logo
  1. Bosh sahifa
  2. Diplom ishlar
  3. Umumiy
  4. O’zbekistonning Osiyo va Tinch okeani havzasi mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalari

O’zbekistonning Osiyo va Tinch okeani havzasi mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalari

Yuklangan vaqt:

12.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

45.3837890625 KB
Ko'chirib olish
Reja: 1. O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalari. 2. O’zbekistonning Tinch okeani havzasi mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalari . 3. Hozirgi kunda O’zbekistonning hamkorlik dasturida Osiyo va Tinch okeani havzasi mamlakatlariga berilgan e’tibor. 4.Xulosa. 5.Foydalanilgan adabiyotlar. Markaziy Osiyo davlatlari bilan doʻstona hamkorlik – Oʻzbekiston tashqi siyosiy faoliyatining ustuvor yoʻnalishi. Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston ichki siyosatida kuzatilayotgan keng qamrovli islohotlar, ochiqlik va yangilanishlar mamlakatning tashqi siyosatida ham yaqqol namoyon boʻlmoqda. Oʻzbekiston xalqaro munosabatlarning teng huquqli subyekti sifatida, mintaqa va global darajada faol tashqi siyosatni yoʻlga qoʻyib, xorijiy hamkorlar bilan oʻzaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirmoqda. Bunday izchil, aniq va konstruktiv tashqi siyosatni xalqaro ekspertlar va kuzatuvchilar ham eʼtirof etmoqda. Jahon boʻylab tarqalgan koronavirus infeksiyasi va global darajadagi inqirozli xavf-xatarlar davrida ham mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik taʼminlanib, mintaqa davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik aloqalarini davom ettirishga alohida eʼtibor qaratildi. Maʼlumki, Oʻzbekiston tashqi siyosiy faoliyatining asosiy vazifalaridan biri – oʻz hududi atrofida tinchlik, barqarorlik va xavfsizlik muhitini shakllantirish hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, Prezident Shavkat Mirziyoyev qoʻshnilarimiz – Markaziy Osiyo davlatlari bilan doʻstona, yaqin qoʻshnichilik va oʻzaro manfaatli aloqalarni rivojlantirish va mustahkamlashni asosiy ustuvor tashqi siyosiy yoʻnalish sifatida belgilab berdi. 2020-yil – “Ilm, maʼrifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” Davlat dasturi doirasida Oʻzbekiston ochiq va pragmatik tashqi siyosiy faoliyatini, jumladan, Markaziy Osiyo yoʻnalishida ham izchil davom ettirdi. Xususan, Markaziy Osiyo mintaqasidagi mamlakatlar bilan barcha sohalarda oʻzaro doʻstlik, yaxshi qoʻshnichilik va strategik sheriklik ruhidagi munosabatlarni sifat va mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqish borasida 2020-yil davomida tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyat boʻyicha davlat idoralari tomonidan 23 ta oliy darajada va 12 ta yuqori darajada tashrif va turli tadbirlar amalga oshirildi. Bu jarayonda “xalq diplomatiyasi” amalda juda faol boʻlgani kuzatildi. Xususan, xalq vakillari – olimlar va rassomlar, madaniyat va din arboblari, ishbilarmonlar va yoshlar, turizm va sport tashkilotlari, jamoat birlashmalari va nodavlat tashkilotlar ishtirokida 90 dan ortiq turli uchrashuv, anjuman, videokonfrensiya va boshqa shu kabi tadbirlar oʻtkazildi. Qayd etish joizki, soʻnggi yillarda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbuslari qoʻshni davlatlar rahbarlari tomonidan qoʻllab- quvvatlanishi natijasida Markaziy Osiyoda siyosiy muloqot va oʻzaro ishonch mustahkamlandi. Davlat rahbarlarining Maslahatlashuv uchrashuvlari yoʻlga qoʻyildi. Natijada mintaqadagi ikki va koʻp tomonlama hamkorlik darajasi yangi bosqichga koʻtarildi. Xususan, 2017-2019-yillar davomida Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan savdo aylanmasi yillik oʻrtacha 50 foizdan koʻproqqa oʻsib, 5,2 milliard dollarga yetgan. 2020-yil natijalariga koʻra esa, global pandemiya sharoitiga qaramay, Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo aylanmasining umumiy hajmi 5 milliard dollarni tashkil etdi. Jumladan, Oʻzbekistonning umumiy tashqi savdo aylanmasida Markaziy Osiyo davlatlarining ulushi 2019-yildagi 12,4 foizdan, 2020-yilda 13,6 foizga oshgan. Oʻzbekistonning mintaqadagi umumiy tashqi savdo aylanmasida esa Qozogʻistonning ulushi 61 foiz, Qirgʻiziston – 18,2 foiz, Turkmaniston – 10,6 foiz va Tojikistonning ulushi 10,2 foizni tashkil etdi. Markaziy Osiyo mamlakatlari oʻrtasida savdo-iqtisodiy munosabatlarning mana shunday yaxshilanishi, umuman aytganda, mintaqaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga yordam berdi. Xususan, 2017-2020-yillar oraligʻida Oʻzbekiston va mintaqa mamlakatlari oʻrtasida 300 dan ortiq shartnoma, shuningdek, qariyb 75 milliard dollarga teng shartnoma va bitimlar imzolangan. Shuningdek, 2017-2020-yillar davomida Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan ochiq, konstruktiv, puxta oʻylangan va pragmatik siyosati natijasida suvdan foydalanish, Oʻzbekiston va qoʻshni davlatlar oʻrtasidagi davlat chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish, transport kommunikatsiyalaridan foydalanish, davlat chegaralarini kesib oʻtish kabi murakkab va chalkash muammolarga yechim topildi. Agar besh yil oldin Oʻzbekiston – Qirgʻiziston davlat chegarasini kuniga 200-300 kishi kesib oʻtgan boʻlsa, global pandemiya taʼsirida joriy qilingan cheklovlarga qadar bu koʻrsatkich kuniga 30 ming kishiga yetgan. Oʻzbekiston – Tojikiston chegarasini esa kuniga 20 ming fuqaro kesib oʻtgan. Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan olib borayotgan ochiq va konstruktiv siyosati naqadar toʻgʻri ekanini global pandemiya davrida mintaqa rahbarlarining oʻzaro yordam va koronavirus tarqalishi oqibatlarini yumshatish boʻyicha amalga oshirgan qoʻshma chora-tadbirlari ham isbotladi. Global pandemiya xavfiga qaramay, Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining doimiy muloqoti taʼminlandi va mamlakatlar oʻrtasida faol hamkorlik aloqalari davom ettirildi. Mintaqa davlatlari koronavirus infeksiyasi tarqalishining dastlabki kunlaridanoq bir-birlariga ijtimoiy yordam koʻrsatishni boshladilar. Oʻzbekiston Qozogʻiston, Qirgʻiziston va Tojikistonga bir necha bor gumanitar yordam yubordi. Bunga javoban Qirgʻiziston va Tojikiston singari qoʻshnilarimiz Sardoba suv omborini tiklash uchun insonparvarlik yordamini koʻrsatdilar. Shuningdek, 2020-yilning dekabr oyida Oʻzbekiston koʻmagi bilan Qirgʻizistonda zarur tibbiy jihozlar va mebellar bilan toʻliq jihozlangan 200 oʻrinli yuqumli kasalliklar shifoxonasi foydalanishga topshirildi. Bundan tashqari, pandemiya davrida koronavirusga qarshi kurashda tibbiyot sohasida axborot va tajriba almashinuvi, oʻzaro gumanitar yordam koʻrsatish, chegaralarda yuklarning uzluksiz harakatlanishini yoʻlga qoʻyishga erishildi. Bu esa mintaqada dunyoning boshqa davlatlariga nisbatan koronavirus bilan kasallanish va uning natijasidagi oʻlim sonining kamligini taʼminlash imkonini berdi. Qolaversa, joriy yil yanvar oyida Oʻzbekiston va Qozogʻiston hukumatlari AQSH bilan hamkorlikda mintaqada iqtisodiy aloqalarni kengaytirishga xizmat qiladigan loyihalarni qoʻllab-quvvatlash uchun besh yil ichida kamida 1 milliard dollarga teng mablagʻlarni jalb etish maqsadida “Markaziy Osiyo investitsiyaviy sherikligi” tashabbusini yoʻlga qoʻydi. “C5+1” platformasi orqali amalga oshirilayotgan ushbu tashabbus Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotini mustahkamlash va oʻsishini taʼminlash, koʻp tomonlama aloqalarni chuqurlashtirishga xizmat qiladi. Jahon hamjamiyatida Markaziy Osiyoning ahamiyati va roli oshib borayotganini mintaqa va yirik davlatlar oʻrtasida koʻp tomonlama hamkorlikning turli formatlari tashkil qilinayotganida ham koʻrishimiz mumkin. Mavjud “Markaziy Osiyo – AQSH”, “Markaziy Osiyo – Yevropa ittifoqi”, “Markaziy Osiyo – Koreya Respublikasi”, “Markaziy Osiyo – Yaponiya” kabi muloqot formatlari qatoriga oxirgi yillarda “Markaziy Osiyo – Hindiston”, “Markaziy Osiyo – Xitoy” va “Markaziy Osiyo – Rossiya Federatsiyasi” singari yangi formatlar qoʻshildi. Mazkur holat, birinchidan, mintaqadagi ijobiy oʻzgarishlar natijasida yuzaga kelgan mutlaqo yangi muhit dunyoning yetakchi davlatlari tomonidan Markaziy Osiyoga nisbatan eʼtiborning oshganini koʻrsatsa, ikkinchidan, chet el davlatlari mintaqa mamlakatlari bilan nafaqat ikki tomonlama hamkorlik doirasida, balki yagona mintaqaviy koʻp tomonlama munosabatlarni rivojlantirishga ahamiyat qaratayotganidan dalolatdir. Shu bilan birga, mintaqa hamda boshqa davlat va xalqaro institutlar oʻrtasida yangi formatlarning tuzilishi bu, Markaziy Osiyoning geosiyosiy va iqtisodiy ahamiyati oshib borishiga, shuningdek, mintaqaga xalqaro munosabatlardagi yaxlit siyosiy-diplomatik subyekt sifatida qaralishiga olib kelmoqda. Markaziy Osiyo davlatlarining yaxlit siyosiy-diplomatik subyekt sifatidagi oʻrni hamda oʻzaro hamjihatligi va birdamligi Qirgʻizistonda 2020-yil oktyabr oyida yuz bergan norozilik namoyishlari va tartibsizliklarga Oʻzbekiston, Qozogʻiston, Turkmaniston va Tojikiston Respublikalari Prezidentlari qoʻshma bayonot bilan munosabat bildirganliklarida ham kuzatildi. Qoʻshma bayonotda qardosh Qirgʻizistonda sodir boʻlayotgan voqealar jiddiy tashvish tugʻdirayotgani hamda Qirgʻizistonning barcha siyosiy partiyalari va jamoatchilik doiralari tinchlik va osoyishtalikni taʼminlash, konstitutsiya va milliy qonunchilikka soʻzsiz rioya qilish bilan yuzaga kelgan muammolarni hal qilish uchun zarur boʻlgan saʼy-harakatlarni amalga oshirishiga umid bildirildi. Qayd etish joizki, Markaziy Osiyo davlatlarining barqarorligi va hamjihatligi, birinchidan, xalq farovonligini, ikkinchidan, mintaqaning investitsion jozibadorligini oshirib, xorijiy sherik davlatlar va investorlar bilan hamkorlik uchun keng imkoniyatlar yaratishga xizmat qiladi. Oʻzbekiston va mintaqa davlatlari oʻrtasida shakllangan va yana-da mustahkamlanib borayotgan yangi muhit mazkur maqsadlarga erishishga hamda oʻzaroro siyosiy, savdo-iqtisodiy, madaniy-gumanitar hamkorlikni kuchaytirishga xizmat qiladi. Prezident Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasida hamda 2021-yil “Yoshlarni qoʻllab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” Davlat dasturida Markaziy Osiyo davlatlari bilan yaqin qoʻshnichilik aloqalarini mustahkamlashga alohida ahamiyat qaratilgan. Xususan, joriy yil Davlat dasturida Markaziy Osiyo davlatlari bilan munosabatlarni izchil davom ettirish chora-tadbirlar rejasida: – Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan ikki tomonlama va mintaqaviy aloqalarni sifat jihatidan yangi bosqichga olib chiqish boʻyicha kompleks chora-tadbirlar dasturini ishlab chiqish; – oliy va yuqori darajada oʻzaro tashriflarni tashkil etish; – “Xalq diplomatiyasi” mexanizmlaridan samarali foydalanish; – yaxshi qoʻshnichilik munosabatlarini mustahkamlash yoʻlidagi mavjud toʻsiqlarni birgalikda hal etish; – savdo iqtisodiy aloqalarni rivojlantirish va tovar ayirboshlash hajmining oʻsishi va hamkorlikni mustahkamlash uchun qulay sharoitlar yaratish; – mintaqaning tranzit va logistika salohiyatidan samarali foydalanish va transport infratuzilmasi rivojlanishini taʼminlash; – Markaziy Osiyo mamlakatlarining mintaqalari (shu jumladan, chegara hududlari) oʻrtasidagi hamkorlikni faollashtirish koʻzda tutilgan. Bundan tashqari, joriy yilda Oʻzbekiston Markaziy Osiyo davlatlari bilan aloqalarini koʻp tomonlama hamkorlik mexanizmlari, jumladan, Birlashgan Millatlar Tashkiloti (BMT), Mustaqil Davlatlar Hamdoʻstlgi (MDH), Shanxay hamkorlik tashkiloti (SHHT), Turkiy tilli davlatlar hamkorlik kengashi (TTDHK), Yevropada xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (YEXHT) va boshqa tuzilmalar doirasida ham rivojlantirishni, bunda nafaqat siyosiy-diplomatik munosabatlar, balki iqtisodiy diplomatiya, parlamentlararo