Matlab tizimining muloqot muhiti va ishchi varaqlar bilan ishlash

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

482.6787109375 KB

Ko'chirib olish

Matlab tizimining muloqot muhiti va ishchi varaqlar bilan ishlash
REJA:
1. MATLAB amaliy dastur paketi .
2. MATLABni ishga tushirish va dialog rejimida ishlash.
3. MATLAB amaliy dasturining asosiy imkoniyatlari.
4. MATLAB ning yordam tizimi .
5. Ish maydoni

MATLAB vaqt sinovidan o'tgan matematik hisoblarni avtomatlashtirish tizimlaridan
biridir. U matritsaviy amallarni qo'llashga asoslangan. Bu narsa tizimning nomi — MATrix
LABoratory-matritsaviy laboratoriyada o'z aksini topgan.
Matritsalar murakkab matematik hisoblarda, jumladan, chiziqli algebra masalalarini
yechishda va dinamik tizimlar hamda ob'ektlarni modellashda keng qo'llaniladi. Ular
dinamik tizimlar va ob'ektlarning holat tenglamalarini avtomatik ravishda tuzish va
yechishning asosi bo'lib hisoblanadi. Bunga MATLABning kengaytmasi Simulink misol
bo'lishi mumkin.
Hozirgi vaqtda MATLAB ixtisoslashtirilgan matritsaviy tizim chegaralaridan chiqib
universal integrallashgan kompьyuterda modellash tizimiga aylandi. Umuman olganda,
MATLAB matematikaning rivojlanishi davomida to'plangan matematik hisoblashlar
bo'yicha tajribani o'zida mujassamlashtirgan va uni grafik vizuallash va animatsiya vositalari
bilan uyg'unlashtirilgan. MATLAB tizimi ilova qilinadigan katta hajmdagi hujjatlar bilan
birgalikda EHMni matematik ta'minlash bo'yicha ko'p tomli ma'lumotnoma (bildirgich,
spravochnik) vazifasini bajarishi mumkin.
MATLAB tizimini Moler (S. V. Moler) ishlab chiqqan va 70-yillarda undan katta
EHMlarda keng foydalanilgan. MathWorks Inc firmasining mutaxassisi Djon Litl (John
Little) 80-yillarning boshlarida IBM PC, VAX va Macintosh klassidagi kompьyuterlar
uchun PC MATLAB tizimini tayyorlagan. Keyinchalik MATLAB tizimini kengaytirish
uchun matematika, dasturlash va tabiiy fanlar bo'yicha jahondagi eng yirik ilmiy markazlar
jalb qilingan. Hozirgi vaqtda tizimning eng yangi versiyasiyalari MATLAB-6 va MATLAB-
7 mavjud.
MATLAB tizimining vazifasi har xil turdagi masalalarni yechishda foydalanuvchilarni
an'anaviy dasturlash tillariga nisbatan afzalliklarga ega bo'lgan va imkoniyatlari keng
modellash vositalari bilan ta'minlashdir. MATLABning imkoniyatlari juda keng. Undan
hisoblashlarni bajarish va modellash uchun fan va texnikaning har qanday sohasida
foydalanish mumkin.
MATLAB asosan quyidagi vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi:
• matematik hisoblashlar;
• algoritmlarni yaratish;
• modellash;
• ma'lumotlarni tahlil qilish, tadqiq qilish va vizuallashtirish;
• ilmiy va injenerlik grafikasi;
• ilovalarni ishlab chiqish va boshqalar.

