logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. OTLARDA OSHQOZON – ICHAK TIZIMI PATOLOGIYASI

OTLARDA OSHQOZON – ICHAK TIZIMI PATOLOGIYASI

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

349.0654296875 KB
Ko'chirib olish
OTLARDA OSHQOZON – ICHAK TIZIMI PATOLOGIYASI Reja: 1. Sanchi q lar, ularning belgilari, davolash va oldini olish 2. H azm q ilish tizimi kasalliklari ni davolash va oldini olish 2.1. Stomatit 2.2. Parotit 2.3. Faringit 2.4. Gastroenterit 2.5. Gepatit 2.6. Ozuqali zaharlanishlar 1. Sanchi q lar, ularning belgilari, davolash va oldini olish Sanchiqlar - Colica bezovtalanish bilan o’tadigan sanchiq ma’nosini anglatib, bu guruhga oshqozon va ichaklarning ko’p kasalliklari kiradi hamda oshqozon-ichaklarda oziqa massasining to’xtab qolishi, hazm traktining motorikasi, so’rilish va sekretor funksiyalarining buzilishi bilan o’tadi. Bu kasalliklar asosan bir tuyokli hayvonlarda va ba’zan boshqa hayvonlarda ham uchraydi. G.V.Domrachevning tasniflashi bo’yicha sanchiqlar: oshqozon sanchiqlari (oshqozonning o’tkir va surunkali kengayishi), peritonitsiz kechadigan ichak sanchiqlari (kattaral spazm, meteorizm, ximostaz va koprostaz, ichaklarning tosh, konkrement yoki gelmintlar bilan tiqilib qolishi) va peritonit bilan o’tadigan ichak sanchiqlari (ichaklarning tuyulishi, buralishi, invaginasiyasi; tromboemboliyasi paytidagi kelib chiqadigan mexanik ileuslar) bo’linadi. Ximo va koprostazlar (Obturatio intestinorum) - ingichka (ximostaz) yoki yug’on (kaprostaz) ichak bo’limlarida oziqa massasining turib qolishi bo’lib, ko’pincha otlar, qisman it va boshqa hayvonlar kasallanadi. Paralitik ileuslar guruhiga kiruvchi kolik hisoblanadi. Davolash. Oldingi bo’lim ichaklar ximostazida oshqozonga zond yuborilib, ixtiol yoki natriy gidrokarbonat eritmalari bilan yuvib turiladi. Venaga 30-50 ml 10 %li analgin, 50-100 ml 10 %li xloralgidrat yoki 150-200 ml 10 %li magniy sulfat eritmalari yuboriladi. Paranefral yoki epiplevral novokainli blokadalar yaxshi yordam beradi. 2-6 l miqdoridagi shilimshiqli suyuqlik, 500-900 ml o’simlik moyi, 300-400 g surgi dorilar ichiriladi. Teri ostiga 0,01-0,1 g pilokarpin, 0,01-0,03 g prozerin yuborish mumkin. Qorin sohasi massaj qilinadi, chuqur klizmalar, yurdirish, venaga 300-500 ml 5 %li natriy xlorid eritmasidan glyukoza va kofein bilan birgalikda yuborish tavsiya etiladi. Keyinchalik diyetik oziqlantirish va kattaral enteritdagidek davolash davom etdiriladi. Klizmalar. Tugri ichak orkali yuborilayotgan suyuklikning mikdoriga karab mikro- va makroklizmalar farklanadi. Mikroklizmada yuborilayotgan suyuklikning mikdori 50 ml.dan oshmaydi. Makroklizmalarga tozalovchi, tezaklantiruvchi, yuvuvchi-sifon, surgi, oziklantiruvchi, chukur va subakval klizmalar misol buladi. Makroklizmalar paytida katta xayvonlarga 20, kuylarga-3, chuchkalarga 1-2 va itlarga 1 litrgacha suyuklik tugri ichak orkali yuboriladi. Klizma uchun rezervuarlar sifatida Esmarx krujkasi, baklar, yoki pastida shlang uchun teshik bulgan metal idishlar olinadi. Suyuklikni bosim ostida yuborish uchun tamponatordan foydalaniladi. Tozalovchi klizma barcha turdagi klizmalardan oldin tugri ichakni tezakdan tozalash maksadida kullaniladi. Buning uchun katta xayvonlarga 7-10, mayda xayvonlarga esa 0,5-1 