logo

HINDISTON DAVLATI VA HUQUQI

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

16.9521484375 KB
Mavzu:  HINDISTON DAVLATI VA HUQUQI
I. KIRISH
1. Hindiston davlatining rivojlanish xususiyatlari va davrlarga bo`lish 
masalalari.
II. ASOSOY QISM
2. Hindiston ijtimoiy tuzumining xususiyatlari.
3. Hindistonda hokimiyat va davlat boshqaruvining tashkil etilishi.
III. XULOSA
4. O`rta asrlarda Hindiston huquqining asosiy belgilari.
Kastalar   Qadimgi   hindlar   qanday   yumushlar   bilan   shug‘ullanishiga   qarab
to‘rt   guruhga   ajratilgan   edi.   Bu   tabaqalar   kasta   yoki   varna   deb   atalgan,
jumladan: kohinlar – braxmanlar (hind ruhoniylari),
jangchilar   –   kshatriylar,   deh   qon,   hunarmand   va   savdogarlar   –   vayshilar,
xizmatkorlar   va   qullar   –   shudralardan   iborat   bo‘lgan.   Hindlarning
e’tiqodicha, tabaqalardan har birini oliy xudo Braxma o‘z jismining qaysidir
bir   qismidan   dunyoga   keltirgan   ekan.   Masalan,   kohinlar   uning   og‘zidan
chiqqan, jangchilar qo‘llaridan, dehqonlar qovurg‘ asidan, xizmatkorlar esa
Braxmaning   tovonidan   yaratilgan,   deb   hisoblangan.   Bolalar   hamisha   ota- onalari   tabaqasiga   mansub   deb   topilgan.   Bir   tabaqadan   boshqasiga
o‘tishning ham iloji bo‘lmagan. Turli kastalarga
mansub odamlar o‘rtasida nikohga ham yo‘l qo‘yilmagan.
Tabaqalardan birortasiga ham mansub bo‘lmaganlarni esa «chandal», ya’ni
«hazar qilinadiganlar” – Hind tabaqalari Ganesha – donishmandlik
Xudosi   Sigir   Hindistonda   muqaddas   hisoblanadi   zar   qilinadiganlar»
deyishgan.   «Chandallar»   kastalarga   mansub   odamlar   bilan   birga   bir   uyda
yashay olmasdi, ular bilan bir dasturxonga o‘tirish taqiqlangan.
II. ASOSIY QISM
2. Hindiston ijtimoiy tuzumining xususiyatlari
Ilk o`rta asrlardan boshlab dehqonlar jamoalarini asoratga solish, ularni soliqqa
tortish   jarayoni   kuchaygan,   xususiy   yer   egaligining   o`sishi   bilan   feodal
ekspluatatsiyaning turli shakllari vujudga kelgan.
Gupta   davrida   Hindistonning   ijtimoiy   tuzumi   asosan   hali   quldorlik   xarakterini
saqlab   qolgan   edi.   Qullar   turli   irrigatsiya   va   qurilish   ishlarida,   qishloq   xo`jaligida
hamda   ko`pdan-ko`pi   xizmatkor   va   malay   sifatida   uy-ro`zg`or   ishlarida   keng
foydalanilardi.   Qullar   bozori   keng   yo`lga   qo`yil-gunicha   davom   etmoqda   edi.   Qullar
Osiyodangina emas, hattoki Afrikadan ham keltirilardi. 
Hind jamiyatida quldorlikka xos alomatlarning mavjudligi  aholining kastalarga
(tabaqalarga) bo`linishida ham namoyon bo`lgan edi, bu bo`li-nish Gupta davrida ham
saqlanib,   yanada   rivojlanmoqda   edi.   Qadimiy   kas-talarning   to`rtta   asosiy   turi   -
braxmanlar (kohinlar), kshatriylar (jangchi-lar), vayshiylar  (dehqonlar, hunarmandlar, savdogarlar)   va   shudralar   (sobiq   qullarning   va   har   toifadagi   qaram   kishilarning   eng
past   tabaqasi   bo`lib,   bular   «kishi   hazar   qiladigan»   ishlarni   bajaruvchi   kishilar   edi)   -
hali   juda   qadim   zamonlarda   tarkib   topgan   hind   jamiyati   ijtimoiy   tuzilishining   turli
bosqichlarini   ifoda   etardi.   O`rta   asrlarning   boshlarida   hind   kastalari   ancha
evolyutsionlashdi.   Braxmanlar   va   kshatriylar   kohin   va   harbiy   tabaqalarga   aylanib
ketdilar, davlat  hokimiyati ularning qo`lida edi, shu bilan birga ular juda ko`p qullari
bo`lgan   eng   yirik   yer   egalari   edilar.   Ikkinchi   bir   o`rtacha   va   past   darajadagi   kastalar
vaqt o`tishi bilan maydalashib bordi. Gupta davrida kastalarning miqdori bir necha o`n
turdan oshdi. Jamiyat-ning shudraga oid eng tuban kastasi «hazarli kishilar» deb atalar
edi, chun-ki ular oliy kasta vakillariga yaqinlashsa, bu oliy zotlarni go`yo harom qiladi
deb hisoblanardi.
Eng past kastalarning haq-huquqsizligi, xo`rlanishi quldorlik tuzumi mafkurasining 
eng yorqin ifodasi edi, quldorlik tuzumi davrida kishilar, bir tomondan, to`la huquqli, 
erkin quldor-hukmdorlarga, ikkinchi tomondan, butunlay
XULOSA
Hindistonda   yuz   yillab   davom   etgan   musulmon   boshqaruvi   uning   to`liq
islomlashuviga   olib   kelmadi.   Lekin   bu   vaqtda   Hindistonda   musul-mon   huquqi   va
uning   asosiy   manbai   -   Qur`on   yoyildi.   Musulmonlar   o`rta-sidagi   va   huquqiy
munosabatda qatnashayotgan tomonlardan biri musul-mon bo`lganda ishlar musulmon
huquqi   asosida   ko`rilgan,   hindu,   braxma-nizm   dinidagilarning   ishlariga   Manu
qonunlari   va   boshqa   qonunlar   qo`lla-nilgan.   Shuningdek,   hindlarning   oila-nikoh,
vorislik   munosabatlaridan   ke-lib   chiqadigan   munosabatlar   hind   huquqi   bilan   tartibga
solingan. Guptalar saltanati davridagi jinoyat huquqi davlat jinoyatlari, mulkka qarshi
qara-tilgan   jinoyatlar,   shaxsga   qarshi   qaratilgan   jinoyatlar   uchun   javobgarliklar o`rnatgan  edi.  Jazoning  asosiy  turi   jarima  va  turma  qamog`i   hisoblangan.  Boburiylar
davrida   qatl   etish   jazosi   faqat   imperator   tasdig`i   bilan   berilishi   mumkin   edi.   Ammo
shunga   qaramay,   bu   jazo   joylardagi   sudlar   tomonidan   ham   berilardi.   Bu   davrda   tan
jazolari   ham   keng   yoyildi.   Sudlov   jarayonida   urug`doshlik   tuzumining   qoldiqlari
saqlanib   qolgan   edi.   Masalan,   unda   suv,   o`t,   tarozi   va   zahar   bilan   sinab   ko`rilib,
ko`rsatmaning   to`g`ri-noto`g`riligi   aniqlanardi.   Hindistonning   an`anaviy   huquqida
rivojlangan o`ziga xos mulkchilik instituti - butlar, sanamlar (xudolar), diniy va xayr-
ehson   muassasalari,   ibodatxonalar   mulklari   bo`lgan.   Bunday   mulklar   xayr-ehson,
sadaqa   va   qurbonlik   qilish   natijasida   vujudga   kelgan.   Bunda   diniy   qurbonliklar   va
xayr-ehson qilish bir-biriga mos tushgan.

