logo

Mustaqillik sharoitida muzeylar va muzey tarmog`ining rivojlanish muammolari

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

25.095703125 KB
Mustaqillik sharoitida muzeylar va muzey  tarmog`ining rivojlanish
muammolari.
REJA
1. Mustakillik sharoitida muzeylar ishi.
2. Uzbekiston   Respublikasi   Vazirlar   Maxkamasining   Uzbekiston  
muzeylari   ishini   takomillashtirish   va   rivojlantirish   xakidagi   karori .
3. Respublikaning muzeylar tarmogi va uni rivojlantirish masalalari.
4. Amir Temur muzeyning ochilishi va uning axamiyati. 
5. Mustakillik yillarida Uzbek muzeylarining xalkaro alokalari. Mustakillik   yillarda   muzeylarga   bulgan   e`tibor   va   talab   oshib
bormokda.   Bu   albatta,   muzeylarning   ijtimoiy   vazifalari   bilan   boglik.
Uzbekiston   xududida   mavjud   muzeylar   tizimini   yanada
takomillashtirish, ularning xalkning ma`naviy-axlokiy kamolotida tutgan
urnini   oshirish,   muzey   fondlarida   saklanib   kelinayotgan   xalkimizning
boy   tarixini,   mustakilligimiz   odimlarini   aks   ettiruvchi,   noyob,   nodir
eksponatlarni   avaylab   asrash,   urganish,   boyitib   borish,   dunyoga   olib
chikish   va   targib   kilish,   ulardan   xalkimiz   ongida   milliy   gurur   va
iftixorni,   istiklol   va   Vatanga   xurmat,   sadokat   tuygularini   kuchaytirish
yulida   keng   foydalanish,   muzeylarning   zamon   talabiga   mos   yukori
malakali   mutaxassislar   bilan   ta`minlash,   moddiy-texnika   bazasini
mustaxkamlab,   jaxon   muzeyshunosligi   tajribalarini   kullashga   zarur
shart-sharoitlar   yaratishdan   iborat.   YAna   shu   katorda   muzeylarni
internet tizimi bilan boglash va ilmiy jixatdan markaz bulishdir.
Respublikamiz   prezidentining   “muzeylar   faoliyatini   tubdan
yaxshilash   va   takomillashtirish   tugrisida“gi   1998-yil   12-yanvardagi
farmoni   muzeylar   va   muzey   xodimlarining     xayotida   katta   burilish
nuktasi buldi.
        Mamlakatimiz   xududidagi   mavjud   bulgan   muzeylar   tuzimini   yanada
takomillashtirish,   ularni   xalkning   ma`naviy-axlokiy     kamolotida   tutgan
urnini   yanada   oshirish   maksadida   “Uzbek   muzey“   Respublika
jamgarmasi   tuzildi.   Bunga   kushimcha   yana   Uzbekiston     Vazirlar
maxkamasining 1998-yil 5-martdagi “Muzeylar faoliyatini tubdan kullab
kuvvatlash   masalalari     tugrisida“gi     karori   “Uzbek     muzey”ga
Uzbekiston   muzeylariga   xar   tomonlama   yordam   kursatish   vazifasini
topshirdi.   Ushbu   karorda   mamlakat   muzeylarini   ta`mirlash   zarur   texnik
va   zamonaviy   asbob   uskunalar   bilan   jixozlash   xamda   mablag   bilan
ta`minlash vazifalari yuklatilgan. Tarmok   —   muzeylar   faoliyati   yunalishini   ishlab   chikarish,   fan,
san`atning   biror   tarmogiga   tegishli   bulishidir.   Mustakillik   yillarida   bu
muzey  tarmoklariga  e`tibor  bergan  bulsak,  prezidentimiz  karoridan  sung
yildan yilga rivojlanib, takomillashib bormokdi.