litr atrofida xarorati xayvon xaroratidagi suyuklik tugri ichak orkali yuboriladi. Tezaklantiruvchi klizma utkazish tezaklash akti bulmaganda tavsiya etilib, sovunli suv bilan yoki gliserin kushilgan suv bilan utkaziladi. Bunda ichak devorining kitiklanishi uning perstaltikasini tezlashtiradi. Xayvon parasimpatikatonik xolatda bulsa, suvning xarorati 35~S, simpaikatonik xolatda esa 18-24~S bulishi kerak. Yuvuvchi-sifon klizmada tozalovchi klizmadan keyin bir necha marta 1%li osh tuzi eritmasi yoki kaliy permanganat eritmasidan yuborilib, ichak devori shillik pardasidagi shilimshik modda va ekssudat yuvib chikariladi. Surgi klizmalar ichaklar perstaltikasi va sekresiyasini kuchaytirish maksadida utkazilib, buning uchun usimlik moylari, vazelin yogi, gliserin yoki urta tuzlarning 2-3%li eritmalari kullaniladi. Oziklantiruvchi klizma kasal xayvonda uzok muddat ishtaxa bulmaganda, ogiz orkali oziklantirish yoki zondlarni kullash mumkin bulmagan xollarda tavsiya etiladi. Buning uchun tozalovchi klizma utkaziladi va 1 soatdan keyin ozikaviy suyuklik tugri ichakka yuborilgach, xayvonning dumi bilan anal teshigi 15 dakika davomida yopib turiladi. Bir sutkada 2-3 marta oziklantiruvchi klizma utkazish kerak. Chukur klizma tamponatorlarni kullash bilan utkaziladi va bunda suyukliklarni yugon ichakning orkangi va oldingi bulimlariga utishini ta’minlash mumkin.Chukur klizmadan keyin xayvonlar yurgiziladi. Subakval klizma xazm tizimini boshidan oxirigacha yuvish tavsiya maksadida utkazilib,tugri ichak orkali yuborilayotgan suyuklik oshkozonga va kayd kilish bilan ogizdan tinik suyuklik chikgunga kadar davom ettiriladi. Odatda subakval klizmadan keyin 20-3 soat utgach xayvonning ishtaxasi tulik tiklanadi. 2. H azm q ilish tizimi kasalliklari ni davolash va oldini olish usullari 2.1. Stomatit Stomatit – mexanik, termik, kimyoviy va biologik omillar ta’sirida hamda infeksion va invazion kasalliklarda og’iz bo’shlig’i shilliq pardasining yallig’lanishi. Klinik tomondan chaynash buzilishi, ozuqani qabul qilmaslik, shilliq parda giperemiyasi kuzatiladi. Lo’nj, milk va til ustida eroziyalar va yarachalar bo’lishi mumkin. Og’iz bo’shlig’idan badbo’y hid keladi, so’lak oqadi. Hayvon chapillatib chaynaydi va tumshug’ini old oyoqlariga ishqaydi. Stomatitni quturish kasalligidan farqlash lozim. Davolashda shilliq parda qo’zg’alishining oldini olish zarur, hayvonga suyuq ozuqalar beriladi (kisellar, shilimshiq qaynatmalar, suyuq bo’tqalar). Og’iz bo’shlig’i 3 % li vodorod peroksidi, osh sodasi yoki borat kislotasi, Lyugol, rivanol (1: 1000), furasilin (1: 5000) eritmalari, moychechak (romashka; rus.) guli, mavrak (shalfey; rus.), ittikanak (chereda; rus.) barglari damlamalari bilan yuviladi, sulfanilamidlar pudrasi purkaladi va boshq. 2.2. Parotit Parotit – quloq oldi so’lak bezining yallig’lanishi bo’lib, u turli jarohatlar, lat yeyishlar, bezning chiqaruv yo’liga boshoqli o’simliklar qiltiqlari va boshqa ozuqa zarrachalarining tushishida, infeksion kasalliklarda rivojlanadi. Kasallik o’tkir va surunkali, bir va ikki tomonlama, aseptik va yiringli shakllarda bo’lishi mumkin. O’tkir ikki tomonlama parotitda ot boshini oldinga cho’zib turadi, bir tomonlamada esa uni sog’ tomonga sal qiyshiq tutadi. Bez zararlanganda issiq va