Aqlli jamiyat haqida tushuncha Mundarija Kirish ……………………………………………………………………………3 Aqlli jamiyat nima? Uning asosiy xususiyatlari. ...................................................5 Aqlli jamiyatni amalga oshirishning asosiy yo‘nalishlari……………………….9 Aqlli jamiyatning afzalliklari va muammolari…………....................................12 O‘zbekiston sharoitida aqlli jamiyat ………………...........................................15 Xulosa…………………………………………………………………………..18 Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………..…………….19

Kirish Zamonaviy jamiyatning turli sohalarida raqamli transformatsiyalar kuchayib, axborot texnologiyalari inson hayotining ajralmas qismiga aylanib bormoqda. Texnologiyalar rivojlanishi bilan birga global muammolar — ekologik muvozanatning buzilishi, shaharlar aholisining tez o‘sishi, energetik resurslarning kamayishi va ijtimoiy farovonlik darajasining oshirilishi kabi masalalar ham dolzarbligini saqlab qolmoqda. Ana shunday sharoitda "aqlli jamiyat" tushunchasi jamiyat hayotini yanada samarali va barqaror yo‘lga qo‘yishga qaratilgan ilg‘or yondashuv sifatida paydo bo‘ldi. Aqlli jamiyat — bu texnologik taraqqiyotdan unumli foydalanib, insonlar hayotini yanada qulay va xavfsiz qilishga qaratilgan yondashuvdir. Bu kontseptsiya shahar infratuzilmasini rivojlantirish, resurslarni tejash, ijtimoiy barqarorlik va ekologik himoyani ta’minlashga asoslangan. Aqlli jamiyatlarda sun’iy intellekt, katta ma'lumotlar (big data), tarmoq texnologiyalari (IoT — internet of things) va boshqalar qo‘llanilib, barcha sohalar bir-biri bilan uzviy bog‘langan holda ishlaydi. Masalan, transport tizimida aqlli boshqaruv tizimlari yordamida transport vositalari harakati samarali nazorat qilinadi, sog‘liqni saqlash sohasida esa bemorlarning holati va ehtiyojlarini onlayn monitoring qilish imkoniyati yaratiladi. Aqlli jamiyatning maqsadlari asosan quyidagilardan iborat: 1. Infratuzilmani yaxshilash — transport, aloqa, energiya va boshqa tarmoqlarda avtomatlashtirish va raqamlashtirish orqali barqaror rivojlanish imkoniyatlarini yaratish. 2. Aholi uchun qulayliklarni oshirish — raqamli texnologiyalar orqali kundalik hayotda xavfsizlik va qulaylikni ta'minlash. 3. Ekologik muvozanatni saqlash — resurslardan tejamkor foydalanish va chiqindilarni kamaytirish. 4. Iqtisodiy samaradorlikni oshirish — texnologik yangiliklarni iqtisodiyotning turli sohalarida tatbiq etish orqali raqobatbardoshlikni oshirish. 2

Aqlli jamiyat g‘oyasi ilk bor Yaponiya tomonidan 2016-yilda ilgari surilgan bo‘lib, ushbu mamlakatda “Jamiyat 5.0” deb nomlangan konsepsiya paydo bo‘ldi. Ushbu yondashuvga ko‘ra, iqtisodiyot va texnologiyalar sohasidagi innovatsion rivojlanishlar jamiyatning har bir a’zosiga xizmat qilishi kerak. Yaponiyadan tashqari, Yevropa, AQSh va Janubiy Koreya kabi rivojlangan davlatlar ham aqlli shahar va jamiyat kontseptsiyalarini joriy etishda yetakchi o‘rinni egallashdi. Aqlli jamiyatning ahamiyati O‘zbekiston uchun ham ortib bormoqda. Bugungi kunda mamlakatimizda “Elektron hukumat” va “raqamli iqtisodiyot” kabi dasturlar doirasida infratuzilmani rivojlantirish, ekologik va iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan qator chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekistonning kelajakdagi strategik rivojlanishida aqlli jamiyat kontseptsiyasi muhim o‘rin tutadi, chunki bu yondashuv nafaqat texnologik taraqqiyotni, balki xalq farovonligini oshirish, ekologik himoya va resurslardan samarali foydalanish kabi masalalarni ham qamrab oladi. Shunday qilib, aqlli jamiyat nafaqat texnologiyaga asoslangan rivojlanishni anglatadi, balki inson hayotining barcha jabhalarini qamrab oladigan, ijtimoiy va ekologik masalalarga yo‘naltirilgan holatga aylanib bormoqda. Ushbu kontseptsiya jamiyat uchun yangi imkoniyatlar yaratish bilan birga, kelajakda barqaror va farovon yashash muhitini ta’minlashni nazarda tutadi. 3