Muzeylarning   tuplovchilik   va   noshirlik   faoliyati   xam   rivojlanib
usmokda.   Muzeylarning   tuplovchilik   faoliyatiga   ilmiy   etnografik,
arxeologik   izlanishlar   natijasida     topilgan   ilmiy   asarlar,   kulyozmalarni
yigish   va   shular   asosida   muzeylardagi   imkoniyat   darajasida   muzey
xodimlarining   makolalari   bilan   chikish.   Bundan   tashkari   respublika
mikyosida   muzeylar   faoliyatini   maxsus   jurnallarda   yoritib   borish   va
nashiryotlarda,   bekletlar,   plakatlar   chikarish,   kurgazmalar   tashkil   etish
va   uslubiy   kitoblarda   yoritib   borish   va   boshka   kuplab   ishlarni   amalga
oshiridan iboratdir.
Tarmok,   bu   muzeylar   faoliyatini   yunalishi   ya`ni   ilmiy   tadkikot,
fond ishlari, kurgazmalar tashkil etishdir.
Ilmiy   tadkikot   ishlari   ulkani   urganish,   san`ati,   tarixi,   adabiyoti
tugrisida   ma`lumotlar   yigish,   ilmiy   nashrlar   chikarish,   etnografik,
arxeologik ilmiy tadkikotlar olib borish.
Fond     ish   muzey   predmetlarini   yigish,   tadkik   kilish,   ilmiy
kartochkalar,   kataloglar,   turli   universal-kartochkalar,   doimiy
kurgazmalar, kuchma kurgazmalar tashkil etish.
Muzey   vazifasiga   kura   ilmiy   tadkikot,   ma`rifat,   tadkikot     va   ukuv
muzeylariga, yunalishi va kollektsiyalariga karab, tarmok, ulkashunoslik
va   me`morial   muzeylarga   bulinadi.   Tarmok   muzeyda   ishlab   chikarish,
fan, san`atning biror tarmogiga tegishli buladi (masalan, tarix muzeylari,
zoologiya   muzeylari).   Ulkashunoslik   muzeylari   muayyan   ma`muriy
territoriyaning   tabiati,   tarixi,   xujaligi,   san`ati,   etnografiyasi   va   boshka
soxalarni   kompleks   aks   ettiradi.   Memorial   muzeylar   muxim   tarixiy vokealar, atokli arboblarga bagishlanadi. 
Fargona   ulkashunoslik   muzeyning   bugungi   kunda   tarmoklari
viloyatimizning turli tumanlarida mavjud.
1. “Xamza   Xakimzoda Niyoziy muzeyi” — SHoximardon kishlogida 1957
yilda ochilgan.
2. “Usmon   YUsupovning   memorial   muzeyi”   Kaptarxona   kishlogida   1974
yilda ochilgan.
3. “Yuldosh   Oxunboboev     memorial   muzeyi”   Margilon     shaxrida   1964
yilda ochilgan.
4. YAypan   shaxridagi   “Uzbekiston     tumani   tarixi   muzeyi   ”   1984   yil
ochilgan.
5. “Adabiyot va san`at muzeyi”  Margilon shaxrida 1989 yilda ochilgan.
6. Uchkuprik   tumanidagi     “Ziyovutdin   Xaziniy     uy   muzeyi   ”   1997   yilda
ochilgan.
7. Oltarik tumani “Tarix  muzeyi” 2000 yilda ochilgan. 
Biz   bu   tarmoklar   faoliyatiga   nazar   tashlasak,   Prezidentimiz
farmoni, Vazirlar Maxkamasini   karori va viloyat xokimiyatining  karori
bu     tarmoklar     yaxshilanib,   takommillashib,   rivojlanib   borishiga   turtki
bulganligini kurishimiz mumkin.
