Millat genofondini mustahkamlashda ijtimoiy tartibning o‘rni Reja 1.Millat genofondiga bo‘lgan tahdidlarning tabiiy va ijtimoiy omillari. 2. Millat genofondining yaxshilanib borishini ko‘rsatuvchi eng muhim indikatorlardan biri – bu o‘rtacha umr ko‘rsatkichining oshib bor ishi . 3.Millat genofondini muhofaza qilish adolatli ijtimoiy tartibga, bunday tartibning o‘rnatilishi samarali nazorat tizimining shakllanganligiga bog‘liqligi.

1.Millat genofondiga bo‘lgan tahdidlarning tabiiy va ijtimoiy omillari. Bugungi kunda insoniyat jamiyatidagi global muammolar inson zotining keyingi mavjud bo‘lishini ham gumon qilib qo‘ymoqda. Shuning uchun bugungi kunda inson zotini asrab qolish muammosi zamonamizning eng dolzarb muammolaridan hisoblanadi. Inson zotini asrash muammosi har bir mamlakatning milliy genofondini asrash va mustahkamlash masalasining ustuvorligini belgilab beradi. Millat genofondiga va, umuman, inson zotiga bo‘lgan tahdidlarning tabiiy va ijtimoiy omillari mavjud. Bunga 2019 yilning oxirida Xitoyda paydo bo‘lib butun dunyoga tarqalgan SOVID-19 koronavirus pandemiyasi bunga yaqqol misol bo‘la oladi. Mavjud bo‘lgan tabiiy va ijtimoiy muammolar insoniyat jamiyatining keyingi mavjud bo‘lishini gumon qilib qo‘ydi. Tabiiy va ijtimoiy muammolarni bartaraf qilish uchun ularni keltirib chiqargan sabablarni aniqlash kerak bo‘ladi. Chuqurroq fikr-mulohaza yuritib ko‘rilsa, sabab insoniyat jamiyatida ijtimoiy tartibning buzilganligi ekanligini anglab olish mumkin. Chunki insoniyat jamiyatining nafaqat taraqqiy etishining, balki mavjud bo‘lishining ham muhim sharti ijtimoiy tartibning o‘rnatilganligi hisoblanadi. Ijtimoiy tartibsizlik natijasida kelib chiqqan ekologik muammolar, yadro qirg‘in quroli, oila global inqirozi va boshqa global muammolar tahdidi har bir millat genofondini asrab qolish masalasining dolzarbligini belgilab beradi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev rahnamoligida mamlakatimizda kuchli, aniq va manzilli tarzda ijtimoiy himoyalash, xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirish, hech kimdan kam bo‘lmagan avlodni voyaga yetkazish, millatimiz genofondini yanada sog‘lomlashtirish, tibbiy xizmat sifatini yaxshilash, ixtisoslashtirilgan shifo maskanlarini barpo etish va ular faoliyatini zamon talablari darajasida yo‘lga qo‘yish, aholining tibbiy madaniyatini yuksaltirishga ustuvor vazifa sifatida e’tibor qaratilayotganini alohida ta’kidlash darkor. Ushbu ishlarda nafaqat davlat, balki fuqarolik jamiyati institutlari, jumladan, nodavlat tashkilotlar ham faol ishtirok etmoqda va bu keng xalqaro jamoatchilik tomonidan e’tirof etilmoqda.

