O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prinsiplari

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

74.5 KB

Ko'chirib olish

Mavzu:O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prinsiplari
Reja:
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prinsiplari;
2. Suverenitet tushunchasi, turlari;
3. Xalq hokimiyatchiligi;

Konstitutsiyaviy huquq normalarini hayotga tadbiq etish jarayonlarida
konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar vujudga keladi. Konstitutsiyaviy-huquqiy
munosabatlar deb, Konstitutsiyaviy huquq normalari bilan tartibga solinadigan
ijtimoiy munosabatlarga aytiladi. Bunday munosabatlarning ishtirokchilari
konstitutsiyaviy huquq normalari tomonidan o`rnatilgan huquq va majburiyatlar
bilan o`zaro bog`langan bo`ladi. Uning ishtirokchilari o`zaro yuridik aloqada
bo`ladi, chunki ular kishilar ongiga bog`liq bo`lib, davlat organlari tomonidan
ta'minlanadi, himoya qilinadi, kafolatlanadi.
Yuridik adabiyotlarda konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar mazmuni masalasida
turli xil qarashlar mavjud. Qator davlatshunos olimlarning nuqtai
nazarida konstitutsiyaviy huquq normalari muayyan davlatning ijtimoiy-iqtisodiy
tizimi va davlat tuzilishining siyosiy tashkil etilishining asosiy tomonlarini
belgilaydi va tartibga soladi. Boshqa davlatshunos olimlar esa konstitutsiyaviy-
huquqiy munosabatlar davlat hokimiyatini amalga oshirish jarayonida vujudga
keladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi, deb ta'kidlaydilar.
Birinchi nuqtai nazar mualliflarining qarashlari o`ta mavhum. Chunki ular
konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar mazmunini juda keng tushunishlari
oqibatida uning haqiqiy mazmunini aniq ochib bera olmaganlar. Ikkinchi nuqtai
nazar o`ta aniq bo`lishiga qaramasdan, juda tor dunyoqarash bo`lib, unda
konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar ahamiyatlilik darajasi pasaytirib
yuborilgan. Bu xildagi dunyoqarash amalda mavjud davlat tuzilishini
takomillashtirish yoki rivojlantirishda qarama-qarshilikka olib keladi.
Shunday qilib, konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning yuridik mazmunini,
munosabat ishtirokchilarining huquqlari va majburiyatlari tashkil etadi. Bu
munosabatlar asosan davlat va jamiyat tuzilishini mustahkamlash , xalq
hokimiyatchiligini amalga oshirish tizimi va shakllari bilan bog`liqdir, shuning

uchun ham konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar huquq tizimida xal qiluvchi
o`rinda turadi.
Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning o`ziga xos xususiyatlari bo`lib, bu
munosabatlarda ishtirok etuvchilarning, ya'ni subyektlarning maxsus doirasini
guruhlarga bo`lib o`rganish tavsiya etiladi.
Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning subyektlari qatoriga quyidagilar
kiradi:
1. O`zbekiston xalqi. O`zbekiston Konstitutsiyasining 7-moddasida, “Xalq
davlat hokimiyatining birdan-bir manbai” ekanligi mustahkamlangan, 9-
moddasida esa “jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalari
umumxalq muhokamasiga ya'ni ovozga (referendumga) qo`yilishi
mustahkamlangan”.
“O`zbekiston Respublikasining referendumi to`g`risida” gi 1991 yil 18 noyabrda
va 2001 yil 30 avgustda yangi tahrirda qabul qilingan qonuniga binoan,
O`zbekiston Respublikasining referendumi – davlat hayoti va ijtimoiy hayotining
eng muhim masalalari bo`yicha, shu jumladan O`zbekiston Respublikasining
qonunlarini va o`zga qarorlarni qabul qilish, ularga o`zgartirish kiritishda
jamoatchilik fikrini aniqlash uchun , umumxalq ovoziga qo`yilishi, bo`lib, xalq
hokimiyatchiligini bevosita amalga oshirish vositasidir.
Referendumda qabul qilingan qarorlar O`zbekiston Respublikasi hududida oliy
yuridik kuchga ega bo`ladi va faqat referendum o`tkazish yo`li bilan bekor qilinishi
yoki o`zgartirilishi mumkin.
Misol uchun 2002 yil 27 yanvardagi referendumda esa, kelgusi chaqiriq
O`zbekiston Respublikasi Parlamentini ikki palatali qilib saylash va O`zbekiston
Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy vakolat muddatini besh yildan yetti