og’riqli shish rivojlanadi. Hayvon jabrlanadi, chaynash va yutish aktlari qiyinlashadi, kuchli so’lak oqishi kuzatiladi. Yiringli parotitda tana harorati ko’tariladi, abssesslar va ayrim hollarda oqmalar hosil bo’ladi. Surunkali kechishda bez kattalashadi, palpasiyada zich, yuzasi notekis va kam og’riqli bo’ladi. Tashhis qo’yishda parotitni aerosistitdan (quloq oldi sohasida halqum va qizilo’ngachdan yuqoriroq yotadigan havo xaltasi shilliq pardasining yallig’lanishi) farqlash lozim. Aerosistitda shish parotit shishidan pastroqda joylashadi. Kasal hayvonlarga maydalangan ozuqa, bulamiq (atala), iliq suv beriladi. Kasallikning aseptik shaklida dastlabki 2 kunlarda sovuq keyin isituvchi muolajalar, yorug’lik, ultrayuqori chastotali terapiyalar, massaj, qo’zg’atuvchi malhamlar (kamforali, ixtiolli) qo’llanadi. Yiringli parotitlarda muskul orasiga va mahalliy antibiotiklar va sulfanilamidlar yuboriladi. Abssesslar ochiladi va antiseptik eritmalar (furasilin, kaliy permanganati) bilan yuviladi. 2.3. Faringit Faringit – halqum shilliq pardasi va chuqur qavatlari hamda yumshoq tanglay va limfatik tugunlarning yallig’lanishi. Kasallik to’qimalarga mikroorganizmlar o’rnashishi, mexanik shikast, toksinlar va davolovchi moddalar ta’sirida, juda issiq yoki sovuq ozuqa, kuydirgi, saqov, pasterellyoz va boshq. infeksion kasalliklarda hosil bo’ladi. Kasallik rivojlanishiga organizm rezistentligining pasayishi moyillik yaratadi. Kasallik o’tkir va surunkali kechadi. Kasallangan hayvonlar ozuqani qabul qilmaydi yoki uni qiynalib yutadi, so’lak oqadi, burundan ekssudat bilan ozuqa parchalari chiqadi, bosh oldinga cho’zilgan bo’ladi, halqum sohasi shishadi. O’tkir shaklda tana harorati ko’tariladi, hayvon yo’talishi va qiynalib nafas olishi mumkin. Bu kasallikka laringit (hiqildoq yallig’lanishi) hamroxlik qilishi mumkin. Laringitda yutish harakatlarida patologiya bo’lmaydi. Tashhis qo’yishda infeksion kasalliklarini inkor qilish lozim. Davolash. Kasal hayvonlar sog’lardan ajratiladi, ularga yumshoq ozuqa beriladi (dimlangan yoki bulamiq shaklida). Ozuqa juda qiynalib yutilganda hayvon burunqizilo’ngach zond orqali oziqlantiriladi. Tashqi tomondan halqum sohasiga isituvchi kompresslar, bug’lamalar qo’yiladi, bu soha sollyuks lampasi bilan isitiladi. Shilliq parda yodglisirin (1:10), bilan ishlanadi. Muskul orasiga va mahalliy antibiotiklar va sulfanilamidlar yuboriladi. Bronxopnevmoniyaning oldini oldish maqsadida dori vositalarini og’iz orqali yuborilmaslik lozim. 2.4. Gastroenterit Gastroenterit – oshqozon va ichaklarning o’tkir, kam hollarda surunkali yallig’lanishi bo’lib, jarayonga organ devorining barcha qavatlari jalb etiladi. Kasallikda hazm qilish jarayoni buziladi va orgnizm intoksikasiyasi rivojlanadi. Kasallik hayvonni noto’g’ri oziqlantirish va saqlash, ozuqalarning sifatsizligi, zaharli o’simliklar, o’g’it va ximikatlar bilan zaharlanish, qo’zg’atuvchi vositalar miqdori va qo’llanishini noto’g’ri belgilash, ayrim infeksion (kuydirgi, pasterellyoz va salmonellyoz) va invazion (gastrofillez) kasalliklar ta’sirida hosil bo’ladi. Yosh hayvonlar keskin sutsiz oziqlantirishga o’tkazilganda ham gastroenterit rivojlanishi mumkin. Gastroenterit belgilari zararlanish kuchi va yallig’lanish joyiga bog’liq. Oshqozon