Maktabgacha yoshdagi bolalar faoliyatida didaktik o’ylarning tarbiyaviy ahamiyati MUNDARIJA KIRISH……………………………………………………………………….3 I BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR TARBIYASIDA DIDAKTIK O‘YINLARNI TAKOMILLASHTIRISHNING NAZARIY ASOSLARI. 1.1 Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun o‘yinlarning tasnifi………………..7 1.2 Didaktik o‘yinlarning mohiyati va pedagogik ahamiyati………………22 II BOB. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR FAOLIYATIDA DIDAKTIK O‘YINLARNI TASHKIL ETISH USULLARI VA AMALIY AHAMIYATI. 2.1 Didaktik o’yinga rahbarlik qilish………………………………………..28 2.2 Didaktik o’yinlardan foydalanishning tajriba sinov ishlari…………….35 XULOSA………………………………………………………………….46 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI……………………50 1

KIRISH Mavzuning dolzarbligi: Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish, moddiy-texnika bazasini mustahkamlash, maktabgacha ta’lim tashkilotlari tarmog’ini kengaytirish, malakali pedagog kadrlar bilan ta’minlash, bolalarni maktab ta’limiga tayyorlash darajasini tubdan yaxshilash, ta’lim - tarbiya jarayoniga zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini tatbiq etish, bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy rivojlantirish uchun shart- sharoitlar yaratish maqsadida O’zbekiston Respublikasi Prezidentining «2017- 2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari tog’risida» gi qarori bilan tasdiqlangan «Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish bo’yicha 2017-2021 yillarga mo’ljallangan dastur» ning asosiy maqsadli vazifalari va yo’nalishlari qatorida ilg’or xorijiy tajribani hisobga olgan holda bolalarni har tomonlama intellektual, axloqiy estetik va jismoniy rivojlantirish sharoitlarini yaratish belgilangan. Maktabgacha ta’lim va tarbiyaning davlat standarti 6-bobida davlat maktabgacha ta’lim tashkilotlarini o‘yinlar to‘plami, o‘yinchoqlar, mebel, jihozlar va boshqa texnik vositalar bilan jihozlash keltirib o‘tilganligi maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida o‘yinchoqlarning ahamiyati bugungi kunda bola tarbiyasida muhim ahamiyatga ega. O‘tgan qisqa vaqt mobaynida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «2017-2021 yillarda maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish chora- tadbirlari to‘g‘risida»gi, «Maktabgacha ta’lim tizimi boshqaruvini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida»gi, «O‘zbekiston Respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida»gi farmon va qarorlari, shuningdek, “Maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha 2017-2021 yillarga mo‘ljallangan Dasturi hamda respublikada maktabgacha ta’lim tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha «Yo‘l xaritasi» asosida misli ko‘rilmagan ishlar amalga oshirilib kelmoqda. Har bir mamlakatning iqtisodiy qudrati, ijtimoiy-ma’naviy hayot darajasining yuksalishi ta’lim tizimining 2

raqobatbardoshligi, ilm-fan taraqqiyoti bilan belgilanadi. Shu bois, O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasida ta’lim sohasini tubdan takomillashtirish, ta’lim sifatini oshirish, intellektual salohiyatli, jismoniy barkamol avlodni shakllantirish, aniq fanlarni chuqurlashtirib o‘qitish va iqtisodiyotning turli sohalari uchun malakali kadrlarni tayyorlash ustuvor vazifalar sifatida belgilangan bo‘lib, pirovardida bugungi davr talabiga javob bera oladigan ta’lim tizimni yaratish ko‘zda tutildi. Ta’limiy jarayonlarni tizimli olib borish va maktabgacha yoshdagi bolalarni har tomonlama rivojlantirishda “Ilk qadam” Maktabgacha ta’lim muassasasining Davlat o‘quv dasturi yaqindan yordam beradi. Dastur O‘zbekiston Respublikasining “Ilk va maktabgacha yoshidagi bolalarni rivojlanishiga qo‘yiladigan Davlat talablari”ga muvofiq ishlab chiqilgan me’yoriy-huquqiy hujjat bo‘lib, unda maktabgacha ta’lim muassasasining maqsad va vazifalari, uslubiy- tarbiyaviy faoliyatning asosiy g’oyalari ifodalangan, shuningdek, bolaning ta’limning keyingi bosqichiga o‘tishidagi asosiy kompetentsiyalari belgilangan. “Ilk qadam” Davlat o‘quv dasturi bolani intellektual va jismoniy rivojlantirish, milliy-madaniy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalash, maktab ta’limiga tayyorlash jihatlari zamonaviy pedagogika va psixologiya tamoyillariga tayangan holda qayta ko‘rib chiqildi. Dastur maktabgacha yoshdagi bola rivojlanishiga moslashtirildi, aniqlashtirildi, misollar bilan boyitildi. Noan’anaviy usullarda ishlash yo‘llari ko‘rsatildi 1 . Shuningdek, bolaning hayoti va sog’lig’ini himoyalash, ta’lim-tarbiya jarayonini puxta olib borish, uning taffakkur, tasavvur va nutqini rivojlantirish bilan birga, mustaqil o‘rganishga, fikrlashga, ijodkorlikka, o‘z shaxsini hurmat qilish, o‘ziga ishonch tuyg’usini shakllantirishga qo‘yilgan vazifalar kengaytirildi, shakl, mazmun va uslubiy tomondan boyitildi. Maktabgacha ta’lim tizimini takomillashtirish, ta’lim-tarbiya jarayonini tarbiyachilar tomonidan to‘g’ri tashkil etilishi, mas’ul shaxslar tomonidan uni nazorat qilishning afzalligini ta’minlash, maktabgacha yoshdagi bolalar ota- onalarining oilada bola tarbiyasi bilan shug’ullanishi uchun qulaylik yaratish 3

