Mavzu: So’nggi o’rta asrlarda Yevropada Gabsburglar xonadoni hukmronligining kuchayishi Mundarija: KIRISH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2-bet I BOB Gabsburglar sulolasining kelib chiqishi . . . . . . . . . . . . . . . . . 3-bet 1.1. Avstriya taxtiga o’tirilishi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5-bet 1.2. Avstriya mulklarining bo’linishi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6-bet II BOB Quyosh hech qachon botmaydigan imperiya . . . . . . . . . . . . .10-bet 2.1. Ispaniya va Avstriyadagi Gabsburglar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .11-bet 2.2. Gabsburglarda sulolaviy nikohlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16 -bet III BOB “So’nggi o’rta asrlarda Yevropada Gabsburglar xonadoi hukmronligining kuchayishi” mavzusini o’qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 -bet 3.1. “Baliq skeleti” metodi -bet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21-bet 3.3. “Bilaman.Bilishni xohlayman. Bilib oldim” metodi . . . . . . . . . . . . . .22-bet XULOSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24-bet GLOSSARIY ……………………………………………………25-bet FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ………………………………………………………26-bet 1

KIRISH Gabsburglar nemischa, Habsburger — O rta asrlar va Yangi asrdagi Yevropadagi ʻ eng kuchli qirollik sulolalaridan biri. 1342 yildan ular Avstriyada doimiy hukmronlik qildilar, 1438 yildan (1742-1745 yillarda qisqa tanaffus bilan) Muqaddas Rim imperiyasi taxtini egallab oldilar, u tarqatib yuborilgandan keyin (1806) ko'p millatli Avstriyani (1804-1867) va Avstriyan-Vengriya imperiyalarini boshqarganlar (1867-1918). Bu barcha shtatlarning hukmdorlari Vena Xofburgida qarorgohga ega edilar. Habsburger Gabsburglar oilasidan bo'lgan monarxlar bir vaqtning o'zida "Oltin jun" ritsarlik ordenining buyuk ustalari edilar. 15-asrning oxiridan boshlab kuchli chiqadigan pastki jaglari ularning tashqi ko'rinishining o'ziga xos xususiyati hisoblangan. Turli vaqtlarda Gabsburglar bir qator boshqa mamlakatlarning hukmdorlari ham bo'lgan edilar, masalan:  Chexiya 1306-1307, 1437-1439, 1453-1457, 1526-1618, 1621 yildan keyin;  Polsha 1306-1307, 1575-1586 yillarda;  Vengriya 1437-1439, 1445-1457, 1526 yildan keyin; 2

 Xorvatiya 1437-1439, 1445-1457, 1526 yildan keyin;  Ispaniya 1516-1700 yillarda;  Neapol qirolligi 1516-1735 yillarda;  Portugaliya 1580-1640 yillarda;  Transilvaniya 1690 yildan;  Toskana 1700 yildan beri;  Parma 1740-1814 yillarda;  Modena 1740-1814 yillarda.  Meksika 1863-1867 yillarda. Gabsburglar sulolasining umumiy toji ostida ko'p sonli knyazlik va knyazliklar kirgan, masalan Quyi Sileziya, Slavoniya va Dunay knyazliklari bilan birga Yuqori Sileziya ham edi. O'zining barcha mol-mulkini imperator Karl VI vafotidan so'ng, Mariya Tereza qizining avlodlariga topshirishni buyurgan, u so’ngi marta Lotaringiya xonadonidan Frants Stivenga turmushga chiqdi. Ularning avlodlari Gabsburg- Lotaringiya uyi sifatida tanilgan. I-BOB GABSBURGLAR SULOLASINING KELIB CHIQISHI Zamonaviy tadqiqotchilar Gabsburglar Elzas gertsogi Adalrik (Etiho) (683 yildan keyin vafot etgan) dan kelib chiqqan Etihonidlar sulolasidan bo'lishi mumkinligini taxmin qilmoqdalar. Gabsburglarning ishonchli tarzda ma'lum bo'lgan eng qadimgi ajdodlari Guntram boy hisoblanadi, u 950 yilda Buyuk Germaniya qiroli Otto I ga qarshi qo'zg'olon ko'targan graf Guntram bilan bog'liqdir. Uning mulklari Shimoliy 3