yillik qilib, o`zaytirishga oid masalalar yuzasidan o`tkazilgan referendumni
keltirish mumkin.
Xalq hokimiyatchiligini amalga oshirishning ikkinchi shakli; Davlat va jamiyat
ishlarini boshqarishda xalqning o`z vakillari orqali ishtirok etish huquqidir. Bu
tarzda ishtirok etish o`zini-o`zi boshqarish va davlat organlari faoliyatini
demokratik prinsiplar asosida tashkil etish yo`li bilan amalga oshiriladi. Bunga
misol sifatida: 2004 yil 26 dekabrda O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi
Qonunchilik palatasiga hamda Xalq deputatlari viloyat, shahar, tuman
Kengashlariga o`tkazilgan saylovlarini keltirish mumkin.
2. O`zbekiston va Qoraqalpog`iston Respublikalari o`rtasidagi davlat-huquqiy
munosabatlari va ularning vakolatlari doirasini belgilash tartibi. Konstitutsiyaning
XVII bobida va boshqa moddalarda mustahkamlangan prinsiplar asosida qabul
qilingan qonunlar , qarorlar, shartnomalar va bitimlarda ko`rsatib o`tilgan.
3. Ma'muriy-hududiy birliklar: O`zbekiston Respublikasi viloyatlar , tumanlar,
shaharlar, shaharchalar , qishloqlar, ovullar, shuningdek Qoraqalpog`iston
Respublikasidan iborat (Konstitutsiyaning 68-moddasi). Davlat mazkur ma'muriy-
hududiy subyektlari bilan ham huquqiy munosabatlarga kirishadi. Ular esa, o`z
navbatida, o`z vakolatlari doirasida huquqiy harakatlarni amalga oshirishi
belgilangan. Masalan, O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan
Qoraqalpogiston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahrining chegaralarini
o`zgartirish, shuningdek viloyatlar, shaharlar, tumanlar tashkil qilish va ularni
tugatish amalga oshiriladi.
4. Jamoat birlashmalari: O`zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan
tartibda ro`yxatdan o`tkazilgan: siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalari, yoshlar
tashkilotlari , olimlarning jamiyatlari, faxriylar va ijodiy uyushmalar, ommaviy
harakatlar va fuqarolarning boshqa uyushmalari. ular o`z faoliyatlari davomida
deputatlikka nomzodlar ko`rsatish bilan bog`liq bo`lgan yoki deputatlarni chaqirib

olish tartibini amalga oshirish bilan bog`liq masalalarda davlat-huquqiy
munosabatlarining subyekti bo`la oladilar.
5. Mehnat jamoalari: muassasa korxona, tashkilot, shirkat xo`jaligi, fermer
xo`jaligi, dehqon xo`jaligi, oliy o`quv yurti talabalari , o`qituvchilari, kollej va
litseylar, harbiy xizmatchilar va boshqalar. Davlat va jamiyat ahamiyatiga molik
masalalarni muhokama qilishda davlat-huquqiy munosabatlarining subyekti bo`la
oladilar. Masalan, Konstitutsiya va qonunlarni muhokama qilishda o`z fikrlarini
bayon etish yoki Referendumda ishtirok etish bilan davlat huquqiy
munosabatlarining subyekti bo`ladilar.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prin s iplari
Siz umumiy o’rta ta`lim maktablarida «Konstitutsiyaviy huquq» fanini
o’rgandingiz va O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy mazmuni
bilan tanishdingiz. Asosiy qoidalarni o ’ rganganingiz asosida endi siz shu umumiy
qoidalarning maxsus qoidalarini o ’ rganasiz .
Ma`lumki, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy principlari:
 Davlat suvereniteti;
 Xalq hokimiyatchiligi;
 Konstitutsiya va qonunning ustunligi;
 Tashqi siyosatdan iborat edi.
Suverenitet tushunchasi, turlari
Davlat suvereniteti - suverenitetning asosiy shakli. Davlat suvereniteti hech
kimning xohishiga boqliq emasligini xalqning suveren irodasini ifoda etuvchi
davlat hokimiyati ichki ishlarda va xalqaro munosabatlarda butunlay mustaqil
ekanligini bildiradi. Davlat suvereniteti, birinchidan, mamlakat hududida davlat
hokimiyatining usutunligini, ikkinchidan, davlat boshqa davlatlar bilan qanday
munosabatda bo’lishini o’zi belgilashini, uchinchidan, boshqa davlatlarning bu

