlari mavjud. 
Kerakli band sichqoncha        yordamida tanlanadi.
« Угол » - Burchak tanlansa, klaviatura yordamida sonli qiymat kiritiladi va “Enter”
tugmasi orqali tasdiqlanadi.
21 « Биссект »   -   Bissektrisa   tanlansa,   sichqoncha   ko’rsatkichi   bissektrisa
o’tkaziladigan burchakning uchiga keltirilib bosiladi, so’ng burchakning har ikkala
tomoni ketma-ket tanlanadi.
« Отступ »   -   Ma’lum   uzoqlikda   nur   o’tkazish   tanlansa   dastlab,   klaviaturadan
uzoqlashish   masofasi   sonli   qiymatda   beriladi   va   “Enter”   tugmasi   bosiladi.   Keyin
to’g’ri   chiziqli   ob’ekt   tanlanadi.   Sichqoncha   ko’rsatkichi   ushbu   ob’ektning   qaysi
tomoni tanlanishini so’raydi (chap yoki o’ng, yuqori yoki pastidan va h.). Tomon
sichqoncha yordamida tanlanishi  bilan tanlangan ob’ektga parallel va belgilangan
masofa uzoqligida cheksiz nur o’tkaziladi. Buyruqdan chiqish uchun klaviaturadan
“Esc” tugmasi bosiladi.
Izoh:   Tahrirlash   panelidan   foydalanib   nur   to’g’ri   chizig’ining   kerakli   qismi
saqlanib, keraksiz qismi o’chirilishi mumkin 
«Полилиния» - Xususiyatli chiziq tugmasi.
Bu   buyruq   ancha   murakkab   xususiyatlarga   ega   bo ’ lgan   chiziqlarni   bajarish
uchun   qo ’ llaniladi .   Aytaylik ,   chizqning   yoyga   o ’ tib   ketishi ,   chiziqning
trapesiyasimon   qiymatlarda   yo ’ g ’ onlashuvi   yoki   ingichkalashib   borishi   nazarda
tutiladi .   Qisqa   qilib   aytganda   murakkab   parametrlarga   ega   bo ’ lgan   xususiyatli
chiziqlarni   bitta   ob ’ ekt   deb   qabul   qiladi . 
22 Izoh :   Keyinchalik   tahrirlash   panelidan   foydalanib   xususiyatli   chiziqni
tahrirlash   mumkin .
Dastlab   buyruq   tugmasi   tanlanganda  «Отрезок» -  Kesma   buyrug ’ i   singari   ketma  
ket   to ’ g ’ ri   chiziqlarni   chizish   mumkin .   Agarda ,  boshlang ’ ich   nuqta   tanlanib , 
so ’ ngra   klaviaturadagi  ↓ -  ko ’ rsatkichi   bosilsa   ekranga   yordamchi   menu   oynasi  
chiqariladi .  Ushbu   yordamchi   menudan  «Дуга» -  Yoy   tanlanganda   Bevosita   turli  
radiuslarga   ega   bo ’ lgan   yoylarni   bajarish   mumkin .
Aniq   qiymatlarga   ega   bo ’ lgan   yoylarni   bajarish   uchun   esa   yana   klaviaturadagi
↓ -  ko ’ rsatkichi   bosiladi   va   yordamchi   menu   chaqiriladi .
23 Ushbu   yordamchi   menu   «Угол»   -   Burchak ,   «Центр»   -   Markaz ,
«Направление»   -     Yo ’ nalish ,   «Полуширина»   -   Yarim   enli ,   «Линейный»   -
To ’ g ’ ri ,   «Радиус»   -   Radius ,   «Вторая»   -   Ikkinchi ,   «Отменить»   -   Rad   etish ,
«Ширина»   -   Kengligi   kabi   buyruqlarga   ega - ki   ularning   har   biri   bilan   bevosita
mashg ’ ulotlar   jarayonida   tanishib ,  o ’ qituvchi   yordamida   o ’ rganib   boriladi .
