Geografik axborot tizmlarining (GAT) shakillanish tarixi va markazlari. Reja: Kirish: 1. GAT haqida tushuncha 2. GAT ning shakillanish tarixi 3. GATdan foydalanish Xulosa: Foydalanilgan adabiyotlar: Kirish GAT - Geograflar va tahlilchilarga ma'lum bir sohada yoki mavzudagi naqsh va munosabatlarni ko'rish uchun ma'lumotlarni bir necha usulda ko'rishga imkon beradi. Ushbu naqshlar odatda xaritalarda ko'rinadi, lekin ular globuslarda yoki hisobotlarda va jadvallarda ham topish mumkin. Birinchi haqiqiy chiziqli GIS 1962 yilda Ottava, Ontario shtatida paydo bo'ldi va Kanadada turli hududlarni tahlil qilish uchun xaritalash joylarini ishlatish maqsadida Kanada Qishloq va o'rmon taraqqiyoti boshqarmasi R. Tomlinson tomonidan ishlab chiqilgan.

Texnologiya ilm-fanning barcha sohalarida mavjud bo'lgan ma'lumotni inqilob qildi. Kompyuterlar tug'ilgandan so'ng, axborot tizimi kompyuter dasturlari orqali har qanday narsa haqida ma'lumot berishga qodir bo'lgan kompyuter vositalari to'plami deb ataldi. Jismoniy bo'shliqdan ma'lumotlarni olishga yordam bergan ushbu axborot tizimlaridan biri bu GIS . Qisqartma geografik axborot tizimini anglatadi va kosmosga oid katta hajmdagi ma'lumotlarni taqdim etadi. Ushbu maqolada biz sizga GISning xususiyatlari va bugungi kunda ularning ahamiyati qandayligini aytib beramiz. Bu katta hajmdagi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan va dasturiy ta'minot deb nomlanuvchi kompyuter vositalari orqali ishlaydigan axborot tizimidir. O'rganiladigan aniq ob'ekt fizik makondir va shu sababli uni geografik axborot tizimi yoki GIS deb atashadi. Bu barcha foydalanuvchilarga interaktiv ravishda maslahat berishga imkon beruvchi aniq dasturiy ta'minot bo'lib, ma'lum bir hududga tegishli bo'lgan geografik ma'lumotlar to'plamini samarali ravishda taqdim etishni istaydi. Ma'lumotlar bazasi xaritalarini bog'lash orqali siz kosmos haqida ajoyib ma'lumotlarga ega bo'lishingiz mumkin. Ushbu turdagi xaritalar har qanday turdagi barcha geografik hodisalarni aks ettirish va bog'lash uchun namuna olish natijasida olingan barcha ma'lumotlarni tasavvur qilishga yordam beradi. Ya'ni biz yo'l xaritalari, qishloq xo'jaligi uchastkalari, aholi zichligi,

o'simliklarning tarqalishi, hayvonlarning ayrim turlarining yashash joylari va boshqalar kabi katta hajmdagi ma'lumotlarga ega bo'lgan GISni topamiz. Namuna olish orqali olingan ma'lumotlar bilan xaritalar ma'lumot qatlamlari bilan tuzilishi mumkin unda barcha ma'lumotlar aks ettiriladi. Ya'ni, biz o'rganmoqchi bo'lgan aniq hudud xaritasiga ega bo'lishimiz va namuna olish yo'li bilan olingan geografik ma'lumotlarning qatlamlarini qo'shishimiz mumkin. Axborot qatlamini geografik xaritaga qo'shgandan so'ng, biz geografik ma'lumot tizimini olamiz. Bizda, masalan, geografik xarita va axborot qatlami orasidagi aralash orqali turlarning yashash muhiti va uning ko'pligi bo'lishi mumkin. GIS sizga tezkor va intuitiv tarzda veb-muhitda va mobil qurilmalarda natijalarni so'rash va taqdim etish imkonini beradi. Ushbu axborot tizimlari tufayli hududni rejalashtirish va boshqarish natijasida paydo bo'ladigan ko'plab murakkab muammolarni hal qilish mumkin. Axborotni oshkor qilishning qulayligi geografik axborot tizimlarini yaratdi turli xil loyihalar uchun qaror qabul qilishda qimmatli yordam. Namuna olish va axborot tizimlari Ma'lumki, bugungi kunda biz doimiy ravishda ma'lumot yaratmoqdamiz va saqlamoqdamiz. Ushbu ma'lumotlar tobora ko'payib bormoqda va shuni aytish mumkinki, ushbu ma'lumotlarning barchasi avvalgidek qurilmalarda saqlanishi mumkin emas. Axborotning o'sishiga inson o'z hissasini qo'shadi, ammo ular faqatgina ular emas. Mashinalar o'rtasida ular shuningdek, boshqaruv uchun muhim bo'lgan katta hajmdagi ma'lumotlarni yaratadigan aloqa o'rnatadilar. Masalan, paketni etkazib berish paytida o'tgan marshrutni aniqlash uchun konteynerlarga o'rnatiladigan ko'plab raqamli sensorlar mavjud. Ushbu ma'lumotlarning barchasi transport kompaniyalariga etkazib berishni va kompaniyalarning xarajatlarini optimallashtirish uchun yuboriladi. Xuddi shu narsa geografik ma'lumotlarga tegishli. Axborotni makonlashtirish bu bizning muhitimizda nima, qayerda va nima uchun sodir bo'layotganini ko'rishimizga yordam beradi. Geografiya va geologiya tufayli biz Yer yuzasining turli xil xususiyatlarini bilamiz. Agar biz ilm-fan bizga beradigan narsani tanlab olish va axborot tizimidagi turli xil ma'lumotlarni amalga oshirish bilan birlashtirsak, biz GISni yaratamiz.