davlatning ichki ishlariga aralashish huquqiga ega emasligini ham belgilaydi.
«Suverenitet» so’zi – oliy hokimiyat egasi degan ma`noni anglatadi.
O’zbekiston Respublikasi mustaqillikka doir 4 ta asosiy hujjat qabul qilgan:
1) Mustaqillik deklaraciyasi (1990y 20 iyun`).
2) O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to’qrisida Oliy Kengash
bayonoti (1991y. 31 avgust).
3) O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligini e`lon qilish to’qrisidagi
qarori (1991y. 31 avgust).
4) «Mustaqillik asoslari to’qrisi»dagi qonun (1991y. 31 avgust).
Davlat suverenitetining asosiy belgilaridan biri, davlatimizda fuqarolar
manfaatining ustunligidir. Davlat suverenitetining yana bir asosiy belgisi - bu
o’zining milliy-davlat va ma`muriy-hududiy tuzilishini, davlat hokimiyatini va
boshqaruv organlarining tizimini belgilashi, ichki va tashqi siyosatni amalga
oshirishidir. O’zbekistonning davlat chegarasi va hududi daxlsiz va bo’linmasdir.
Davlat suverenitetining yana bir belgisi - davlat tilidir. Davlat tili to’qrisidagi
qonun 1989y 21 oktyabrda qabul qilingan. Ushbu qonunning yangi tahrirdagisi esa
1995 yil 21 dekabrda qabul qilingan. Qonun o’zbek tili O’zbekiston
Respublikasining butun hududida davlat tili sifatida amal qilishining huquqiy
asoslarini belgilab berdi.
Davlat suverenitetining yana bir asosiy belgisi, davlat ramzlaridir. Ular
quyidagilar :
 Davlat bayroqi (1991y 18 noyabr);
 Davlat gerbi (1992y 2 iyun);
 Davlat madhiyasi (1992 y 10 dekabr).
Xalq suvereniteti deganda, odatda xalq to’la hokimiyatning egasi ekanligi,
uning o’z hokimiyati boshqa ijtimoiy kuchlardan mustaqil ravishda, hech kimga
bo’ysunmasdan amalga oshirilishi tushuniladi.