MATLAB ochiq arxitekturaga ega, ya'ni mavjud funktsiyalarni o'zgartirish va yaratilgan
xususiy funktsiyalarni qo'shish mumkin. MATLAB tarkibiga kiruvchi Simulink dasturi real
tizim va qurilmalarni funktsional bloklardan tuzilgan modellar ko'rinishida kiritib imitatsiya
qilish imkoniyatini beradi. Simulink juda katta va foydalanuvchilar tomonidan yanada
kengaytirilishi mumkin bo'lgan bloklarning bibliotekasiga ega. Bloklarning parametrlari
sodda vositalar yordamida kiritiladi va o'zgartiriladi.
Simulink yuzdan ortiq biriktirilgan bloklarga ega. Bloklar vazifalariga mos holda guruhlarga
bo'lingan: signallar manbalari, qabul qilgichlar, diskret, uzluksiz, chiziqli bo'lmagan,
matematik funktsiyalar va jadvallar, signallar va tizimlar. Foydalaaniluvchi blok va
bibliotekalar yaratish funktsiyasiga ega bo'lganligi sababli Simulinkda qo'shimcha ravishda
kengayuvchi bloklar bibliotekasini hosil qilish mumkin. Biriktirilgan va foydalaniluvchi
bloklarning funktsionalligini sozlashdan tashqari, belgi(znachok) va dialoglardan foydalanib
foydalaniluvchi interfeys hosil qilish ham mumkin, Maxsus mexanik, elektr va dasturiy
komponentlarning (motorlar, o'zgartkichlar, servo-klapanlar, ta'minlash manbalari, energetik
qurilmalar, filьtrlar, shinalar, modemlar va boshqa dinamik kompanentlar) ishlashini
modellashtiruvchi bloklar yaratish mumkin. Yaratilgan blokni kelajakda foydalanish uchun
bibliotekada saqlab qo'yish mumkin.
Keyingi yillarda loyihachilar matematik tizimlarning integratsiyalashuviga va ulardan
birgalikda foydalanishga katta e'tibor bermoqdalar. Murakkab matematik masalalarni bir
necha tizimlar yordamida yechish eng yaxshi va mos vositalarni tanlash imkoniyatini beradi
va olinadigan natijalarning ishonchliligini orttiradi.
MATLAB tizimi bilan keng tarqalgan matematik tizimlar ( Mathcad, Maple va Mathemati)
integrallashuvi mumkin. Matematik tizimlarni zamonaviy matnli protsessorlar bilan
birlashtirishga intilish ham mavjud. Masalan, MATLAB yangi versiyalarining vositasi —
Notebook — Word 95/97/2000/XR matn protsessorlarida tayyorlanayotgan hujjatning
kerakli joylariga MATLAB hujjatlari va sonli, jadval yoki grafik ko'rinishdagi hisoblash
natijalarini qo'yish imkoniyatini beradi. Natijada “jonli” elektron kitoblarni tayyorlash
mumkin. Ularda namoyish qilinayotgan misollarni operativ tarzda o'zgartirish mumkin.
Masalan, boshlang'ich shartlarni o'zgartirib, masalani yechish natijalarining o'zgarishini
kuzatish mumkin. MATLAB 6 da grafiklarni Microsoft PowerPoint slaydlariga eksport
qilishning takomillashgan vositalari ham ko'zda tutilgan.
MATLABda tizimni kengaytirish masalalari maxsus kengaytirish paketlari - Toolbox
asboblar to'plami yordamida hal qilinadi. Ularning ko'plari boshqa dasturlar bilan
integratsiyalashuv uchun maxsus vositalarga ega.
MATLAB tizimi bloklar ko'rinishida berilgan, dinamik tizim va qurilmalarni modellash
uchun yaratilgan Simulink dasturiy tizimi bilan ham integratsiyalashgan. Vizual-
yo'naltirilgan dasturlash printsiplariga asoslangan Simulink murakkab qurilmalarni yuqori
aniqlikda modellash imkoniyatini beradi.

O'z navbatida boshqa ko'plab matematik tizimlar, masalan, Mathcad va
Maple MATLAB bilan ob'ektli va dinamik bog'lanishi mumkin. Natijada ular
MATLABdagi matritsalar bilan ishlashning effektiv vositalaridan foydalanishlari mumkin.
Kompьyuter matematik tizimlarining bunday integratsiyalashuv tendentsiyasi shubhasiz
keyinchalik ham davom etadi.
MATLAB — kengayuvchi tizim, uni har xil turdagi masalalarni yechishga oson
moslashtirish mumkin. Uning eng katta afzalligi tabiiy yo'l bilan kengayishi va bu
kengayish m-fayllar ko'rinishida amalga oshishidir. Boshqacha aytganda, tizimning
kengayishlari kompьyuterning qattiq diskida saqlanadi va MATLABning biriktirilgan
(ichki) funktsiyalari va protseduralari kabi kerakli vaqtda foydalanish uchun chaqiriladi.
Tizimning qo'shimcha pog'onasini toolbox kengaytmalar paketi tashkil etadi. U tizimni turli
sohalardagi masalalarni yechishga yo'naltirish imkoniyatini beradi. Bunday sohalarga misol
tariqasida matematikaning maxsus bo'limlari, fizika va astronomiya, telekommunikatsiya
vositalari, matematik modellash, hodisaviy boshqariluvchi tizimlarni loyihalash va boshqa
sohalarni keltirish mumkin. Xulosa qilib aytganda, MATLAB foydalanuvchilarning
masalalarini yechish uchun yuqori darajadagi moslashuvchanlikka ega.
MATLAB tizimi kuchli matematik-yo'naltirilgan yuqori darajali dasturlash tili sifatida
yaratilgan. Bunday yo'nalish tizimning afzalliklaridan biri bo'lib hisoblanadi va uni yangi,
yanada murakkab matematik masalalarni yechish uchun qo'llash mumkinligidan dalolat
beradi.
MATLAB tizimi BASICga o'xshash (Fortran va Paskalning ayrim elementlari ham
qo'shilgan) kirish tiliga ega. Dastur ko'plab kompьyuterdan foydalanuvchilar uchun tanish
bo'lgan an'anaviy usulda yoziladi. Bundan tashqari tizim dasturlarni har qanday matn
tahrirlagichi yordamida tahrirlash imkoniyatini beradi. MATLAB o'zining sozlagichli
tahrirlagichiga ham ega.
MATLAB tizimining tili matematik hisoblashlarni dasturlash sohasida har qanday mavjud
yuqori darajadagi universal dasturlash tillaridan boyroqdir. U hozirgi vaqtda mavjud bo'lgan
deyarli hamma dasturlash vositalarini amalga oshiradi, jumladan, ob'ektga-mo'ljallangan va
vizual dasturlashni (Simulink vositalari yordamida) ham. Umuman olganda, MATLAB
tizimidan foydalanish tajribali dasturlovchilar uchun o'z fikrlari va g'oyalarini amalga
oshirish uchun cheksiz imkoniyatlar beradi.

