logo
  1. Bosh sahifa
  2. Referatlar
  3. Umumiy
  4. Yangi O‘zbekiston milliy tiklanishdan yuksalish sari

Yangi O‘zbekiston milliy tiklanishdan yuksalish sari

Yuklangan vaqt:

08.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

44.138671875 KB
Ko'chirib olish
Yangi O‘zbekiston: milliy tiklanishdan yuksalish sari Reja 1.Yangi O‘zbekistonni yaratishda Harakatlar strategiyasining ahamiyati 2.Yangi O‘zbekistonda demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishda Prezident murojaatnomasining ahamiyati 3.Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalishning muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishda tarix faning o‘rni Insonda ijtimoiy ong shakllangandan buyon baxtli yashaydigan farovon jamiyatni orzu qilib kelmoqda. Bosh maqsadimiz bo‘lgan ozod va obod, farovon jamiyat qurish asosida xalqimizning orzusi bo‘lgan baxtli hayot kechirishini ta’minlash Yangi O‘zbekistonning milliy yuksalishi bilan bog‘liq. Shuning uchun O‘zbekistonning eng yangi tarixi milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari g‘oyasi asosida amalga oshirilayotgan islohotlar bilan xarakterlanadi. Milliy tiklanishdan milliy yuksalishga o‘tib borayotgan Yangi O‘zbekistonda xalqimizni baxtli, hayotini farovon qilish borasida keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev ushbu xususda gapirib, “ Mustaqillik tufayli biz dunyo hamjamiyatining teng huquqli a’zosi bo‘lib, yorug‘ kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan bunyod etmoqdamiz. Istiqlol yillarida erishgan yutuqlarimizga tayanib, milliy tiklanishdan-milliy yuksalish sari dadil qadam qo‘ymoqdamiz. Mamlakatimiz taraqqiyotini yanada yuksak bosqichga ko‘tarish maqsadida Harakatlar strategiyasini qabul qildik.” 1 , – deb alohida ta’kidladi. O‘zbekiston Prezidentining ushbu so‘zlari Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalish jarayonidagi ishlarimizning yanada samarali bo‘lishiga xizmat qiladigan omillarni topish bugungi kunning eng dolzarb muammosi ekanligini ko‘rsatib turibdi. Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalish to‘g‘risida gapirganda, eng avvalo, Yangi O‘zbekiston tushunchasini mazmun mohiyatini anglab olish lozim. Ma’lumki bu yorug‘ dunyoda yashayotgan har bir inson baxtli hayot to‘g‘risidagi orzu umidlar bilan yashaydi. Buni jahon xalqlari siyosiy lug‘atlaridagi “Amerika orzusi”, “Britaniya orzusi”, “Rossiya orzusi”, “Yaponiya orzusi” va “Xitoy orzusi” kabi tushunchalarda yaqqol ko‘rish mumkin. O‘zbekiston xalqi ham ana shunday orzu umidlar bilan yashab Yangi O‘zbekitsonni barpo etish va Yangi Uyg‘onish davri poydevorini yaratish maqsadi yo‘lida harakat qilmoqda. Bu maqsad yo‘lida harakat qilganda eng avvalo Yangi O‘zbekiston tushunchasi nimani ifodalashini chuqur anglab olish kerak bo‘ladi. Chunki inson nimaga 1 Мирзиёев Ш.М. Нияти улуғ халқнинг иши ҳам улуғ, ҳаёти ёруғ ва келажаги фаровон бўлади. 3-том. Тошкент – “Ўзбекистон” – 2019 й., 88-бет. intilayotganligini aniq bilgandagina uning faoliyati samarali bo‘ladi. Xo‘sh Yangi O‘zbekiston tushunchasi nimani ifoda etadi? “Ushbu tushuncha mamlakatimizning zamonaviy qiyofasini shakllantirish, yurtimizda demokratik davlat, erkin fuqarolik jamiyatini barpo etish, Uchinchi Renessans poydevorini yaratish borasidagi islohotlarimizning tayanch g‘oyasini ifoda etadi.” 2 Yangi O‘zbekistonni yaratish barchamizning ezgu orzumiz, mehnatkash, tinchliksevar xalqimizning orzusi hisosblanadi. Ushbu xususda gaprib O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev “Yangi O‘zbekiston tushunchasida mujassam bo‘lgan xalq orzusi tarixiy taraqqiyotning barcha davrlarida millatning yetuk vakillarini uni ro‘yobga chiqarish yo‘lida amaliy harakatlarga undab keldi” 3 deb yozadi. Shunday qilib Yangi O‘zbekiston tushunchasida uzoq o‘tmishdan hozirgi davrgacha milliy tafakkurimiz negizida shakllanib kelgan, turli g‘oya va amaliy harakatlarda o‘z ifodasini topgan xalqimizning orzu – umidlari mujassam bo‘lgan deb aytish mumkin. Xalqimizni baxtli hayot to‘g‘risidagi orzu niyatlarini amalga oshirish, yangi hayot qurish yo‘lidagi beqiyos o‘zgarishlarni o‘zida mujassamlagan Yangi O‘zbekiston strategiyasi hammamizdan fidoyilik va bunyodkorlikni yanada katta jonbozlikni talab qiladi. Yangi O‘zbekiston barpo etish borasidagi vazifalar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning Harakatlar strategiyasida 4 belgilab berilgan. Harakatlar strategiyasi asosida ishlab chiqilgan 2017 yil 22 dekabrdagi, 2018 yil 28 dekabrdagi, 2020 yil 24 yanvardagi va 2020 yil 29 dekabrdagi Oliy Majlisga qilgan murojaatnomalari islohotlarni amalga oshirishda faol ishtirok etishga chaqiruv hisoblanadi. Bu murojaatnomalarning mohiyati shundaki ularda nominal demokratiyadan real demokratiyaga o‘tishga xizmat qiladigan yangi siyosiy muhit shakllantirish maqsadi yotibdi. Boshqacha qilib aytganda bugungi kunda mamlakatimizda demokratiyaning shakliga munosib mazmuni shakllanib bormoqda. Murojaatnomaning mazmun-mohiyatini tushunish uchun Harakatlar 2 Мирзиёев Ш.М. Янги Ўзбекистон стратегияси. Тошкент, 2021 йил, 26-бет. 3 Мирзиёев Ш.М. Янги Ўзбекистон стратегияси. Тошкент, 2021 йил, 16-бет. 4 Мирзиёев Ш.М. 2017 – 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг беш устувор йўналишлари бўйича Ҳаракатлар стратегияси. Тошкент 2017 йил 8 феврал. strategiyasida belgilab berilgan islohotlarning maqsad va vazifalaridan kelib chiqib fikrlash kerak. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar O‘zbekistonni rivojlantirish asosida xalqimiz hayotini baxtli qilishga qaratilgan. Demak, murojaatnomani mazmun-mohiyati O‘zbekiston xalqini hayotini baxtli qilishga xizmat qiladigan yangi siyosiy muhitni shakllantirishda faol ishtirok etishga chaqiriq deb aytish mumkin . Islohotlarning maqsad va vazifalarni samarali amalga oshirish uchun, eng avvalo, xalqning dardini bilish va mavjud ijtimoiy muammolarni aniqlab olish kerak bo‘ladi. Shuning uchun islohotlarni amalga oshirishga qaratilgan 2017 yilning 7 fevralida tasdiqlangan Harakatlar strategiyasining birinchi bosqichi “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” deb nomlandi. Muammolar aniqlab olingandan so‘ng Harakatlar strategiyasining ikkinchi bosqichiga “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili” deb nom berildi. Bozor munosabatlari sharoitida pul omilini birinchi o‘ringa chiqishi va iqtisodiy rivojlanish investitsiyaga bog‘liq bo‘lishi sababli, Harakatlar strategiyasining uchinchi bosqichi “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili” deb nomlandi. Milliy tiklanishdan milliy yuksalish g‘oyasining talablaridan va taraqqiyotning muhim sharti ilm-fan yutuqlariga asoslanish ekanligidan kelib chiqib 2020 yilga “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb nom berildi. Keng ko‘lamli demokratik islohotlar, jumladan, ta’lim islohotlari orqali O‘zbekistonda yangi uyg‘onish davri, Uchinchi Renessans poydevorini yaratish va COVID-19 koronavirusi pandemiyasi oqibatlarini bartaraf qilish va aholi salomatligini himoya qilish maqsadida 2021 yil “Yoshlarni qo‘llab- quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash” deb nom berildi. Harakatlar strategiyasining mantiqiy ketma-ketlikda bir biriga bog‘langan bosqichlardagi vazifalarni samarali amalga oshirilishi adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatilganligiga bog‘liq. Adolatli ijtimoiy tartibning o‘rnatilganligi Yangi O‘zbekistonni barpo etishning muhim sharti hisoblanadi. Harakatlar strategiyasi asosida ishlab chiqilgan murojaatnomalarda adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga xizmat qiladigan vazifalar belgilab berilgan. Murojaatnomalarda ijtimoiy hayotning barcha sohalariga doir vazifalar belgilab berilgan. Har bir soha vakillari murojaatnomani o‘rganganda o‘zlariga doir vazifalarni aniqlab olishlari va uni ijrosi borasida chora-tadbirlarni ishlab chiqishlari lozim. Lekin murojaatnomada inson qaysi soha vakili bo‘lishidan qat’iy nazar hamma uchun bir xil ahamiyatga ega bo‘lgan vazifalar ham mavjud. Bularga O‘zbekiston tanlagan demokratik taraqqiyot yo‘lidan jadal rivojlanish borasidagi vazifalar, zamonamiz mohiyati bo‘lgan fuqarolik jamiyatini kuchli qilish borasidagi vazifalar, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni asosida yotgan liberallashtirish jarayonini takomillashtirish borasidagi vazifalar, barcha sohadagi rahbar kadrlarni o‘z ishiga tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik qoidalariga rioya qilgan holda faoliyat olib borishi borasidagi vazifalar kiradi. Bu vazifalarni amalga oshirish hamma uchun daxli bo‘lgan