maqsadida “Ilk qadam” davlat o‘quv dasturi ishlab chiqildi. Maktabgacha yoshdagi bolalarga ta'lim bеrishda kompеtеntsiyaviy yondashuv o‘sib borayotgan bola shaxsini hayotga tayyorlash, unda hayotiy muhim masalalarni hal qilish uchun zarur bo‘lgan, axloqiy mе'yor va qadriyatlarni o‘zlashtirish, boshqa insonlar bilan muloqot qilish, «Mеn» obrazini qurish bilan bog’liq bo‘lgan faoliyat usullarini shakllantirishga tayyorgarlikni ko‘zda tutadi. Ilk qadam” davlat o‘quv dasturidadagi yo‘nalishlar bo‘yicha bilim berishda mashg’ulotlar bilan birgalikda didaktik o‘yinlardan foydalanish o‘rganganlarini mustahkamlash uchun asos bo‘la oladi. Qolaversa, o‘yinlar orqali ta’lim berishda bolalar yangi bilimlarni ortiqcha zo‘riqishlarsiz qabul qiladi, chunki bu jarayon ular uchun maroqli va qiziqarli bo‘ladi. Bitiruv malakaviy ishining maqsadi: Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida o‘yinlarning ahamiyatiga oid ilmiy-metodik adabiyotlarni nazariy o‘rganish va uning samaradorligini oshirishga xizmat qiluvchi ilmiy metodik tavsiyalar ishlab chiqish. Bitiruv malakaviy ishining vazifalari: O‘rganilayotgan muammo bo‘yicha pedagogik-psixologik, va metodik adabiyotlarni o‘rganish va tahlil qilish. Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida didaktik o‘yinlarning ahamiyatining pedagogik muammosini dolzarbligini asoslash. Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida didaktik o‘yinlar orqali tarbiya berishning samarali yo‘llari va vositalarini aniqlash. Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasidagi didaktik o‘yinlar ahamiyatining vazifalari, yo‘llari va vositalariga qaratilgan ilmiy metodik tavsiyalar ishlab chiqish. Bitiruv malakaviy ishini obyekti: Maktabgacha yoshdagi bolalarning tarbiyasida didaktik o‘yinlarning ahamiyatini o‘rganish jarayoni. Bitiruv malakaviy ishining predmeti : Maktabgacha yoshdagi bolalarda didaktik o‘yinlarning tarbiyaviy ahamiyatining vazifalarini tashkil etish yo‘llari, vositalari va shart-sharoitlari. 4

Bitiruv malakaviy ishi metodlari: -mavzuga oid ilmiy-nazariy manbalarni o’rganish, -kuzatuv, -suhbat, -pedagogik-eksprement. Bitiruv malakaviy ishining metodologik asosi: O’zbekiston Respublikasining Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning Maktabgacha ta’lim tizimiga doir qaror va farmonlari, “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to’g’risida”gi qonun Maktabgacha ta’lim davlat standarti, maktabgacha ta’lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish Konvensiyasi, hukumat tomonidan Maktabgacha ta’lim tizimiga doir qabul qilingan huquqiy-me’yoriy hujjatlar, shuningdek tanlangan yo’nalishda ilmiy tadqiqot ishlari olib borgan pedagog olimlarning nazariy qarashlari va zamonaviy ilg’or ta’limotlar. Sharq mutafakkirlarining didaktik tarbiyaga oid qarashlari, mavzuga oid ilmiy-pedagogik manbalarda ilgari surilgan ta’limotlar. Bitiruv malakaviy ishining yangiligi: -Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida didaktik o‘yinlarning ahamiyati muammosi o‘rganildi -maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida didaktik o‘yinlar ahamiyatining mazmuni, tarbiyaning samarali usullari hamda uni amalga oshirish vositalari belgilandi; -maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyasida didaktik o‘yinlarning ahamiyati samaradorligini ta’minlashga qaratilgan metodik tavsiyalar yaratildi va ular amaliyotga tadbiq etildi. Bitiruv malakaviy ishining tuzulishi : mundarija, kirish, 2 bob, 4 paragraf, umumiy xulosalar, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat. 5