Madaniyat   va   xalk   ta`limini   vazirliklari   tarkibida   muzeylar   bulishi
yoshlarni     vatanparvarlik       ruxida     tarbiyalashda   muxim     urin   tutuvchi
madaniyat   uchoklari   xisoblanadi.   Bularga     shon-shuxrat   muzeylari,   ulka
tarixi,   mexnat   faxriylari   asori       atikalari,   Buyuk   siymolar   tarixi,   ulka
tarixidan xikoya kiluvchi  asori atikalardan iborat.
Bugungi   kunda     mamlakatimiz   xududidagi   turli   muassasalar,
korxonalar,   kurilish   tashkilotlari,   kishlok     jamoa   boshkaruv   xujaliklari
koshida, shaxar, tuman, viloyat markazlarida, xalk  ta`limi tizimida 1200
dan   ortik   muzeylar     mavjud     bulib,     ularni     eng   yiriklari   poytaxtda joylashgan.
SHu bilan birga  unlab  yozuvchilar, shoirlar, rassomlar, olimlar va
mashxur   san`at   arboblarining   uy   muzeylari   mavjuddir.   Bu   muzeylar
xalkimizni     uzok     tarixdan   xikoya   kiluvchi,   muzeydan   sado   beruvchi
ma`naviyat   maskanlari     bulib,   milliy   mafkura     va   tafakkurni
rivojlantiruvchi,   yoshlarda     milliy   gurur   va     iftixorni     yuksaltirishda
ulug kadamlar bulib kolmokda.
Xar     bir   millatni     shakllanish   tarixi,   u   bilan   boglik     siyosiy
jarayonlarni   aks   ettiruvchi   muzeylar   umumxalk   muzeylari   xisoblanadi.
Xorazmdagi   Ichan   kal`a,   Buxoro   arki   umumxalk       muzeylariga   misol
buladi.
1996   yilining   18   oktyabr’   kuni   mamlakatimiz   poytaxti   kadimiy
Toshkentning kok markazida Tong saxarda   kur`on tilovati olis-olislarga
taraldi.   Ulug   bobokalonimiz   buyuk   davlat   arbobi   va   engilmas   sarkarda
Amir   Temur   yodi   xotirasiga   atab   SHark       milliy   me`morchiligining
noyob   va   mujizaviy   namunasi   bunyod   etilib,   Temuriylar   tarixi   davlat
muzeyining   tantanali   ochilishi   mamlakatimiz   tarixini   urganishga   bulgan
e`tiborni kuchaytirdi.
Muzeyning   ochilish   marosimida   Prezidentni   suzlagan     nutkida
shunday   deyiladi.   “Mamlakatimiz   istiklolga   erishgach   “Amir   Temur
shaxsi   yana   vatan   va     millat   timsoliga   aylanganini     istiklolimizning   xar
bir   tadbirida,   mustakil   davlatimizning   xar   bir   kadamida   buyuk   zot   ruxi
birga   xamroxu-xamnafas   bulib   borayotganini   ta`kidladi   va   uz   fikrini
davom   ettirib,     “Buyuk     shaxslarni   tarix   yaratadi”,   deydilar.   Bunga
kushimcha kilib soxibkiron bobomizning suronli   xayotini xayol kuzgusi
utkazib,   buyuk     buyuk   shaxslarni     millat   kaygusidan   utkazi,   xalk   dardi
yaratadi”,-dedi.
Temuriylar   tarixi     davlat   muzeyi     me`moriy   jixatdan   juda mukammal   muxtasham   inshootdir.   Bu   avvalo   bobokalonimizning
mavjud   shavkatiga,   dunyoviy   obryo-e`tiboriga   va   daxoligiga   munosib
bulsa,   ikkinchi   tomondan,   temuriylar   bugungi   avlodining   bunyodkorlik
kudratidan,   kozik   didi,   bekiyos   iste`dodi   va   xayolotining   cheksizligidan
dalolat   beradi.   YAna   uning   axamiyati   Temur   va   temuriylar   davlatini
yanada   yaxshirok   urganish,   uni   xayotga   tadbik   etish   va   milliy
tariximizni xakkoniy tarixini  yoritishda juda  kattadir.  Bugungi kunda bu
muzey  ilmiy markazga aylangan.