korrupsiya muammosini bartaraf qilib, adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatib O‘zbekiston xalqini hayotini baxtli qilishga qaratilgan. Baxtli hayot qurish borasida gapirganda yana bir yangilikni aytib o‘tish adolatdan bo‘lar edi. Harakatlar strategiyasida muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tomonidan baxtli hayot to‘g‘risidagi tushuncha tanqidiy tahlil qilinib bir yangilik kiritildi. Yangilik shundan iboratki - baxtli hayot kelajakda emas, balki bugun bo‘lishi kerak degan fikrda. Chunki bizlar baxtli hayot kelajakda bo‘ladi degan fikrga o‘rganib qolib ertangi kunimiz baxtli bo‘ladi degan fikr to‘g‘ri deb qabul qila boshladik. Lekin hech kim, nima uchun ertangi kunimiz baxtli deb yashashimiz kerak, biz bugun yashaymiz bugungi kunimiz qachon baxtli bo‘ladi degan fikrni hatto xayoliga ham keltirmay keldi. O‘zbekiston Prezidenti ushbu masalaga tanqidiy yondashib odamlar bugun yashaydi va ular bugun baxtli bo‘lishlari kerak degan yangi g‘oyani ilgari surdi. Bu yangi taklifning ahamiyati shundaki agar biz bugun ertangi kunimiz baxtli bo‘ladi deb yashasak, ertaga farzandlarimiz ham ertangi kunimiz baxtli bo‘ladi deb yashaydi, indinga nabiralarimiz ham xuddi shunday fikr bilan yashaydi, natijada baxtli hayot reallikka aylanmay faqat orzu bo‘lib qoladi. Bunga qariyib 80 yil davom etgan sho‘rolar zamoni yaqqol misol bo‘ladi. Sho‘rolar zamoni tarixi bizga saboq bo‘lib ushbu xatoni takrorlamasligimiz kerak va buning uchun murojaatnomani mazmun- mohiyatini to‘g‘ri anglab olishimiz kerak. Murojaatnomalarni asosida yotgan Harakatlar strategiyasi baxtli hayot qurish bilan bog‘liq ekan, eng avvalo, baxtli hayot nima ekanligini aniqlab olish kerak. Baxtli hayot nima ekanligini bilgandan keyin murojaatnomani tushinish osonroq kechadi, chunki biror bir narsaga erishish uchun o‘sha narsaga doir bilim muhim ahamiyatga ega. Bu boradagi muammo shundan iboratki baxt to‘g‘risida xilma-xil tushunchalar mavjud, chunki har kim baxtni har xil tushunadi. Natijada, fikrlarning tarqoqligi va ayrim tushunmovchiliklar kelib chiqadi. Hatto baxt so‘ziga aniq ta’rif berib bo‘lmaydi, chunki bu nisbiy tushuncha degan fikr ham mavjud. Lekin bu fikrga to‘liq qo‘shilib bo‘lmaydi, unga faqat qisman qo‘shilish mumkin. Nima uchun qisman qo‘shilish mumkin, chunki mutlaq haqiqat, mutlaq adolat bo‘lmaganidaek mutlaq baxt ham bo‘lmaydi. Nima uchun to‘liq qo‘shilib bo‘lmaydi, chunki insonni millati, dini, irqi va mafkurasidan qat’iy nazar hamma uchun bir xil to‘g‘ri keladigan baxt ta’rifini berish mumkin. Shuning uchun Abu Nasr Farobiy tarbiya tajribali o‘qituvchilar tomonidan tashkil etilishi va baxt nima ekanligi tushuntirilishi kerak, chunki har bir odam baxtni va hodisalarni o‘zicha bila olmaydi deb ta’kidlagan. Farobiy baxtli hayotni ta’minlaydigan jamiyat qurish to‘g‘risida gapirib “Insoniyat faqatgina ilm va yuksak axloqiylik asosida yaxlit fozil jamoaga birlasha olishi mumkin” 5 deb ta’kidlaydi. Baxtni ta’rifni berishdan oldin, hozirgacha baxtga berilgan ta’rifni aytib o‘tish va uni kamchiligini aniqlab olish kerak bo‘ladi. Aksariyat lug‘atlarda baxt insonning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarining to‘liq qondirilganlik holati deb berilgan. Bir qarashda mukammal ta’rifga o‘xshaydi, insonga yana nima kerak qorni to‘q, usti but bo‘lsa va kamchiligi bo‘lmasa baxtli bo‘lish uchun yetarlidek ko‘rinadi. Lekin bu ta’rifda bitta kamchilik bor va bu kamchilik qo‘rquvsiz erkin yashash hissi, xotirjamlikni yo‘qligi hisoblanadi. Agar insonda qo‘rquvsiz erkin yashash hissi bo‘lmasa uning qor to‘q, usti but va ehtiyojlari qondirilgan bo‘lsa ham u baxtli bo‘la olmaydi. Hatto qo‘rquvsiz erkin yashash hissi insonning 5 Фаробий Абу Наср. Фозил одамлар шаҳри. Тошкент. 1993 йил. 186 – бет. baxtliligining eng muhim sharti deb aytish mumkin. Aslida bunday hissiyot ta’minlangan muhitda insonning ehtiyojlari ham qondirilgan bo‘ladi, chunki qo‘rquvsiz erkin yashash hissi bo‘lishi ijtimoiy tartibga bog‘liq va bu tartib jamiyat taraqqiyotining ham muhim sharti hisoblanadi. Shunday qilib baxt so‘ziga – qo‘rquvsiz erkin yashash hissi, xotirjamlik ta’minlangan holda moddiy va ma’naviy ehtiyojlarining to‘liq qondirilganlik holati deb ta’rif berish to‘g‘riroq bo‘ladi. Inson baxtli bo‘lishi uchun, u, eng avvalo, qo‘rqmasdan erkin yashashi kerak ekan va buning uchun nima kerak degan savol kelib chiqadi. Buning uchun jamiyatda adolatli ijtimoiy tartib o‘rnatilgan bo‘lishi lozim. Ana endi adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishda Harakatlar strategiyasi asosida ishlab chiqilgan murojaatnomaning ahamiyati nimada degan savolni javobini berish kerak bo‘ladi. Murojaatnoma yuqorida ta’kilaganimizdek ijtimoiy hayotning barcha sohalarini, jumladan, siyosiy sohani isloh qilish borasidagi vazifalarni belgilab beradi. Siyosiy islohot deganda demokratlashtirish va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish bog‘liq bo‘lgan vazifalar nazarda tutiladi. Demokratiya deganda hokimiyat xalq tomonidan shakllantirilishi va nazorat qilinishi tushiniladi. Halq o‘z nazoratini amalga oshirishi demokratiya talabi hisoblanadi va buning uchun xalq kuchli bo‘lishi kerak. Kuchli bo‘lishi uchun esa, u birlashgan bo‘lishi lozim va xalqning bunday birlashganlik holati fuqarolik jamiyati degan tushuncha bilan ifodalanadi. Fuqarolik jamiyatining xalqaro miqyosda e’tirof etilgan asosiy funksiyasi ijroiya hokimiyat ustidan nazoratni amalga oshirish funksiyasi hisoblanadi. Murojaatnomalarda Parlament rolini kuchaytirish borasidagi vazifalarni ya’ni demokratlashtirish va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish vazifalarini amalga oshirish ijroiya hokimiyat ustidan jamiyat nazoratini samarali qilishga xizmat qiladi. Demokratiyani takomillashtirish va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish esa , adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishning muhim sharti hisoblanadi. Bunday tartib o‘rnatilgan joyda esa, ijtimoiy hayotning barcha sohalarida rivojlanishni ta’minlash mumkin bo‘ladi, chunki, tartib jamiyat taraqqiyotining muhim sharti hisoblanadi. Shunday qilib murojaatnomada belgilab berilgan siyosiy islohotlar adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatish asosida inson baxtliligining muhim sharti bo‘lgan qo‘rquvsiz erkin yashash hissini ta’minlaydigan Yangi O‘zbekistonni barpo etadi deb aytish mumkin . Shu bilan birgalikda adolatli ijtimoiy tartib nafaqat qo‘rkuvsiz erkin yashash hissini balki insonning moddiy va ma’naviy ehtiyojlarini qondirilishini ta’minlashga ham sharoit yaratadi, chunki tartib o‘rnatilgan joyda iqtisodiy o‘sish ham va boshqa barcha sohalarning rivojlanishi ham ta’minlanadi. Demak, insonning tom ma’noda baxtli bo‘lishi adolatli ijtimoiy tartibga va bunday tartib esa demokratiya hamda fuqarolik jamiyatining kuchliligiga bog‘liq deb aytishga barcha asoslar bor. 2.Yangi O‘zbekistonda demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishda Prezident murojaatnomasining ahamiyati Yangi O‘zbekiston tushunchasi mamlakatimizning zamonaviy qiyofasini shakllantirish, yurtimizda demokratik davlat, erkin fuqarolik jamiyatini barpo etish, Uchinchi Renessans poydevorini yaratish borasidagi islohotlarimizning tayanch g‘oyasini ifoda etar ekan demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish masalasi bugungi kunimizning eng dolzarb muammosi hisoblanadi. Shuning uchun O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning asosiy e’tibori mamlakatmizda demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishga qaratilgan. Bun Prezidentning Oliy Majlisga qilgan murojaatnomalaridan yaqqol ko‘rish mumkin. Murojaatnomalar Parlamentni demokratiya va fuqarolik jamiyatini shakllantirish va kuchli qilish jarayonida faol ishtirok etishga chaqiruv hisoblanadi. Chunki O‘zbekiston xalqini hayotini baxtli qilish aynan ana shu demokratiya va fuqarolik jamiyatining kuchlilik darajasiga bog‘liq. Bugungi kunda baxtlilik darajasi eng yuqori bo‘lgan mamlakatlarda jumladan, Shvesiya va Norvegiya mamlakatlarida demokratiya va fuqarolik jamiyati ancha ilgarilab ketgan. Shuning uchun Prezidentning murojaatnomalarida asosiy e’tibor Yangi O‘zbekistonda demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishga qratilmoqda. Ushbu xususda gapirib O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev “Bugungi xalqimiz – kechagi xalq esmas. Bugungi O‘zbekiston – kechagi O‘zbekiston esmas. Shu bois, demokratik islohotlar yo‘li – biz uchun yakkayu yagona va eng to‘g‘ri yo‘ldir. Bu borada biz har kuni izlanishdamiz, xorijdagi ilg‘or