MATLABni ishga tushirish va dialog rejimida ishlash
MATLABni ishga tushirish uchun ishchi stolning pastki chap burchagida joylashgan Pusk
(Start) tugmasi bosiladi va MATLABning o'rnatilgan versiyasi tanlanadi (1-rasm).
1-rasm . MATLABni ishga tushirish
MATLAB ishga tushgandan keyin ekranda uning asosiy oynasi paydo bo'ladi (2-rasm) va u
komandalar (buyruqlar) rejimida ishlashga tayyor holga keladi. Odatda bu oyna to'liq
ochilmaydi va ekranning faqat bir qismini egallaydi. Ustki o'ng burchagida joylashgan uchta
tugmadan o'rtadagisini bosish yo'li bilan oynani to'liq ochish mumkin. Chapdagi tugma
bosilganda oyna yopiladi, o'ngdagi tugma bosilganda esa MATLABning ishlashi to'xtatiladi.

2-rasm . MATLAB oynasining ishga tushirilgandan va oddiy hisoblar bajarilgandan keyingi
ko'rinishi
MATLAB bilan ishlash seansini sessiya (session) deb atash qabul qilingan. Sessiya,
mohiyati jihatidan, foydalanuvchining MATLAB tizimi bilan ishlashini aks ettiruvchi joriy
hujjat bo'lib hisoblanadi. Unda kiritish, chiqarish satrlari va xatolar to'g'risida axborot
bo'ladi. Xotiraning ishchi sohasida joylashgan sessiyaga kiruvchi o'zgaruvchilar va
funktsiyalarning tavsiflarini (sessiyani emas) .mat formatli fayl shaklida diskka Save
(Saqlash) buyrug'i yordamida yozib olish mumkin. Load (Yuklash) buyrug'i yordamida
ma'lumotlar diskdan ishchi sohaga yuklanadi. Sessiyaning fragmentlarini Diary (Kundalik)
buyrug'i yordamida kundalik shaklida rasmiylashtirish mumkin.
Tizim bilan to'g'ridan – to'g'ri hisoblashlar rejimida ishlash, dialog xarakterda bo'lib “savol
berildi, javob olindi” tarzida kechadi. Foydalanuvchi buyruqlar satrida klaviatura yordamida
hisoblanadigan ifodani teradi, agar zarur bo'lsa uni tahrirlaydi va ENTER klavishasini
bosish bilan kiritishni tugallaydi (3-rasm).

3-rasm. Tizim bilan to'g'ridan – to'g'ri hisoblashlar rejimida ishlash
Misol uchun yuqoridagi rasmda 2+3 ifodani va sin(I) ni hisoblash keltirilgan. Bunday sodda
misollardan ham quyidagi xulosalarga kelish mumkin:
• boshlang'ich ma'lumotlarni kiritishni ko'rsatish uchun »
simvolidan foydalaniladi;
• ma'lumotlar oddiy matn tahrirlagichi yordamida kiritiladi;
• ifodani hisoblash natijalarini chiqarishni blokirovka qilish (vaqtincha to'xtatib turish)
uchun undan keyin ; belgisini (nuqta vergul) qo'yish kerak;
• agar hisoblash natijalari uchun o'zgaruvchi ko'rsatilmagan bo'lsa MATLABning o'zi
ans o'zgaruvchisini tayinlaydi;
• o'zlashtirish belgisi sifatida matematiklar uchun odatiy bo'lgan tenglik belgisi =
ishlatiladi ( ko'pgina boshqa dasturlash tillari va matematik tizimlarda qabul qilingan
tarkibiy belgi := emas);
• chiqarish satrlarida » belgisi bo'lmaydi;
• biriktirilgan funktsiyalar (masalan, sin) kichik harflar bilan yoziladi, ularning
argumentlari yumaloq qavs ichida ko'rsatiladi;
• dialog «savol berildi, javob olindi» tarzida kechadi;
Ayrim hollarda tartibga solingan sonlar ketma-ketliklarini formatlash talab qilinadi. Bunday
ketma-ketliklar vektorlarni yoki grafiklarni qurish vaqtida abstsissalarning qiymatlarini hosil

