MAV ZU: A bu Ra y hon Ber un i y ni ng geogra fi y a ga oi d t a’ l i m ot l a r i

RE JA  Abu Rayhon Beruniy hayoti haqida  Beruniy jahon astronomiya va geografiya fani olimi  Beruniy etnograf va antropolog  Baʼzi asarlarining yaratilish tarixi

Abu Rayhon Beruniy hayoti haqida • Al-Beruniy hayotining dastlabki 25 yilini Xorazmda o tkazdi, u yerda ʻ islom , fiqh , ilohiyot , grammatika, riyoziyot , falakiyot , tibbiyot va falsafa , fizika va boshqa ilmlar bilan ham shug ullandi. Beruniy ona tili bo lgan ʻ ʻ xorazmiy tilidan tashqari fors , arab yunon , ibroniy va suryoniy tillarini bilgan va 50 yoshida sanskrit tilini o rgandi. Iroqiylarning oxirgi vakili ʻ Abu Nasr Mansur ibn Iroq Beruniyning ustozi edi. Al-Beruniy falakiyot , riyoziyot , geodeziya , jug rofiya ʻ va mineralogiya va tabiiy fanlarni yaxshi bilgan. Shuningdek, tarixchi, xronolog va tilshunos sifatida ham ajralib turardi. U o z davrining deyarli barcha fanlarini mukammal ʻ o rgangani sabab qomusiy alloma deb nomlanadi va ko plab ilm sohalarida tinimsiz izlanishlari ʻ ʻ uchun mo l-ko l mukofotlangan. ʻ ʻ [4] Shoh xonadoni va jamiyatdagi boshqa qudratli unsurlar Al- Beruniyning tadqiqotlarini moliyalashtiradi. O ziga xos ta sirga ega bo lgan Al-Beruniyning o zi ʻ ʼ ʻ ʻ ham falsafani o rganish davomida, boshqa xalqlarning olimlaridan, xususan, yunon olimlaridan ʻ ham ilhom olgan.

Beruniy Iroqiylar xonadoniga mansub edi va oʻsha paytda Xorazmdagi hukmron  Afrigʻiylarga  xayrixoh edi, 995-yil  Katni , Xorazmning ikkinchi poytaxti, Gurganj (Urganch)ning amiri Maʼmun ibn Muhammad bosib oladi va  Afrigʻiylar  sulolasini taxtdan agʻdardi va natijada Beruniy vatanini tashlab  Buxoroga  ketdi. U yerda u  Ibn Sino  bilan yozishmalar olib borgan va bu ikki olim oʻrtasida fikr almashilgan.

Beruniy jahon astronomiya va geografiya fani • U oʻzining „Geodeziya“ asarida 990-yil  Kat  shahrining geografik kengligini aniqlaganini yozadi. Maʼlumki, geografik kenglikni aniqlash uchun geografiya, matematika va astronomiyadan yetarlicha bilimga ega boʻlish lozim.  Ray  shahriga (hozirgi  Tehron  yaqinida) keladi. U  Rayda  mashhur olim — matematik va astronom al-Xoʻjandiy, tabib va faylasuf  ar-Roziylar  bilan tanishadi. Beruniy Rayda oʻzining „Al-Faxriy sekstanti“ risolasini yozadi. 997-yil Beruniy  Katga  qaytdi. Bu davrda Xorazmda oʻzgarishlar boʻlib, Maʼmun vafot etib, uning oʻrniga Ali ibn Maʼmun taxtga chiqqan edi. 997-yilda mashhur tabib  Abu Ali Ibn Sino  ham Urganjga keladi.