tajribalarni chuqur o‘rganib, hayotimzni, ish uslubimizni takomillashtirishga harakat qilmoqdamiz” deb ta’kidlaydi. Demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish borasida gapirganda uularni funksiyasidan kelib chiqib fikrlash lozim. Ma’lumki demokratiya va fuqarolik jamiyatini birlashtirib turadigan funksiyasi ularning nazorat faoliyati hisoblanadi. Shuning uchun Prezident murojaatnomalarida nazorat faoliyatini takomillashtirishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish borasidagi muammolardan biri nazorat faoliyati bilan bog‘liq bo‘lmoqda. Har qanday faoliyat samarali amalga oshirilishi uchun o‘sha faoliyatga doir bilim kerak bo‘ladi. Xuddi shunday nazorat faoliyatining samaradorligi ham nazorat faoliyatiga doir bilimga bog‘liq bo‘ladi. Ma’lumki bilim ta’lim tizimida shakllanadi, lekin bugungi kunda ta’lim tizimida biror bir fan nazorat faoliyatiga doir bilimni bermaydi. Vaholanki, bu bilim hech qanday mubolag‘asiz insoniyat jamiyati uchun kerak bo‘lgan eng muhim bilim hisoblanadi. Chunki bu bilim jamiyat taraqqiyotining muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga xizmat qiladigan bilim hisoblanadi. Shuning uchun ta’lim tizimida yoshlarimizga nazorat faoliyatiga doir bilimni beradigan fanlarni joriy etish zamon talabi hisoblanadi deb aytish mumkin. Bu borada butun mamlakatimiz miqyosida bo‘lgani kabi Samarqand viloyatida ham ma’lum bir ishlar amalga oshirilmoqda. Samarqand viloyatida respublikamizda birinchilar qatorida demokratiya va fuqarolik jamiyati talablaridan kelib chiqib nazorat faoliyatiga doir bilimlarni ishlab chiqishga qaratilgan ilmiy tadqiqotlarni olib borildi. Xususan, Samarqand viloyatining yetakchi oliy o‘quv yurti bo‘lgan SamDUda 2010 yildan boshlab nazorat faoliyatiga doir mavzularda ilmiy tadqiqotlar olib borildi. Ushbu tadqiqotlar natijasida 2015 yilda Ijtimoiy nazorat nomli monografiya ishlab chiqildi va nashr etildi. Nazorat faoliyatiga doir ilmiy tadqiqotlar olib borish bilan birgalikda SamDU Ijtimoiy ish yo‘nalishida 2010-2011 o‘quv yilaridan boshlab Ijtimoiy nazorat fani o‘qitib kelinmoqda. O‘zbekiston markaziy televideniesining “Munosabat” ko‘rsatuvida, “O‘zbekiston tarixi” telkanalida “Mavzu” ko‘rstuvida, Samarqand viloyat televideniesi “Dolzarb mavzu”, “Kun mavzusi” va “Jarayon” ko‘rsatuvlari oraqali nazorat faoliyatiga doir bilimlar nafaqat talabalarga balki keng jamoatchilikka yetkazilib borildi. Samarqand Davlat universiteti olimlari tomonidan olib borilgan ilmiy tadqiqot va pedagogik faoliyat natijasida 2020 yilda “Ijtimoiy nazorat” 6 nomli darslik ham ishlab chiqildi. Bugungi kunda Ijtimoiy nazorat fani universitetning bir nechta yo‘nalishlarida talabalarga o‘qitilmoqda. SamDUda joriy qilingan “Ijtimoiy nazorat” nomli fan nafaqat Samarqand viloyati balki mamlakatimiz yoshlarini demokratiya va fuqarolik jamiyati sharotida yashashga qodir qilib tarbiyalashda muhim ahamiyatga ega. Ijtimoiy nazorat fani beradigan bilim Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining va inson baxtliligining muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga xizmat qilishini inobatga olib ushbu yangi fanni Oliy ta’lim tizimiga joriy qilish zamon talabi hisoblanadi. Bu talabdan kelib chiqib taniqli olimlar akademik A.X.Saidov 7 va akademik A.A.Asqarov 8 tomonidan Yangi O‘zbekistonda yangi darslik nomi bilan maqola chiqarildi. Bugungi kungacha demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish borasidagi asosiy muammolardan yana biri mamlakat iqtisodida qishloq xo‘jaligining ulushini yuqoriligi va qishloq xo‘jaligida esa ko‘p suv iste’mol qiladigan ekinlarning, jumladan, paxtaning ulushining ko‘pligi sabab bo‘lib keldi. Chunki sun’iy sug‘orishga asoslangan dehqonchilikda davlat hokimiyati organlarini qonunga qat’iy rioya qilishini ta’minlash muammo bo‘lib qoladi. Bunday holat demokratiyani va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishga yo‘l qo‘ymaydi va oxir oqibatda tarixdan ma’lum bo‘lgan Sharqona despotizmni keltirib chiqaradi. 6 Набиев Ф.Х. Ижтимоий назорат. Дарслик.Самарқанд – 2020 йил. 7 Саидов А.Х. Янгиланаётган Ўзбекистонда янги дарслик. Ўзбекистон овози газетаси. 2020 йил 21 сентябрь. 8 Асқаров А. Янгиланаётган Ўзбекистонда назорат фаолиятига доир билимни берадиган янги дарслик. Таълим, фан ва инновация журнали. 2021 йил 3 – сон. Shuning uchun bugungi kunda mamlakatimiz iqtisodida qishloq xo‘jaligini ulushini qisqartirish va sanoatni rivojlantirishga qaratilgan siyosat yuritilmoqda. Buni murojaatnomada paxta va bug‘doyga davlat buyurtmasini bekor qilish kerakligi to‘g‘risidagi fikrdan yaqqol ko‘rsa bo‘ladi. Bu borada turizmni rivojlantirish muhim ahamiyatga ega, chunki turizm paxta ekiniga o‘xshab davlatning suv taqsimoti funksiyasiga bog‘liq emas. Iqtisodiyotimizda paxta ekini beradigan daromadni pasayishini asta-sekinlik bilan turizm hisobidan qoplab borish demokratiyani va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishga xizmat qiladi deb aytish mumkin. Shuning uchun O‘zbekiston Prezidenti chiqishlarida va murojaatnomlarida turizmni rivojlantirish masalasiga alohida e’tibor qaratildi. Mamlakatimizda turizmni rivojlantirish imkoniyatlari juda yuqori, lekin biz hozircha mavjud imkoniyatlardan to‘liq foydalana olmayapmiz. O‘zbekistonning tarixiy yodgorliklarga boy Samarqand, Buxora va Xorazm kabi shaharlarini turistik imkoniyatlarini rivojlantirish borasida olib borayotgan ishlar talab darajasida emas. Birgina Samarqand shahrining turistik imkoniyatlari to‘g‘risida gapirganda sho‘rolar zamonida Samarqand shahri turistlarni qabul qilish bo‘yicha sho‘rolar mamlakatida birinchi o‘nlikka kirganligini ta’kidlash lozim. Lekin hozircha Samarqand viloyati va Zarafshon vohasining boshqa viloyatlari turizmni rivojlantirish borasida olib borayotgan ishlari talab darajasida emas. Adolat yuzasidan shuni e’tirof etish kerakki Samarqand viloyatida ziyorat turizmini rivojlantirish borasida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Birgina Imom Buxoriy majmuasini qayta rekonstruksiya qilish ishlari hech qanday mubolag‘asiz nafaqat Samarqand viloyatini balki mamlakatimiz turizm salohiyatini oshirishda muhim ahamiyatga ega. Turizm sohasini rivojlantirish, eng avvalo, ushbu sohaga investitsiyani jalb qilishga va investitsiyani jalb qilish esa qulay investitsion muhit shakllanganligiga bog‘liq. Qulay investitsion muhit yaratish borasidagi asosiy muammo byurokratiya, porxo‘rlik va korrupsiya illati bilan bog‘liq. Ushbu muammoni bartaraf qilishning eng maqbul yo‘li demokratiyani takomillashtirish va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish bilan bog‘liqdir. Shuning uchun xalqaro miqyosda u yoki bu davlatdagi korrupsiyaning darajasiga qarab demokratiya va fuqarolik jamiyatining kuchlilik darajasiga baho beriladi. Qaerda byurokratiya, poraxo‘rlik va korrupsiya jilovlangan bo‘lsa, o‘sha yerda demokratiya va fuqarolik jamiyati kuchli degan xulosa qilinadi va aksincha. Demak dunyodagi eng daromadli sohalardan biri bo‘lgan turizm sohasini rivojlanishi ham, demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish orqali adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga bog‘liq. Murojaatnomaning maqsad va vazifalarini amalga oshirish odamlarning hayotga ongli munosabatda bo‘lishlariga bog‘liq. Hayotga ongli munosabatda bo‘lish deganda befarqlik kayfiyatini jilovlab daxldorlik hissi bilan yashash tushiniladi. Hayotga ongli munosabatda bo‘lish, eng avvalo, demokratlashtirish va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish jarayonida ishtirok etish degani. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli islohotlarda, va eng avvalo, demokratlashtirish va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish jarayonida ishtirok etish murojaatnoma talabiga muvofiq harakat qilish hisoblanadi. Shuning uchun murojaatnomani jamiyatni hayotga ongli munosabatda bo‘lishiga chaqiruv deb aytish mumkin. Bu boradagi muammolardan yana biri fuqarolik pozitsiyasining zamon talablaridan orqada qolayotganligi. Fuqarolik pozitsiyasi deganda bir fuqaroning ikkinchi bir fuqaroga va jamiyatga nisbatan befarq bo‘lmasdan daxldorlik hissi bilan yashashi tushuniladi. Befarqlik kayfiyatini jilovlab daxldorlik hissini shakllantirish fuqarolik pozitsiyasining muhim sharti hisoblanadi. Befarqlik kayfiyatini jilovlash uchun eng avvalo uni sababini topish kerak bo‘ladi. Befarqlikni sababi nodonlik hisoblanadi, nodonlikning sababi esa ma’naviy qashshoqlikdir. Demak, befarqlik kayfiyatini jilovlab daxldorlik hissini shakllantirish uchun ma’naviyatni yuksaltirish kerak ekan. O‘zbekiston Prezidenti o‘z chiqishlaridan birida befarqlik dushmanlik deb aytganlarida juda katta ma’no bor. Chunki befarq odam - menga nima, o‘lib ketmaydimi degan qabilda yondashgan bo‘ladi. Befarq odamda mas’uliyat bo‘lmaydi, mas’uliyat esa har qanday faoliyatni samarali qiluvchi omillardan biri hisoblanadi. Aslida faoliyatni samarali qiluvchi ikkita asosiy omil: mas’uliyat va kompetentlik mavjud. Bulardan qaysi biri muhimroq desak mas’uliyat muhim deb aytish to‘g‘ri bo‘ladi. Chunki bilimi bo‘lsa-yu lekin befarq bo‘lsa uning bilimidan na o‘ziga va na jamiyatga foyda bor. Befarqlikni sababi bo‘lgan ma’naviy qashshoqlikni qanday bartaraf qilish mumkin yoki ma’naviyatni qanday yuksaltirish mumkin degan savol kelib chiqadi. Bu o‘ta murakkab savol, chunki insonni bilimini baholaydigan mezonlar aniq, lekin ma’naviyatini baholaydigan mezonlar aniq emas. Ma’naviyatni yuksaltirish uchun eng avvalo ma’naviyatni yuksaltirishga xizmat qiladigan g‘oyalar ishlab chiqilgan bo‘lishi va profilaktika jarayonida odamlarning ongu qalbiga singdirilishi kerak. Ushbu xususda gapirib O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoev “Lekin faqat qilich va qamchi bilan ijobiy natijalarga erishib bo‘ladimi? Bu nafaqat – xato fikr, balki chuqur yangilish, deb hisoblayman. Bu borada profilaktika ishlarini kim samarali olib boradi?” 9 deb savol bilan murojaat qildilar. Bu borada SamDU professor o‘qituvchilari tomonidan universitet rektori rahbarligida qo‘llanma funksiyasini bajaradigan ”Baxtli hayot sharoitlari” 10 nomli monografiya ishlab chiqilgan. Ushbu monografiya beradigan bilim va g‘oyalar ma’naviyatni yuksaltirib befarqlik kayfiyatini jilovlashga xizmat qilar ekan uni oliy ta’lim tizimida yangi akademik fan sifatida joriy qilish taklifini berish mumkin. Murojaatda korrupsiyaga qarshi kurashda profilaktika ishlarini samarali qilish maqsadida “halollik vaksinasi” to‘g‘risida gapirildi. Bunday profilaktika ishlarini amalga oshirish uchun oldin “halollik vaksinasi” ishlab chiqilgan bo‘lishi kerak. Ma’naviyatni yuksaltirishga xizmat qiladigan yuqorida qayd qilingan monografiya “halollik vaksinasi” bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Yangi O‘zbekiston xalqi, jumladan Samarqand viloyati aholisi islohotlarga befarq bo‘lmasdan daxldorlik hissi bilan yashab hayotga ongli munosabatda bo‘lib harakat qilmoqda. Murojaatnomalar har birimizning hayotimizni baxtli qilishga qaratilgan Yangi O‘zbekistonni barpo etishda faol ishtirok etishga chaqiruv 9 Мирзиёев Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб-интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Тошкент – “Ўзбекистон” – 1917 йил, 31 – бет. 10 Набиев Ф.Х. Бахтли ҳаёт шароитлари. Монография. Самарқанд - 2018 йил. hisoblanadi. Islohotlarga befarq bo‘lmasdan daxldorlik hissi bilan yashash davlat va jamiyat o‘rtasida sheriklikni shakllantirib inson baxtliligining muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga xizmat qiladi. Adolatli ijtimoiy tartib esa inson orzu qilayotgan baxtli hayotni muhim sharti hisoblanadi. Murojaatda belgilab berilgan vazifalarni amalga oshirish adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatish orqali xalqimiz hayotini baxtli qilishga qaratilgan. Bugungi kunda Yangi O‘zbekistonda shakllanib borayotgan ijtimoiy sharoitlar ya’ni mustaqillik, tinchlik va adolatli ijtimoiy tartib orzu qilinayotgan baxtli hayotni ta’minlaydigan farovon jamiyatni barpo qilishda asos bo‘lib hizmat qiladi. 3.Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalishning muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishda tarix faning o‘rni O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvarda qabul qilingan “2022-2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi”da belgilab berilgan maqsad va vazifalaridan kelib chiqib milliy yuksalish jarayonidagi ishlarimizning yanada samarali bo‘lishiga xizmat qiladigan omillarni topish bugungi kunning eng dolzarb muammosi ekanligini ko‘rsatib turibdi. Bunday omillarni shakllantirish ilmiy yondashuvni talab qiladi, chunki yuksalish qonuniyatlarini topish jamiyatshunos olimlarning vakolati hisoblanadi. Jamiyatshunos olimlarimiz, jumladan, tarixchilar jamiyat taraqqiyotiga xizmat qiladigan omillarni aniqlashga va ularni ta’minlashga qaratilgan tadqiqotlarni olib borishmoqda. Buning uchun, eng avvalo, jamiyat taraqqiyotining muhim sharti nima ekanligini aniqlab olish va o‘shandan kelib chiqib fikrlash kerak. Ma’lumki, jamiyat taraqqiyotining muhim sharti bo‘lib adolatli ijtimoiy tartibning o‘rnatilganligi xizmat qiladi. Bunday tartibning o‘rnatilganligi nazorat faoliyatiga, aniqroq aytganda davlat va jamiyatning sheriklikdagi nazorat faoliyatiga bog‘liq bo‘lmoqda. Adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga qodir bo‘lgan nazorat tizimini shakllantirish masalasi jamiyatshunos olimlarning dolzarb izlanish ob’ekti bo‘lib kelmoqda. O‘zbekistonda siyosiy fanlarning rivojlanishi asosan mustaqillik yillarida boshlanganligini va o‘tgan yillar tarix uchun uncha katta davr emasligini inobatga olsak siyosiy mavzulardagi izlanishlarni, jumladan, adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishda nazorat faoliyatining o‘rni masalasi mavzusini yetarli darajada o‘rganilmaganligini ko‘rish mumkin. Shunday bo‘lishiga qaramasdan mustaqillik yillarida nazorat faoliyatining ilmiy-nazariy asoslariga va jamoatchilik nazoratiga bag‘ishlangan ko‘plab ilmiy izlanishlar amalga oshirildi. 11 Albatta ushbu asarlar, ilmiy ishlar demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishga xizmat qiladigan nazorat faoliyatini o‘rganishda ilmiy metodologik asos bo‘lib xizmat qilishda va nazorat tizimining muhim elementi bo‘lgan jamoatchilik nazoratining rivojlanishi masalasini ilmiy jihatdan tadqiq qilishda muhim ahamiyatga ega. Lekin ular asosan nazorat tizimining u yoki bu elementiga bag‘ishlangan bo‘lib, uni tizim sifatida o‘rganish va jamoatchilik nazoratini samarali qilishda nazorat faoliyatiga doir bilimni ishlab chiqish masalasi nazardan chetda qolib kelgan. Vaholanki, nazorat samarali bo‘lishi uchun u tizim shaklida 11 1.Мирзиёев Ш.М. Танқидий таҳлил, катъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик барча даражадаги раҳбарларнинг кундалик ҳаёт қоидаси бўлиши керак. Тошкент. Ўзбекистон. 2017 йил. 2. Мирзиёев Ш.М. 2017-2021 йиллварда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг беш устувор йўналиши бўйча Ҳаркатлар стратегияси. Тошкент. Ўзбекистон. 2017 йил. 3.Мирзиёев Ш.М. Янги Ўзбекистон стратегияси. Тошкент, 2021 йил.- 464 б. 4.Каримов И. А. Мамлакатимизда демократик ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва фуқаролик жамиятини ривожлантириш концепцияси. Т. Ўзбекистон. 2010 й. 5.Бафоев Ш. Жамоатчилик назорати демократик ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамияти қуришнинг муҳим омили сифатида // Ижтимоий фикр. Инсон ҳуқуқлари. – 2007 № 1. 6.Мустафоев М. Жамоатчилик назорати – жамият мувозанати // Мулоқот 2004 й. № 4 7.Мухторов Н. Амнистия актларини қўлланилишида жамоатчилик назорати: давлат бошқарув органлари ва фуқаролик жамияти институтларининг ҳамкорлиги // Фуқаролик жамияти – Гражданское общество – Civil Society. 2010 й. № 3 8.Набиев Т., Солеев А. Ўзини ўзи бошқариш органлари жамоатчилик назоратининг субъекти сифатида // Фуқаролик жамияти – Гражданское общество – Civil Society. 2008 й. № 4 9.Набиев Ф. Обеспечение и совершенствование об щ ественного контроля в программн ых документах полит и ческих партий Узбекистана // Фу қаролик жамияти – Гражданское общество – Civil Society. 2010 № 3 10.Набиев Ф. Ижтимоий назорат. Самарқанд. 2016 йил. 11.Насриев И. Далнейшее совершенствование системы общественного контроля // Фу қаролик жамияти – Гражданское общество – Civil Society. 2010 й. № 3 12.Чоршанбиев Ж. Фуқаролик жамияти шаклланишида жамоатчилик назоратининг аҳамияти // Демократлаштириш ва инсон ҳуқуқлари. 2008 й. №2 13.Ҳакимов Р. Мамлакатни модернизация қилиш ва кучли фуқаролик жамиятини барпо этишда жамоатчилик назоратини такомиллаштиришнинг долзарб масалалари // Фуқаролик жамияти – Гражданское общество – Civil Society. 2010 й. № 3 14.Ҳафизов Т. Жамоатчилик назорати ижтимоий адолат кафолатидир // Жамият. 2007 й. 9 – июн 15.