MUNDARIJA : KIRIS H ............................................................................................................... 4 I - B OB. INNOVATSION IQTISODIYOTDA MEHNAT BOZORI DA INNOVATSION ISH BILAN BANDLIK SHAKLLANI SHINING NAZARIY NAZARIY ASOSLARI....................................................... 9 1.1. Iqtisodiyotning innovatsion rivojlanish xususiyatlari, ahamiyati va shart-sharoitlari....................................................................................... 9 1.2. Mehnat bozorining innovatsion rivojlanishi ga nazariy va uslubiy yondashuvlar ................................................................. .......................... 2 0 1.3. Me hnat bozori da innovatsion ish bilan bandlik rivojlanish ining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyati, mazmuni va mezonlari.......... .................... 3 0 II - BOB . SAMARQAND VILOY A TI MEHNAT BOZORINING INNOVATSION RIVOJLANISH HOLATI VA TENDEN S IY A LARI ......................................................................... ... 4 0 2.1. Viloyat me hnat bozori rivojlanishining ijtimoiy-iqtisodiy kо‘rsatkichlari tahlili .............................................................................. 4 0 2.2. Innovatsion tarmoqlarda mehnat resurslari balanslanganlik darajasi tahlili....................................................................................................... 50 2.3. Mehnat bozorida ish bilan bandlik yangi shakllarining rivojlanish i.............................................................................................. 5 8 III - BOB. MEHNAT BOZORIDA INNOVATSION ISH BILAN BANDLIKNI TA’MINLASHNING ASOSIY YO‘NALISHLARI.. 6 6 3.1. Mehnat bozori innovatsion rivojlanishida davlat siyosatining asosiy yо‘nalishlari............................................................................................ 6 6 3.2. Innovatsion ish bilan bandlikni tartibga solishning hududiy xususiyatlari ............................................................................................ 7 4 XULOSA …………………………………………………………… ............... 82 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR R О‘YXATI … ............ …………… . 84

KIRISH Mavzuning dolzarbligi. О‘zbekistonda mustaqillikning dastlabki yillaridan boshlab, amalga oshirilayotgan islohotlar insonni har tomonlama kamol topish maqsadlariga yо‘naltirilgan. Mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishida qо‘lga kiritilayotgan ijobiy natijalar, shuningdek iqtisodiyotni modernizatsiyalash asosida zamonaviy tarmoq va ishlab chiqarish quvvatlarining yо‘lga qо‘yilishi, buning ta’sirida mamlakatimiz iqtisodiy salohiyatining sezilarli darajada ortib borayotgani, yaratilayotgan mahsulot va xizmat turlarining kо‘payib, sifatining tubdan yaxshilanib borishi iqtisodiyotimizning yangicha mazmun va mohiyat kasb etayotganligidan dalolat beradi. О‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasida “ Yangi yilda iqtisodiy islohotlarning pirovard maqsadi kambag‘allikni qisqartirish va aholi farovonligini oshirishdan iborat bо‘ladi. Ushbu strategik maqsadlarga hamma uchun teng imkoniyat yaratadigan yuqori iqtisodiy о‘sish hisobiga erishiladi” 1 deb ta’kidlangan. Ma’lumki, yuqori axborot va intellektual sig‘imga ega innovatsion iqtisodiyotga – egiluvchan, dinamik, samarali, doimiy yangilanib turadigan, yangicha mazmun va kо‘rinishga ega bо‘lgan, ish bilan bandlik shakllari va ularning doimiy yangilanib turishi, inson kapitali sifatining oshishi, ishlab chiqarish va xizmat kо‘rsatish