Davlat suverenitetining amal qilishi davlat hokimiyatini faoliyatining uchta
tarmoqini – qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyatini, uning organlarini,
ichki va tashqi funkciyalarini amalga oshirishdagi faoliyatidir.
Milliy suverenitet deganda, millatning siyosiy va huquqiy holati tushuniladi.
Bunga ko’ra Respublika o’z siyosiy statusini (holati) ni, o’z irodasi bilan, boshqa
xalqlarning aralashuvisiz mustaqil tarzda belgilaydi, iqtisodiy, madaniy rivojlanish
yo’lini tanlaydi.
O’zbekiston Respublikasining davlat ramzlari muqaddas hisoblanib, ularni
haqorat qilishning har qanday ko’rinishi qonun bilan jazolanadi. Konstitutsiyaning
asosiy principlaridan yana biri - Xalq hokimiyatchiligi. Xalq hokimiyatchiligi
deganda, butun hokimiyat xalqqa tegishli ekanligi tushuniladi.
Xalq hokimiyatchiligi
Xalq hokimiyatchiligining asosiy belgilari quyidagilardan iborat:
 hokimiyatning birdan-bir manbai xalqdir. Xalqni hokimiyatning yagona
manbai sifatida tan olish boshqaruvning respublika shakliga ega bo’lgan
demokratik davlatlarga xos xususiyatdir;
 O’zbekiston xalqining millatidan qat`iy nazar, O’zbekiston
Respublikasining fuqarolari tashkil etadi;
 Jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalari xalq muhokamasiga
taqdim etiladi, umumiy ovozga (referendumga) qo’yiladi. Referendum
to’qrisidagi qonun 1991 yil 18 noyabrda qabul qilingan. Referendumda
qabul qilingan qaror yuridik kuchga ega bo’ladi;
 Xalq nomidan faqat u saylagan O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va
Prezidenti olib boradi;
 Davlat hokimiyatining tizimi - hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro
etuvchi va sud hokimiyatiga bo’linishi principiga asoslanadi.
Hokimiyatning bo’linish principi demokratik davlatlarning tarixiy
rivojlanishi davomida jahon hamjamiyati tomonidan ishlab chiqilgan.

Hokimiyat vakolatlarini taqsimlash principi huquqiy davlatning eng
muhim belgilaridan biridir;
 O’zbekistonda ijtimoiy hayot siyosiy institutlar, mafkuralar va fikrlarning
xilma-xilligi asosida rivojlanadi. Hech qaysi mafkura davlat mafkurasi
sifatida o’rnatilishi mumkin emas;
 O’zbekiston Respublikasida demokratiya umuminsoniy principlarga
asoslangan. Demokratik huquq va erkinliklar, Konstitutsiya va qonunlar
bilan himoya qilinadi.
Konstitutsiya va qonun ustunligi
Konstitutsiyaning asosiy principlaridan yana biri - Konstitutsiya va qonunning
ustunligidir, ya`ni O’zbekistonda Konstitutsiya va qonunlarning ustunligi so’zsiz
tan olinadi. Davlat, uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari,
fuqarolar konstitusiyasi va qonunlarga muvofiq ish ko’radilar.
Jamiyatda qonunning ustvorligi huquqiy davlatning bosh mentolitetidir.
Bunday jamiyatda oddiy fuqarolardan tortib Prezidentgacha hamma qonun
talablarini bajarishi shart.
Amir Temur o’z tuzuklarida tegishli tartib va qonunga rioya qilish uning
taqdiri va yutuqlarining asosi hamda tayanchi bo’lib xizmat qilishini ko’rsatgan.
Respublikamiz Prezidenti I.A.Karimov-O’zbekiston XXI asrga intilmoqda
mavzusidagi Respublika Oliy Majlisining birinchi chaqiriq 14 sessiyasida qilgan
nutqida: «Jamiyatda fuqarolarning huquqlari va erkinliklarini himoya qilish
ta`minlanganda u chinakam huquqiy fuqarolik jamiyati bo’ladi. Har bir kishi o’z
huquqlarini aniq va ravshan bilishi, ulardan foydalana olishi, o’z huquqlari va
erkinliklarini himoya qila olishi lozim» - deb ko’rsatganlar. «Har bir inson»,- deydi
Prezident: «To’ralarcha o’zboshimchalikdan, qonunsizlikdan o’z huquqlarini
himoya qiladigan idoralar mavjudligiga amin bo’lishi kerak.» (O’zbekiston XXI
asrga intilmoqda. T., O’zbekiston, 2000, 25-bet).