Masalan, AQShning “Cheksiz imkoniyatlar” tashkiloti rahbari Sindi EDSON ushbu xususda gapirib: “O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar, aholini ijtimoiy muhofaza qilish jarayonida erishilgan yutuqlar ko‘lami va miqyosi jihatdan g‘oyat ulkandir. Xususan, bolalarni ijtimoiy himoyalash, ularning jismonan va ma’nan sog‘lom voyaga yetishi uchun zarur imkoniyat va sharoitlarni yaratish, vazirlik va idoralar, jamoat tashkilotlarining bu boradagi hamkorligini kuchaytirish, ijtimoiy xizmatning yangi turlarini joriy etish va sifatini yaxshilashga oid barcha ishlar ibratlidir”, 1 -deydi. O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimovning 2004 yil 25 mayda qabul qilingan “O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi faoliyatini qo‘llab- quvvatlash borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmoni xotin- qizlarning jismoniy, ma’naviy va intellektual saviyasini yuksaltirish, oila, onalik va bolalik manfaatlarini ta’minlash, millat genofondini yanada sog‘lomlashtirishda muhim dasturilamal bo‘layotir. Ayni paytda mazkur hujjat xotin-qizlar nodavlat- notijorat tashkilotlarining samarali faoliyat ko‘rsatishi uchun zarur tashkiliy-texnik sharoitlarni yaratish, ular ishini muvofiqlashtirishga h am xizmat qilmoqda. Millat genofondini saqlashda O‘zbekiston Yoshlar ittifoqining ham roli kattadir. Yoshlarni har tomonlama barkamol qilib tarbiyalashda ushbu tashkilot muhim rol o‘ynamoqda. Ayniqsa, yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashda, oila muqaddasligini anglab olishda va bola tarbiyasi oldidagi mas’uliyatni shakllantirishda Yo shlar ttifoq i o‘z o‘rniga ega bo‘lmoqda. Yoshlarga erta turmush qurishning salbiy oqibatlarini tushuntirish va nikoh to‘ylaridagi ortiqcha dabdababozliklarning oldini olishga qaratilgan tadbirlar ham muntazam ravishda amalga oshirilmoqda. Yoshlar ittifoq i jismonan sog‘lom, aqlan yetuk va ma’nan yuksak avlodni shakllantirishda faol ishtirok etib kelmoqda. Yoshlarni ng ijtimoiy siyosiy hayotda ishtirok etish ehtiyojlarini qondirishda mazkur tashkilo t o‘z o‘rniga ega bo‘lmoqda. Bu bilan yoshlar harkati millat genofondini yanada mustahkamlash g a o‘zining munosib hissasin qo‘shib kelmoqda. Bunda “ Kamolot ” 1 Ме ҳ р-мурувват марафони . 2012 й. 25 январь // Ўзбекистон Миллий ахборот агентлиги (ЎзА)нинг веб-сайти – www.uza.uz.

yoshlar ijtimoiy harakatini ng tashkilotga aylantiri li sh i muhim ahamiyatga ega bo‘ldi . Mamlakatimiz yirik jamoat tashkilotlaridan biri – O‘zbekiston Xotin-qizlar qo‘mitasi – o‘z faoliyati davomida xotin-qizlarning jismoniy, ma’naviy va intellektual salohiyatini yuksaltirish, oila, onalik va bolalik manfaatlarini ta’minlash, millat genofondini yanada sog‘lomlashtirishga alohida e’tibor qaratmoqda. Ayollarning ilg‘or g‘oya va tashabbuslarini qo‘llab-quvvatlash va hayotga tatbiq etishga doir bir qator ijtimoiy loyihalar muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda. Xotin-qizlar qo‘mitasi boshlang‘ich tashkilotlari o‘z faoliyatida qizlarni milliy qadriyatlarimizga hurmat ruhida tarbiyalash, ularni yot g‘oyalar ta’siridan asrab-avaylash, mustaqil hayotga tayyorlashga alohida e’tibor qaratmoqda. Xususan, o‘quv muassasalarida “Orasta qizlar” to‘garaklarining tashkil etilgani qizlarimizning o‘z salomatligi, oila, jamiyat oldidagi mas’uliyatni teran anglashiga ko‘maklashmoqda. Toshkent tibbiyot akademiyasi xotin-qizlar qo‘mitasi boshlang‘ich tashkilotining hisobotida: “Bizning oliy ta’lim maskanimizda ham olimalar, tibbiyot xodimlari, faol talaba-qizlar ishtirokida joylarda sog‘lom turmush tarzini targ‘ib etishga oid muloqotlar, uchrashuvlar, ma’rifiy anjumanlar o‘tkazishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Bu yurtimizda ona va bola salomatligini ta’minlash, millatimiz genofondini yanada sog‘lomlashtirish, yoshlarni oilaviy hayotga tayyorlashga doir ibratli ishlar mohiyatini aholiga kengroq yetkazish imkonini bermoqda” 2 deyilgan. Qo‘mita tashabbusi bilan o‘tkazilayotgan ayollar spartakiadalari, sport festivallari, turli kasb sohibalari o‘rtasidagi musobaqalar, talaba, o‘quvchi qizlar turnirlari, oilaviy sport bellashuvlari, “To‘maris” ayollar sport festivallari chinakamiga salomatlik, nafosat va go‘zallik bayramiga aylangan bo‘lsa, havaskor haydovchi xotin-qizlar o‘rtasidagi “Avtoolam malikasi” avtopoygasi, ot sporti bo‘yicha “Chavandoz malikalar” turniri, yakkakurash bo‘yicha “Mashriq zamin malikasi” ko‘rik-tanlovi xotin-qizlarda tobora katta qiziqish uyg‘otmoqda. Sinxron 2 Бошлан ғ ич ташкилотлар фаоллиги ошмо қ да . 2011 й. 16 ноябрь // www.uza.uz.