sohalarida insonning intellektual va ijodiy salohiyati kabi xususiyatlar bilan aniqlanadigan mehnat bozorining innovatsion rivojlanish strategiyasi mos keladi. Mehnat bozorida ish bilan bandlik innovatsion shakllari rivojlanishi postindustrial rivojlanish yо‘lini tanlagan kо‘pchilik mamlakatlar uchun strategik rivojlanishning asosiy yо‘li hisoblanadi. Uning rivojlanishi bozor kuchlarining ta’siri ostida ham, muvofiq ravishda davlat siyosati doirasida ham amalga oshirilmoqda. Iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishning hozirgi bosqichida makroiqtisodiy parametrlarning ijobiy о‘zgarishi bilan bir qatorda tarkibiy ishsizlikning о‘sib 1 O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojaatnomasi, 30.12.2020. https://review.uz/oz/post/poslanie-prezidenta- uzbekistana-shavkata-mirziyoyeva-oliy-majlisu 4

borishi, ishlab chiqarish korxonalarida mehnat unumdorligi darajasining pastligi, inson kapitali qadrsizlanishi, hududiy mehnat bozorlari tabaqalanishining chuqurlashib borishi kabi mehnat sohasidagi jiddiy muammolar ham mavjud. Umumjahon tendensiyasi sifatida mamlakatimizda ham innovatsion iqtisodiyotga mos mehnat bozorining innovatsion rivojlanish jarayoni shakllanib bormoqda. Lekin mazkur jarayon alohida qism holatida, stixiyali xarakter kasb etmoqdaki, mehnat bozori innovatsion rivojlanishining ijtimoiy-iqtisodiy, institutsional asoslarini takomillashtirish va rag‘batlantirishning о‘ziga xos mexanizmini shakllantirishni zarurat etmoqda. Innovatsion yо‘nalishda mehnat bozorining rivojlanish strategiyasi nafaqat neoklassik paradigma postulatlatlarini anglashni va zamonaviy ijtimoiy-iqtisodiy hodisalarni nazariy-uslubiy jihatdan tahlil etish hamda bir tizimga solishni, balki ish bilan bandlikni tartibga solish tizimidan, uning an’anaviy yо‘nalishlarining sifat kо‘rsatkichlarini о‘zgartirishni nazarda tutuvchi yangi talablarni belgilaydi. Shunga kо‘ra, mehnat bozorining innovatsion rivojlanishi bо‘yicha hududiy xususiyatlarini hisobga olgan holda, ish bilan bandlik innovatsion turining shakllari va baholash usullarini hamda institutsional asoslarini takomillashtirish bо‘yicha ilmiy asoslangan tavsiyalar ishlab chiqish alohida ahamiyatga egadir. Muammoning о‘rganilganlik darajasi . Mehnat bozori, ish bilan bandlik, ishsizlik, inflyasiya kabi muammolarni fundamental tadqiq etishga: J.M.Keyns, A.Marshall, L.Mizesa, A.Pigu, V.Oyken, F.Xayek, M.Fridmen, A.Osvald, J.Rudbesh, K.R.Makkonell, S.L.Bryu, M.Armstrong, A.Beron kabi xorijiy yetakchi iqtisodchi olimlarning qator ilmiy ishlari bag‘ishlangan. Bu tadqiqotlar iqtisodiyotni erkinlashtirish sharoitida turgan mamlakatlarda ish bilan bandlik muammolarini о‘rganish uchun nazariy asos bо‘lib xizmat qilmoqda. Mehnat bozori va ish bilan bandlikning institutsional jihatlari institutsional yо‘nalishdagi klassik xorijlik olimlardan: T.Veblen, Dj.Kommons, U.Mitchell hamda zamondosh olimlardan: S.Azariadis, Dj.Gelbreyt, R.Ko-uz, D.Nort, R.Nelson, D.Rodjers, M.Iayor, Dj.San-Paul, Dj.Xodjson; S.Uinter, T.Eggertsson, O.Uilyamson va boshqalarning ilmiy ishlarida о‘z ifodasini topgan. 5