Vazirlar   Maxkamasining   1998   yil   5   martdagi   karori   “Uzbek
muzey”   jamgarmasiga,   Uzbekiston   muzeylar   jamoatchilik   kengashining
Xalkaro   muzeylar     Kengashi   IKOMga   a`zo   bulganligini   xisobga   olib,
Uzbekiston   muzeylariga   xar   tomonlama   yordam   berish   vazifasini
topshirdi.   Uzbek   muzeylar   dunyoning   kuplab   kuzga   kuringan
mamlakatlari   bilan   ya`ni   Angliya,   Amerika,   Italiya,   Frantsiya,
Germaniya   muzeylari   bilan   xamkorlikda   faoliyat   olib   borib,   yul
kursatkichlar,   bukletlar   va   kataloglar   nashr   kilinib   xamda   kurgazmalar
tashkil   etilmokda.   Bizning   Fargona   Ulkashunoslik   muzeyi   kuplab
mamlakatlar   bilan   xamkorlik   kilmokda,   jumladan   YAponiya   etnografiya
muzey   bilan   xamkorlikda   Fargonaning   kadimgi   tarixi   yuzasidanilmiy
tadkikot ishlarini olib bormokda. Muzey xodimlari ilmiy markazda ukish
uchun   YAponiya   uiga   taklif   etilmokda.   Bundan   tashkari   Rossiya   davlat
ermitaji,   Sankt-Petrburgdagi   Rossiya   Davlat   etnografiya   muzeyi,
Respublikamizda   esa   Uzbekiston   Fanlar   Akademiyasining   Arxeologiya
Instituti, Uzbekiston Xalklari tarixi muzeylari bilan doimiy alokalar olib
boriladi. Adabiyotlar.
1. I. A. Karimov “Tarixiy xotirasiz kelajak yuk” T.1998 y.
2. “Uzbekiston   muzeylar   ishini   takomillashtirish   va   rivojlantirish   xakida”
Uzbekiston   Vazirlar   Maxkamasining   karori   G`G`   Uzb.Abadiyoti   va
san`ati 1998 y. 10 yanvar’.
3.  I. Sodikova “Madaniy yodgorliklar xazinasi” T.”Fan” 1981 y.
4. “Moziydan sado” jurnali.
5. “Fargona ulkashunosligi” F.-1996 yil.

Mustaqillik sharoitida muzeylar va muzey tarmog`ining rivojlanish muammolari. REJA 1. Mustakillik sharoitida muzeylar ishi. 2. Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining Uzbekiston muzeylari ishini takomillashtirish va rivojlantirish xakidagi karori . 3. Respublikaning muzeylar tarmogi va uni rivojlantirish masalalari. 4. Amir Temur muzeyning ochilishi va uning axamiyati. 5. Mustakillik yillarida Uzbek muzeylarining xalkaro alokalari.