Ниёзов М. “Ўзбекистоннинг демократик ривожланиши ва жамоатчилик назорати” ўқув қўлланмаси. Т.: ЮМОМ. 2012 bo‘lishi va nazorat faoliyati ushbu faoliyatga doir bilim bilan qurollangan bo‘lishi lozim. Agar nazorat tizim shaklida bo‘lmasa, ya’ni nazoratni faqat yuqoridan davlat amalga oshirsa va jamiyat nazoratda ishtirok etmasa bunday nazorat ijtimoiy tartibni o‘rnatishga qodir bo‘lmaydi. Bunday holat bo‘lmasligi uchun nazorat borasida davlat bilan jamiyat o‘rtasida ijtimoiy sheriklik o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Ushbu maqsad yo‘lida 2014 yil 25 sentyabrda “Ijtimoiy sherkilik to‘g‘risida” qonun qabul qilindi. Ijtimoiy sheriklikka asoslangan nazorat faoliyatini samarali qilish esa, uni tizim sifatida ilmiy tadqiq qilishni va uni tarixini o‘rganishni taqozo etadi. Fuqarolik jamiyati nazorat tizimining muhim elementi hisoblanadi va davlat nazorati bilan birgalikda nazorat tizimini tashkil qiladi. Nazorat faoliyatiga doir bilim bilan qurollangan ana shunday nazorat tizimigina adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga qodir bo‘ladi. Nazorat faoliyatini rivojlanishi masalasi kompleks tarzda o‘rganilmagan va shuning uchun ham ushbu mavzuda tadqiqot olib borish bugungi kunning dolzarb muammosi hisoblanadi . Jamiyat taraqqiyotining muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibning o‘rnatilishi nazorat faoliyatiga, nazorat faoliyatining samradorligi esa nazoratga doir bilimga bog‘liqdir. Jamiyat taraqqiyoti to‘g‘risida gapirishdan oldin milliy tiklanishdan milliy yuksalish sari tushunchasining mazmun-mohiyatini anglab olish lozim. Milliy tiklanish deganda mustamlaka mamlakatning milliy davlatchiligining tiklanishi va mustaqil taraqqiyot yo‘liga o‘tishi bilan bog‘liq jarayon tushuniladi . Mustamlaka mamlakatlar milliy tiklanish partiyasini tuzib, yillar davomida kurashib, minglab qurbonlar berib, mustaqillikka erishadi. Mustaqillikka erishish bilan milliy davlatchilikning tiklanish jarayoni boshlanadi va bu tiklanishdan yuksalishga o‘tish uchun faqat mustaqillikning o‘zigina yetarli emas. Mustaqillik o‘z-o‘zidan yuksalishni ta’minlamaydi, balki yuksalish uchun sharoit va imkoniyat yaratadi, xolos. Mustaqillik beradigan ana shunday imkoniyatdan foydalana olgan davlat o‘z yuksalishini ta’minlay oladi va jahonda rivojlangan mamlakatlar qatoridan munosib o‘rin egallaydi. Buning uchun, eng avvalo, mustaqillikning ahamiyatini va u beradigan imkoniyatlarni chuqur anglab olish kerak bo‘ladi. Mustaqillikning ahamiyati shundan iboratki, mustaqil davlat o‘z xalqiga insonlar baxtli bo‘lishining muhim sharti hisoblangan erkinlikni beradi. Erkinlik nafaqat baxtli hayotning, balki jamiyat taraqqiyotining ham muhim sharti hisoblanadi. Lekin yuqorida ta’kidlaganimizdek mustaqillik beradigan erkinlik o‘z-o‘zidan taraqqiyotni ta’minlamaydi balki unga sharoit yaratadi xolos. Buning uchun yana bir sharoit, ya’ni adolatli ijtimoiy tartib o‘rnatilgan bo‘lishi kerak. Qachon va qaerdaki mustaqillik va adolatli ijtimoiy tartib o‘rnatilgan bo‘lsagina, o‘sha vaqtda va o‘sha joyda yuksalish bo‘ladi. Demak, mustaqillik bergan milliy tiklanishdan milliy yuksalishga o‘tish uchun mamlakatda adolatli ijtimoiy tartib o‘rnatilgan bo‘lishi lozim. Bunday tartibning o‘rnatilishi esa demokratik davlat va fuqarolik jamiyatining kuchlilik darajasiga bog‘liq. Chunki demokratiya va fuqarolik jamiyati adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishning eng maqbul yo‘li hisoblanadi. Shunday qilib milliy yuksalish deganda mustaqil mamlakatda adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatish va ijtimoiy taraqqiyotni yuksak bosqichga ko‘tarish asosida xalqimiz hayotini baxtli qilish jarayoni tushuniladi. Mamlakatimizda demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini shakllantirish borasidagi vazifalarni amalga oshirish uchun demokratiyaning mohiyatidan kelib chiqib harakat qilish kerak. Demokratiya sharoitida xalq hokimiyatga emas, balki hokimiyat xalqqa xizmat qilishi kerak. Buning uchun esa, eng avvalo, hokimiyat xalqning dardini bilishi va mavjud ijtimoiy muammolarni aniqlab olishi kerak bo‘ladi. Shuning uchun islohotlarni amalga oshirishga qaratilgan 2017 yilning 7 fevralida tasdiqlangan Harakatlar strategiyasining birinchi bosqichi “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” deb nomlandi. Muammolar aniqlab olingandan so‘ng Harakatlar strategiyasining ikkinchi bosqichi bo‘lgan 2018 yilga “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili” deb nom berildi. Bozor munosabatlari sharoitida pul omilining birinchi o‘ringa chiqishi va iqtisodiy rivojlanish investitsiyaga bog‘liq bo‘lganligi sababli Harakatlar strategiyasining uchinchi bosqichi, ya’ni 2019 yil “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili” deb nomlandi. Milliy tiklanishdan milliy yuksalish sari g‘oyasining talablaridan va taraqqiyotning muhim sharti ilm-fan yutuqlariga asoslanish ekanligidan kelib chiqib, 2020 yilga “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb nom berildi. Mamlakat kelajagi oxir oqibatda yoshlarga ya’ni ularni qanchalik barkamol qilib tarbiyalashga bog‘liqligidan kelib chiqib 2021 yilga “Yoshlarni qo‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” deb nom berildi. Harakatlar strategiyasining mantiqiy ketma- ketlikda bir biriga bog‘langan bosqichlardagi vazifalarning samarali amalga oshirilishi adolatli ijtimoiy tartibning o‘rnatilganligiga bog‘liq. Milliy yuksalishning muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartib o‘rnatilishi demokratik siyosiy tartibotga bog‘liq. O‘zbekistonda shakllanayotgan demokratik davlatning asosiy vazifasi adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishdan iborat. Shuning uchun adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatish muammosi fan faoliyatining ham eng dolzarb muammosi bo‘lishi lozim. Chunki, fan muammosining dolzarbligi zamon talabidan kelib chiqadi va davlat tomonidan belgilab beriladi. Tarixga nazar solsak, barcha davrlarda ijtimoiy tartib muammosi jamiyatshunos olimlar oldida turgan eng dolzarb va eng murakkab muammo bo‘lib kelgan. Masalan, yunon faylasufi Platon “Davlat” nomli asarida ijtimoiy tartib o‘rnatilishi uchun jamiyatni intellektual elita boshqarishi kerak deb yozadi. Qadimgi dunyo faylasuflaridan yana biri Aristotel o‘zining “Siyosat” nomli asarida asosiy e’tiborni jamiyat strukturasini tahlil qilishga qaratgan va jamiyatda tartib bo‘lishi uchun “ o‘rta sinf kuchli bo‘lishi kerak” 12 , – deb yozadi. G‘arb olimu donishmandalaridan farq qilib, Sharqda ijtimoiy tartibni o‘rnatishda asosiy e’tibor ma’naviyatni yuksaltirishga qaratilgan. Masalan, qadimgi Xitoy mutafakkiri Konfutsiy ta’limotida ijtimoiy tartibni o‘rnatishda ma’naviy yuksaklikka alohida e’tibor qaratilganligini ko‘rish mumkin. Konfutsiy insoni yat jamiyat i da ma’naviyat ning roli yuqori ekanligini quyidagicha ko‘rsatgan: “ Agar jamiyat qonunlar yordamida boshqarilsa va tartibot jazolashlar vositasida 12 .Рубанов А.В. Социальн ый порядок: традиции и современные подходы к изучению. Журн. Белорус. Гос. Ун-та. Философия. Психология. 2017. №1.С. 46. amalga oshirilsa, odamlar jazolashlardan o‘zlarini olib qochishga intiladilar, lekin ular o‘zlarida or-nomusni his qilmay qo‘yadilar ; agar jamiyat axloq vositasida boshqarilsa, tartibot axloqiy qadriyatlar bilan ta’minlansa, odamlar or-nomusni his qiladilar, halol va sofdil bo‘ladilar ” 13 . Konfutsiy ijtimoiy tartib o‘rnatishni axloqiy tarbiya negizida ma’naviyatni yusaltirish bilan bog‘lagan ligini tushunish qiyin emas. Sharq Arastusi deb nom olgan Abu Nasr Farobiyning asarlarida ham ijtimoiy tartibni o‘rnatishda ma’naviyatga alohida e’tibor qaratilganligini ko‘rish mumkin. Bugungi kunda ham ijtimoiy tartib muammosi fan faoliyatining dolzarb muammosi bo‘lib qolmoqda, chunki hali hanuz insoniyat qanday qilsak jamiyatda tartib bo‘ladi, degan savolning mukammal javobini topa olgani yo‘q. Ushbu muammoning yechimi fan faoliyatiga, va, eng avvalo, ijtimoiy-gumanitar fanlarga, jumladan, tarix faniga bog‘liqdir. Shuning uchun ijtimoiy tartibni o‘rnatish maqsadida i jtimoiy-gumanitar fanlar ichida, eng avvalo, tarix fanining rivojlanishi uchun keng imkoniyatlar ochib berish lozim. Tarixiy bilimsiz biror- bir ijtimoiy fan rivojlana olmaydi, aniqroq qilib aytganda, faylasuf ham, sotsiolog ham, politolog ham, iqt i sodchi ham, psixolog ham faqat tarixiy bilim negizidagini tadqiqot olib borishi mumkin. Chunki tarixiy bilim insonga fikrlash uchun kerak bo‘lgan materialni berada va uning tafakkurini rivojlantiradi. Umuman, tarixni bilmasdan turib inson s a vodli bo‘lishi mumkin emas, chunki tarixiy bilim , yuqorida ta’kidlaganimizdek , tafakkurni rivojlantirib, barcha ijtimoiy fanlarning negizini tashkil qiladi. Mashhur donishmandlardan biri ning tarixni bilmagan odam ma’lumotli bo‘la olmaydi va o‘zini tasodif deb hisoblashi lozim , deb yozgani bejiz emas. Mustaqillik sharofati bilan biz da o‘z tariximizni