Izoh :  Mashg ’ ulotlar   davomida   axborot   menu   oynasidagi   barcha   bandlarni   o ’ rganib  
chiqish   kerak .
«Многоугольник» - Ko’pburchak chizish tugmasi.
Aniq   parametrlarga   ega   ko ’ p   burchakni   bajarish   tartibi   quyidagicha :
«Многоугольник» -  Ko ’ pburchak   chizish   tugmasi   tanlanadi .
Ekranga   « Число   сторон »   -   Tomonlar   soni   degan   axborot   chiqadi.   Odatda   ushbu
qiymat   eng   kam   parametr   –   3   ni   ko’rsatib   turadi.   Klaviaturadan   tomonlar   soni
qiymat bilan beriladi va “Enter” tugmasi bosiladi. So’ng ko’p burchakning markazi
joylashadigan nuqta so’raladi. Sichqoncha yordamida markaz tanlangach, ekranga
« Задайте   опцию   размещения »   -   Joylashtirish   shartini   bering   degan   axborot
chiqadi.   « Вписанный   в   окружности »   –   Doira   ichida   yoki   « Описанный   вокруг
окружности »   -   Doira   tashqarisida   shartlari   mavjud   bo’lib,   shartlardan   biri
tanlanadi. Ekranga « Радиус   окружности » - Aylana radiusi degan axborot chiqadi.
Aylana   radiusi   klaviaturadan   qiymat   asosida   kiritiladi   va
“Enter” tugmasi yordamida tasdiqlanadi. 
24                                                           Xulosa
Men xulosa qilib shuni aytamanki bu qiziqarlimavzu menga juda yoqdi va menda
juda katta bilim kunikmalarni egallab oldim.Flesh dasturida juda kup animatsiyalar
video darslarni yaratib kupgina ishlarni bajarib oz miqdorda bulsa ham tajribalatga
ega   buldim.Flesh   dasturida   bzga   kerakli   bulgan   yani   biror   bir   mavzuni   yoritib
berish   uchun   ham   juda   qulay   va   oson   dastur   hisolanarkan.Macromedia   Flesh
dasturi menda yaxshi tasurrotlar qoldirdi men bu mavzudan uzimga kerakli bulgan
bilimlarni egaladim.
                              
25                                       Mavzu yuzasidan test
1. Flash f а yll а rini nima d е b  а t а sh mumkin.
A) Multik
B) Animatsiya
C) Video
2. CourseLab   dasturining interfeysi berilgan qatorni toping
A) AICC (http://www.aicc.org), SCORM 1.2
B) YouTube-video resurslari
C) YouTube-video resurslarni
3. Flash qanday formatiga konvertasiyalash imkoniyatini beradigan mualliflik
dasturi hisoblanadi
A) HTML
B) PDF
C) SCORM
4. « Отрезок » - qanday tugma vazifasini bajaradi
A) Kesma
B) Nuqta
C) Tug’ri chiziq
5. « Прямая » - - qanday tugma vazifasini bajaradi
A) Tug’ri nur utkazish
B) Kesma utkazish
C) Oval utkazish
        6.  « Полилиния » - qanday tugma vazifasini bajaradi.