Mustakillik yillarda muzeylarga bulgan e`tibor va talab oshib bormokda. Bu albatta, muzeylarning ijtimoiy vazifalari bilan boglik. Uzbekiston xududida mavjud muzeylar tizimini yanada takomillashtirish, ularning xalkning ma`naviy-axlokiy kamolotida tutgan urnini oshirish, muzey fondlarida saklanib kelinayotgan xalkimizning boy tarixini, mustakilligimiz odimlarini aks ettiruvchi, noyob, nodir eksponatlarni avaylab asrash, urganish, boyitib borish, dunyoga olib chikish va targib kilish, ulardan xalkimiz ongida milliy gurur va iftixorni, istiklol va Vatanga xurmat, sadokat tuygularini kuchaytirish yulida keng foydalanish, muzeylarning zamon talabiga mos yukori malakali mutaxassislar bilan ta`minlash, moddiy-texnika bazasini mustaxkamlab, jaxon muzeyshunosligi tajribalarini kullashga zarur shart-sharoitlar yaratishdan iborat. YAna shu katorda muzeylarni internet tizimi bilan boglash va ilmiy jixatdan markaz bulishdir. Respublikamiz prezidentining “muzeylar faoliyatini tubdan yaxshilash va takomillashtirish tugrisida“gi 1998-yil 12-yanvardagi farmoni muzeylar va muzey xodimlarining xayotida katta burilish nuktasi buldi. Mamlakatimiz xududidagi mavjud bulgan muzeylar tuzimini yanada takomillashtirish, ularni xalkning ma`naviy-axlokiy kamolotida tutgan urnini yanada oshirish maksadida “Uzbek muzey“ Respublika jamgarmasi tuzildi. Bunga kushimcha yana Uzbekiston Vazirlar maxkamasining 1998-yil 5-martdagi “Muzeylar faoliyatini tubdan kullab kuvvatlash masalalari tugrisida“gi karori “Uzbek muzey”ga Uzbekiston muzeylariga xar tomonlama yordam kursatish vazifasini topshirdi. Ushbu karorda mamlakat muzeylarini ta`mirlash zarur texnik va zamonaviy asbob uskunalar bilan jixozlash xamda mablag bilan ta`minlash vazifalari yuklatilgan.

Tarmok — muzeylar faoliyati yunalishini ishlab chikarish, fan, san`atning biror tarmogiga tegishli bulishidir. Mustakillik yillarida bu muzey tarmoklariga e`tibor bergan bulsak, prezidentimiz karoridan sung yildan yilga rivojlanib, takomillashib bormokdi. Muzeylarning tuplovchilik va noshirlik faoliyati xam rivojlanib usmokda. Muzeylarning tuplovchilik faoliyatiga ilmiy etnografik, arxeologik izlanishlar natijasida topilgan ilmiy asarlar, kulyozmalarni yigish va shular asosida muzeylardagi imkoniyat darajasida muzey xodimlarining makolalari bilan chikish. Bundan tashkari respublika mikyosida muzeylar faoliyatini maxsus jurnallarda yoritib borish va nashiryotlarda, bekletlar, plakatlar chikarish, kurgazmalar tashkil etish va uslubiy kitoblarda yoritib borish va boshka kuplab ishlarni amalga oshiridan iboratdir. Tarmok, bu muzeylar faoliyatini yunalishi ya`ni ilmiy tadkikot, fond ishlari, kurgazmalar tashkil etishdir. Ilmiy tadkikot ishlari ulkani urganish, san`ati, tarixi, adabiyoti tugrisida ma`lumotlar yigish, ilmiy nashrlar chikarish, etnografik, arxeologik ilmiy tadkikotlar olib borish. Fond ish muzey predmetlarini yigish, tadkik kilish, ilmiy kartochkalar, kataloglar, turli universal-kartochkalar, doimiy kurgazmalar, kuchma kurgazmalar tashkil etish. Muzey vazifasiga kura ilmiy tadkikot, ma`rifat, tadkikot va ukuv muzeylariga, yunalishi va kollektsiyalariga karab, tarmok, ulkashunoslik va me`morial muzeylarga bulinadi. Tarmok muzeyda ishlab chikarish, fan, san`atning biror tarmogiga tegishli buladi (masalan, tarix muzeylari, zoologiya muzeylari). Ulkashunoslik muzeylari muayyan ma`muriy territoriyaning tabiati, tarixi, xujaligi, san`ati, etnografiyasi va boshka soxalarni kompleks aks ettiradi. Memorial muzeylar muxim tarixiy