Iqtisodiyot fanining bu sohadagi rivojiga MDH davlatlaridan V.V.Adamchuk, Yu.N.Arsenev, N.A.Volgin, B.M.Gengin, V.N.Gerasimov, G.N.Gujina, A.V.Yegorshin, T.V.Zayseva, A.Ya.Kebanov, R.G.Mumladze, Yu.G.Odegov, V.A.Pavlenkov, A.I.Rofe, G.G.Rudenko kabi taniqli olimlar munosib hissa qо‘shganlar. Bu muammolar tadqiqotiga о‘zbekistonlik olimlardan Q.X.Abdurahmonov, R.A.Ubaydullayeva, Sh.N.Zaynutdinov, Sh.R.Xolmо‘minov, D.M.Rahimova, N.X.Raximova, Sh.G.Yuldashev, Z.Ya.Xudoyberdiyev, N.Q.Zokirova, F.U.Mamarasulov, A.B.Hayitov, N.Xо‘jayev va boshqa olimlarning ilmiy ishlari bag‘ishlangan. Shuningdek, innovatsion rivojlanish nazariyasining turli jihatlariga xorijlik olimlardan Y.Shumpeter, Dj. Gelbreyt, R.Nelson, M.Porter, P.Romer, B.Santo va boshqalar о‘z hissalarini qо‘shganlar. Mamlakat iqtisodiyotining innovatsion rivojlanish muammolariga MDH olimlaridan L.I.Abalkin, V.M.Anыnin, S.Yu.Glazyev, L.M.Goxberg, A.A.Dinkin, B.N.Kuzыk, D.S.Lvov, P.N.Zavlin kabilarning ishlari bag‘ishlangan. Ushbu ishlarda mualliflar tomonidan asosan milliy innovatsion tizim, yuqori texnologiyalar majmuasi, fan va ta’lim, innovatsiyalarni boshqarish, mamlakat innovatsion rivojlanish strategiyasi kabi innovatsion rivojlanishning fundamental masalalari tadqiq qilingan. Shu bilan birga mehnat bozori innovatsion rivojlanishining ayrim jihatlari Ye.A.Vasyunina, L.V.Borisova, I.N.Novikovalarning tadqiqot ishlarida qarab chiqilgan. Biroq mazkur ishlarda mehnat bozorida innovatsion ish bilan bandlikning rivojlanishi va uning hududiy xususiyatlari tizimli ravishda mustaqil tadiqot obyekti sifatida о‘rganilmagan. Iqtisodiyotni modernizatsiyalash sharoitida mamlakatimizda mehnat bozori innovatsion rivojlanishi bо‘yicha metodologik va konseptual yondashuvlarning yetarlicha asoslanmaganligi va tizimlashtirilmaganligi ushbu muammoni nazariy, uslubiy va amaliy jihatdan hamda uni rivojlanish xususiyatlarini hududiy va korporativ darajada tadqiq etishni zarurat etadi. 6

Mazkur muammoning iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishi sharoitida ahamiyati va yetarli darajada о‘rganilmaganligi tadqiqot mavzusini dolzarbligini, uning maqsadi va vazifalarini tо‘g‘ri aniqlashga imkon yaratdi. Tadqiqot maqsadi – iqtisodiyotning innovatsion rivojlanishi sharoitida mehnat bozorining samarali amal qilish xususiyatlari hamda ish bilan bandlik innovatsion shakllarini nazariy va amaliy jihatdan tadqiq etish bо‘yicha ilmiy asoslangan xulosa va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Ushbu maqsaddan kelib chiqqan holda mazkur tadqiqot ishining asosiy vazifalari etib quydagilar belgilanadi:  innovatsion iqtisodiyot rivojlanishining xususiyatlari, shart-sharoitlarini an’anaviy va yangicha nazariy yondashuvlar asosida tizimlashtirish hamda ilmiy- nazariy jihatdan asoslash; – “mehnat bozori”, “ish bilan bandlik”, “innovatsiya”, “innovatsion ish bilan bandlik” kategoriyalarining ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini qiyosiy yondashuvlar asosida yoritib berish, mehnat bozorining innovatsion rivojlanish xususiyatlarini aniqlash va uning tasniflash tamoyillarini taklif etish; – milliy mehnat bozorlari transformasiyasi va ish bilan bandlik innovatsion turi rivojlanishiga globallashuvning rolini yoritib berish hamda mehnat bozorida innovatsion ish bilan bandlik shakllanishini nazariy jihatdan tadqiq etish; – Samarqand viloyati mehnat bozori rivojlanishining hududiy xususiyatlarini aniqlash va kо‘p omilli tahlil etish; – mehnat bozorida ish bilan bandlik innovatsion turining shakllari, tarkibi va shakllanish xususiyatlarini tahlil etish; – mehnat bozorida ish bilan bandlik yangi shakllarining rivojlanish yо‘nalishlarini aniqlash; – mehnat bozori innovatsion rivojlanishi bо‘yicha davlat siyosatining asosiy yо‘nalishlari, maqsad va vazifalari hamda strategiyasini aniqlash; – mehnat bozorida innovatsion ish bilan bandlikni tartibga solishga tizimli yondashish va uning hududiy xususiyatlarini aniqlash; 7