Mavzu: HINDISTON DAVLATI VA HUQUQI I. KIRISH 1. Hindiston davlatining rivojlanish xususiyatlari va davrlarga bo`lish masalalari. II. ASOSOY QISM 2. Hindiston ijtimoiy tuzumining xususiyatlari. 3. Hindistonda hokimiyat va davlat boshqaruvining tashkil etilishi. III. XULOSA 4. O`rta asrlarda Hindiston huquqining asosiy belgilari. Kastalar Qadimgi hindlar qanday yumushlar bilan shug‘ullanishiga qarab to‘rt guruhga ajratilgan edi. Bu tabaqalar kasta yoki varna deb atalgan, jumladan: kohinlar – braxmanlar (hind ruhoniylari), jangchilar – kshatriylar, deh qon, hunarmand va savdogarlar – vayshilar, xizmatkorlar va qullar – shudralardan iborat bo‘lgan. Hindlarning e’tiqodicha, tabaqalardan har birini oliy xudo Braxma o‘z jismining qaysidir bir qismidan dunyoga keltirgan ekan. Masalan, kohinlar uning og‘zidan chiqqan, jangchilar qo‘llaridan, dehqonlar qovurg‘ asidan, xizmatkorlar esa Braxmaning tovonidan yaratilgan, deb hisoblangan. Bolalar hamisha ota-