yallig’langanda ishtaxa pasayadi yoki yo’qoladi, umumiy holsizlanish, kekirish va sanchiq xurujlari kuzatiladi. Ingichka va yo’g’on ichaklar yallig’lanishida tez–tez defekasiya qayd etiladi, tezak suyuq va badbo’y bo’lib, tarkibida ko’p miqdorda shilliq, hazm bo’lmagan ozuqa, qon, fibrin plyonkalari va yiring bo’lishi mumkin. Organizm intoksikasiyasi natijasida puls tezlashadi, muskullar qaltirashi va tomir tortishishi kuzatiladi, hayvon bezovtalanadi. Tashhis klinik belgilar asosida qo’yiladi, infeksiya va invaziya inkor etiladi, ozuqa va oshqozon ichidagi ozuqa qoldiqlari laborator tekshiriladi. Kasallikni davolashdan avval uni chaqirgan sabablar bartaraf etiladi. Kasal hayvonlar 18–24 soat och saqlanadi, keyin ozuqaning odatiy miqdori kamaytirilib, yumshoq dala pichani, pichan uni, kepak yoki yanchilgan so’li bulamiqlari, sabzi beriladi, suv, glyukoza bilan natriy xloridining izotonik eritmasi, tuzli surgilar va o’simliq yog’lari, 0,25–0,5 % li xlorid kislotasi yoki oshqozon shirasi ichkiziladi. Keyinchalik oziqlantirish kuniga 5–6 marta kichik porsiyalar bilan amalga oshiriladi, ozuqaga shilliq qaynatmalar va glyukoza qo’shiladi. Asidofilli preparatlar qo’llanadi. Og’ir holatlarda vena ichiga yoki qorin bo’shlig’iga glyukoza–tuz eritmalari kiritiladi. Og’iz orqali sulfanilamid preparatlar, antibiotiklar, nitrofuranlar, og’riqsizlantiruvchi (anestezin), burishtiruvchi vositalar (tanin, vismut, eman po’stlog’i), vitaminlar, stimulyasiyalovchi preparatlar (sitratlashgan qon, gamma–globulin, gidrolizin), yurak vositalari (kofein va boshq.) beriladi. 2.5. Gepatit Gepatit – jigarning diffuz tabiatli yallig’lanishi bo’lib, giperemiya, hujayrali infiltrasiya, distrofiya, gepatositlar va boshqa strukturaviy elementlar nekrozi va lizisi, yaqqol jigar yetishmovchiligi bilan kechadi. Kasallik sifatsiz ozuqalar, lyupin, viki, kartoshka kurtaklarini yedirishda, mineral zaharlar bilan zaharlanishlarda, virusli va invazion kasalliklarda va boshqa omillar ta’sirida hosil bo’lishi mumkin. Hayvon jabrlanadi, ishtaxasi pasayadi, chanqash alomatlari kuzatiladi, qayt qilish, tana harorati ko’tarilishi, nafas olish tezlashishi, burundan qon aralash ekssudat oqishi, shilliq pardalar sarg’ayishi, teri qichishishi va tirnalishi qayd etiladi. Siydik to’q rangga kiradi. O’tkir shakl 3–4 haftalar dvom etadi va tuzalish yoki o’lim bilan tugaydi. Surunkali shakl sirrozga (jigar zichlashishi va funksiyasi buzilishi) aylanadi. Qonda bilirubin miqdori ko’tariladi. Hayvonga uglevodli va dag’al xashaklar bilan parhyezli oziqlantirish belgilanadi, venaga 20 % li glyukoza eritmasi, og’iz orqali urotropin (geksametilentetramin), karlovar tuzi, magniy sulfati yuboriladi. 2.6. Ozuqali zaharlanishlar Otlar zaharli o’simliklar bilan asosan yaylov mavsumida va kamroq otxonada saqlanganda zaharlanadi. Zaharli o’simliklar toksikligi o’simlik turi, o’sadigan joyi, ob–havo sharoitlari hamda hayvonning yoshi va individual sezuvchanligiga bog’liq. Hayvon organizmiga asosiy ta’siri bo’yicha zaharli o’simliklar quyidagi guruhlarga bo’linadi:  markaziy asab tizimiga (bangidevona (durman; rus.), mingdevona (belena; rus.), shuvoq (polыn; rus.) va boshq.): qo’zg’alish, tomir tortishishi, harakat koordinasiyasi buzilishi;  hazm qilish, siydik ajratish va