suzish, badiiy gimnastika bo‘yicha respublika miqyosidagi bellashuvlar, qizlar o‘rtasida stol tennisi bo‘yicha “Kamolot malikasi” turniri, oilaviy sport musobaqalari, sog‘lomlashtirish marafonlarini muntazam ravishda o‘tkazib borish xayrli an’anaga aylangan. Mazkur jamoat tashkiloti qoshida tashkil etilgan “Ayol va sport” komissiyasi yurtimizning barcha hududlaridagi mahallalarda xotin-qizlar, oddiy uy bekalarini ommaviy sportga jalb etish, ular o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib etish, sportning muayyan turi bo‘yicha ayol murabbiylarni tayyorlash yuzasidan keng ko‘lamli ishlarni amalga oshirmoqda 3 . Atrof-muhit muhofazasini ta’minlashda jamoat fondlarining o‘rni va ularning bu boradagi faoliyatini yanada takomillashtirish masalalari katta ahamiyat kasb etadi. Hukumatga qarashli bo‘lmagan “Sog‘lom avlod uchun” xalqaro xayriya jamg‘armasining asosiy vazifalari doirasiga: 1) tug‘ruqqa yordam va bolalar muassasalarining moddiy-texnik bazasini mustahkamlashga, ularni zamonaviy uskunalar bilan jihozlashga, yangi, samarali davolash vositalari bilan ta’minlash; 2) jamoatchilik va davlat tuzilmalarining jahon tajribasini hisobga olgan holda kelajak avlod naslini yaxshilashga qaratilgan kuch-g‘ayratlarini muvofiqlashtirishga keng ko‘lamda ko‘maklashish kiradi 4 . Orolbo‘yi hududida yashayotgan odamlarning ahvolini yaxshilash, avvalambor, ularning sog‘lig‘ini asrash, nasl-nasabini ba’zi ofatlardan saqlash, bu yerdagi ijtimoiy vaziyatni o‘nglash borasida amaliy ishlarni bajarish, bunga kerakli mablag‘ va imkoniyatlarni topish va shu maqsadga yo‘naltirish – bugungi kundagi eng dolzarb, chetga surib bo‘lmaydigan vazifadir 5 . Hozirgi vaqtda Jahon banki, Osiyo taraqqiyot banki, Global ekologiya fondi, turli xalqaro tashkilotlar va ayrim mamlakatlarning faol yordami hamda ishtirokida mintaqada istiqomat qiluvchi 3 “Аёллар ва спорт” мавзуида давра су ҳ бати . 2008 й. 28 февраль // www.uza.uz. 4 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1993 й. 23 апрель “Ҳукуматга қарашли бўлмаган “Соғлом авлод учун” Халқаро хайрия жамғармасини ташкил этиш тўғрисида”ги Фармони // Ўзбекистон Республикаси Қонун хужжатлари Миллий базасининг веб-сайти – www.lex.uz. 5 Каримов И.А. Қорақалпоқ диёрининг салоҳиятини рўёбга чиқариш, одамлар ҳаётини янада яхшилаш – долзарб вазифа. Қорақалпоғистон Республикаси Жўқорғи Кенгесининг навбатдан ташқари сессиясида сўзланган нутқ. 2002 й. 2 май // www.press-service.uz.