             A)  Xususiyatli chiziq tugmasi
              B)Kesma tugmasi 
             C)Nuqta tugmasi
         7.  Ekranga « Число   сторон » - Tomonlar soni degan axborot chiqadi. Odatda
ushbu qiymat eng kam parametr – qanday raqamni  ko’rsatib turadi
             A) 3                          B) 5                        C) 6
26 27

Mavzu:Elektron taqdimotlar vositalari.Pedagogik dasturiy vositalar Marcomedia Flash da chizish usullari va instumentlari bilan tanishish Autoplay dasturiy vositasi.Uning vazifasi va o’quv jarayonida qo’llanish. REJA: 1. Kirish 2. Asosiy qism 1.Elktron taqdimot vositalari 2.Pedagogik dasturiy vositalar haqida tushuncha 3. Macromedia Flash imkoniyatlari 4.Chizish asboblar paneli elementlari 5. Auto play dasturida elektron darslik yaratishni o’rganish 3.Xulosa 4.Ilovalar(mavzuga oid krossvord yoki test) 5.Foydalanilgan adabiyotlar 1

Krish Zamon talablariga javob beradigan kuchli, mukammal multimedia hujjatla- rini yaratish uchun Windowsning yuqorida qayd etib o‘tilgan standart multimedia- dasturlari imkoniyat jihatdan yetarli emas. Shu sababli keyingi yillarda multimedia hujjatlarini yaratishga va ulardan foydalanishga oid juda ham ko‘plab dasturiy ta’minotlar ishlab chiqilgan. Ulardan biri AutoPlay dasturidir. Keyingi yillarda multimedia hujjatlarini yaratishga oid juda ko’plab dasturiy ta’minotlar ishlab chiqilgan. Ulardan biri AutoPlay Media Studio dasturidir. Istalgan fayl yoki fayllar to’plamini bitta muhitga birlashtirish, qolaversa, CD yoki DVD disklar uchun AutoRun -menyusi hosil qilishda AutoPlay Media Studio eng kuchli vizual paket hisoblanadi. Multimedia texnologiyalariga asoslangan amaliy dasturlarni yaratish uchun AutoPlay Media Studio dasturidan foydalanish foydalanuvchilar uchun juda oson va qulay interfeysni taqdim etadi. AutoPlay Media Studio bilan ishlashda deyarli dasturlash ishlari talab qilinmaydi. Foydalanuvchi faqat turli,dizaynli,dasturiy muhitni tanlash uchun bir nechta tayyor shakllardagi loyiha shablonlaridan foydalanishi mumkin. Bunda amaliy dastur muhitini dizaynga boy holatga tashkil etish uchun AutoPlay Media Studio dasturiy vositasi tarkibida tayyor ob’ektlar mavjud bo’lib, ular tarkibiga buyruq tugmasi, tovush kuchaytirgichi , fayllarni printerdan bosmaga chiqarishni ta’minlovchi, Web-saytlarni ochuvchi va ularga murojaatni amalga oshirib beruvchi qator funkstional ob’ektlarni kiritish mu mkin. Amaliy dastur uchun grafik qobiqlarni yaratish, uni avtmatik ishga tushirish uchun AutoPlay Media Studio barcha kerakli fayllarni o’zi yaratadi. Foydalanuvchilar zimmasiga esa faqat qattiq disk va kompakt diklarni yozish uchun tayyor loyihalarni shakllantirish vazifasi qoladi. 2

ASOSIY QISIM Multimedia texnologiyalariga asoslangan amaliy dasturlarni yaratish uchun Autoplay Media Studio dasturidan foydalanish foydalanuvchilar uchun juda oson va qulay interfeysni taqdim etadi.Autoplay Media Studio bilan ishlashda deyarli dasturlash ishlari talab qilin- maydi. Foydalanuvchi faqat turli dizaynli dasturiy muhitni tanlash uchun bir nechta tayyor shakllardagi loyiha shablonlaridan foydalanishi mumkin.Bunda amaliy dastur muhitini dizaynga boy holatga tashkil etish uchun Autoplay dasturiy