markaziy asab tizimiga (sutlama, ixroj (molochay; rus.) va tarkibida solanin, saponin va glikozidlar mavjud o’simliklar);  nafas olish va hazm qilishga (krestgullilar, surepisa; rus., dala xantali (gorchisa polevaya; rus.) oilalariga kiruvchi o’simliklar): nafas tezlashishi, xansirash, yo’tal, burundan essudat ajralishi;  qon aylanishi tizimiga (digitalis): yurak faoliyatining kuchayishi va keyin susayishi;  jigarga (bo’rilukkak (lyupin; rus.), sariqbosh (krestovnik; rus.): sariq kasalligi, ich ketishi va boshq. ( –rasm ). Zaharli o’simliklar : 1 – parpi ( akonit , bores djungarskiy); 2 – boltiriq, qorabaroq ( anabazis bezlistnыy) 3 – qora bangidevona ; 4 – buten opyanyayuщiy 5 – vex yadovitыy; 6 – jivokost vыsokaya 7 – oddiy kanakunjut ( kleщyevina obыknovennaya ) ; 8 – krasavka (beladonna) 9 – keng bargli sariqbosh (krestovnik) ; 10 – ayiqtovon (lyutik yedkiy) 11 – sutlama ; 12 – to’q qizil digitalis 13 – omeg pyatnistыy; 14 – omejnik vodyanoy 15 – pijma obыknovennaya; 16 – zarpechak (povilika yevropeyskaya) 17 – rododendron, alp atirguli ; 18 – xvoynik dvukolosnыy 19 – xvoynik polevoy; 20 – cheremisa Lobelya Kimyoviy moddalardan pestisid, o’g’it, margumush preparatlari, sianidlar, mochevina, mis, fosfor, xlor, simob birikmalari va boshq. xavflidir. Hayvon zaharlanishining asosiy belgilari bo’lib hayvon jabrlanishi, ozuqani qabul qilmaslik, qusish alomatlari, salivasiya, yurak yetishmovchiligi, shilliq pardalar rangining o’zgarishi, harakatlar noaniqligi, muskullar tomir tortishishi, hayvon xulqining o’zgarishi va boshqa, har bir zaharlanish turiga tegishli belgilar xizmat qiladi. Masalan, nitratlar va nitritlar bilan zaharlanishda otlarda keskin qo’zg’alish jabrlanish bilan almashiniladi, ular tishlarini g’ijirlatadi, muskullar kuchsizlanadi, shilliq pardalar oqaradi va ko’karadi, osh tuzi bilan zaharlanganda esa (otlar uchun o’ldirish dozasi – 1–1,5/kg) – hayvonda chanqash, salivasiya, qorachiqlar kengayishi, terining qizarishi yoki ko’karishi kuzatiladi. Zaharlanganda zaharli moddani organizmdan yuvib chiqarib tashlash va antidotni berish kerak. Masalan, margumush, simob, kadmiy, xrom, vismut va boshqa og’ir metallar (qo’rg’oshim bundan mustasno) bilan zaharlanganda universal antidot “Unitol” 5% li eritma shaklida teri ostiga yoki muskul orasiga, 5 % li glyukoza eritmasida tayyorlangan 5–10 % li eritmasi esa venaga 0,01 g/kg hisobidan yuboriladi; og’iz orqali – 10 % li eritma 0,04 g/kg kiritiladi; teriga – lanolinda tayyorlangan 20–30 % li malhami suriladi. Mis bilan zaharlanganda kaliy permanganatining 0,1 % li eritmasi (1:1000) qo’llanadi; nitritlar va nitratlar bilan zaharlanganda –5 % li glyukoza eritmasida tayyorlangan 1–4 % li metilen ko’ki eritmasi 0,1 ml/kg hisobidan vvena ichiga yuboriladi. Undan tashqari adsorbentlar (yog’och ko’miri, tuxum oqi), ich suradigan, siydik haydovchi va terlatuvchi vositalar hamda yurak faoliyatini yaxshilovchi va organizmni umumiy mustaxkamlovchi preparatlar qo’llanadi. Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Dorosh M . V . Bolezni loshadey. Veche, 2007 g. http://www.e–reading. club/book.php?book=83010 2. Timofeyev S. V., Filippov Yu. I., Konsevaya S. Yu. i dr. Obщaya xirurgiya jivotnыx / Pod red. S. V. Timofeyeva . — M.: Zoomedlit, 2007. — 687 s .

