O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI TARIX FAKULTETI KURS ISHI MAVZU: IBTIDOIY JAMIYAT TUZUMIDA MODDIY MADANIYAT Bajardi: Egamberdiyeva S Tekshirdi: BOBOBEKOV A TOSHKENT

REJA: KIRISH: 1. Bob .Ibtidoyi jamiyatda foydali bilimlarning o‘sishi . 1.1. Moddiy madaniyatning rivojlanishi 1.2. Tafakkur va nutq 1.3. Ilmiy bilim larva yozuvning vujudga kelishi 2 .bob . Ibtidoiy jamiyat tuzimida san’at . 2.1 .Ibtidoiysan’at 2.2 .Tasviriysan’at 2.3 .Ibtidoiymusiqa XULOSA FOYDALANILGANADABIYOTLAR .

KIRISH KURS ISHINING DOLZARBLIGI: Ibtidoiy davir jahon tarixigao‘z ta ’sirin iko‘rsatgaligi muhim o‘ringa egaligini ko‘rsatib, bugungi kunda shu ta ’sir qanday rivojlarga olib kelganligni asoslab berish. Arxaik yoki ibtidoiy madaniyat -mavjud insoniyat madaniyatining ibtidosi va eng uzoq davom etgan davridir . Bu davir insoniyat tarixi umumiy kulamining 99% ni tashkil qilgan holda zamonaviy madaniyatga beqiyos tasirini ko‘rsatib kelmoqda . Usha vaq tda vujudga kelgan arxaik madaniyatning ayrim ko‘rinishlari bo‘lish , fikrlash tarzi , fe’l -atvori , hozirga qadar yo‘qolgan emas . Insoniyat hayotining boshlang‘ich davri keying barcha o‘zgarishlarga zamin tug‘dirganligi sababli bu davirni o‘rganish insoniyat evolyusiyasi asoslarini uning madaniyati negizini tushunish va sharhlashga yordam beradi . ISHNING MAQSADI : ibtidoiy madaniyatga asosiy tushuncha berish , taraqqiyot qonunlarini tushunish , ibtidoiy davir bilan tanishish , antik , o’ rta va yangi davirda ibtidoiy madaniyat tarixiga oid bilimlarning taraqqiyotini qiyosiy tahlil qilish , ibtidoiy madaniyat tarixini o‘rganishda turli ilmiy ma nbaalarning o‘rniga baho berish , ibtidoiy madaniyat tarixi bilan sh ug‘ullangan tarixchilar va ularninga sarlarini ko‘rib chiqish . KURS ISHININGVAZIFASI - ibtidoiy madaniyat tushunchasiga molik xarakteristika berib , ibtidoiy davirning umumjahon madaniyatining taraqqiyotida tutgan muhim o‘rnini ko‘rsatish . KURS ISHINING DOLZARBLIGI : Ibtidoiy davir jahon tarixiga o‘z ta ’sirini ko‘rsatgaligi muhim o‘ringa egaligini ko‘rsatib , bugungi kunda shu ta ’sir qanday rivojlarga olib kelganligni asoslab berish .