diplomatiya hamda xalq diplomatiyasini kuchaytirish nazarda tutilmoqda. Qolaversa, joriy yilda SHHTda Oʻzbekiston Respublikasining 2021-2022- yillarda raisligini inobatga olib, mazkur yoʻnalishda ustuvor vazifalar va asosiy tadbirlarini ishlab chiqish ham Davlat dasturida rejalashtirilgan. SHHTga Rossiya, Xitoy, Pokiston va Hindiston qatori Markaziy Osiyo davlatlaridan Oʻzbekiston, Tojikiston, Qozogʻiston va Qirgʻizistonning aʼzo davlatlar ekanligi, ushbu xalqaro tashkilot doirasida hamkorlikni jadallashtirish alohida ahamiyat kasb eʼtishini taʼkidlash mumkin. Muxtasar aytganda, Oʻzbekistonning bugungi tashqi siyosati, xususan, yaxshi qoʻshnichilik va pragmatik mintaqaviy siyosati davlatning xalqaro nufuzini oshiribgina qolmay, Markaziy Osiyoning barqaror va ulkan imkoniyatlarga ega hamkorlik makoniga aylanishiga xizmat qilmoqda. Osiyo-Tinch okeani hududi mamlakatlari, xususan Koreya Respublikasi va Yaponiya bilan hamkorlik O‘zbekiston tashqi siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qoladi. O‘zbekiston ushbu davlatlar bilan investitsiya, savdo-sotiq, yuqori texnologiyalar, madaniy-gumanitar sohalaridagi keng qamrovli hamkorlikni davom ettiradi. O‘zbekiston Janubiy-Sharqiy Osiyodagi mamlakatlar – Malayziya, Indoneziya, Singapur, Vetnam kabi davlatlar bilan hamkorligini rivojlantiradi. O‘zbekiston Janubiy Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston va Pokiston bilan savdo-sotiq, transport-kommunikatsiya, turizm kabi sohalarda har taraflama va o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishni qo‘llab quvvatlaydi. O‘zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o‘zaro manfaatli aloqalarni iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va sayyohlik sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot banki doirasida faol rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor. O‘zbekiston BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror rivojlanishida ko‘maklashishga mas’ul bo‘lgan yagona universal tashkilot sifatida ko‘radi. Osiyo-Tinch okeani hududi mamlakatlari, xususan Koreya Respublikasi va Yaponiya bilan hamkorlik O‘zbekiston tashqi siyosatining muhim yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qoladi. O‘zbekiston ushbu davlatlar bilan investitsiya, savdo-sotiq, yuqori texnologiyalar, madaniy-gumanitar sohalaridagi keng qamrovli hamkorlikni davom ettiradi. O‘zbekiston Janubiy-Sharqiy Osiyodagi mamlakatlar – Malayziya, Indoneziya, Singapur, Vetnam kabi davlatlar bilan hamkorligini rivojlantiradi. O‘zbekiston Janubiy Osiyo mamlakatlari, xususan Hindiston va Pokiston bilan savdo-sotiq, transport-kommunikatsiya, turizm kabi sohalarda har taraflama va o‘zaro manfaatli hamkorlikni rivojlantirishni qo‘llab quvvatlaydi. O‘zbekiston musulmon dunyosi davlatlari bilan o‘zaro manfaatli aloqalarni iqtisodiyot, transport kommunikatsiyasi, moliya, investitsiya va sayyohlik sohalarida, shu jumladan Islom hamkorlik tashkiloti va Islom taraqqiyot banki doirasida faol rivojlantirish va mustahkamlashdan manfaatdor. O‘zbekiston BMT ishida faol ishtirok etishni davom ettiradi, hamda uni xalqaro tinchlik va xavfsizlikni ta’minlashga, tezkor globallashuv jarayonida davlatlarning barqaror rivojlanishida ko‘maklashishga mas’ul bo‘lgan yagona universal tashkilot sifatida ko‘radi. Singapur O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan keyin Osiyo-Tinch okeani mintaqasidagi rivojlanayotgan mamlakatlar, jumladan, Singapur Respublikasi bilan do‘stona aloqalarga kirishdi. Singapur mamlakatimiz mustaqilligini 1992-yilda tan olgan, 1997-yil 8-apreldan diplomatik aloqalar o‘rnatilgan. 2017-yilga kelib O‘zbekiston va Singapur o‘rtasidagi diplomatik va iqtisodiy aloqalar rivoji yangi bosqichga ko‘tarildi. Buning mantiqiy davomi sifatida shu yilning 10-yanvar kuni Singapurda "O‘zbekiston va Singapur: o‘zaro manfaatli sheriklik istiqbollari" mavzuida davra suhbati bo‘lib o‘tganligini ta’kidlab o‘tishimiz mumkin. Tadbirda Singapur va O‘zbekiston munosabatlarining joriy holati, aloqalarni yanada rivojlantirish istiqbollari va manfaatli hamkorlik yo‘nalishlari muhokama etildi. O‘rnatilgan ishonchli munosabatlar tufayli barcha yo‘nalishdagi o‘zaro munosabatlar dinamikasi barqaror o‘sib borayotganligini ko‘rishimiz mumkin. Bugungi kunda Singapur Janubiy- sharqiy Osiyo mintaqasining har jihatdan eng rivojlangan mamlakati hisoblanadi. Shu bilan birga, dunyoning eng yirik moliya markazlaridan biri ham hisoblanadi. Singapur tomoni ikki mamlakat o‘rtasidagi iqtisodiy aloqalarni kengaytirish istiqbollariga ham alohida e’tibor qaratilmoqda. “Yashil” energetika, keng tarqalgan innovatsiyalar, iqtisodiyot tarmoqlarini raqamlashtirish va energiya tejaydigan texnologiyalar kabi sohalardagi hamkorlikka katta qiziqish bildirmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning shu yil 17-yanvar kuni amalga oshirilgan Singapurga davlat tashrifidan ko‘zlangan maqsad ham mazkur mamlakat bilan aloqalarni yangi bosqichga ko‘tarishga qaratilgandir. Va aytish joizki, ushbu tarixiy tashrif chog‘ida muhim amaliy natijalarga erishildi.   Davlatimiz rahbari tashrif chog‘ida ushbu mamlakat Prezidenti Halima Yaqub va Bosh vazir Li Syan Lun bilan muzokaralar o‘tkazdi. Muzokaralar jarayonida tomonlar mamlakatlarimiz o‘rtasidagi munosabatlarni yanada chuqurlashtirish istiqbollari, ijtimoiy- siyosiy hayotni demokratlashtirish borasidagi islohotlar yuzasidan fikr almashildi. Ta’lim sohasida faol hamkorlik qilinayotgani mamnuniyat bilan qayd etildi. Toshkentda Singapur menejmentni rivojlantirish instituti hamda Singapur texnologiyalar, menejment va kommunikatsiyalar akademiyasi muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda.   