AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA O‘ZBEK DAVLATCHILIGINING YUKSALISHI IJTIMOIY-SIYOSIY, IQTISODIY VA MADANIY HAYOT

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

660.54296875 KB

Ko'chirib olish

•
16.08.2023MAVZU: A MIR TEMUR VA TEMURIY LA R DAVRIDA O‘ZBEK DAVLATCHILIGIN IN G
Y UKSA LISHI: IJ TIMOIY -SIYOSIY, IQTISODIY VA MA DA NIY HAYOT Rej a:
1
32 Ami r Temurning hok i miy at t epasiga k elishi. Uni ng mark azlashgan
dav lat t uzishdagi t arix iy x izmat i.
Ami r Temur v a t emuriy lar dav rida ijt imoi y -siy osiy v a iqt isodi y
hay ot . « Temur t uzuk l ari» .
Ilm-fan v a madaniy at rav naqi v a arx it ek t ura qurilish san` at i

$AMIR TEMURN IN G SHAX SIY FAZIY LATLARI\ • Ma’rifatparvarlik, ilmparvarlik • Donishmandlik • Rayiatparvarlik • Adolatparvarlik • Kechirimlilik, rahimdillik • Olijanoblik • Mardlik, bahodirlik • Irodalilik • Qattiqqo’llik • Jasoratlilik • Sobitlik, vazminlik, chidamlilik • Sabr-bardoshlik, insoflilik • Mehribonlik, muruvvatpeshalik$

Amir Temur tomonidan
markazlashgan qudratli
davlatga asos solinishi
1361-1365 - yillar Mo’g’uiliston xoni Tug’luq Temur va uning o’g’li
Ilyosxo’jaga qarshi urush.
1370 - yili Amir Husaynga qarshi Balxga urish va uni bartaraf etish.
1370-1371 - yillarda Farg’ona, O’tror, yassi, Toshkent, Hisor, Badaxshon,
Qunduzning bo’sundiryildi.
1381 - yili Hirot, Seiston, Mozandaron, Saraxs, Sabzavorni bo’sundiriladi.
1371-1389 - yillarda jami 7 marta Mo’g’uliston hukmdori Amir Qamariddinga
qarshi jangu jadallar olib borish va sharqi, shimoliy hududlarning
yurtga Birlashtirilishi
1371 -1388 - yillarda Xorazmdagi So’fiylar sulolasi hukmdorlariga qarshi olib
borilgan urushlar va Xorazmning yurt tarkibiga qo’shib olinishi


Амир Темур –му тлоқ ҳ укмдор

Девонбеги

Вазир лар

Махфий ва очи қ кенгашлар

АМИР ТЕМУР ДАВЛАТИНИНГ МА ЪМУРИЙ ТУЗ И ЛИШИ
САЛТАНАТ
Улус
Вилоят
Туман (10 минг аскар етказиб
берган)
Ҳазора (минглик )
Сада (юзлик )
Даҳа (ўнлик) Ҳоким
Молия девони бо шли ғи
Қози
Муфтий
Мутавалли й
МухтасибАдолат амириВилоят ва туман бошкарувлари
Маҳаллий эркин жамоалар
Маҳалла оқсоқоллариКутвол (комендант)

Амир Темурнинг ташқи юришлари
1381 — 84 йиллар давомида Амир Темур Эронн и нг катта қисмини эгаллади. Аввал
(1381) Калот, Туршиз ва Сабзавор, кейин (1383) Сеистоннинг Зиреҳ. Зова, Фараҳ ва
Буст қалъалари, 1384 йилда Астробод вилояти ва Озарбайжоннинг Омул, Сори,
Султония ва Табриз шаҳарлари буйсундирилди
1371, 1373, 1375, 1379, 1388-йилларда Хоразм га қарши беш марта юриш қилди ва уни
бўйсундирди. 1371-1389-йилларда Мўғулистон бўйсундирилган
« Уч йиллик » (1386 - 88) ҳарбий юришлар оқибатида Жанубий Озарбайжон,
Ироқнинг шим қисми. Гуржистон ва Ван кўли атрофидаги ерлар эгалланди
Амир Темур бутун эътиборини Эрон, Ироқ, Сурия, Кичик Осий ва Ҳиндистон
ерларини узил-кесил забт этишга қаратди. У « беш йиллик » (1392 — 96) уруш
давомида Ғарбий Эрон, Ироқи Ажам ва Кавказни эгаллади, натижада музаффарийлар
ва жалоирийлар ҳукмронлиги барҳам топди
Амир Темур 1398-1399 йилларда Ҳиндистонни забт этган
Амир Темурнинг 1399 — 1404 йилларда олиб борган «етти йиллик» ҳарбий юришлари
натижасида Шомнинг Ҳалаб (Алеппо), Хумс, Баалбек (Баъалбак), Димишқ (Дамашқ) каби йирик
шаҳарлари ва Ироқи Арабнинг Убулистон ўлкаси (қад. Каппадокия) билан Бағдод, шунингдек
Туркиянинг катта қисми забт этилади. Анқара жангида Амир Темур жаҳоннинг буюк
саркардаларидан бири Боязид Йилдирим устидан ғалаба қозонди

Dargoh
BOSH
VA ZIR Mulk chy ilik v a soliq ishlari v aziri
X olisa (ask arlar m aoshi v a
oziq-ov qat t a’m inot i bila n
shug’ ullanuv chi)Moliy a v aziri Harbi y v azi r
Jibachi
Xazinachi Saroy v aziri
DorichiSozandaBitikchi Bosh xojib
Tabiblar Munshyilar Bakovul
Choparlari DAV LATNING BOSHQA RUV TIZIMI