1.Bob. Ibtidoyi jamiyatda foydali bilimlarning o‘sishi . 1.1. Moddiy madaniyatning rivojlanishi Amaliy bilimlar. Odamning tabiat bilan juda og’ir kurashida mehnat qurollari murakkablasha va takomillasha borgan; bunda suyiltayoqlar va kupol tarashlangan tosh parchalaridan kamon va o’qlar, silliqlangan tosh boltalar va suyak buyumlar, metallardai foydalaiish, juda oddiy dastgohlar ixtiro qilish sari rivojlanish yuli bosib o’tilgan. Eng sodda mexanik moslamalar: er kovlaydigan tayoq va chopqich asosida yuzaga kelgan richag -dastak va pona bo’lmay turib hozirgi texnika mavjud bo ’la olmas edi. Odamlar tabiiy g’orlardan foydalanish ishlaridan turli -tuman sun’iy uy -joylar qurishga asta -sekin o’ta borishgan. Novdalar, xodalar, pustloq, terilar, namat, keng barglar, poxol, kolish, turli hayvon suyaklari, chim, daraxt, loy, tosh, keyin rooq g’isht, avval boshda quritilgan g’isht, so’ngra pishirilgan g’isht uy -joylar qurish uchun material sifatida xizmat qilgan. Dastlabki turar joylar parda devorsiz, eshiksiz va derazasiz bo’lgan. Arxeologlar doimiy turar joylarning gulxanlar yordamida is itila boshlanishining orinyak -solyutre bosqichiga oid deb hisoblaydilar. Turar joyning tepasidan ochilgan tuynukdan yorug’ ham tushib turgan. Arxeologik ma’lumotlarga ko’ra, madlen davrida sun’iy yoritish paydo bo’lgan.Uy -joyni yoritish uchun pilikli tosh kosalarga yog’ solib ishlatilgan. Shuningdek, qorachiroqdan foydalanilgan. Dastlab hech qanday mebel bo’lmagan, erga buyra, terilar solib, bosh ostiga yostiq o’rniga yog’och taglik quyib uxlashgan Suri va mebel keyinroq paydo bo’lgan. Amerika indeetslari g amaklarda (osma tur belanchaqlarda) uxlaganlar. Uy -ruzg’or buyumlari navdalardan, qayin po’stlog’idan, bambuk, kokos yong’og’i po’chog’i, qovoq yogoch, loy va teridan yasalgan. Dastavval maxsulotlar to’qima, usti loy bilan suvalgan idishlarda saqlashan, ov qat esa qizitilgan toshlar yordamida yog’och tog’orachalarda pishirilgan.Faqat keramika ixtiro qilingandan keyingina chinakam ovqat pishirish mumkin bo’lgan. Ovqat eyish vaqtida kosa, tovoq, qoshiq, pichoq va cho’plar ishlatilgan. Don

maydalash - talqon qil ish uchun toshdan yasalgan don yanchgichlar, yog’och o’g’irldar mavjud bo’lgan. Ibtidoiy kiyim -boshning turlari juda xilma -xildir. Uning yuzaga kelishi va rivojlanishi iqlim sharoitlariga bog’liq bo’lgan. Hammadan aaval sovuq o’lkalarda kiyim -bosh paydo bo ’lgan. Fartuk, kamar (belbog’), plash, yupka erkak va ayollarning kiyim -boshining eng qadimgi elementlari deb hisoblanadi. Engil kiyim va ishton keyinroq iaydo bo’lgan. Tabiiy sharoitlarga qarab barglardan, teri, o’simlik tolasidan va yungdan kiyimlar tiki lgan. Kiyim -boshni suyak ninalar bilan tikishgan. Yog’ochdan, pustloq -chiptadan, teridan, namat va yungdan qilipgan oyoq kiyimlari kiyim -boshga nisbatan keyinroq vujudga kelgan va hamma joyda birdan paydo bo’lavermagan. Uy -joylar qurilishi, kiyim -bosh, oyo q kimiyi, uy -ro’zg’or anjomlari ishlab chiqarish xona kasblarining yog’och, daraxt po’stlog’i va teri ishlash, terilar tayyorlar va to’qish shaklida rivojlana borishi bilan bevosita bog’liqdir. Avval boshda qayiqlar, chana, chang’i, keyiiroq bronza asrida ixtiro etilgan g’ildirakli aravalar transport vositasi bo’lib xizmat qilgan.Inson faoliyatining barcha sohalaridagi tajribalar saqlanmay turib progressiv tarixiy taraqqiyot mumkin bo’lmagan bulur edi. Urug’ning, qabilanitng zo’r berishlari tufayli orttiril gai bilimlarpi keksa avlod ijtimoiy xarakterga ega bo’lgan ta’lim vositasi bilan yosh avlodga berib kelgan.Ilk yoshidagi bolalar kattalarning ishlab chiqarish faoliyatiga jalb etilgan. Lekin initsnatsiya vaqtida yigit va qizlarga chinakam ta’lim berilgan. Odamlarning amaliy bilimlari maqollar va matallarda aks etgan Insonning tabiat bilan kurashida aks sadolarini xalq og’zaki ijodida (folklorda) uchratamiz. Afsonalarda, miflarda, ertaklarda qahramonlarning mardonavor ish -xarakatlari aks ettiriladi, ko’pinc ha urug’larning, qabilalarning kelib chiqishlari haqida, dunyoning paydo bo’lishi to’g’risida hikoya qilinadi.Ibtidoiy jamiyatda yozuv bo’lmagan, shuning uchun afsonalar avloddanavlodga og’zaki ko’chib yurgan.