Tashqi siyosat
Asosiy principlarning yana biri – tashqi siyosat . O’zbekiston mustaqillikka
erishgandan so’ng xalqaro munosabatlarda to’la huquqli sub`ekt bo’ldi. Bu esa
O’zbekistonning BMTga a`zo bo’lishi bilan yanada qonuniy mustahkamlandi. endi
O’zbekiston mustaqil ravishda tashqi siyosatni belgilab, uni amalga oshiradi.
Tashqi siyosat quyidagi qoidalar asosida olib boriladi: suveren tenglik, kuch
ishlatmaslik, chegara daxlsizligi, nizolarni tinch yo’l bilan hal etish, boshqa
davlatlarning ichki ishlariga aralashmaslik, xalqaro huquqning umum e`tirof etgan
boshqa qoidalari va normalariga asoslanadi. Bu tamoyillar siyosatda oshkoralikka,
ochiklikka, tenglikka va huquqiylikka tayanib ish yuritishni taqozo qiladi. Ammo
qo’shni respublikalardagi va mintaqamizdagi vaziyat mamlakatimiz suverenitetiga
tahdid soluvchi tajovuzkor kuchlardan saqlay oluvchi mustahkam va barqaror
xavfsizlik tizimni yaratish zaruriyatini tuqdiradi.
Ma`lumki, jamiyatda barqarorlik, xavfsizlik, millatlar va fuqarolararo totuvligi
hamda sarxadlarimiz daxlsiz va yaxlitligini ta`minlash masalalari davlatiz rahbari
tomonidan mustaqillikning birinchi kunlaridan boshlab kun tartibiga qo’yilgan edi.
Lekin 1999 yil 16 fevralda mamlakatimizning konstitusiyaviy tuzumiga qarshi
uyushtirilgan to’ntarishga urinish bugun ko’pgina vazifalarni qayta ko’rib
chiqishni, yangi amaliy yondashuvlarni taqozo etmoqda.

Adabiyotlar:
1. I.A.Karimov. «O’zbekiston - kelajagi buyuk davlat». T., «O’zbekiston»,
1992.
2. I . A . Karimov . «O’ zbekistonning o ’ z istiqlol va taraqqiyot yo ’ li ». T.,
«O’zbekiston», 1992.
3. I . A . Karimov . «O’ zbekiston XXI asr bo ’ saqasida : xavfsizlikka tahdid ,
barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari ». T., «O’zbekiston», 1997.
4. I.A.Karimov. «O’zbekiston XXI asrga intilmoqda». Xalq so’zi 1999 y. 15
aprel`.
5. O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. T., «Adolat», 1998.
6. Inson huquqlari umumjahon deklaraciyasi. T., 1999.
7. O’zbekiston Respublikasining «Oliy Majlisi» to’qrisidagi qonuni. T.,
«Adolat», 1994.
8. O’zbekiston Respublikasining «Sudlar» to’qrisidagi qonuni. T., «Adolat»,
1993.
9. O’zbekistonning yangi qonunlari. T., «Adolat», 6-23.
10. R.K.Qayumov. «O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy
huquqi». T., «O’zbekiston», 1998.
11. Konstitucii Mira. 1-7-tomax. T., 1997-2000.

Mavzu:O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prinsiplari Reja: 1. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prinsiplari; 2. Suverenitet tushunchasi, turlari; 3. Xalq hokimiyatchiligi;