vositasi tarkibida tayyor obyektlar mavjud bo‘lib, ular tarkibiga buyruq tugmasi, tovush kuchaytirgichi , fayllarni printerdan bosmaga chiqarishni ta’minlovchi vosita, Web-saytllarni ochuvchi va ularga murojaatni amalga oshirib beruvchi qator funksional obyektlarni kiritish mumkin.Amaliy dasturlarga oid grafik qobiqlarni yaratish va uni avtomatik ishga tushirish uchun Autoplay Media Studio barcha kerakli fayllarni o‘zi yaratadi.Foydalanuvchilar zimmasiga esa faqat qattiq disk va kompakt diklarni yozish uchun tayyor loyihalarni shakllantirish vazifasi qoladi.2008-yilning 12-martida Indigo Rose Corporation kompaniyasi Autoplay Media Studio 7.1.1007.0 versiyasini iste’molga chiqardi Dastur foydalanuvchilarga obyektlarni o‘zaro bog‘lashni amalga oshirishga yordam beradigan yuzlab vositalarni taqdim eta oladi.Autoplay Media Studio dasturi muhitida Visual Basic, Visual C++, Java, Macromedia Flash kabi qator tizimlarda yaratilgan hujjatlarni ham bemalol qayta ishlash mumkin.Dastur yordamida animatsiyalanuvchi menyuni, kataloglar daraxtini, ma’lu- motlar bazasini va shunga o‘xshash obyektlarni nafaqat tez yaratish, balki ularni boshqarish ham mumkin.Avtomatik ishga tushuvchi oynalarni o‘zining kutubxonasidagi “niqob”lar- dan foydalangan holda ixtiyoriy shaklda (formada) yaratish mumkin. Bunday “niqob” sifatida .jpg, .bmpva .png kabi formatdagi fayllardan foydalanilsa ham bo‘ladi.Qolaversa, ma’lumotlarni CD uchun tayyorlagan holda uni dasturning o‘zi- dan turib, CD yoki DVDga yoza olishi Autoplay Media Studio dasturi naqadar keng imkoniyatlarga ega ekanligini ko‘rsatadi.Tayyor loyiha bunda .exe kengaytmali fayl sifatida o‘zi ochiluvchi arxiv ko‘rinishda yoki qattiq diskdagi alohida papkada shakllantirilishi mumkin.Bundan 3

tashqari, dasturga matnni orfografik tekshirish imkoniyati ham kiri- tilgan. Dasturning bu xossasi uning “Label”, “Paragraph” va “Button” kabi obyekt- lari bilan birga ishlaydi. Agar dastur kompyuterga to‘liq versiya bilan o‘rnatilgan bo‘lsa, matnni orfografik tekshirish uchun uning kutubxonasida juda katta hajmdagi lug‘atlar bo‘lishi mumkin.Shunday qilib, AutoPlay Media Studio 7.0 ning yangi versiyasi quyidagi im- koniyatlarga ega holda iste’molga chiqarilgan. 4

https:// www.google.com/imgres?imgurl=x-raw-image%3A%2F%2F %2F4337db3ba2e57b332d1f25e0f73c85cefe7b3197f163c952be5083e795fb4752&imgrefurl=https%3A %2F%2Fhozir.org%2Fautoplay-programmasnda-multimedial-qosmshalard- jaratw.html&tbnid=M3vlojvbN0PbQM&vet=12ahUKEwijvIzsn8_8AhXkn_0HHW_SCeIQMygQegUIARDJ AQ..i&docid=WF3axoN5NZw1fM&w=423&h=326&q=autoplay %20dasturi&ved=2ahUKEwijvIzsn8_8AhXkn_0HHW_SCeIQMygQegUIARDJAQ Elktron taqdimot vositalari Hozirda deyarli barcha sohaning elektron nashrlari mavjud. Lekin hammasini ham foydali deya olmaymiz. Ma’lumot undan foydalanilgandagina kerakli bo’lishi mumkin. Shunday ekan elektron darsliklar tayyorlashda ham ushbu jihatga e’tibor qaratish zarur bo’ladi. Ayni paytda yangi axborot t е xnologiyalari sohasida gip е rmedia tizimlarini qo’llash rivojlanib bormoqda. Bunday t е xnologiyalar asosida an'anaviy o’quv matnini yanada takomillashtirilgan o’quv mat е riali asosida k е ngaytirish va chuqurlashtirish hamda kurslar va animatsion 5