qilish uchun zarur bo'ladi. Sonlar ketma-ketliklarini formatlash uchun MATLAB tizimida :
(ikki nuqta) operatori ishlatiladi:
Boshlang'ich_ qiymat : Qadam : So'nggi_ qiymat
Bunday konstruktsiya boshlang'ich qiymat bilan boshlanuvchi, berilgan qadam bilan davom
etuvchi va so'nggi qiymat bilan tugallanuvchi sonlarning ortib boruvchi ketma-ketligini
hosil qiladi. Agar qadam berilmagan bo'lsa, uning qiymati 1 deb qabul qilinadi. Agar
boshlang'ich qiymat so'nggi qiymatdan kichik qilib olingan bo'lsa, xatolik to'g'risida xabar
beriladi. Quyida ikki nuqta (:) operatorining qo'llanilishi bo'yicha misollar berilgan:
» 1:5 ans = 12345
» i=0:2:10 i = 0 2 4 6 8 10
» j=10:-2:2 j =10 8 6 4 2
» V=0:pi/2:2*pi;
» V
V =
0 1.5708 3.1416 4.7124 6.2832
MATLAB tizimi fan va texnikaning ixtiyoriysohasi
modellashtirish masalalarini yechishga imkon beruvchi interfaol tizimdir.Odatda
MATLAB matematik hisoblashlarni avtomatlashtirish tizimi sifatida qaraladi.
MATLAB tizimi AQSh ning The MathWorks, Inc., kompaniyasi tomonidan 20-
asrning 80-yillarida ishlab chiqilgan. MATLAB to‘g’risidagi ma’lumotlarni
www.mathworks.com , www.matlab.ru , www.exponenta.ru , www.softline.ru
saytlaridan olish mumkin.
Matlab bu:
• Matematik algoritmlarni yaratish.
• modellashtirish
• tahlilqilish
• ma’lumotlarga ishlovberish
• dastur grafikasi bilanishlash
• GUI ilovalarini ishlabchiqish
kabilar dastur paketlarning umumiy sonini belgilab beradi.
Matlabda paketlarto‘plami
• Tizimning qo‘shimcha pog’onasini toolbox kengaytmalar paketi tashkiletadi

• U tizimni turli sohalardagi masalalarni yechishga yo‘naltirish
imkoniyatini beradi. Bunday sohalarga misoltariqasida
• Matematikaning mahsus bo‘limlari,
• fizika vaastronomiya,
• telekommunikatsiya vositalari, matematikmodellash,
• hodisaviy boshqariluvchi tizimlarini loyihalash va boshqa
sohalarni keltirish mumkin.
Xulosaqilibaytganda ,
MATLABfoydalanuvchilarningmasalalariniyechishuchunyuqoridarajadagimoslashuvc
hanlikkaega .
Matlabni besh qismlarga ajratash mumkin :
1. Matlabtili.
2. Matlabmuhiti.
3. Mahsus boshqarish.
4. Matematik vazifalarkutubxonasi.

5. Dastur interfeysi.
6. CvaPaskalkabiob ’ ektgayo ‘ naltirilgandasturlarniajralmasvazifalarisifatidakatt
ato ‘ plamnio ‘ zichigaoladi . Kengaytiriladigan foydalanuvchilardan foydalanish
imkoniniberadi.
4-rasm. Matlabmuhiti
MATLAB tizimi o‘zining yuqori darajadagi dasturlashtiligaegadir.Ma’lumotlarning
matritsa ko ‘rinishida berilishi vayuqoriimkoniyatlimahsusfunksiyalarining mavjudligi
sababli MATLAB tizimining dasturlash tilini
juda yuqori darajadagi algoritmik til sifatidae’tirofetiladi. MATLAB tizimi to‘rtta dasturiy
komponentlardan tashkiltopgan.
Ular MATLAB, Simulink , Toolbox, Blockset tizimlaridir. MATLAB komponenti tizim
yadrosidir ,Simulink blokli modellashtirishga imkon beruvchi komponenta, Toolbox,
Blockset lar esa MATLAB va C MATLAB tizimini o‘rnatish juda oson bo‘lib bunda
foydalanuvchi o‘ziga kerakli paketlardan foydalanishi, ya’ni ulardan o‘ziga kerakli paketlar
tizimini hosil qilishi mumkin. MATLAB tizimi o‘rnatilganda Ishchi stolda MATLAB
tizimining uch o‘lchovli grafik ko‘rinishidagi belgisi hosil bo‘ladi. MATLAB tizimini
ishga tushirish uchun ana shu belgiga sichqonchani bosishyetarli

MATLAB interfeysi.
MATLAB interfeysini quyidagi oynalar tashkil etadi.
 Command Window( Buyruqlar oynasi ) – asosiyoyna
 Command History ( Buyruqlartarixi )
 Current Directory( Joriypapka )
 Workspace( Xotiraning ishchisohasi )
 Command Window (buyruqlar oynasi) – MATLAB interaktiv tizimining
asosiy oynasi bo‘lib, bunda foydalanuvchi “savol beradi”, tizim esa “javobberadi”.
Bunda quyidagi hollarga to‘xtalamiz:
1. Tizimning “savolni qabul qilishga tayyor” ekanligi belgisi qator boshidagi
>> belgisihisoblanadi.
2. Foydalanuvchi “savol beradi” (matnni kiritadi) va Enter tugmasini bosadi.
 Command History (buyruqdar tarixi) – bu oynada “avvalgi savollar”,
jumladan xatolari ro‘yhati keltiriladi. MATLAB ni ishga tushirishda va ishlash
jarayonida avval berilgan “savollar”ni qaytarish mumkin, buning uchun Command
History oynasida kerakli “savol” ustida sichqonchani ikki marta chertish etarli.
Shuningdek, “savol” yoki “savollar”ni Command Window ga o‘tkazishmumkin.
 Current Directory (joriy papka) – bu oynada MATLAB instrumentlar oynasi
panelida Current Directory ning ochiladigan ro‘yhatida ko‘rsatilgan papkaning
ichidagilarko‘rsatiladi.
 Workspace (xotiraning ishchi sohasi) – bu oynada MATLAB dan
chiqishgacha bo‘lgan va Workspace ishchi xotirasida saqlanayotgan joriy
o‘zgaruvchilar ro‘yhatiko‘rsatiladi.