Shveytsariya va Elzasda (Sundgau va Nordgau, Yuqori va Quyi Elzas) joylashgan edi. Uning katta o g li Lanselin (991-yilda vafot etgan) Aargaudagi Altenburg[de] grafiʻ ʻ bo ldi va Lanselinning o g li Radbot (taxminan 985 – 1035 yillarda yashagan) Are ʻ ʻ ʻ daryosi yaqinida Gabsburg qal asini qurdi, shundan so ng u va uning avlodlari ʼ ʻ hozirgi o’z nomlarini oldilar. Ayrim manbalarda, qal'a dastlab Habichtsburg (nemischa Habichtsburg dan) deb nomlangan, bu "Qirg’iy qal'asi" degan ma'noni anglatadi. Boshqa bir manbaga ko'ra, bu nom qadimgi nemischa "hab" dan kelib chiqqan - ford (qal'a Are ustidan o'tishni qo'riqlagan). Radbotning avlodlari Elzas (Sundgau) va shimoliy Shveytsariyaning ko'p qismidagi bir qancha mulklarni o'z mulklariga qo'shib oldilar va 13-asr o'rtalarida Germaniyaning janubi-g'arbiy chekkalaridagi eng yirik feodal oilalardan biriga aylandilar. Oilaning birinchi tarixiy nomlanishi bu Gabsburg grafi unvoni edi. Gabsburg graflari  Radbot (1045-yilda vafot etgan);  Verner I (1096-yilda vafot etgan), Otto I (1055-yilda vafot etgan ) va Albrext I (1050-yilda vafot etgan) Radbot farzandlari;  Otto II (1111-yilda vafot etgan) va Albrext II (1140-yilda vafot etgan) - Verner I farzandlari;  Verner II (1167-yilda vafot etgan) — Otto II ning o g li; ʻ ʻ  Albrext III Boy (1199-yilda vafot etgan, Yuqori Elzas landgrafi) - Verner II ning o g li; ʻ ʻ  Rudolf II (1232-yilda vafot etgan) — Albrext III ning o g li; ʻ ʻ  Albrext IV (1239- yilda vafot etgan) va Rudolf III (1249- yilda vafot etgan) Rudolf II ning farzandlaridir. 4

Albrext IV va Rudolf III ota-ona mulklarini bo'lib olishdi: birinchisi Albrext IV g'arbiy qismni, shu jumladan Aargau va Sundgauni, ikkinchisi Rudolf III - Sharqiy Shveytsariyadagi yerlarini oldi. Albrext IV avlodlari asosiy sulola davomchilari hisoblangan va Rudolf III ning merosxo'rlari Gabsburg-Laufenburg grafi unvonini olganlar deb atala boshlandi. Laufenburg xonadoni vakillari Germaniya siyosatida muhim rol o'ynamadilar va boshqa ko'plab nemis aristokratik oilalari singari, mintaqaviy feodallar uyi bo'lib qoldilar. Ularning mulki Aargau, Turgau, Klettgau, Kiburgning sharqiy qismini va Burgundiyadagi bir qator landlarni o'z ichiga olgan. Bu xonadon 1460-yilda tugagan. 1.1 AVSTRIYA TAXTIGA O’TIRILISHI Gabsburglarning Yevropa maydoniga chiqishi graf Albrext IV ning o g li Rudolf ʻ ʻ IV (1218-1291-yy) nomi bilan bog liq. U ulkan Kiburg knyazligini gabsburglar ʻ mulkiga qo shib oldi va 1273-yilda nemis knyazlari tomonidan Rudolf I nomi ʻ bilan Germaniya qiroli etib saylandi. Rudolf I podshoh bo lgach, Muqaddas Rim ʻ Imperiyasi hokimiyatida markaziy hokimiyatni mustahkamlashga harakat qildi. Ammo uning asosiy muvaffaqiyati 1278-yilda Chexiya qiroli Premysl Ottokar II ustidan qozonilgan g'alabasi edi, buning natijasida Avstriya va Shtiriya gersogligi Rudolf I nazoratiga o'tdi. 1282-yilda qirol bu mulklarni o'z farzandlari Albrext I va Rudolf II ga bo’lib berdi. Shunday qilib, Gabsburglar ulkan va boy Dunay oldi mamlakatining, ya’ni Shveytsariya, Shvabiya va Elzasdagi hududlarga merosiy egalik qildilar. Albrext I avlodlari Karintiya (1335-yilda) va Tirolni (1365-yilda) o'z monarxiyasiga qo'shib olib, Avstriyani Germaniyaning janubi-sharqidagi eng yirik davlatga aylantirdilar. Ular XIV-asrning birinchi yarmidagi ko plab ichki ʻ nemislararo to qnashuvlarda muhim rol o ynaganlar va bir muncha vaqt ʻ ʻ 5