vokealar, atokli arboblarga bagishlanadi. Fargona ulkashunoslik muzeyning bugungi kunda tarmoklari viloyatimizning turli tumanlarida mavjud. 1. “Xamza Xakimzoda Niyoziy muzeyi” — SHoximardon kishlogida 1957 yilda ochilgan. 2. “Usmon YUsupovning memorial muzeyi” Kaptarxona kishlogida 1974 yilda ochilgan. 3. “Yuldosh Oxunboboev memorial muzeyi” Margilon shaxrida 1964 yilda ochilgan. 4. YAypan shaxridagi “Uzbekiston tumani tarixi muzeyi ” 1984 yil ochilgan. 5. “Adabiyot va san`at muzeyi” Margilon shaxrida 1989 yilda ochilgan. 6. Uchkuprik tumanidagi “Ziyovutdin Xaziniy uy muzeyi ” 1997 yilda ochilgan. 7. Oltarik tumani “Tarix muzeyi” 2000 yilda ochilgan. Biz bu tarmoklar faoliyatiga nazar tashlasak, Prezidentimiz farmoni, Vazirlar Maxkamasini karori va viloyat xokimiyatining karori bu tarmoklar yaxshilanib, takommillashib, rivojlanib borishiga turtki bulganligini kurishimiz mumkin. Madaniyat va xalk ta`limini vazirliklari tarkibida muzeylar bulishi yoshlarni vatanparvarlik ruxida tarbiyalashda muxim urin tutuvchi madaniyat uchoklari xisoblanadi. Bularga shon-shuxrat muzeylari, ulka tarixi, mexnat faxriylari asori atikalari, Buyuk siymolar tarixi, ulka tarixidan xikoya kiluvchi asori atikalardan iborat. Bugungi kunda mamlakatimiz xududidagi turli muassasalar, korxonalar, kurilish tashkilotlari, kishlok jamoa boshkaruv xujaliklari koshida, shaxar, tuman, viloyat markazlarida, xalk ta`limi tizimida 1200 dan ortik muzeylar mavjud bulib, ularni eng yiriklari poytaxtda

joylashgan. SHu bilan birga unlab yozuvchilar, shoirlar, rassomlar, olimlar va mashxur san`at arboblarining uy muzeylari mavjuddir. Bu muzeylar xalkimizni uzok tarixdan xikoya kiluvchi, muzeydan sado beruvchi ma`naviyat maskanlari bulib, milliy mafkura va tafakkurni rivojlantiruvchi, yoshlarda milliy gurur va iftixorni yuksaltirishda ulug kadamlar bulib kolmokda. Xar bir millatni shakllanish tarixi, u bilan boglik siyosiy jarayonlarni aks ettiruvchi muzeylar umumxalk muzeylari xisoblanadi. Xorazmdagi Ichan kal`a, Buxoro arki umumxalk muzeylariga misol buladi. 1996 yilining 18 oktyabr’ kuni mamlakatimiz poytaxti kadimiy Toshkentning kok markazida Tong saxarda kur`on tilovati olis-olislarga taraldi. Ulug bobokalonimiz buyuk davlat arbobi va engilmas sarkarda Amir Temur yodi xotirasiga atab SHark milliy me`morchiligining noyob va mujizaviy namunasi bunyod etilib, Temuriylar tarixi davlat muzeyining tantanali ochilishi mamlakatimiz tarixini urganishga bulgan e`tiborni kuchaytirdi. Muzeyning ochilish marosimida Prezidentni suzlagan nutkida shunday deyiladi. “Mamlakatimiz istiklolga erishgach “Amir Temur shaxsi yana vatan va millat timsoliga aylanganini istiklolimizning xar bir tadbirida, mustakil davlatimizning xar bir kadamida buyuk zot ruxi birga xamroxu-xamnafas bulib borayotganini ta`kidladi va uz fikrini davom ettirib, “Buyuk shaxslarni tarix yaratadi”, deydilar. Bunga kushimcha kilib soxibkiron bobomizning suronli xayotini xayol kuzgusi utkazib, buyuk buyuk shaxslarni millat kaygusidan utkazi, xalk dardi yaratadi”,-dedi. Temuriylar tarixi davlat muzeyi me`moriy jixatdan juda