ob’ektiv o‘rganish imkoniyati paydo bo‘ldi va shuning uchun ham b ugungi kunda O‘zbekiston tarixini o‘rganish milliy g‘oya ruhi bilan sug‘orilgan bo‘lishi lozim. Eng avvalo, “O‘zbekiston tarixini xolisona, ob’ektiv o‘rganishda mustaqillikning ahamiyati” va “Milliy davlatchiligimizning tiklanishida 13 3 . История политических и правовых учений. Древний мир. М.: Наука, 1985. с.170. mustaqillikning ahamiyati” mavzu lar ida ilmiy tadqiqot lar olib borish lozim , chunki milliy g‘oyaning asosida mustaqillikni anglash yotadi . O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev 2021 yil 19 yanvarda “ Milliy tarixni milliy rux bilan yaratish kerak. Aks holda uning tarbiyaviy ta’siri bo‘lmaydi. Biz yoshlarimizni tarixdan saboq, xulosa chiqarishga o‘rgatishimiz, ularni tarix ilmi, tarixiy tafakkur bilan qurollantirishimiz kerak” 14 deb ta’kidladilar. Bu esa, bugun milliy tiklanishdan milliy yuksalishga o‘tib borayotgan O‘zbekistonda tarix fanining dolzarb muammolarini aniqlab olishni talab qiladi. Tarixiy tadqiqotlar milliy g‘oya ruhida bo‘lishi uchun tarixiy jarayon xronologik ketma-ketlikda o‘rganilib, vatanni tashqi dushmandan himoya qilish va mustaqillik uchun olib borilgan kurashlar tarixiga alohida e’tibor qaratish lozim. Bunda tashqi dushmanga qarshi mardonavor kurash olib borgan To‘maris,Sparangiz, Shiroq, Spitamen va Jaloliddin kabi buyuk shaxslar tarixini o‘rganish muhim tarbiyaviy ahamiyatga ega. Aytaylik, 1916 yil qo‘zg‘aloni mardikorlikka bormaslik uchun kurash tarzida kelib chiqqan bo‘lsa ham, uning mohiyatida istiqlol g‘oyasi yotganligini ochib berish muhim ahamiyatga ega bo‘lgan tadqiqot hisoblanadi. Bundan tashqari, totalitar sho‘rolar zamonida ming lab ziyolilarning istiqlol g‘oyasi uchun qurbon bo‘lganliklarini ham alohida tadqiqot mavzusi sifatida yanada kengroq o‘rganish lozim. Sho‘ro mustabid tuzumining rivojlanish imkoniyatlari tugaganligini yorituvchi “Ma’muriy-buyruqbozlikka asoslangan totalitar sho‘ro tuzumidagi xato va kamchiliklar” mavzu s idagi ilmiy tadqiqot bozor munosabatlari yo‘lini tanlagan va davlat ni demokratlashtirish, jamiyatni liberallashtirish yo‘lidan borayotgan mamlakat uchun muhim tarixiy saboq bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Ijtimoiy-gumanitar fanlarning eng dolzarb muammosi , yuqorida ta’kidlanganligidek, ijtimoiy tartibni o‘rnatish bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun 14 Мирзиёев Ш.М. Маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш, бу борада давлат ва жамоат ташкилотларининг ҳамкорлигини кучайтириш масалалари бўйича видеоселектр йиғилишидаги маърузаси. 2021 йил 19 январь. tarixchilar tomonidan o‘tmishda ijtimoiy tartib qanday qilib o‘rnatilganligini tarixiy tahlil qilish muhim ilmiy ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun tarixchi olimlar, insoniyat tarixini ijtimoiy tartibni o‘rnatish nuqtai nazaridan o‘rganishlari zamon talabi hisoblanadi deb aytish mumkin. Insoniyat tarixining turli davrlarida ijtimoiy tartib qanday o‘rnatilganligini tadqiq qilish bugungi kunda tartibni o‘rnatish borasida muhim amaliy tavsiyalar ishlab chiqish imkoniyatini beradi. Bu borada buyuk bobokalonimiz Amir Temur davrida ijtimoiy tartibni o‘rnatish va, umuman, o‘sha davr tarixiy tajribasini o‘rganish va ijodiy qo‘llash alohida ahamiyatga ega. Chunki Amir Temur bobomiz zamonasida ijtimoiy tartibni o‘rnatish “Kuch – adolatda” tamoyili asosida amalga oshirilgan. Bugungi kunda ushbu tamoyilni ijodiy qo‘llash taraqqiyotning o‘zbek modeli tamoyillaridan biri bo‘lgan qonun ustuvorligini hamda Taraqqiyot strategiyasida belgilab berilgan adolat tamoyilini ta’minlashga xizmat qiladi. Sobiq sho‘rolar zamoni va mustaqillik davri tarixiga ijtimoiy tartibni o‘rnatish nuqtai nazaridan qarash bugungi kunda ijtimoiy tartibni o‘rnatish borasida muhim tarixiy saboq bo‘lishi mumkin. Sobiq sho‘rolar davlatida XXasrning 70-yillarga kelib turg‘unlik va inqiroz alomatlari namoyon bo‘la boshladi. Bunday holatning kelib chiqishi mamlakatdagi buzuq byurokratiya va korrupsiya illatida namoyon bo‘lgan ijtimoiy tartibsizlik bilan bog‘liq edi . Shuning uchun sho‘rolar davlati oliy rahbariyati ijtimoiy tartibni saqlash maqsadida jamiyat nazoratini joriy qilishga xizmat qiladigan qonun qabul qiladi 15 . Chunki, faqat davlat nazoratining o‘zi bilangina ijtimoiy tartibni o‘rnatish ilojsiz ekanligi yaqqol namoyon bo‘lgan edi. Ular ijtimoiy tartibni o‘rnatish uchun nazorat jarayoniga jamiyatni ham jalb qilish kerakligini tushunib yetishgan va anglab olishgan edi. Lekin ushbu qonun asosida tashkil topgan xalq nazorati qo‘mitalari ularga yuklatilgan vazifani, ya’ni jamiyat nazoratini tashkil qila olmadilar va buning oqibatida sho‘rolar mamlakati parokandalikka uchrab, barbod bo‘ldi. Endi yangi tashkil topgan mustaqil mamlakatlar bundan tegishli 15 “СССРда халқ назорати тўғрисида”ги қонун. 30 ноябрь 1979 йил. xulosa chiqarib, ijtimoiy tartib muammosini o‘zlari mustaqil ravishda hal qilishlari kerak bo‘ladi. Bugungi kunda O‘zbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan siyosiy islohotlar – demokratlashtirish va liberallashtirish jarayonini yanada chuqurlashtirib, mamlakatda mukammal nazorat jarayonini shakllantirishga qaratil gan . Buni 2010 yil 12 noyabrda o‘tkazilgan Parlamentning qo‘shma majlisida O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti Islom Karimov tomonidan bayon qilingan “Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi” va 2017 yil 7 fevralda muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tomonidan ishlab chiqilgan “2017- 2021 yillarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning besh ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar strategiyasi” da hamda 2022 yil 28 yanvarda tasdiqlagan “2022-2026 yillarga mo‘ljallangan Yangi O‘zbekistonning Taraqqiyot strategiyasi”da nazorat tizimini takomillashtirish borasidagi vazifa lardan yaqqol ko‘rish mumkin. Ushbu vazifalar adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga qodir bo‘lgan davlat boshqaruvi va nazoratini shakllantirishda muhim ahamiyatga ega. Mamlakatni modernizatsiyalash konsepsiya si, Harakatlar strategiyasi va Taraqqiyot strategiyasi da asosiy e’tibor nazorat tizimining samarali ishlab turishini ta’minlaydigan mexanizm ni shakllantirish va u ning huquqiy asosini yaratishga qaratilgan. Xususan, qabul qilingan 2014 yil 5 mayda qabul qilingan “Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to‘g‘risida”gi, 2014 yil 25 sentyabrda qabul qilingan “Ijtimoiy sherikchilik to‘g‘risida”gi , 2017 yil 3 yanvarda qabul qilingan “Korrupsiyaga qarshi kurash to‘g‘risida”gi, 2018 yil 12 aprelda qabul qilingan “O‘zbekistonda jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi va boshqa qonunlar nazorat mexanizmining huquqiy asosi bo‘lib xizmat qiladi. Nazorat faoliyatini samarali qilishda ochiqlik va oshkoralik to‘g‘risidagi qonun muhim ahamiyatga ega ekanligini alohida ta’kidlash lozim. Chunki, ochiqlik va oshkoralik ta’minlanmagan holda demokratiya ham, fuqarolik jamiyati ham kuchli bo‘la olmaydi. Albatta, nazorat jarayonining samarali ishlashi uchun huquqiy asos muhim ahamiyatga ega, lekin, shu bilan birgalikda, ushbu qonunlarning ishlashi uchun kerak bo‘lgan siyosiy-huquqiy madaniyat yanada muhimroq ahmiyatga ega. Shuning uchun mamlakatni modernizatsiyalash konsepsiyasi , Harakatlar strategiyasi va Taraqqiyot strategiyasi da jamiyatning siyosiy-huquqiy madaniyatini oshirishga qaratilgan kompleks chora-tadbirlar ishlab chiqish vazifasi belgilab berilgan. Ushbu vazifalarni amalga oshirishda tarixchi olimlarimiz ham o‘zlarining munosib o‘rinlariga ega bo‘lishlari lozim. Buning uchun insoniyat tarixini siyosiy-huquqiy madaniyat prizmasi orqali o‘rganish maqsadga muvofiq. Bu borada asosiy e’tibor bilim va ma’naviyatning uyg‘unlikda rivojlanishini ta’minlashga qaratilmoqda. Chunki siyosiy-huquqiy madaniyat ta’lim tizimida shakllanadigan siyosiy-huquqiy bilim va ma’naviyat negizida shakllanadi. Jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyatining yuksaklik darajasi nafaqat nazorat tizimi jarayoni ishlashini ng , balki , umuman demokratlashtirish jarayonining ham eng muhim sharti hisoblanadi. Chunki demokratiya o‘rnatilishi uchun, eng avvalo, demokratiya sharoitida yashay oladigan va fuqarolik pozitsiyasi shakllangan shaxslar kerak. Agar jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyati yetarli bo‘lmasa, demokratiya namoyon bo‘lmaydi va oxlokratiyadan farq qilmay qoladi. Shuning uchun bo‘lsa kerak , Aristotel o‘zining “Siyosat” nomli asarida demokratiya to‘g‘risida gapirib, unga salbiy