Namuna olish takroriy va asemptomatik usulda amalga oshiriladi. Bu shuni anglatadiki, yangi ma'lumotlar paydo bo'lguncha ma'lumotlar asta-sekin olinadi. Biz ma'lumot qatlamini olish uchun ishlatilgan namunalarni yaxshiroq tushunish uchun misol keltiramiz. Siz kiyik turlarini o'rganishni xohlaysiz deb o'ylaymiz. Ushbu ma'lumotni olish uchun avval namuna olish kerak. Ushbu namuna olishda aytilgan kiyik turlarini ko'rish joylari sanab chiqiladi va u ko'rilgan joyning geografik koordinatalari qayd etiladi. Barcha geografik koordinatalar to'plami ushbu turning tarqalish maydonini aniqroq aniqlaydi. Ushbu barcha ma'lumotlarning to'plami axborot qatlamida saqlanadi . Keyinchalik, biz ushbu ma'lumot qatlamini o'ziga xos hududga ega bo'lgan geografik xaritaga qo'shamiz. Shu tarzda, bizda kiyik turlari tarqalgan butun geografik maydon mavjud va biz uning yashash muhitining xususiyatlarini bilib olamiz. GAT tarixi

Geoinformatika va GAT fan sohasining qaror topishida so‘zsiz ravishda, birlamchi eng ulkan muvafaqqiyatlardan biri - bu Kanada geografik axborotlar tizimining (CGIS - Canada Geographic Information System) ishlab chiqilishi bilan bog‘liq hisoblanadi. 1960- yillarda yaratilgan ushbu yirik ko‘lamdagi GAT hozirgi kunga qadar funksiya bajarishi va takomillashtirilishi davom ettirilmoqda. Kanada miqyosida GAT asoschisi - Rodjer Tomlinson (Roger Tomlinson) hisoblanadi, ushbu tadqiqotchi rahbarligi ostida GAT yo‘nalishida ko‘plab konseptual va texnologik masalalar ishlab chiqilgan va amaliyotda joriy qilingan. Kanada miqyosida GAT funksiyasi - Kanada Er resurslarini hisobga olish xizmati (Canada Land Inventory) tomonidan to‘plangan ko‘p sondagi ma’lumotlarni tahlil qilishda va keng ko‘lamdagi er maydonlaridan turli xil maqsadlarda, asosan qishloq xo‘jaligida foydalanishni loyihalashtirish rejalarini ishlab chiqishda foydalanish mumkin bo‘lgan, tuproq qoplami haqidagi statistik ma’lumotlarni tahlil qilishdan tashkil topgan. Ushbu maqsadlarni amalga oshirish uchun, er maydonlarining qishloq xo‘jaligida, rekreatsion maqsadlarda, er resurslaridan foydalanuvchilar va er egalarini o‘z ichiga qamrab oluvchi, erdan foydalanishning murakkab strukturasini o‘zida aks ettiruvchi - ekologik va Shuningdek, o‘rmon xo‘jaliklarini tashkil qilish nuqtai nazaridan yaroqlilik darajasi bo‘yicha mavjud ma’lumotlardan foydalanish klassifikatsiyasini tuzib chiqish talab qilinadi. Hozirgi vaqtda GAT kartografiya, masofadan turib zondlash, statistika, kadastr va meteorologik ma’lumotlarni qayta ishlash, dalaekspeditsiya tadqiqotlarini amalga oshirish, burg‘ulash ishlari natijalari va suv ostida zondlash ishlarini amalga oshirish kabi yo‘nalishlarda, global, hududiy va mahalliy ko‘lamda foydalanilishi qayd qilinadi.