Tashrif chog‘ida delegatsiyalar rahbarlari huzurida ikki mamlakat hukumatlari, vazirlik va idoralari darajasida O‘zbekiston – Singapur hamkorligini yanada kengaytirishga qaratilgan 8 ta hujjat almashildi. Xususan, ta’lim, transport, sog‘liqni saqlash, kadrlar, shu jumladan, davlat xizmatchilarini tayyorlash sohalarida hamkorlik to‘g‘risida bitimlar imzolandi. Shuningdek, savdo-iqtisodiy sheriklik va ikki mamlakat prokuraturalari o‘rtasidagi hamkorlik bo‘yicha kelishuvlarga erishildi. O‘zbekiston Prezidenti kunning ikkinchi yarmida Singapur ishbilarmon doiralari bilan uchrashuv o‘tkazdi. Tadbirda Singapur mehnat vaziri – savdo va sanoat ikkinchi vaziri Leng Si Tang, Singapur biznes federatsiyasi raisi Ming Yan Lim, ushbu davlatning Indorama, Meinhardt group, CPG Corporation, Changi Airports, Singapur menejmentni rivojlantirish instituti, TMC Academy, Virtus Health kabi 15 ta yirik kompaniyalar rahbarlari ishtirok etdi. Mazkur uchrashuv konstruktiv amaliy natijalar ruhida tashkil etildi. Muzokaralar yakunida O‘zbekiston – Singapur biznes forumi natijalari mamnuniyat bilan qayd etildi. Zero, unig doirasida umumiy qiymati qariyb 5 milliard dollarlik investitsiya, savdo va moliyaviy kelishuvlarga erishildi. Xulosa o‘rnida aytganda, ikki davlat rahbarlarining mazkur uchrashuvi O‘zbekistonning tashqi dunyo bilan muloqotidagi yana bir ulkan yutuq hisoblanadi. Va mazkur tashrif o‘zbek diplomatiyasining Janubiy Osiyo mintaqasiga yangi istiqbolli yo‘nalish sifatida qarayotganligini anglatadi. Malayziya Malayziya O’zbekiston mustaqilligini 1992-yil 1-yanvar kuni tan olgan. Ikki mamlakat oʻrtasida diplomatik aloqalar 1992-yil 21-fevralda o’rnatilgan. Ikki tomonlama doʻstona va oʻzaro manfaatli hamkorlik munosabatlarini rivojlantirishda tamal toshi Oʻzbekiston Respublikasi Birinchi Prezidentining 1992- yilgi va Malayziya Bosh vaziri Moxatxir Moxammadning 1993-yilgi rasmiy tashriflari chogida qoʻyildi. 2003-yil esa Oʻzbekistonga Malayziya qiroli Tuanku Sayyod Sirajuddin Jamalullayl tashrif buyurdi. 2005-yil 2-4- oktabr kunlari O’zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov davlat tashrifi bilan Malayziyada bo’ldi. Ushbu tashrif natijasida axborot texnologiyalari, elektrotexnika sanoati, maishiy elektronika, mebel va toʻqimachilik mahsulotlari ishlab chiqarish sohalarida qoʻshma korxonalar tashkil etishni oʻz ichiga olgan umumiy qiymati 400 million dollardan ortiq boʻlgan savdo va sarmoyaviy shartnomalar imzolandi. Ikki tomonlama munosabatlarning shartnomaviy-huquqiy asosini imzolangan 16 ta hujjat tashkil etadi. Malayziya O’zbekistonning Janubiy-Sharqiy Osiyodagi muhim savdo- iqtisodiy sheriklaridan biridir. 2007-yilda oʻzaro tovar ayirboshlash hajmi 33,3 million dollarga yetgan boʻlsa, 2008- yilning 9 oyida bu koʻrsatkich butun 2007- yildagi koʻrsatkichdan oshib, 36,4 million dollardan ortiqni tashkil etdi. Malayziya davlat neft kompaniyasi Petronas 2005-yildan buyon Orol dengizining O’zbekiston qismidagi neft va gaz konlarini o’zlashtirish bo’yicha konsorsiumda ishtirok etib keladi. “Petronas” O’zbekiston janubidagi loyihalarda ham ishtirok etadi. Toshkent va Kuala-Lumpur geografik olisda joylashganiga qaramay, davlatlararo munosabatlarga yangi sur’at bag’ishlashi mumkin bo’lgan hamkorlikning siyosiy, iqtisodiy va madaniy-gumanitar yo’nalishini kengaytirish uchun yangi imkoniyatlarni faol izlamoqda. Parlamentlararo aloqalar jadal rivojlanmoqda. 2019-2020-yillarda ikki davlat parlamentariylari o’rtasida qator uchrashuvlar bo’lib o’tdi. Ikki mamlakat parlamentlari o’rtasidagi munosabatlarni mustahkamlash va rag’batlantirish harakatlarni muvofiqlashtirish, qonun ijodkorligi sohasida tajriba almashishga xizmat qilmoqda. “O’zbekiston – Malayziya” parlamentlararo do’stlik guruhi samarali faoliyat yuritmoqda. O’zaro hamkorlikning asosiy elementlaridan biri bo’lgan hamkorlikning iqtisodiy tarkibiy qismi ham kengaymoqda. Ikki mamlakat o’rtasidagi savdo ayirboshlash barqaror o’sish tendentsiyasini ko’rsatishda davom etmoqda. 2020-yilda oʻzaro tovar ayirboshlash hajmi 75,76 million dollardan oshdi, jumladan, Oʻzbekistondan eksport qilingan mahsulotlar hajmi 11,7 million dollarni tashkil etdi. Oʻzbekistonda Malayziya sarmoyasi ishtirokidagi 31 ta korxona faoliyat koʻrsatmoqda, ulardan 21 tasi 100 foizlik Malayziya kapitali. Toshkent va Kuala-Lumpur uchun eng muhimi tabiiy gaz qazib olish va qayta ishlash, elektrotexnika, kimyo, mebel va to’qimachilik mahsulotlari ishlab chiqarish, turizm va konsalting xizmatlarini ko’rsatish kabi qator qo’shma hamkorlik loyihalarida hamkorlikni mustahkamlashdir. Hududlarni rivojlantirish boʻyicha hamkorlik yoʻlga qoʻyilgan boʻlib, bu Malayziya subʼyektlari va Oʻzbekiston maʼmuriy-hududiy birliklari oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlikni rivojlantirish uchun yaxshi imkoniyatlar yaratmoqda. 2018-yilda mazkur viloyat hokimi boshchiligidagi Xorazm viloyati delegatsiyasi Malayziyada bo’ldi. Natijada 250 million dollardan ortiq miqdorda Malayziya sarmoyasini jalb qilish imkoniyati yaratildi. Shu tariqa, so’nggi yillarda Toshkent va Kuala-Lumpur o’rtasida ikki tomonlama munosabatlarda tub o’zgarishlarni amalga oshirish imkonini beruvchi juda qulay sharoitlar yaratilgan bo’lib, bu munosabatlarni yanada yuqori bosqichga olib chiqishda muhim platformaga aylanadi. Yaponiya Yaponiya O’zbekistonning muhim va ishonchli hamkorlaridan biri hisoblanadi. Mamlakatlarimiz o’rtasidagi aloqalar 2002- yilda imzolangan Do’stlik, strategik sheriklik va hamkorlik to’g’risidagi qo’shma bayonot doirasida rivojlanib bormoqda. Oliy darajadagi samarali siyosiy muloqot o’zaro hamkorlikning muvafaqqiyatli taraqqiyoti uchun zamin yaratadi. Prezident Islom Karimovning 2011-yil fevral oyida Yaponiyaga qilgan rasmiy tashrifi o’zbek-yapon munosabatlariga katta turtki bergani holda yangi amaliy mazmun bilan boyitdi. Tashrif yakunida savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy, moliyaviy-texnikaviy va boshqa sohalarni qamrab