Aqlli jamiyat nima? Uning asosiy xususiyatlari Aqlli jamiyat — bu texnologik yechimlar yordamida aholining hayot sifatini oshirish va ijtimoiy, iqtisodiy hamda ekologik barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan jamiyat. Bu kontseptsiya zamonaviy texnologiyalarni keng joriy qilish orqali insonlar, resurslar va infratuzilma o‘rtasidagi samarali integratsiyani yaratadi. Aqlli jamiyatning bosh maqsadi — innovatsion texnologiyalardan foydalangan holda barqaror, xavfsiz va qulay yashash muhiti yaratishdir. Aqlli jamiyatda turli tizimlar — transport, energiya, sog‘liqni saqlash, ta'lim, shahar infratuzilmasi va boshqalar bir-biri bilan integratsiyalashgan bo‘lib, ular ma’lumotlarga asoslangan qaror qabul qilishni ta’minlaydi. Bunday jamiyatda shahar va aholi ehtiyojlariga mos bo‘lgan individual va moslashtirilgan xizmatlar taklif qilinadi. Aqlli jamiyat bir nechta asosiy xususiyatlarga ega bo‘lib, ular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:  Texnologik innovatsiyalar va avtomatlashtirish .Aqlli jamiyatda texnologiyalar, jumladan, sun’iy intellekt (AI), katta ma'lumotlar (big data) kabi yechimlar keng qo‘llaniladi. Bu texnologiyalar yordamida ishlab chiqarish, logistika va boshqa jarayonlar avtomatlashtiriladi, resurslardan tejamkorlik bilan foydalaniladi.  Raqamli va aqlli shaharlar .Aqlli jamiyatning asosiy xususiyatlaridan biri aqlli shaharlar yaratishdir. Aqlli shaharlar zamonaviy transport tizimlari, energiya boshqaruvi, xavfsizlik va kommunikatsiya tizimlarini avtomatlashtirish orqali barqaror yashash muhitini yaratadi. Masalan, aqlli 4

yo‘l harakati, aqlli ko‘chalar va energiya iste’molini monitoring qilish kabi tizimlar bu jamiyatning muhim qismlaridir.  Ekologik barqarorlik va resurslarni tejash .Aqlli jamiyat ekologik muammolarni hal qilishga katta e’tibor qaratadi. Resurslarni tejash, chiqindilarni qayta ishlash, ekologik xavfsizlik tizimlarini yaratish, energiyani samarali taqsimlash va atrof-muhitni himoya qilish kabi chora- tadbirlar aqlli jamiyatning asosiy xususiyatlaridandir.  Ijtimoiy xavfsizlik va qulaylik .Aqlli jamiyatda insonlarning ehtiyojlari asosida xavfsiz va qulay yashash muhiti yaratiladi. Masalan, sog‘liqni saqlashda raqamli xizmatlar orqali bemorlar masofadan turib nazorat qilinadi, ta'limda esa onlayn va aralash o‘qitish tizimlari keng qo‘llanadi. Bunda har bir fuqaro uchun teng imkoniyatlar yaratishga e'tibor qaratiladi. 5