baho bergan va demokratiya boshqaruvning yomon shakli deb aytgan. Chunki Aristotel zamonida odamlarning siyosiy-huquqiy madaniyati past bo‘lgan va , demak, demokratiya talablari darajasida bo‘lmagan. Agar bugungi kunda ham jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyati zamon talablariga javob bermasa, demokratiya yuzaga kelmaydi va u, ya’ni demokratiya oxlokratiyadan farq qilmay qoladi. Shuning uchun, bugungi kunda mamlakatimizda, asosiy e’tibor jamiyatning siyosiy va huquqiy madaniyatini oshirish masalalariga qaratilmoqda. Bugun bizlarda demokratiyaning shakli bor, endi biz ana shu shaklga munosib mazmunni yaratishimiz kerak. Mazmun deganda siyosiy-huquqiy madaniyati shakllangan va demokratiya sharoitida yashashga qodir bo‘lgan jamiyat tushuniladi. Ana shunday jamiyat shakllanishi demokratiya va fuqarolik jamiyatining muhim sharti hisoblanadi. Buning uchun tarixchi olimlarimiz zamon talabidan kelib chiqib, keng ko‘lamli tadqiqotlar olib borishlari lozim. Zamon talabi esa, mamlakatimizda demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini qurish hisoblanadi. Shuning uchun tarixchilar demokratiya va fuqarolik jamiyatini rivojlantirishga xizmat qiladigan yangi g‘oyalarni ishlab chiqishmoqda. Buning uchun demokratiya va fuqarolik jamiyatining talabidan kelib chiqib fikrlash lozim. Demokratiya ham, fuqarolik jamiyati ham nazorat faoliyati bilan bog‘liq. Chunki demokratiya bu nafaqat hokimiyat xalq tomonidan shakllantirilishi, balki nazorat qilinishi hamdir. Fuqarolik jamiyatining asosiy funksiyasi hokimiyat tomonidan huquq va axloq normalariga rioya etilishini nazorat qilishdan iborat. Nazorat faoliyati kuchayishi uchun esa jamiyatning nazorat faoliyatiga doir bilimi kuchli bo‘lishi kerak. Hozirgacha oliy ta’lim tizimida biror-bir fan jamiyatga nazoratga doir bilimni berayotgani yo‘q. Demokratik davlat va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish nazorat faoliyatiga doir bilimga ehtiyojni keltirib chiqaradi. Ana shu ehtiyojdan kelib chiqib, nazorat faoliyatiga doir bilimni ishlab chiqish, nafaqat tarixchilar, balki barcha jamiyatshunos olimlarning kompleks yondashuvini taqozo etadigan zamon talabi hisoblanadi. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalish adolatli ijtimoiy tartibga, tartib esa nazorat faoliyatiga bog‘liq ekan asosiy e’tibor nazorat faoliyatini takomillashtirishga qaratilmoqda. Nazorat faoliyatini takomillashtirish, har qanday faoliyat bilan bo‘lgani kabi, o‘sha faoliyatga doir bilimga bog‘liq. Insoniyat jamiyatida nazorat faoliyatining o‘rni, uning vujudga kelishi va rivojlanishi masalasi tarixchi olimlarimizning bugungi kundagi eng dolzarb muammosi hisoblanadi. Ushbu mavzuda olib boriladigan tadqiqotlar jarayonida shakllanadigan bilimlarni jamiyatga berish demokratiya va fuqarolik jamiyati sharoitida yashashga qodir bo‘lgan avlodni tarbiyalaydi. Ana shunday avlod milliy yuksalishning muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga va xalqimiz hayotini baxtli qiladigan davlatni shakllantirishga qodir bo‘ladi. Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalishning muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga qodir nazorat tizimini shakllantirishga xizmat qiladigan quyidagi ilmiy – amaliy takliflarni berish mumkin: 1.Nazorat faoliyatiga doir bilimlarni ishlab chiqishga qaratilgan ilmiy tadqiqotlarni olib borishga keng sharoit yaratish; 2.Ishlab chiqilgan nazorat faoliyatiga doir bilimlarni talabalarga berish maqsadida oliy ta’lim tizimida Ijtimoiy nazorat fanini joriy etish; 3.Demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilish maqsadida jamiyatga nazorat faoliyatiga doir bilimni berish asosida jamoatchilik nazoratini kuchli qilish choralarini ko‘rish; 4. Nazorat faoliyatiga doir kompleks bilimlarni ishlab chiqish va yoshlarni ongiga singdirish jarayonini samarali qilish maqsadida oliy o‘quv yurtida fanlararo jamiyatshunos olimlarni birlashtiradigan maxsus kafedra ochish; 5.Muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoevning “Milliy tarixni milliy ruh bilan yaratish kerak” degan dono so‘zlari tarixchi olimlarning ilmiy faoliyatining leytmotiviga aylanishi lozim. 6.Yangi O‘zbekiston Taraqqiyot strategiyasida belgilab berilgan maqsad va vazifalarni amalga oshirish borasida davlat va jamiyat o‘rtasida ijtimoiy sherikilik amaliyotiga asoslanish zamon talabi hisoblanadi. Foydalanilgan manba va adabiyotlar: .Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, kat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik barcha darajadagi rahbarlarning kundalik hayot qoidasi bo‘lishi kerak. Toshkent. O‘zbekiston. 2017 yil. 2. Mirziyoev Sh.M. 2017-2021 yillvarda O‘zbekiston Respublikasini rivojlantirishning besh ustuvor yo‘nalishi bo‘ycha Harkatlar strategiyasi. Toshkent. O‘zbekiston. 2017 yil. 3.Mirziyoev Sh.M. Yangi O‘zbekiston strategiyasi. Toshkent, 2021 yil.- 464 b. 4.Karimov I. A. Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi. T. O‘zbekiston. 2010 y. 5.Bafoev Sh. Jamoatchilik nazorati demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati qurishning muhim omili sifatida // Ijtimoiy fikr. Inson huquqlari. – 2007 № 1. 6.Mustafoev M. Jamoatchilik nazorati – jamiyat muvozanati // Muloqot 2004 y. № 4 7.Muxtorov N. Amnistiya aktlarini qo‘llanilishida jamoatchilik nazorati: davlat boshqaruv organlari va fuqarolik jamiyati institutlarining hamkorligi // Fuqarolik jamiyati – Grajdanskoe obщestvo – Civil Society. 2010 y. № 3 8.Nabiev T., Soleev A. O‘zini o‘zi boshqarish organlari jamoatchilik nazoratining sub’ekti sifatida // Fuqarolik jamiyati – Grajdanskoe obщestvo – Civil Society. 2008 y. № 4 9.Nabiev F. X. Obespechenie i sovershenstvovanie obщestvennogo kontrolya v programmnыx dokumentax politicheskix partiy Uzbekistana // Fuqarolik jamiyati – Grajdanskoe obщestvo – Civil Society. 2010 № 3 10.Nabiev F. X. Ijtimoiy nazorat. Samarqand. 2016 yil.

Yangi O‘zbekiston: milliy tiklanishdan yuksalish sari Reja 1.Yangi O‘zbekistonni yaratishda Harakatlar strategiyasining ahamiyati 2.Yangi O‘zbekistonda demokratiya va fuqarolik jamiyatini kuchli qilishda Prezident murojaatnomasining ahamiyati 3.Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalishning muhim sharti bo‘lgan adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishda tarix faning o‘rni

Insonda ijtimoiy ong shakllangandan buyon baxtli yashaydigan farovon jamiyatni orzu qilib kelmoqda. Bosh maqsadimiz bo‘lgan ozod va obod, farovon jamiyat qurish asosida xalqimizning orzusi bo‘lgan baxtli hayot kechirishini ta’minlash Yangi O‘zbekistonning milliy yuksalishi bilan bog‘liq. Shuning uchun O‘zbekistonning eng yangi tarixi milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari g‘oyasi asosida amalga oshirilayotgan islohotlar bilan xarakterlanadi. Milliy tiklanishdan milliy yuksalishga o‘tib borayotgan Yangi O‘zbekistonda xalqimizni baxtli, hayotini farovon qilish borasida keng ko‘lamli islohotlar amalga oshirilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev ushbu xususda gapirib, “ Mustaqillik tufayli biz dunyo hamjamiyatining teng huquqli a’zosi bo‘lib, yorug‘ kelajagimizni o‘z qo‘limiz bilan bunyod etmoqdamiz. Istiqlol yillarida erishgan yutuqlarimizga tayanib, milliy tiklanishdan-milliy yuksalish sari dadil qadam qo‘ymoqdamiz. Mamlakatimiz taraqqiyotini yanada yuksak bosqichga ko‘tarish maqsadida Harakatlar strategiyasini qabul qildik.” 1 , – deb alohida ta’kidladi. O‘zbekiston Prezidentining ushbu so‘zlari Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalish jarayonidagi ishlarimizning yanada samarali bo‘lishiga xizmat qiladigan omillarni topish bugungi kunning eng dolzarb muammosi ekanligini ko‘rsatib turibdi. Yangi O‘zbekistonda milliy yuksalish to‘g‘risida gapirganda, eng avvalo, Yangi O‘zbekiston tushunchasini mazmun mohiyatini anglab olish lozim. Ma’lumki bu yorug‘ dunyoda yashayotgan har bir inson baxtli hayot to‘g‘risidagi orzu umidlar bilan yashaydi. Buni jahon xalqlari siyosiy lug‘atlaridagi “Amerika orzusi”, “Britaniya orzusi”, “Rossiya orzusi”, “Yaponiya orzusi” va “Xitoy orzusi” kabi tushunchalarda yaqqol ko‘rish mumkin. O‘zbekiston xalqi ham ana shunday orzu umidlar bilan yashab Yangi O‘zbekitsonni barpo etish va Yangi Uyg‘onish davri poydevorini yaratish maqsadi yo‘lida harakat qilmoqda. Bu maqsad yo‘lida harakat qilganda eng avvalo Yangi O‘zbekiston tushunchasi nimani ifodalashini chuqur anglab olish kerak bo‘ladi. Chunki inson nimaga 1 Мирзиёев Ш.М. Нияти улуғ халқнинг иши ҳам улуғ, ҳаёти ёруғ ва келажаги фаровон бўлади. 3-том. Тошкент – “Ўзбекистон” – 2019 й., 88-бет.