5 -rasm . MATLABoynasi.
MATLAB oynasi menyusidan buyruqlar vazifasi:
 File (fayl) – foydalanuvchining fayllari bilanishlashga
yo‘naltirilgan;
 Graphics (grafik) – joriy grafik oynasida grafik imkoniyatlardan
foydalanishgayo‘naltirilgan;
 View (Vid) - Workspace xotirasi sohasi ichidagilarni ko‘rishga mo
‘ljallangan;
 Debug (sozlash) – dasturlash rejimida ishlashga mo‘ljallangan buyruqlar;
 Desktop (stol) – MATLAB oynalarini tashkil qilishga
mo‘ljallanganbuyruqlar;
 Window (oyna) – tez faollashtiriladigan ochiq oynalarro‘yhati;
 Help (yordam) – MATLAB ning yordam tizimiga murojaat
qilishga mo‘ljallangan.
MATLAB ning yordam tizimi.
MATLAB ning yordam tizimi foydalanuvchilarga quyidagi yordam
vositalaridan foydalanish imkonini beradi:
 Elektron ma’lumottizimlari;

 Namoyishmisollari.
MATLAB ning yordam tizimiga help buyrug’i yordamida murojaat
qilinadi. Bu buyruqning formati:
Help <qidirilayotgan ma’lumot>,
Bu yerda <qidirilayotgan ma’lumot> - MATLAB ob’ektining standart nomi:
buyruqlar,funksiyalar.
MATLAB ning ixtiyoriy funksiyasi haqida ma’lumot olish uchun help
<funksiya nomi>buyrug’i yoziladi. Masalan, help sin buyrug’i Sin(x) funksiyasi
haqida ma’lumot beradi.
Barcha papkalar ro‘yhati qisqacha help buyrug’i yordamida beriladi.
Matlab -tili ob’ektlar, matritsalar bilan ishlash uchun mo‘ljallangan.
Matlabning asosiy ob’ekti – matritsa, indeks nomeri ( 1x1 ) - matritsa hajmi
hisoblanadi, matritsalardan foydalanish juda oson, dasturiy yozuvlar undagi
formulalar qisqa va tushunarli bo‘ladi. Matlab,matritsa algebraik ifodalar va
dasturlash bilan tanishishni ta’minlab beradi.
MATLAB tizimining matematik apparati matritsalarni qayta ishlashga
asoslangan. Bu esa mazkur tizimning dastur tuzmasdan ma’lumotlarga ishlov berish
imkonini yaratishga asoslangan alohida belgisi va xususiyatidir. MATLAB ning
nomi, ya’ni MATrix LABoratory ham ana shunga asoslangan. MATLAB ning ya’na
bir yuqori imkoniyati uning turli maqsadlarga mo‘ljallangan mahsusfunksiyalari,
jumladan natijalarni grafik ko‘rinishda vizuallashtirishga imkon beruvchi
mahsusfunksiyalari bibliotekasi bo‘lib hisoblanadi. MATLAB tizimini foydalanuvchi
o‘z funksiyalari bilan ham to‘ldirishi mumkin. Bu masalada, ya’ni MATLAB tizimini
kengaytirishga dunyoning matematika, dasturlash va mahsus sohalar bo‘yicha yirik
ilmiy markazlari ish olib bormoqdalar.
Raqamlar:
• Matritsalar uchun asosiy tayanchturi
• -IEEE Long (double) da saqlangan standartformat
• Berilgan nuqta + 308 308taxminan
• 10E - 10eIntervalda

• 2.4e7 + 3.005i: Kompleks raqamlari o‘chadigan i yoki j (hayoliy birligi)
asosidaqurilgan.
Argumentlar va ifoda:
• Tayinlash operatori yordamida foydalanuvchi tomonidan belgilangan
parametrlarga: x = 5.
• Chap tomonida - o‘zgaruvchan nomi katta va kichik harflar bilan farq qiladi.
= Y (2 - x) / ( x + 3) : tayinlash operatorining o‘ng tomon ifodasinio‘zgartirmaydi.
• Ifodada tayinlash operatori topilgan bo‘lsa, uning qiymati hisoblanib va
o‘zgaruvchan ans ( javob uchun ) tizimida joylashtirilgan bo‘ladi.
• Ans o‘zgaruvchisi orqali yangi iboralarni aniqlashi uchun foydalanish
mumkin : z = ans * 3.
"; " Agar tayinlash operatori bajarish bo‘lsa ramzi, natija takrorlanishi emas;
aks holda - ekrandako‘rsatiladi:
6-rasm . Oddiy amalbajarilishi.
Operatorlar:
• Iboralarni to‘plash operatori tomonidan foydalanishmumkin:
• + qo‘shish
• -ayirish
• *ko‘paytirish
• /bo‘lish
• ^ darajagako‘tarish
1-jadval. Relational operatsiyalar