onalari tabaqasiga mansub deb topilgan. Bir tabaqadan boshqasiga o‘tishning ham iloji bo‘lmagan. Turli kastalarga mansub odamlar o‘rtasida nikohga ham yo‘l qo‘yilmagan. Tabaqalardan birortasiga ham mansub bo‘lmaganlarni esa «chandal», ya’ni «hazar qilinadiganlar” – Hind tabaqalari Ganesha – donishmandlik Xudosi Sigir Hindistonda muqaddas hisoblanadi zar qilinadiganlar» deyishgan. «Chandallar» kastalarga mansub odamlar bilan birga bir uyda yashay olmasdi, ular bilan bir dasturxonga o‘tirish taqiqlangan. II. ASOSIY QISM 2. Hindiston ijtimoiy tuzumining xususiyatlari Ilk o`rta asrlardan boshlab dehqonlar jamoalarini asoratga solish, ularni soliqqa tortish jarayoni kuchaygan, xususiy yer egaligining o`sishi bilan feodal ekspluatatsiyaning turli shakllari vujudga kelgan. Gupta davrida Hindistonning ijtimoiy tuzumi asosan hali quldorlik xarakterini saqlab qolgan edi. Qullar turli irrigatsiya va qurilish ishlarida, qishloq xo`jaligida hamda ko`pdan-ko`pi xizmatkor va malay sifatida uy-ro`zg`or ishlarida keng foydalanilardi. Qullar bozori keng yo`lga qo`yil-gunicha davom etmoqda edi. Qullar Osiyodangina emas, hattoki Afrikadan ham keltirilardi. Hind jamiyatida quldorlikka xos alomatlarning mavjudligi aholining kastalarga (tabaqalarga) bo`linishida ham namoyon bo`lgan edi, bu bo`li-nish Gupta davrida ham saqlanib, yanada rivojlanmoqda edi. Qadimiy kas-talarning to`rtta asosiy turi - braxmanlar (kohinlar), kshatriylar (jangchi-lar), vayshiylar (dehqonlar, hunarmandlar,

savdogarlar) va shudralar (sobiq qullarning va har toifadagi qaram kishilarning eng past tabaqasi bo`lib, bular «kishi hazar qiladigan» ishlarni bajaruvchi kishilar edi) - hali juda qadim zamonlarda tarkib topgan hind jamiyati ijtimoiy tuzilishining turli bosqichlarini ifoda etardi. O`rta asrlarning boshlarida hind kastalari ancha evolyutsionlashdi. Braxmanlar va kshatriylar kohin va harbiy tabaqalarga aylanib ketdilar, davlat hokimiyati ularning qo`lida edi, shu bilan birga ular juda ko`p qullari bo`lgan eng yirik yer egalari edilar. Ikkinchi bir o`rtacha va past darajadagi kastalar vaqt o`tishi bilan maydalashib bordi. Gupta davrida kastalarning miqdori bir necha o`n turdan oshdi. Jamiyat-ning shudraga oid eng tuban kastasi «hazarli kishilar» deb atalar edi, chun-ki ular oliy kasta vakillariga yaqinlashsa, bu oliy zotlarni go`yo harom qiladi deb hisoblanardi. Eng past kastalarning haq-huquqsizligi, xo`rlanishi quldorlik tuzumi mafkurasining eng yorqin ifodasi edi, quldorlik tuzumi davrida kishilar, bir tomondan, to`la huquqli, erkin quldor-hukmdorlarga, ikkinchi tomondan, butunlay XULOSA Hindistonda yuz yillab davom etgan musulmon boshqaruvi uning to`liq islomlashuviga olib kelmadi. Lekin bu vaqtda Hindistonda musul-mon huquqi va uning asosiy manbai - Qur`on yoyildi. Musulmonlar o`rta-sidagi va huquqiy munosabatda qatnashayotgan tomonlardan biri musul-mon bo`lganda ishlar musulmon huquqi asosida ko`rilgan, hindu, braxma-nizm dinidagilarning ishlariga Manu qonunlari va boshqa qonunlar qo`lla-nilgan. Shuningdek, hindlarning oila-nikoh, vorislik munosabatlaridan ke-lib chiqadigan munosabatlar hind huquqi bilan tartibga solingan. Guptalar saltanati davridagi jinoyat huquqi davlat jinoyatlari, mulkka qarshi qara-tilgan jinoyatlar, shaxsga qarshi qaratilgan jinoyatlar uchun javobgarliklar

o`rnatgan edi. Jazoning asosiy turi jarima va turma qamog`i hisoblangan. Boburiylar davrida qatl etish jazosi faqat imperator tasdig`i bilan berilishi mumkin edi. Ammo shunga qaramay, bu jazo joylardagi sudlar tomonidan ham berilardi. Bu davrda tan jazolari ham keng yoyildi. Sudlov jarayonida urug`doshlik tuzumining qoldiqlari saqlanib qolgan edi. Masalan, unda suv, o`t, tarozi va zahar bilan sinab ko`rilib, ko`rsatmaning to`g`ri-noto`g`riligi aniqlanardi. Hindistonning an`anaviy huquqida rivojlangan o`ziga xos mulkchilik instituti - butlar, sanamlar (xudolar), diniy va xayr- ehson muassasalari, ibodatxonalar mulklari bo`lgan. Bunday mulklar xayr-ehson, sadaqa va qurbonlik qilish natijasida vujudga kelgan. Bunda diniy qurbonliklar va xayr-ehson qilish bir-biriga mos tushgan.