intilayotganligini aniq bilgandagina uning faoliyati samarali bo‘ladi. Xo‘sh Yangi O‘zbekiston tushunchasi nimani ifoda etadi? “Ushbu tushuncha mamlakatimizning zamonaviy qiyofasini shakllantirish, yurtimizda demokratik davlat, erkin fuqarolik jamiyatini barpo etish, Uchinchi Renessans poydevorini yaratish borasidagi islohotlarimizning tayanch g‘oyasini ifoda etadi.” 2 Yangi O‘zbekistonni yaratish barchamizning ezgu orzumiz, mehnatkash, tinchliksevar xalqimizning orzusi hisosblanadi. Ushbu xususda gaprib O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoev “Yangi O‘zbekiston tushunchasida mujassam bo‘lgan xalq orzusi tarixiy taraqqiyotning barcha davrlarida millatning yetuk vakillarini uni ro‘yobga chiqarish yo‘lida amaliy harakatlarga undab keldi” 3 deb yozadi. Shunday qilib Yangi O‘zbekiston tushunchasida uzoq o‘tmishdan hozirgi davrgacha milliy tafakkurimiz negizida shakllanib kelgan, turli g‘oya va amaliy harakatlarda o‘z ifodasini topgan xalqimizning orzu – umidlari mujassam bo‘lgan deb aytish mumkin. Xalqimizni baxtli hayot to‘g‘risidagi orzu niyatlarini amalga oshirish, yangi hayot qurish yo‘lidagi beqiyos o‘zgarishlarni o‘zida mujassamlagan Yangi O‘zbekiston strategiyasi hammamizdan fidoyilik va bunyodkorlikni yanada katta jonbozlikni talab qiladi. Yangi O‘zbekiston barpo etish borasidagi vazifalar O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning Harakatlar strategiyasida 4 belgilab berilgan. Harakatlar strategiyasi asosida ishlab chiqilgan 2017 yil 22 dekabrdagi, 2018 yil 28 dekabrdagi, 2020 yil 24 yanvardagi va 2020 yil 29 dekabrdagi Oliy Majlisga qilgan murojaatnomalari islohotlarni amalga oshirishda faol ishtirok etishga chaqiruv hisoblanadi. Bu murojaatnomalarning mohiyati shundaki ularda nominal demokratiyadan real demokratiyaga o‘tishga xizmat qiladigan yangi siyosiy muhit shakllantirish maqsadi yotibdi. Boshqacha qilib aytganda bugungi kunda mamlakatimizda demokratiyaning shakliga munosib mazmuni shakllanib bormoqda. Murojaatnomaning mazmun-mohiyatini tushunish uchun Harakatlar 2 Мирзиёев Ш.М. Янги Ўзбекистон стратегияси. Тошкент, 2021 йил, 26-бет. 3 Мирзиёев Ш.М. Янги Ўзбекистон стратегияси. Тошкент, 2021 йил, 16-бет. 4 Мирзиёев Ш.М. 2017 – 2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг беш устувор йўналишлари бўйича Ҳаракатлар стратегияси. Тошкент 2017 йил 8 феврал.

strategiyasida belgilab berilgan islohotlarning maqsad va vazifalaridan kelib chiqib fikrlash kerak. Mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlar O‘zbekistonni rivojlantirish asosida xalqimiz hayotini baxtli qilishga qaratilgan. Demak, murojaatnomani mazmun-mohiyati O‘zbekiston xalqini hayotini baxtli qilishga xizmat qiladigan yangi siyosiy muhitni shakllantirishda faol ishtirok etishga chaqiriq deb aytish mumkin . Islohotlarning maqsad va vazifalarni samarali amalga oshirish uchun, eng avvalo, xalqning dardini bilish va mavjud ijtimoiy muammolarni aniqlab olish kerak bo‘ladi. Shuning uchun islohotlarni amalga oshirishga qaratilgan 2017 yilning 7 fevralida tasdiqlangan Harakatlar strategiyasining birinchi bosqichi “Xalq bilan muloqot va inson manfaatlari yili” deb nomlandi. Muammolar aniqlab olingandan so‘ng Harakatlar strategiyasining ikkinchi bosqichiga “Faol tadbirkorlik, innovatsion g‘oyalar va texnologiyalarni qo‘llab-quvvatlash yili” deb nom berildi. Bozor munosabatlari sharoitida pul omilini birinchi o‘ringa chiqishi va iqtisodiy rivojlanish investitsiyaga bog‘liq bo‘lishi sababli, Harakatlar strategiyasining uchinchi bosqichi “Faol investitsiyalar va ijtimoiy rivojlanish yili” deb nomlandi. Milliy tiklanishdan milliy yuksalish g‘oyasining talablaridan va taraqqiyotning muhim sharti ilm-fan yutuqlariga asoslanish ekanligidan kelib chiqib 2020 yilga “Ilm, ma’rifat va raqamli iqtisodiyotni rivojlantirish yili” deb nom berildi. Keng ko‘lamli demokratik islohotlar, jumladan, ta’lim islohotlari orqali O‘zbekistonda yangi uyg‘onish davri, Uchinchi Renessans poydevorini yaratish va COVID-19 koronavirusi pandemiyasi oqibatlarini bartaraf qilish va aholi salomatligini himoya qilish maqsadida 2021 yil “Yoshlarni qo‘llab- quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash” deb nom berildi. Harakatlar strategiyasining mantiqiy ketma-ketlikda bir biriga bog‘langan bosqichlardagi vazifalarni samarali amalga oshirilishi adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatilganligiga bog‘liq. Adolatli ijtimoiy tartibning o‘rnatilganligi Yangi O‘zbekistonni barpo etishning muhim sharti hisoblanadi. Harakatlar strategiyasi asosida ishlab chiqilgan murojaatnomalarda adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatishga xizmat qiladigan vazifalar

belgilab berilgan. Murojaatnomalarda ijtimoiy hayotning barcha sohalariga doir vazifalar belgilab berilgan. Har bir soha vakillari murojaatnomani o‘rganganda o‘zlariga doir vazifalarni aniqlab olishlari va uni ijrosi borasida chora-tadbirlarni ishlab chiqishlari lozim. Lekin murojaatnomada inson qaysi soha vakili bo‘lishidan qat’iy nazar hamma uchun bir xil ahamiyatga ega bo‘lgan vazifalar ham mavjud. Bularga O‘zbekiston tanlagan demokratik taraqqiyot yo‘lidan jadal rivojlanish borasidagi vazifalar, zamonamiz mohiyati bo‘lgan fuqarolik jamiyatini kuchli qilish borasidagi vazifalar, mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni asosida yotgan liberallashtirish jarayonini takomillashtirish borasidagi vazifalar, barcha sohadagi rahbar kadrlarni o‘z ishiga tanqidiy tahlil, qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik qoidalariga rioya qilgan holda faoliyat olib borishi borasidagi vazifalar kiradi. Bu vazifalarni amalga oshirish hamma uchun daxli bo‘lgan korrupsiya muammosini bartaraf qilib, adolatli ijtimoiy tartibni o‘rnatib O‘zbekiston xalqini hayotini baxtli qilishga qaratilgan. Baxtli hayot qurish borasida gapirganda yana bir yangilikni aytib o‘tish adolatdan bo‘lar edi. Harakatlar strategiyasida muhtaram Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev tomonidan baxtli hayot to‘g‘risidagi tushuncha tanqidiy tahlil qilinib bir yangilik kiritildi. Yangilik shundan iboratki - baxtli hayot kelajakda emas, balki bugun bo‘lishi kerak degan fikrda. Chunki bizlar baxtli hayot kelajakda bo‘ladi degan fikrga o‘rganib qolib ertangi kunimiz baxtli bo‘ladi degan fikr to‘g‘ri deb qabul qila boshladik. Lekin hech kim, nima uchun ertangi kunimiz baxtli deb yashashimiz kerak, biz bugun yashaymiz bugungi kunimiz qachon baxtli bo‘ladi degan fikrni hatto xayoliga ham keltirmay keldi. O‘zbekiston Prezidenti ushbu masalaga tanqidiy yondashib odamlar bugun yashaydi va ular bugun baxtli bo‘lishlari kerak degan yangi g‘oyani ilgari surdi. Bu yangi taklifning ahamiyati shundaki agar biz bugun ertangi kunimiz baxtli bo‘ladi deb yashasak, ertaga farzandlarimiz ham ertangi kunimiz baxtli bo‘ladi deb yashaydi, indinga nabiralarimiz ham xuddi shunday fikr bilan yashaydi, natijada baxtli hayot reallikka aylanmay faqat orzu bo‘lib qoladi. Bunga qariyib 80 yil davom etgan sho‘rolar zamoni yaqqol misol bo‘ladi. Sho‘rolar zamoni tarixi bizga saboq bo‘lib

O'xshashlar

Yangilanayotgan Oʻzbekiston milliy tiklanishdan – milliy yuksalish sari.
Yangilanayotgan O’zbekiston milliy tiklanishdan - milliy yuksalish sari
Yangi O‘zbekistonda milliy tiklanishdan milliy yuksalishga o‘tish jarayonida tarix fanining dolzarb muammolari
O‘zbekiston tarixi davlat muzeyining takomillashuvi va yangi ilmiy konsepsiyasi xususiyatlari
Yangi O’zbekiston-yangicha dunyoqarash Uchinchi Renessans konsepsiyasi