<dan kichik
<= kichik yoki teng
>
katta
>= katta yoki teng
== teng
~= teng emas

2-jadval .Mantiqiy operatsiyalar&
va
|
yoki
~
bunday emas
0 –yolg’on(false)
1 –rost(true)
Arifmetik operatsiyalar vamunosabatlar
nisbatan ustuvor pastroq
&
va
|
yoki
~
bunday emas
0 –yolg’on(false)
1 –rost(true)
Arifmetik operatsiyalar vamunosabatlar
nisbatan ustuvor pastroq
Ish maydoni ( ish maydoni )
• Barcha o‘zgaruvchilar RPda saqlanadi, ba’zan bu joy talab qiladi.
Buyruq orqali RPdagi mavjud o‘zgaruvchilar ro‘yhatini ko‘rishmumkin:
7-rasm . O‘zgaruvchilar ro‘yhatiniko‘rish
• O‘zgaruvchilar haqida batafsil ma’lumot RP jadvalida olingan
bo‘lishi mumkin
• whos:
8-rasm. O‘zgaruvchilar haqida batafsilma’lumot.

Saqlanadigan buyruq:
• save – faylida barcha o‘zgaruvchilarni saqlaydi matlab.mat;
• save filename – faylida barcha o‘zgaruvchilar saqlaydi filename;
• save filename x y z – suratida o‘zgaruvchilar x, y, zsaqlaydi
filename (maska bo‘yicha: a*);
• save filename x y z -ASCII – saqlaydi o‘zgaruvchilar x a jadval
shaklida fayl nomi uchun , y,z;
• save(‘filename’, ‘a’,’b’,’-ASCII’) – qo‘ng’iroq
buyrug’i protsessual shakli Parametrlar - satrlari shaklida (bir
chiqibketish);
• bu va boshqa har qanday buyruq Matlab haqida
qo‘shimcha ma’lumot bering help <buyruq nomi >yoki F1.
Buyruqniyuklash:
• bundan oldin saqlangan ma’lumotlarni yuklash uchunishlatiladi;
• load – fayldan barcha o‘zgaruvchilar yuklaydi matlab.mat;
• load filename – fayldan barcha o‘zgaruvchilar yuklanadi filename ;
• loadfilenamexyz–faylo‘zgaruvchilarnix,y,zyuklaydi
filename ;
• load -ASCII filename x y z– matn fayli o‘zgaruvchilar x, y, z
yuklaydi filename load(‘filename’, ‘a’,’b’,’-ASCII’) – qo ‘ng’iroq buyruq
protsessualshakli.
Buyruqni tozalash:
• RP dan o‘zgaruvchilar olib tashlash uchun xizmatqiladi;
• clear – barcha o‘zgaruvchilartozalanadi;
• clear all – shunday qilib, sinflar, funksiyalari, olingan fayllar va
shu jumladan, har bir narsani, o‘chiriladi. clear x y z – o‘zgaruvchilar x , y
va z ni olibtashlanadi.
9-rasm .Ishchi katalog ko‘rinishi

Matlab tizimining muloqot muhiti va ishchi varaqlar bilan ishlash REJA: 1. MATLAB amaliy dastur paketi . 2. MATLABni ishga tushirish va dialog rejimida ishlash. 3. MATLAB amaliy dasturining asosiy imkoniyatlari. 4. MATLAB ning yordam tizimi . 5. Ish maydoni