OTLARDA OSHQOZON – ICHAK TIZIMI PATOLOGIYASI Reja: 1. Sanchi q lar, ularning belgilari, davolash va oldini olish 2. H azm q ilish tizimi kasalliklari ni davolash va oldini olish 2.1. Stomatit 2.2. Parotit 2.3. Faringit 2.4. Gastroenterit 2.5. Gepatit 2.6. Ozuqali zaharlanishlar

1. Sanchi q lar, ularning belgilari, davolash va oldini olish Sanchiqlar - Colica bezovtalanish bilan o’tadigan sanchiq ma’nosini anglatib, bu guruhga oshqozon va ichaklarning ko’p kasalliklari kiradi hamda oshqozon-ichaklarda oziqa massasining to’xtab qolishi, hazm traktining motorikasi, so’rilish va sekretor funksiyalarining buzilishi bilan o’tadi. Bu kasalliklar asosan bir tuyokli hayvonlarda va ba’zan boshqa hayvonlarda ham uchraydi. G.V.Domrachevning tasniflashi bo’yicha sanchiqlar: oshqozon sanchiqlari (oshqozonning o’tkir va surunkali kengayishi), peritonitsiz kechadigan ichak sanchiqlari (kattaral spazm, meteorizm, ximostaz va koprostaz, ichaklarning tosh, konkrement yoki gelmintlar bilan tiqilib qolishi) va peritonit bilan o’tadigan ichak sanchiqlari (ichaklarning tuyulishi, buralishi, invaginasiyasi; tromboemboliyasi paytidagi kelib chiqadigan mexanik ileuslar) bo’linadi. Ximo va koprostazlar (Obturatio intestinorum) - ingichka (ximostaz) yoki yug’on (kaprostaz) ichak bo’limlarida oziqa massasining turib qolishi bo’lib, ko’pincha otlar, qisman it va boshqa hayvonlar kasallanadi. Paralitik ileuslar guruhiga kiruvchi kolik hisoblanadi. Davolash. Oldingi bo’lim ichaklar ximostazida oshqozonga zond yuborilib, ixtiol yoki natriy gidrokarbonat eritmalari bilan yuvib turiladi. Venaga 30-50 ml 10 %li analgin, 50-100 ml 10 %li xloralgidrat yoki 150-200 ml 10 %li magniy sulfat eritmalari yuboriladi. Paranefral yoki epiplevral novokainli blokadalar yaxshi yordam beradi. 2-6 l miqdoridagi shilimshiqli suyuqlik, 500-900 ml o’simlik moyi, 300-400 g surgi dorilar ichiriladi. Teri ostiga 0,01-0,1 g pilokarpin, 0,01-0,03 g prozerin yuborish mumkin. Qorin sohasi massaj qilinadi, chuqur klizmalar, yurdirish, venaga 300-500 ml 5 %li natriy xlorid eritmasidan glyukoza va kofein bilan birgalikda yuborish tavsiya etiladi. Keyinchalik diyetik oziqlantirish va kattaral enteritdagidek davolash davom etdiriladi. Klizmalar. Tugri ichak orkali yuborilayotgan suyuklikning mikdoriga karab mikro- va makroklizmalar farklanadi. Mikroklizmada yuborilayotgan suyuklikning mikdori 50 ml.dan oshmaydi. Makroklizmalarga tozalovchi, tezaklantiruvchi,

yuvuvchi-sifon, surgi, oziklantiruvchi, chukur va subakval klizmalar misol buladi. Makroklizmalar paytida katta xayvonlarga 20, kuylarga-3, chuchkalarga 1-2 va itlarga 1 litrgacha suyuklik tugri ichak orkali yuboriladi. Klizma uchun rezervuarlar sifatida Esmarx krujkasi, baklar, yoki pastida shlang uchun teshik bulgan metal idishlar olinadi. Suyuklikni bosim ostida yuborish uchun tamponatordan foydalaniladi. Tozalovchi klizma barcha turdagi klizmalardan oldin tugri