oluvchi hujjatlar to’plami imzolandi. Bugungi kunda ikki tomonlama munosabatlarning shartnomaviy-huquqiy asosini 140 dan ziyod hujjatlar tashkil qiladi. Xalqaro tashkilotlar va institutlar doirasida ham konstruktiv hamkorlik yo’lga qo’yilgan. O’zbekiston BMT Xavfsizlik kengashi doimiy a’zoligiga Yaponiya nomzodini izchil qo’llab- quvvatlab kelmoqda. O’z navbatida, rasmiy Tokio Toshkentning xalqaro tashabbuslarini ma’qullamoqda. Shunigdek, tomonlar “Markaziy Osiyo Q Yaponiya” muloqot mexanizmi doirasida ko’p tomonlama aloqalarni faol rivojlantirayapti. Hozirgi kunga qadar besh marotaba mazkur muloqot doirasida a’zo mamlakatlar tashqi ishlar vazirlarining yig’ilishi o’tkazildi. Ikki davlat parlamentlari o’rtasidagi aloqalar izchil rivojlanib borayotir. Kunchiqar mamlakat qonunchilik idorasida O’zbekiston bilan do’stlik Yaponiya parlamenti ligasi va “Yaponiya demokratik partiyasi - O’zbekiston” do’stlik ligalari tashkil etilgan. O’z navbatida, O’zbekiston parlamenti tarkibida “O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi - Yaponiya Parlamenti” parlamentlararo guruhi faoliyat yuritib kelmoqda. 2002-yildan buyon ikki davlat tashqi siyosiy idoralari o’rtasida muntazam ravishda siyosiy maslahatlashuvlar o’tkazib kelinmoqda. Mazkur tadbirning 15-raundi joriy yil fevral oyida Toshkentda bo’lib o’tdi. Yaponiya mamlakatimizning muhim savdo hamkorlaridan biri hisoblanadi. 2014-yilda o’zaro tovar aylanmasi qariyb 190 million AQSh dollarini tashkil qildi. Biroq mazkur ko’rsatkichlar ikki davlat o’rtasidagi mavjud salohiyatni to’la aks ettirmaydi. Bugun Yaponiya O’zbekiston iqtisodiyotiga eng yirik sarmoya kiritadigan mamlakatlardan biri sanaladi. Neft-gaz sanoati, transport sektori, telekommunikatsiya, sog’liqni saqlash, ta’lim, qishloq xo’jaligi va boshqa sohalardagi ustuvor loyihalar ijrosi uchun ajratilgan jami moliyaviy mablag’lar miqdori 3,4 milliard AQSh dollaridan oshadi. Yaponiya Xalqaro hamkorlik agentligi (JICA) va Yaponiya Tashqi savdoni rivojlantirish tashkiloti (JETRO) o’zlarining mintaqaviy vakolaxonalari orqali ishbilarmon va jamoatchilik doiralari o’rtasida aloqalarni yo’lga qo’yish hamda beg’araz va texnik yordam dasturlarini amalga oshirishga ko’maklashmoqda. 2009-yil 24-sentabrda kuchga kirgan “Sarmoyalarni liberallashtirish, o’zaro himoya qilish va rag’batlantirish to’g’risida”gi hukumatlararo bitim Yaponiya kompaniyalarining O’zbekistonga qiziqishini yanada kuchaytirish barobarida o’zbekistonlik sheriklar bilan uzoq muddatli istiqbolga mo’ljallangan mustahkam aloqalar o’rnatishga xizmat qilmoqda. Mazkur jarayonda 1994-yilda tuzilgan iqtisodiy hamkorlik bo’yicha O’zbekiston-Yaponiya va Yaponiya-O’zbekiston qo’mitalari muhim ahamiyat kasb etadi. Joriy yilning yanvar oyida Tokio shahrida o’tkazilgan mazkur tuzilmalarning XII qo’shma yig’ilishi yakuniga ko’ra, umumiy qiymati 3,8 milliard AQSh dollariga teng bo’lgan sarmoyaviy, kredit bitimlari va texnik ko’mak loyihalari to’plami imzolandi. O’zbek va yapon xalqlari o’rtasidagi do’stona aloqalarni mustahkamlashga qaratilgan tadbirlar dasturi yildan yilga kengaymoqda. O’zbekistonda doimiy ravishda yapon filmlari namoyishi, badiiy ko’rgazmalar, konsert va spektakllar, yaponiyalik san’at arboblarining mahorat darslari o’tkazib kelinmoqda. O’tgan yilning o’zida Toshkent shahrida “Zamonaviy yapon filmlari kunlari” va o’zbek san’at ixlosmandlarida katta qiziqish uyg’otgan yapon milliy qo’g’irchoqlar va o’yma naqshlari ko’rgazmasi o’tkazildi 2001-yilda ming tup sakura ko’chati o’tqazilgan Yapon bog’i, 2002-yilda mashxur rassom Ikuo Xirayama ko’magida tashkil qilingan “Madaniyat karvonsaroyi” O’zbekiston-Yaponiya ilmiy- ijodiy markazi Toshkentdagi eng ommaviy joylardan biriga aylandi. Shuningdek, Yaponiyaning yirik shahar va viloyatlarida doimiy ravishda O’zbekiston madaniyati, san’ati va sayyohlik salohiyati taqdimotlari o’tkaziladi. Tokio va Nagoya shaharlarida bo’lib o’tgan “Yaponiyada O’zbekiston kunlari” madaniy tadbiri bu boradagi navbatdagi eng yorqin voqyealardan biri bo’ldi. 1999-yilda ta’sis etilgan “O’zbekiston-Yaponiya” do’stlik jamiyati madaniyatlararo muloqotning muvafaqqiyatli rivojlanishiga sezilarli darajada zamin yaratmoqda. Ikki davlat o’rtasidagi yaqin aloqalarning rivojlanishiga katta hissa qo’shayotgan “Yaponiya-O’zbekiston” do’stlik uyushmasi va “Fukushima-O’zbekiston” madaniy-iqtisodiy hamkorlik uyushmasi mazkur tashkilotning asosiy hamkorlaridan biri hisoblanadi. Fan va ta’lim sohasida ham izchil almashinuv amalga oshirilmoqda. Xususan, respublikamizda samarali qo’shma arxeologik tadqiqotlarning olib borilishi ilmiy va akademik doiralar vakillari o’rtasidagi hamkorlikning yorqin namunalaridan biridir. Mamlakatimizning janubiy hududlarida qadimiy buddaviylik davri yodgoliklarining topilishida “Do’stlik” ordeni sohibi mashxur arxeolog K.Katoning hissasini e’tirof etish lozim. Iqtisodiyot, menejment, yurisprudensiya, telekommunikatsiyalar, sog’liqni saqlash, biznes, qishloq xo’jaligi, sayyohlik, bank-moliya sektori, transport va boshqa sohalarda faoliyat yuritayotgan ikki mingdan ziyod o’zbek mutaxassislari “JICA” tashkiloti loyihasi bo’yicha Yaponiyada malaka oshirib qaytdilar. Yaponiya hukumat granti doirasida har yili 15 nafar o’zbekistonlik talaba mazkur mamlakatning nufuzli oliy o’quv yurtlarida ta’lim oladi. 1999-2014-yillar davomida 293 kishi mazkur dastur bo’yicha oliy ma’lumotga ega bo’ldi. Biznes-treninglar, yapon tili kurslari va boshqa madaniy tadbirlar o’tkazib kelayotgan O’zbek-yapon markazi kadrlar tayyorlash jarayoniga muhim hissa qo’shmoqda. Mazkur mamlakatda ulug’ shoir va mutafakkir Alisher Navoiy asarlarini sevib o’qilishi Yaponiya tomonidan xalqimiz tarixi va madaniyatiga bo’lgan hurmat va e’tiborning yana bir namunasidir. 