MATLAB vaqt sinovidan o'tgan matematik hisoblarni avtomatlashtirish tizimlaridan biridir. U matritsaviy amallarni qo'llashga asoslangan. Bu narsa tizimning nomi — MATrix LABoratory-matritsaviy laboratoriyada o'z aksini topgan. Matritsalar murakkab matematik hisoblarda, jumladan, chiziqli algebra masalalarini yechishda va dinamik tizimlar hamda ob'ektlarni modellashda keng qo'llaniladi. Ular dinamik tizimlar va ob'ektlarning holat tenglamalarini avtomatik ravishda tuzish va yechishning asosi bo'lib hisoblanadi. Bunga MATLABning kengaytmasi Simulink misol bo'lishi mumkin. Hozirgi vaqtda MATLAB ixtisoslashtirilgan matritsaviy tizim chegaralaridan chiqib universal integrallashgan kompьyuterda modellash tizimiga aylandi. Umuman olganda, MATLAB matematikaning rivojlanishi davomida to'plangan matematik hisoblashlar bo'yicha tajribani o'zida mujassamlashtirgan va uni grafik vizuallash va animatsiya vositalari bilan uyg'unlashtirilgan. MATLAB tizimi ilova qilinadigan katta hajmdagi hujjatlar bilan birgalikda EHMni matematik ta'minlash bo'yicha ko'p tomli ma'lumotnoma (bildirgich, spravochnik) vazifasini bajarishi mumkin. MATLAB tizimini Moler (S. V. Moler) ishlab chiqqan va 70-yillarda undan katta EHMlarda keng foydalanilgan. MathWorks Inc firmasining mutaxassisi Djon Litl (John Little) 80-yillarning boshlarida IBM PC, VAX va Macintosh klassidagi kompьyuterlar uchun PC MATLAB tizimini tayyorlagan. Keyinchalik MATLAB tizimini kengaytirish uchun matematika, dasturlash va tabiiy fanlar bo'yicha jahondagi eng yirik ilmiy markazlar jalb qilingan. Hozirgi vaqtda tizimning eng yangi versiyasiyalari MATLAB-6 va MATLAB- 7 mavjud. MATLAB tizimining vazifasi har xil turdagi masalalarni yechishda foydalanuvchilarni an'anaviy dasturlash tillariga nisbatan afzalliklarga ega bo'lgan va imkoniyatlari keng modellash vositalari bilan ta'minlashdir. MATLABning imkoniyatlari juda keng. Undan hisoblashlarni bajarish va modellash uchun fan va texnikaning har qanday sohasida foydalanish mumkin. MATLAB asosan quyidagi vazifalarni bajarish uchun ishlatiladi: • matematik hisoblashlar; • algoritmlarni yaratish; • modellash; • ma'lumotlarni tahlil qilish, tadqiq qilish va vizuallashtirish; • ilmiy va injenerlik grafikasi; • ilovalarni ishlab chiqish va boshqalar.

MATLAB ochiq arxitekturaga ega, ya'ni mavjud funktsiyalarni o'zgartirish va yaratilgan xususiy funktsiyalarni qo'shish mumkin. MATLAB tarkibiga kiruvchi Simulink dasturi real tizim va qurilmalarni funktsional bloklardan tuzilgan modellar ko'rinishida kiritib imitatsiya qilish imkoniyatini beradi. Simulink juda katta va foydalanuvchilar tomonidan yanada kengaytirilishi mumkin bo'lgan bloklarning bibliotekasiga ega. Bloklarning parametrlari sodda vositalar yordamida kiritiladi va o'zgartiriladi. Simulink yuzdan ortiq biriktirilgan bloklarga ega. Bloklar vazifalariga mos holda guruhlarga bo'lingan: signallar manbalari, qabul qilgichlar, diskret, uzluksiz, chiziqli bo'lmagan, matematik funktsiyalar va jadvallar, signallar va tizimlar. Foydalaaniluvchi blok va bibliotekalar yaratish funktsiyasiga ega bo'lganligi sababli Simulinkda qo'shimcha ravishda kengayuvchi bloklar bibliotekasini hosil qilish mumkin. Biriktirilgan va foydalaniluvchi bloklarning funktsionalligini sozlashdan tashqari, belgi(znachok) va dialoglardan foydalanib foydalaniluvchi interfeys hosil qilish ham mumkin, Maxsus mexanik, elektr va dasturiy komponentlarning (motorlar, o'zgartkichlar, servo-klapanlar, ta'minlash manbalari, energetik qurilmalar, filьtrlar, shinalar, modemlar va boshqa dinamik kompanentlar) ishlashini modellashtiruvchi bloklar yaratish mumkin. Yaratilgan blokni kelajakda foydalanish uchun bibliotekada saqlab qo'yish mumkin. Keyingi yillarda loyihachilar matematik tizimlarning integratsiyalashuviga va ulardan birgalikda foydalanishga katta e'tibor bermoqdalar. Murakkab matematik masalalarni bir necha tizimlar yordamida yechish eng yaxshi va mos vositalarni tanlash imkoniyatini beradi va olinadigan natijalarning ishonchliligini orttiradi. MATLAB tizimi bilan keng tarqalgan matematik tizimlar ( Mathcad, Maple va Mathemati) integrallashuvi mumkin. Matematik tizimlarni zamonaviy matnli protsessorlar bilan birlashtirishga intilish ham mavjud. Masalan, MATLAB yangi versiyalarining vositasi — Notebook — Word 95/97/2000/XR matn protsessorlarida tayyorlanayotgan hujjatning kerakli joylariga MATLAB hujjatlari va sonli, jadval yoki grafik ko'rinishdagi hisoblash natijalarini qo'yish imkoniyatini beradi. Natijada “jonli” elektron kitoblarni tayyorlash mumkin. Ularda namoyish qilinayotgan misollarni operativ tarzda o'zgartirish mumkin. Masalan, boshlang'ich shartlarni o'zgartirib, masalani yechish natijalarining o'zgarishini kuzatish mumkin. MATLAB 6 da grafiklarni Microsoft PowerPoint slaydlariga eksport qilishning takomillashgan vositalari ham ko'zda tutilgan. MATLABda tizimni kengaytirish masalalari maxsus kengaytirish paketlari - Toolbox asboblar to'plami yordamida hal qilinadi. Ularning ko'plari boshqa dasturlar bilan integratsiyalashuv uchun maxsus vositalarga ega. MATLAB tizimi bloklar ko'rinishida berilgan, dinamik tizim va qurilmalarni modellash uchun yaratilgan Simulink dasturiy tizimi bilan ham integratsiyalashgan. Vizual- yo'naltirilgan dasturlash printsiplariga asoslangan Simulink murakkab qurilmalarni yuqori aniqlikda modellash imkoniyatini beradi.