ichakni tezakdan tozalash maksadida kullaniladi. Buning uchun katta xayvonlarga 7-10, mayda xayvonlarga esa 0,5-1 litr atrofida xarorati xayvon xaroratidagi suyuklik tugri ichak orkali yuboriladi. Tezaklantiruvchi klizma utkazish tezaklash akti bulmaganda tavsiya etilib, sovunli suv bilan yoki gliserin kushilgan suv bilan utkaziladi. Bunda ichak devorining kitiklanishi uning perstaltikasini tezlashtiradi. Xayvon parasimpatikatonik xolatda bulsa, suvning xarorati 35~S, simpaikatonik xolatda esa 18-24~S bulishi kerak. Yuvuvchi-sifon klizmada tozalovchi klizmadan keyin bir necha marta 1%li osh tuzi eritmasi yoki kaliy permanganat eritmasidan yuborilib, ichak devori shillik pardasidagi shilimshik modda va ekssudat yuvib chikariladi. Surgi klizmalar ichaklar perstaltikasi va sekresiyasini kuchaytirish maksadida utkazilib, buning uchun usimlik moylari, vazelin yogi, gliserin yoki urta tuzlarning 2-3%li eritmalari kullaniladi. Oziklantiruvchi klizma kasal xayvonda uzok muddat ishtaxa bulmaganda, ogiz orkali oziklantirish yoki zondlarni kullash mumkin bulmagan xollarda tavsiya etiladi. Buning uchun tozalovchi klizma utkaziladi va 1 soatdan keyin ozikaviy suyuklik tugri ichakka yuborilgach, xayvonning dumi bilan anal teshigi 15 dakika davomida yopib turiladi. Bir sutkada 2-3 marta oziklantiruvchi klizma utkazish kerak. Chukur klizma tamponatorlarni kullash bilan utkaziladi va bunda suyukliklarni yugon ichakning orkangi va oldingi bulimlariga utishini ta’minlash mumkin.Chukur klizmadan keyin xayvonlar yurgiziladi.

Subakval klizma xazm tizimini boshidan oxirigacha yuvish tavsiya maksadida utkazilib,tugri ichak orkali yuborilayotgan suyuklik oshkozonga va kayd kilish bilan ogizdan tinik suyuklik chikgunga kadar davom ettiriladi. Odatda subakval klizmadan keyin 20-3 soat utgach xayvonning ishtaxasi tulik tiklanadi. 2. H azm q ilish tizimi kasalliklari ni davolash va oldini olish usullari 2.1. Stomatit Stomatit – mexanik, termik, kimyoviy va biologik omillar ta’sirida hamda infeksion va invazion kasalliklarda og’iz bo’shlig’i shilliq pardasining yallig’lanishi. Klinik tomondan chaynash buzilishi, ozuqani qabul qilmaslik, shilliq parda giperemiyasi kuzatiladi. Lo’nj, milk va til ustida eroziyalar va yarachalar bo’lishi mumkin. Og’iz bo’shlig’idan badbo’y hid keladi, so’lak oqadi. Hayvon chapillatib chaynaydi va tumshug’ini old oyoqlariga ishqaydi. Stomatitni quturish kasalligidan farqlash lozim. Davolashda shilliq parda qo’zg’alishining oldini olish zarur, hayvonga suyuq ozuqalar beriladi (kisellar, shilimshiq qaynatmalar, suyuq bo’tqalar). Og’iz bo’shlig’i 3 % li vodorod peroksidi, osh sodasi yoki borat kislotasi, Lyugol, rivanol (1: 1000), furasilin (1: 5000) eritmalari, moychechak (romashka; rus.) guli, mavrak (shalfey; rus.), ittikanak (chereda; rus.) barglari damlamalari bilan yuviladi, sulfanilamidlar pudrasi purkaladi va boshq. 