2004-yilda Soka univeristetida mazkur mumtoz adabiyot namoyandasi va davlat arbobi haykali o’rnatildi. O’zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy islohotlarni muvafaqqiyatli amalga oshirish, mintaqada tinchlik va barqarorlikni ta’minlash, shuningdek, madaniyat va ta’lim sohasini rivojlantirish, dunyo mamlakatlari bilan do’stona aloqalarni o’rnatishda qo’shgan ulkan hissasining e’tirofi sifatida 2002-yilda O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimov Yaponiyaning Vaseda va Soka universitetlari “Faxriy doktor”lik darajasi bilan taqdirlandi. Shu asnoda o’tgan yillar mobaynida O’zbekiston va Yaponiya o’rtasidagi ko’pqirrali sermahsul hamkorlikni yanada rivojlantirish uchun mustahkam poydevor yaratildi. Yaponiya Bosh vaziri Shindzo Abening mamlakatimizga rasmiy tashrifi va oliy darajadagi o’zbek-yapon muzokaralari ikki davlat o’rtasidagi munosabatlarda muhim voqea bo’lishi bilan birga ikki tomonlama manfaatli hamkorlikning mavjud salohiyatiga yangi sur’at berishi shubhasiz. Xulosa O’zbekiston 1991-yilda mustaqillikga erishganidan so’ng Markaziy osiyo va Okeaniya mamlakatlari bilan dastlabki aloqalar o’rnatilgan.MDH parchalanganidan so’ng O’zbekiston Markaziy osiyo mintaqasida geosiyosiy jihatdan kata rol uynab boshladi.Qozog’iston,Qirg’iziston,Tojikiston, Turkmaniston,Afg’oniston kabi davlatlarning har qanday aloqalari O’zbekiston orqali amalga oshirilib kelinmoqda. Bularning barchasi respublikaning jahon iqtisodiyotiga integratsiyalashuvi,diet el investitsiyalarini jalb qilish,O’zbekistonni davlatlar o’rtasida o’zaro foydali hamkorlikning,tovarlar va capital tranzitining o’ziga xos mintaqaviy markaziga aylantiradi. Foydalanilgan adabiyotlar. 1.Ўзбекистон Республикасининг янада ривожлантириш бўйича Харакатлар стратегияси тўғрисида»ги . Ўзбекистон Республикаси қонун хужжатлар тўплами.2017 йил 6 сон 70 модда. 2. Абиркулов К . Иктисодий география. -Т., 2004 3.Abdullaev O. Mintaqalar va mamlakatlar iqtisodiyoti .Toshkent :Yangi asr avlodi” 2009.282 b 4.Бушуева Л. Все страны мира.Универсальный справочник.Рипол классик.2009 г. 5.Bahritdinov B.A., Zokirova G.A., Abdiraximova S.E. Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi. O`quv qo`llanma. T.: 2008 yil . Test to’plami Test yopiq 1. Siyosiy geografiyadan geosiyosat asoslari fanini farqi nimada? 2. Geosiyosat otasi deb qaysi mutafakkirni aytishadi? 3. Mumtoz geosiyosiy aktorlani aytib o’ting? 4. Geosiyosat asoslari fan sifatida qachon paydo bo’ldi? 5. Inson geosiyosiy aktor bo’lishi mumkinmi? 6. Zamonaviy geosiyosiy aktorlarga nimalar kiradi? 7. Geosiyosatning fan sifatida shakllanish tarixini aytib bering? 8. Boshqa fanlar tizimida geosiyosatning o’rni qanday? 9. Geosiyosatning ob'ekti va predmeti nima? 10. Geosiyosatning asosiy qonunlari qanday? 11. "Geosiyosiy davrlar" tushunchasining mohiyatini kengaytiring? 12. Geosiyosatning asosiy kategoriyalari qanday? 13. Geosiyosiy fanning usullarini sanab bering? 14. Geosiyosatning asosiy funktsiyalarining mohiyatini ko’rsating? 15. Geosiyosatning klassik rivojlanish davri qachon va qanday nazariy asarlar bilan boshlangan? 16. Nega aynan 80-yillar davri. XIX asr. - 40-lar. XX asr geosiyosatning klassik davri deb nomlanganmi? 17. Qaysi o‗zgarishlar klassik geosiyosat davri nihoyasiga yetdi? 18. Germaniya geosiyosat maktabining asosiy vakillarini ayting. 19. Klassik rivojlanish davrida qanday yo‗nalishlar ustunlik qildi? 20. Germaniya geosiyosatining xarakterli xususiyatlarini sanab bering. 21. Klassik davr italiyalik geosiyosat maktabiga nimalar xosdir? 22. Buyuk Britaniya va Amerika geosiyosat maktablari yuqoridagilardan nimasi bilan farq qildi? 23. Britaniya maktabining asosiy yo‗nalishlari qanday? 24. Amerika geosiyosati maktabi va inglizlarning farqlari nimada? 25. Fransuz geosiyosati maktabi qanday siyosiy va geografik sharoitlarda Test ochiq 1. ―Geosiyosat fan sifatida qachon shakllangan?‖ a) XIX asr oxirlari – XX asr boshlarida; b) XX asr boshlarida; c) XX oxirida; d) XVIII asr oxirlari – XIX asr boshlarida. 2. ―Geosiyosat atamasining ma‘nosi nima? ‖ a) yunon tilida ―geo – ―yer va ―politicos – ―davlatni boshqarish san‘ati; ‖ ‖ ‖ b) fransuz tilida ―geo – ―yer va politicos – ―davlatni boshqarish ; ‖ ‖ ‖ ‖ c) ingliz tilida ―geo – ―yer va ―polite – ajoyib; ‖ ‖ ‖ d) rus tilida ―geo – ―yer va ―politika – ―boshqarish . ‖ ‖ ‖ ‖ 3. ―Politische Geographie (Siyosiy geografiya) asarining muallifi kim? ‖ a) Fridrix Ratsel; b) Rudolf Chellen; c) Mishel Fushe; d) Iv Lakost. 4. ―Geosiyosat atamasi kim tomonidan fanga kiritilgan? ‖ a) Rudolf Chellen; b) Fridrix Ratsel; c) Mishel Fushe; d) Iv Lakost. 5. Davlat hayotning bir shakli sifatida (―Der Staat als Lebensform ) asarining ‖ ‖ muallifi kim? a) Rudolf Chellen; b) Fridrix Ratsel; c) Mishel Fushe; d) Iv Lakost. 6. geosiyosatning siyosat+tarix+geografiya2 ushbu formula muallifi kim? a) N. Starikov; b) Y. Tixonrovov; c) Mishel Fushe; d) Iv Lakost. 7. ―Geosiyosat fanining obyekti bu …‖ a) jahon siyosati, yagona tizim sifatidagi dunyoning geosiyosiy tuzilishi va xalqaro dunyoviy tartibot; b) jahon siyosati; c) geosiyosiy omillar; d) geosiyosiy munosabatlar. 8. ―Geosiyosat fanining predmeti bu … ‖ a)xalqaro va mintaqaviy muammolarni hal etish, geosiyosiy subyektlarning o‗zaro munosabatlari, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar; b) jahon siyosati, yagona tizim sifatidagi dunyoning geosiyosiy tuzilishi va xalqaro dunyoviy tartibot; c) xalqaro va mintaqaviy muammolarni hal etish; d) jahon siyosati. 9. Geosiyosatning asosiy aktorlari nimalar? a) barcha javoblar to‗g‗ri; b) klassik siyosiy aktorlar; c) yangi geosiyosiy aktorlar; d) hududiy aktorlar. 