Konstitutsiyaviy huquq normalarini hayotga tadbiq etish jarayonlarida konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar vujudga keladi. Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar deb, Konstitutsiyaviy huquq normalari bilan tartibga solinadigan ijtimoiy munosabatlarga aytiladi. Bunday munosabatlarning ishtirokchilari konstitutsiyaviy huquq normalari tomonidan o`rnatilgan huquq va majburiyatlar bilan o`zaro bog`langan bo`ladi. Uning ishtirokchilari o`zaro yuridik aloqada bo`ladi, chunki ular kishilar ongiga bog`liq bo`lib, davlat organlari tomonidan ta'minlanadi, himoya qilinadi, kafolatlanadi. Yuridik adabiyotlarda konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar mazmuni masalasida turli xil qarashlar mavjud. Qator davlatshunos olimlarning nuqtai nazarida konstitutsiyaviy huquq normalari muayyan davlatning ijtimoiy-iqtisodiy tizimi va davlat tuzilishining siyosiy tashkil etilishining asosiy tomonlarini belgilaydi va tartibga soladi. Boshqa davlatshunos olimlar esa konstitutsiyaviy- huquqiy munosabatlar davlat hokimiyatini amalga oshirish jarayonida vujudga keladigan ijtimoiy munosabatlarni tartibga soladi, deb ta'kidlaydilar. Birinchi nuqtai nazar mualliflarining qarashlari o`ta mavhum. Chunki ular konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar mazmunini juda keng tushunishlari oqibatida uning haqiqiy mazmunini aniq ochib bera olmaganlar. Ikkinchi nuqtai nazar o`ta aniq bo`lishiga qaramasdan, juda tor dunyoqarash bo`lib, unda konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar ahamiyatlilik darajasi pasaytirib yuborilgan. Bu xildagi dunyoqarash amalda mavjud davlat tuzilishini takomillashtirish yoki rivojlantirishda qarama-qarshilikka olib keladi. Shunday qilib, konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning yuridik mazmunini, munosabat ishtirokchilarining huquqlari va majburiyatlari tashkil etadi. Bu munosabatlar asosan davlat va jamiyat tuzilishini mustahkamlash , xalq hokimiyatchiligini amalga oshirish tizimi va shakllari bilan bog`liqdir, shuning

uchun ham konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlar huquq tizimida xal qiluvchi o`rinda turadi. Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning o`ziga xos xususiyatlari bo`lib, bu munosabatlarda ishtirok etuvchilarning, ya'ni subyektlarning maxsus doirasini guruhlarga bo`lib o`rganish tavsiya etiladi. Konstitutsiyaviy-huquqiy munosabatlarning subyektlari qatoriga quyidagilar kiradi: 1. O`zbekiston xalqi. O`zbekiston Konstitutsiyasining 7-moddasida, “Xalq davlat hokimiyatining birdan-bir manbai” ekanligi mustahkamlangan, 9- moddasida esa “jamiyat va davlat hayotining eng muhim masalalari umumxalq muhokamasiga ya'ni ovozga (referendumga) qo`yilishi mustahkamlangan”. “O`zbekiston Respublikasining referendumi to`g`risida” gi 1991 yil 18 noyabrda va 2001 yil 30 avgustda yangi tahrirda qabul qilingan qonuniga binoan, O`zbekiston Respublikasining referendumi – davlat hayoti va ijtimoiy hayotining eng muhim masalalari bo`yicha, shu jumladan O`zbekiston Respublikasining qonunlarini va o`zga qarorlarni qabul qilish, ularga o`zgartirish kiritishda jamoatchilik fikrini aniqlash uchun , umumxalq ovoziga qo`yilishi, bo`lib, xalq hokimiyatchiligini bevosita amalga oshirish vositasidir. Referendumda qabul qilingan qarorlar O`zbekiston Respublikasi hududida oliy yuridik kuchga ega bo`ladi va faqat referendum o`tkazish yo`li bilan bekor qilinishi yoki o`zgartirilishi mumkin. Misol uchun 2002 yil 27 yanvardagi referendumda esa, kelgusi chaqiriq O`zbekiston Respublikasi Parlamentini ikki palatali qilib saylash va O`zbekiston Respublikasi Prezidentining Konstitutsiyaviy vakolat muddatini besh yildan yetti