2.2. Parotit Parotit – quloq oldi so’lak bezining yallig’lanishi bo’lib, u turli jarohatlar, lat yeyishlar, bezning chiqaruv yo’liga boshoqli o’simliklar qiltiqlari va boshqa ozuqa zarrachalarining tushishida, infeksion kasalliklarda rivojlanadi. Kasallik o’tkir va surunkali, bir va ikki tomonlama, aseptik va yiringli shakllarda bo’lishi mumkin. O’tkir ikki tomonlama parotitda ot boshini oldinga cho’zib turadi, bir tomonlamada esa uni sog’ tomonga sal qiyshiq tutadi. Bez zararlanganda issiq va og’riqli shish rivojlanadi. Hayvon jabrlanadi, chaynash va yutish aktlari qiyinlashadi, kuchli so’lak oqishi kuzatiladi. Yiringli parotitda tana harorati ko’tariladi, abssesslar va ayrim hollarda oqmalar hosil bo’ladi. Surunkali

kechishda bez kattalashadi, palpasiyada zich, yuzasi notekis va kam og’riqli bo’ladi. Tashhis qo’yishda parotitni aerosistitdan (quloq oldi sohasida halqum va qizilo’ngachdan yuqoriroq yotadigan havo xaltasi shilliq pardasining yallig’lanishi) farqlash lozim. Aerosistitda shish parotit shishidan pastroqda joylashadi. Kasal hayvonlarga maydalangan ozuqa, bulamiq (atala), iliq suv beriladi. Kasallikning aseptik shaklida dastlabki 2 kunlarda sovuq keyin isituvchi muolajalar, yorug’lik, ultrayuqori chastotali terapiyalar, massaj, qo’zg’atuvchi malhamlar (kamforali, ixtiolli) qo’llanadi. Yiringli parotitlarda muskul orasiga va mahalliy antibiotiklar va sulfanilamidlar yuboriladi. Abssesslar ochiladi va antiseptik eritmalar (furasilin, kaliy permanganati) bilan yuviladi. 2.3. Faringit Faringit – halqum shilliq pardasi va chuqur qavatlari hamda yumshoq tanglay va limfatik tugunlarning yallig’lanishi. Kasallik to’qimalarga mikroorganizmlar o’rnashishi, mexanik shikast, toksinlar va davolovchi moddalar ta’sirida, juda issiq yoki sovuq ozuqa, kuydirgi, saqov, pasterellyoz va boshq. infeksion kasalliklarda hosil bo’ladi. Kasallik rivojlanishiga organizm rezistentligining pasayishi moyillik yaratadi. Kasallik o’tkir va surunkali kechadi. Kasallangan hayvonlar ozuqani qabul qilmaydi yoki uni qiynalib yutadi, so’lak oqadi, burundan ekssudat bilan ozuqa parchalari chiqadi, bosh oldinga cho’zilgan bo’ladi, halqum sohasi shishadi. O’tkir shaklda tana harorati ko’tariladi, hayvon yo’talishi va qiynalib nafas olishi mumkin. Bu kasallikka laringit (hiqildoq yallig’lanishi) hamroxlik qilishi mumkin. Laringitda yutish harakatlarida patologiya bo’lmaydi. Tashhis qo’yishda infeksion kasalliklarini inkor qilish lozim. Davolash. Kasal hayvonlar sog’lardan ajratiladi, ularga yumshoq ozuqa beriladi (dimlangan yoki bulamiq shaklida). Ozuqa juda qiynalib yutilganda hayvon burunqizilo’ngach zond orqali oziqlantiriladi. Tashqi tomondan halqum

O'xshashlar

OTLARDA MODDA ALMASHINUVI BUZILISHLARI PATOLOGIYASI
OTLARNING ASAB TIZIMI PATOLOGIYASI
OTLARDA UCHRAYDIGAN YUQUMLI VA INVAZION KASALLIKLAR PATOLOGIYASI
OTLARNING YURAK – QON TOMIR TIZIMI PATOLOGIYASI
OTLARNING YURAK – QON TOMIR VA ASAB TIZIMI PATOLOGIYASI