10. Klassik siyosiy aktorlar nimalar? a) davlat, armiya, diniy tashkilotlar; b) siyosiy partiyalar, elektoral geografiya, nodavlat tashkilotlar, iqtisodiy aktorlar, xalqaro moliyaviy institutlar, xalqaro mafiya, OAV, qurolli guruhlar. c) inson; d) barcha javoblar to‗g‗ri. 11. Yangi geosiyosiy aktorlar nimalar? a) siyosiy partiyalar, elektoral geografiya, nodavlat tashkilotlar, iqtisodiy aktorlar, xalqaro moliyaviy institutlar, xalqaro mafiya, OAV, qurolli guruhlar; b) davlat, armiya, diniy tashkilotlar; c) inson; d) barcha javoblar to‗g‗ri. 12. Tellurokratiya … bu – a) quruqlidagi kuch;00:02 b) dengizdagi kuch; c) kosmosdagi kuch; d) davlatning kuchi 13. R. Chellenning fikricha davlatning qudratini belgilovchi omilllar nimalar? a) barcha javoblar to‗g‗ri; b) ekosiyosiy, kratossiyosiy; c) demossiyosiy, sotsiosiyosiy; d) geosiyosiy. 14. R. Chellenning fikricha davlatni qudratini belgilovchi jihatlari nechta? a) 5 ta; b) 3 ta: c) 4 ta; d) 6 ta. 15. Demosiyosat – bu … a) davlatlarda istiqomat qiluvchi xalqlarni, ularning turmush tarzini tadqiq qilish; b) davlatning ijtimoiy jihatlarini o‗rganish; c) davlatlarning hokimiyat va boshqaruv shakllarini va ularning davlatdagi huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy omillar bilan munosabati muammolarini o‗rganish; d) davlatni iqtisodiy kuch markazi sifatida o‗rganish. 16. Sotsiosiyosat – bu … a) davlatning ijtimoiy jihatlarini o‗rganish; b) davlatni iqtisodiy kuch markazi sifatida o‗rganish; c) davlatlarning hokimiyat va boshqaruv shakllarini va ularning davlatdagi huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy omillar bilan munosabati muammolarini o‗rganish; d) davlatlarda istiqomat qiluvchi xalqlarni, ularning turmush tarzini tadqiq qilish. 17. Kratosiyosat – bu … a) davlatlarning hokimiyat va boshqaruv shakllarini va ularning davlatdagi huquqiy, ijtimoiy-iqtisodiy omillar bilan munosabati muammolarini o‗rganish; b) davlatni iqtisodiy kuch markazi sifatida o‗rganish; c) davlatlarda istiqomat qiluvchi xalqlarni, ularning turmush tarzini tadqiq qilish; d) davlatni iqtisodiy kuch markazi sifatida o‗rganish. 18. ―Davlatning qudrati=Tabiiy-geografik omillar+ho‗jalik+xalq+boshqaruv shakli ushbu formula kimga tegishli?‖ a) R. Chellen; b) F. Ratsel; c) Mishel Fushe; d) Iv Lakost. 19. Birinchi jahon urushi qachon tugagan? a) 1918-yil 11-noyabrda Germaniyaning Antantaga taslim bo‗lishi bilan b) 1918-yil 18-yanvarda Fransiya poytaxti Parij shahriga 27 davlat delegatsiyasi to‗planishi bilan c) 1918 yil martda Sovet Rossiyasining urushdan chiqishi bilan d) 1918 yil yozida ―To‗rtlar ittifoqi ning mag‗lubiyati bilan ‖ 20. 1-jahon urushidan so‗ng Osiyo va Tinch okean havzasidagi munosabatlarini tartibga solish maqsadida qachon va Vashington shahrida nechta davlat ishtirokida konferensiya o‗tkazildi? a) 1921-1922-yillarda, 9 ta b) 1919-1920-yillarda, 27 ta1921 c) 1919-1920-yillarda, 27 ta d)1921-1922-yillarda, 5 ta 21. 1-jahon urushidan so‗ng Osiyo va Tinch okean havzasidagi munosabatlarini tartibga solish maqsadida qaerda konferensiya o‗tkazildi? A) Vashington shahrida B) London shahrida C) Parij shahrida D) Rim shahrida 22. 1-jahon urushidan so‗ng Osiyo va Tinch okean havzasidagi munosabatlarini tartibga solish maqsadida nechta shartnoma imzolangan? a) 3 ta b) 5 ta c) 4 ta d) 9 ta 23. Versal shartnomasiga ko‗ra, Fransiya qaerlarni o‗ziga qaytarib oldi? a) Saar viloyatini Elzas va Lotaringiyani b) Saar viloyatini c) Reyn daryosining chap sohilini d) Togo va Kamerunni 24. Talassokratiya – bu … a) dengizdagi kuch; b) quruqlikda kuch; c) davlatning kuchi; d) kosmosdagi kuch; 25. Endemik maydon – bu … a) uzoq vaqtlardan beri ma‗lum bir davlat tomonidan, ma‗lum bir milliy guruh tomonidan nazorat qilib kelinayotgan borliq bo‗lib, o‗sha borliqning aynan shu jamoaga tegishli ekanligini boshqa qo‗shnilar tomonidan tan olinishini nazarda tutadi; b) bunday maydonda ma‗lum bir milliy jamoa istiqomat qilsada, davlatning u yerda nazorat qilish funksiyasi rasmiy xarakterda bo‗lib, yashayotgan odamlar turmush tarzi chegaradosh davlatga yaqinroq bo‗ladi; c) turli milliy jamoalarning yashashidan qat‗iy nazar, ikki yoki undan k o‗proq davlatlar da‗vogar bo‗lgan geosiyosiy borliq; d) geostrategik mintaqaning bir qismi.

Reja: 1. O’zbekistonning Osiyo mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalari. 2. O’zbekistonning Tinch okeani havzasi mamlakatlari bilan hamkorlik aloqalari . 3. Hozirgi kunda O’zbekistonning hamkorlik dasturida Osiyo va Tinch okeani havzasi mamlakatlariga berilgan e’tibor. 4.Xulosa. 5.Foydalanilgan adabiyotlar.

Markaziy Osiyo davlatlari bilan doʻstona hamkorlik – Oʻzbekiston tashqi siyosiy faoliyatining ustuvor yoʻnalishi. Soʻnggi yillarda Oʻzbekiston ichki siyosatida kuzatilayotgan keng qamrovli islohotlar, ochiqlik va yangilanishlar mamlakatning tashqi siyosatida ham yaqqol namoyon boʻlmoqda. Oʻzbekiston xalqaro munosabatlarning teng huquqli subyekti sifatida, mintaqa va global darajada faol tashqi siyosatni yoʻlga qoʻyib, xorijiy hamkorlar bilan oʻzaro manfaatli munosabatlarni rivojlantirmoqda. Bunday izchil, aniq va konstruktiv tashqi siyosatni xalqaro ekspertlar va kuzatuvchilar ham eʼtirof etmoqda. Jahon boʻylab tarqalgan koronavirus infeksiyasi va global darajadagi inqirozli xavf-xatarlar davrida ham mamlakatda ijtimoiy-iqtisodiy barqarorlik taʼminlanib, mintaqa davlatlari va jahon hamjamiyati bilan hamkorlik aloqalarini davom ettirishga alohida eʼtibor qaratildi. Maʼlumki, Oʻzbekiston tashqi siyosiy faoliyatining asosiy vazifalaridan biri – oʻz hududi atrofida tinchlik, barqarorlik va xavfsizlik muhitini shakllantirish hisoblanadi. Shu nuqtayi nazardan, Prezident Shavkat Mirziyoyev qoʻshnilarimiz – Markaziy Osiyo davlatlari bilan doʻstona, yaqin qoʻshnichilik va oʻzaro manfaatli aloqalarni rivojlantirish va mustahkamlashni asosiy ustuvor tashqi siyosiy yoʻnalish sifatida belgilab berdi. 2020-yil – “Ilm, maʼrifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” Davlat dasturi doirasida Oʻzbekiston ochiq va pragmatik tashqi siyosiy faoliyatini, jumladan, Markaziy Osiyo yoʻnalishida ham izchil davom ettirdi.