O'z navbatida boshqa ko'plab matematik tizimlar, masalan, Mathcad va Maple MATLAB bilan ob'ektli va dinamik bog'lanishi mumkin. Natijada ular MATLABdagi matritsalar bilan ishlashning effektiv vositalaridan foydalanishlari mumkin. Kompьyuter matematik tizimlarining bunday integratsiyalashuv tendentsiyasi shubhasiz keyinchalik ham davom etadi. MATLAB — kengayuvchi tizim, uni har xil turdagi masalalarni yechishga oson moslashtirish mumkin. Uning eng katta afzalligi tabiiy yo'l bilan kengayishi va bu kengayish m-fayllar ko'rinishida amalga oshishidir. Boshqacha aytganda, tizimning kengayishlari kompьyuterning qattiq diskida saqlanadi va MATLABning biriktirilgan (ichki) funktsiyalari va protseduralari kabi kerakli vaqtda foydalanish uchun chaqiriladi. Tizimning qo'shimcha pog'onasini toolbox kengaytmalar paketi tashkil etadi. U tizimni turli sohalardagi masalalarni yechishga yo'naltirish imkoniyatini beradi. Bunday sohalarga misol tariqasida matematikaning maxsus bo'limlari, fizika va astronomiya, telekommunikatsiya vositalari, matematik modellash, hodisaviy boshqariluvchi tizimlarni loyihalash va boshqa sohalarni keltirish mumkin. Xulosa qilib aytganda, MATLAB foydalanuvchilarning masalalarini yechish uchun yuqori darajadagi moslashuvchanlikka ega. MATLAB tizimi kuchli matematik-yo'naltirilgan yuqori darajali dasturlash tili sifatida yaratilgan. Bunday yo'nalish tizimning afzalliklaridan biri bo'lib hisoblanadi va uni yangi, yanada murakkab matematik masalalarni yechish uchun qo'llash mumkinligidan dalolat beradi. MATLAB tizimi BASICga o'xshash (Fortran va Paskalning ayrim elementlari ham qo'shilgan) kirish tiliga ega. Dastur ko'plab kompьyuterdan foydalanuvchilar uchun tanish bo'lgan an'anaviy usulda yoziladi. Bundan tashqari tizim dasturlarni har qanday matn tahrirlagichi yordamida tahrirlash imkoniyatini beradi. MATLAB o'zining sozlagichli tahrirlagichiga ham ega. MATLAB tizimining tili matematik hisoblashlarni dasturlash sohasida har qanday mavjud yuqori darajadagi universal dasturlash tillaridan boyroqdir. U hozirgi vaqtda mavjud bo'lgan deyarli hamma dasturlash vositalarini amalga oshiradi, jumladan, ob'ektga-mo'ljallangan va vizual dasturlashni (Simulink vositalari yordamida) ham. Umuman olganda, MATLAB tizimidan foydalanish tajribali dasturlovchilar uchun o'z fikrlari va g'oyalarini amalga oshirish uchun cheksiz imkoniyatlar beradi.

MATLABni ishga tushirish va dialog rejimida ishlash MATLABni ishga tushirish uchun ishchi stolning pastki chap burchagida joylashgan Pusk (Start) tugmasi bosiladi va MATLABning o'rnatilgan versiyasi tanlanadi (1-rasm). 1-rasm . MATLABni ishga tushirish MATLAB ishga tushgandan keyin ekranda uning asosiy oynasi paydo bo'ladi (2-rasm) va u komandalar (buyruqlar) rejimida ishlashga tayyor holga keladi. Odatda bu oyna to'liq ochilmaydi va ekranning faqat bir qismini egallaydi. Ustki o'ng burchagida joylashgan uchta tugmadan o'rtadagisini bosish yo'li bilan oynani to'liq ochish mumkin. Chapdagi tugma bosilganda oyna yopiladi, o'ngdagi tugma bosilganda esa MATLABning ishlashi to'xtatiladi.

O'xshashlar

MATLAB tizimi muloqot muhiti va ishchi varaqalari bilan ishlash

Matlab tizimining grafik interfeysi. Asosiy menyular. Pythonda ishlash.

Sinflar bilan amallar va Qt muhiti

MULOQOT

Windows opyeratsion muhiti. Windows muhiti to’g’risida boshlang’ich ma’lumotlar va uning asosiy imkoniyatlari. Windowsning asosiy elyemyentlari, oyna, tuzilishi va turlari. Ishchi stol.