yillik qilib, o`zaytirishga oid masalalar yuzasidan o`tkazilgan referendumni keltirish mumkin. Xalq hokimiyatchiligini amalga oshirishning ikkinchi shakli; Davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda xalqning o`z vakillari orqali ishtirok etish huquqidir. Bu tarzda ishtirok etish o`zini-o`zi boshqarish va davlat organlari faoliyatini demokratik prinsiplar asosida tashkil etish yo`li bilan amalga oshiriladi. Bunga misol sifatida: 2004 yil 26 dekabrda O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasiga hamda Xalq deputatlari viloyat, shahar, tuman Kengashlariga o`tkazilgan saylovlarini keltirish mumkin. 2. O`zbekiston va Qoraqalpog`iston Respublikalari o`rtasidagi davlat-huquqiy munosabatlari va ularning vakolatlari doirasini belgilash tartibi. Konstitutsiyaning XVII bobida va boshqa moddalarda mustahkamlangan prinsiplar asosida qabul qilingan qonunlar , qarorlar, shartnomalar va bitimlarda ko`rsatib o`tilgan. 3. Ma'muriy-hududiy birliklar: O`zbekiston Respublikasi viloyatlar , tumanlar, shaharlar, shaharchalar , qishloqlar, ovullar, shuningdek Qoraqalpog`iston Respublikasidan iborat (Konstitutsiyaning 68-moddasi). Davlat mazkur ma'muriy- hududiy subyektlari bilan ham huquqiy munosabatlarga kirishadi. Ular esa, o`z navbatida, o`z vakolatlari doirasida huquqiy harakatlarni amalga oshirishi belgilangan. Masalan, O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining roziligi bilan Qoraqalpogiston Respublikasi, viloyatlar, Toshkent shahrining chegaralarini o`zgartirish, shuningdek viloyatlar, shaharlar, tumanlar tashkil qilish va ularni tugatish amalga oshiriladi. 4. Jamoat birlashmalari: O`zbekiston Respublikasi qonunlarida belgilangan tartibda ro`yxatdan o`tkazilgan: siyosiy partiyalar, kasaba uyushmalari, yoshlar tashkilotlari , olimlarning jamiyatlari, faxriylar va ijodiy uyushmalar, ommaviy harakatlar va fuqarolarning boshqa uyushmalari. ular o`z faoliyatlari davomida deputatlikka nomzodlar ko`rsatish bilan bog`liq bo`lgan yoki deputatlarni chaqirib

olish tartibini amalga oshirish bilan bog`liq masalalarda davlat-huquqiy munosabatlarining subyekti bo`la oladilar. 5. Mehnat jamoalari: muassasa korxona, tashkilot, shirkat xo`jaligi, fermer xo`jaligi, dehqon xo`jaligi, oliy o`quv yurti talabalari , o`qituvchilari, kollej va litseylar, harbiy xizmatchilar va boshqalar. Davlat va jamiyat ahamiyatiga molik masalalarni muhokama qilishda davlat-huquqiy munosabatlarining subyekti bo`la oladilar. Masalan, Konstitutsiya va qonunlarni muhokama qilishda o`z fikrlarini bayon etish yoki Referendumda ishtirok etish bilan davlat huquqiy munosabatlarining subyekti bo`ladilar. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy prin s iplari Siz umumiy o’rta ta`lim maktablarida «Konstitutsiyaviy huquq» fanini o’rgandingiz va O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy mazmuni bilan tanishdingiz. Asosiy qoidalarni o ’ rganganingiz asosida endi siz shu umumiy qoidalarning maxsus qoidalarini o ’ rganasiz . Ma`lumki, O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining asosiy principlari:  Davlat suvereniteti;  Xalq hokimiyatchiligi;  Konstitutsiya va qonunning ustunligi;  Tashqi siyosatdan iborat edi. Suverenitet tushunchasi, turlari Davlat suvereniteti - suverenitetning asosiy shakli. Davlat suvereniteti hech kimning xohishiga boqliq emasligini xalqning suveren irodasini ifoda etuvchi davlat hokimiyati ichki ishlarda va xalqaro munosabatlarda butunlay mustaqil ekanligini bildiradi. Davlat suvereniteti, birinchidan, mamlakat hududida davlat hokimiyatining usutunligini, ikkinchidan, davlat boshqa davlatlar bilan qanday munosabatda bo’lishini o’zi belgilashini, uchinchidan, boshqa davlatlarning bu

O'xshashlar

O’zbekiston Respublikasi DAF hujjatlarining ilmiy-ma’lumotnoma apparati

Masofali o‘qitishning didaktik prinsiplari

O’zbekiston Respublikasi Milliy arxiv fondi. Davlat arxiv fondi hujjatlarini turkumlashtirish

Testologiyaning texnik va metodologik prinsiplari

O’zbekistonda demokratik, fuqarolik jamiyati asoslarining shakllanishi