Xususan, Markaziy Osiyo mintaqasidagi mamlakatlar bilan barcha sohalarda oʻzaro doʻstlik, yaxshi qoʻshnichilik va strategik sheriklik ruhidagi munosabatlarni sifat va mazmun jihatidan yangi bosqichga olib chiqish borasida 2020-yil davomida tashqi siyosiy va iqtisodiy faoliyat boʻyicha davlat idoralari tomonidan 23 ta oliy darajada va 12 ta yuqori darajada tashrif va turli tadbirlar amalga oshirildi. Bu jarayonda “xalq diplomatiyasi” amalda juda faol boʻlgani kuzatildi. Xususan, xalq vakillari – olimlar va rassomlar, madaniyat va din arboblari, ishbilarmonlar va yoshlar, turizm va sport tashkilotlari, jamoat birlashmalari va nodavlat tashkilotlar ishtirokida 90 dan ortiq turli uchrashuv, anjuman, videokonfrensiya va boshqa shu kabi tadbirlar oʻtkazildi. Qayd etish joizki, soʻnggi yillarda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbuslari qoʻshni davlatlar rahbarlari tomonidan qoʻllab- quvvatlanishi natijasida Markaziy Osiyoda siyosiy muloqot va oʻzaro ishonch mustahkamlandi. Davlat rahbarlarining Maslahatlashuv uchrashuvlari yoʻlga qoʻyildi. Natijada mintaqadagi ikki va koʻp tomonlama hamkorlik darajasi yangi bosqichga koʻtarildi. Xususan, 2017-2019-yillar davomida Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan savdo aylanmasi yillik oʻrtacha 50 foizdan koʻproqqa oʻsib, 5,2 milliard dollarga yetgan. 2020-yil natijalariga koʻra esa, global pandemiya sharoitiga qaramay, Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo aylanmasining umumiy hajmi 5 milliard dollarni tashkil etdi. Jumladan, Oʻzbekistonning umumiy tashqi savdo aylanmasida Markaziy Osiyo davlatlarining ulushi 2019-yildagi 12,4 foizdan, 2020-yilda 13,6 foizga oshgan. Oʻzbekistonning mintaqadagi umumiy tashqi savdo aylanmasida esa Qozogʻistonning ulushi 61 foiz, Qirgʻiziston – 18,2 foiz, Turkmaniston – 10,6 foiz va Tojikistonning ulushi 10,2 foizni tashkil etdi.

Markaziy Osiyo mamlakatlari oʻrtasida savdo-iqtisodiy munosabatlarning mana shunday yaxshilanishi, umuman aytganda, mintaqaning investitsiyaviy jozibadorligini oshirishga yordam berdi. Xususan, 2017-2020-yillar oraligʻida Oʻzbekiston va mintaqa mamlakatlari oʻrtasida 300 dan ortiq shartnoma, shuningdek, qariyb 75 milliard dollarga teng shartnoma va bitimlar imzolangan. Shuningdek, 2017-2020-yillar davomida Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan ochiq, konstruktiv, puxta oʻylangan va pragmatik siyosati natijasida suvdan foydalanish, Oʻzbekiston va qoʻshni davlatlar oʻrtasidagi davlat chegaralarini delimitatsiya va demarkatsiya qilish, transport kommunikatsiyalaridan foydalanish, davlat chegaralarini kesib oʻtish kabi murakkab va chalkash muammolarga yechim topildi. Agar besh yil oldin Oʻzbekiston – Qirgʻiziston davlat chegarasini kuniga 200-300 kishi kesib oʻtgan boʻlsa, global pandemiya taʼsirida joriy qilingan cheklovlarga qadar bu koʻrsatkich kuniga 30 ming kishiga yetgan. Oʻzbekiston – Tojikiston chegarasini esa kuniga 20 ming fuqaro kesib oʻtgan. Oʻzbekistonning Markaziy Osiyo mamlakatlariga nisbatan olib borayotgan ochiq va konstruktiv siyosati naqadar toʻgʻri ekanini global pandemiya davrida mintaqa rahbarlarining oʻzaro yordam va koronavirus tarqalishi oqibatlarini yumshatish boʻyicha amalga oshirgan qoʻshma chora-tadbirlari ham isbotladi. Global pandemiya xavfiga qaramay, Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining doimiy muloqoti taʼminlandi va mamlakatlar oʻrtasida faol hamkorlik aloqalari davom ettirildi. Mintaqa davlatlari koronavirus infeksiyasi tarqalishining dastlabki kunlaridanoq bir-birlariga ijtimoiy yordam koʻrsatishni boshladilar. Oʻzbekiston Qozogʻiston, Qirgʻiziston va Tojikistonga bir necha bor gumanitar yordam yubordi. Bunga javoban Qirgʻiziston va Tojikiston singari qoʻshnilarimiz Sardoba suv

omborini tiklash uchun insonparvarlik yordamini koʻrsatdilar. Shuningdek, 2020-yilning dekabr oyida Oʻzbekiston koʻmagi bilan Qirgʻizistonda zarur tibbiy jihozlar va mebellar bilan toʻliq jihozlangan 200 oʻrinli yuqumli kasalliklar shifoxonasi foydalanishga topshirildi. Bundan tashqari, pandemiya davrida koronavirusga qarshi kurashda tibbiyot sohasida axborot va tajriba almashinuvi, oʻzaro gumanitar yordam koʻrsatish, chegaralarda yuklarning uzluksiz harakatlanishini yoʻlga qoʻyishga erishildi. Bu esa mintaqada dunyoning boshqa davlatlariga nisbatan koronavirus bilan kasallanish va uning natijasidagi oʻlim sonining kamligini taʼminlash imkonini berdi. Qolaversa, joriy yil yanvar oyida Oʻzbekiston va Qozogʻiston hukumatlari AQSH bilan hamkorlikda mintaqada iqtisodiy aloqalarni kengaytirishga xizmat qiladigan loyihalarni qoʻllab-quvvatlash uchun besh yil ichida kamida 1 milliard dollarga teng mablagʻlarni jalb etish maqsadida “Markaziy Osiyo investitsiyaviy sherikligi” tashabbusini yoʻlga qoʻydi. “C5+1” platformasi orqali amalga oshirilayotgan ushbu tashabbus Markaziy Osiyo mamlakatlari iqtisodiyotini mustahkamlash va oʻsishini taʼminlash, koʻp tomonlama aloqalarni chuqurlashtirishga xizmat qiladi. Jahon hamjamiyatida Markaziy Osiyoning ahamiyati va roli oshib borayotganini mintaqa va yirik davlatlar oʻrtasida koʻp tomonlama hamkorlikning turli formatlari tashkil qilinayotganida ham koʻrishimiz mumkin. Mavjud “Markaziy Osiyo – AQSH”, “Markaziy Osiyo – Yevropa ittifoqi”, “Markaziy Osiyo – Koreya Respublikasi”, “Markaziy Osiyo – Yaponiya” kabi muloqot formatlari qatoriga oxirgi yillarda “Markaziy Osiyo – Hindiston”, “Markaziy Osiyo – Xitoy” va “Markaziy Osiyo – Rossiya Federatsiyasi” singari yangi formatlar qoʻshildi. Mazkur holat, birinchidan, mintaqadagi ijobiy oʻzgarishlar natijasida yuzaga kelgan mutlaqo yangi muhit dunyoning yetakchi davlatlari tomonidan

O'xshashlar

O’ZBEKISTON ZAMONAVIY BUYUK IPAK YO’LIDA TRANSPORT, LOGISTIKA VA HAMKORLIK ALOQALARI
Mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlashda O’zbekistonning xalqaro tashkilotlar bilan hamkorligi
Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlari taraqqiyotida islomning o‘rni
KIYEV RUSINING QOʻSHNI SLAVYAN DAVLATLARI BILAN ALOQALARI
O’zbekiston tashqi siyosatining asosiy tamoyillari, ustuvor yo’nalishlari va istiqbollari.