1-саййидлар, уламо, шайхлар ва фозиллар;
2-ақлли кишилар ва кенгаш соҳиблари;
3-дуогўй кишилар;
4-амирлар, сарҳанглар, сипоҳсолорлар;
5-сипоҳ ва раият;
6-ишончли, тўғри эътиқодли кишилар;
7-вазирлар, девон котиблари ва муншийлар;
9-муҳаддислар, пайғамбарлар ва авлиёлар тарихини ўрганувчи тарихчилар;
10-машойихлар, суфийлар, орифлар;
11-касбу ҳунар эгалари;
12-саёҳатчилар, мусофирлар.АМИР ТЕМУР ДАВЛАТИДАГИ ИЖТИМОИЙ ТАБАҚАЛАР:

Shaxulislom

Sadri y a’zam
A’lam

Qozik alon
Qozi ahdos
Muht asib
Qozi ask ar
Mut av alliMA MLA KATDA
DIN I Y HOKIMI Y AT
TIZIMI QU Y IDAGI
TA RZDA
BOSHQARILGA N

•
1. Davlat o‘z vakolatini bajarmog‘i uchun eng avvalo siyosiy jihatdan mustaqil bo‘lishi zarur.
•
2. Davlat va jamiyatning yaxlitligi buzilmasligi kerak.
•
3. Davlat va jamiyat muayyan qonunlar, tartiblar, g‘oyalar asosida boshqarilmog‘i lozim.
•
4. Boshqaruvning turli bo‘g‘inlarini, muvofiqlashtirib turuvchi ma’lum bir tizim shakllangan
bo‘lishi darkor.
•
5. Jamiyatdagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar ahvoli (taraqqiyoti) davlatning diqqat markazida
turmog‘i kerak.
•
6. Fan va madaniyat ravnaqi to‘g‘risida doimiy qayg‘urish davlat ahamiyatiga molik qat’iy
siyosat sifatida qaralmog‘i lozim.
•
7. Har bir davr shart-sharoiti, tartiblariga ko‘ra davlat jamiyat ichki taraqqiyoti masalalarini
tashqi dunyodagi mavjud omillardan foydalangan holda hal etib borishi darkor.
•
8. Davlatni boshqaruvchi kuchlar o‘tmish, zamona va kelajakni teran tafakkur, mustahkam
iymon, g‘oyat yuksak ma’naviyatparvarlik va millatparvarlik ila anglamog‘i kerak.
•
Amir Temur bu milliy davlatchilik asoslarini rivojlantirish bilan birga yangidan qo‘shgan
muhim to‘qqizinchi asos, u ham bo‘lsa jamiyat rivojida barcha ijtimoiy tabaqalar faoliyatini
nazarda tutish va ularning manfaatlarini ta’minlashdir.
Amir Temur o‘zigacha shak llangan o‘zbek dav lat chiligining quy idagi
8t a asoslariga izchil amal qildi:

1Xiroj (yer solig’i)
2.Ushr (daromadning o’ndan bir qismi), tamg’a (savdo-
sotiq, hunarmand ahlidan olinadigan soliq)
3.Zakot,
4.Tutun solig’i, bug’ solig’i, uloq (davlat xizmatidagilar
uchun), dorug’ona (harbiy qo’riqchilar uchun),
5. Mirobona (suv yetkazib beruvchilar uchun),
6. Asoq (chorva mollari uchun)
7. Begor (davlat hisobiga ishlab berish: saroy qurilishi,
ariq, kanallar qazish uchun) TEMURIY LA R DAVRIDA A HOLI TO’LAY DIGA N
TURLI-TUMA N SOLIQLAR

A MIR TEMUR VA TEMURY ILA R DAV RIDA BUN OD ETY ILGA N
ME’MORI OBIDALA R VA BOG’LA R
Samarqandda:
•
Go’ri Amir maqbarasi
•
Shohi Zinda ansambli majmui
•
Ko’k saroy
•
Bo’stonsaroy
•
Bibixonim masjidi va madrasasi
•
Ulug’bek madrasasi
•
Ulug’bek rassadxonasi
•
Bog’u Dyilkusho
•
Bog’i Behisht
•
Bog’i Jahonaro
•
Bog’i Nav
•
Bog’i Davlatobod
•
Bog’i Shamol Hirot v a uning at rofi da:
•
Boysunqur Nigoristoni
•
Gavharshodbegim
madrasasi
•
Ixlosia madrasasi
•
Xalosia xonaqosi
•
Shifoa shifoxonasi
•
Husayn Boyqaro davrida
quryilgan 300 dan ziod
noyob inshootlar, masjidu
madrasalar, maqabarau
shifoxonalar, rabotu
karvonsaroylar, suv
havzalari, ko’priklar v.b. Toshk ent atrofida
qurilgan Zangiota
maqbara majmuyi
•
Turk ist onda Ahmad
Yassaviy maqbara majmuyi
•
Shahrisabzdagi
Oqsaroy majmuyi
•
Buxoro, G’ijduv onda
barpo etilgan masjid,
madrasalar
•
Toshk ent yaqinida
Shohruhiy a shahri
qurilishi

« Risola fi l hisob» (« Hisobga doi r risola» )
« Sharhi Mulahhas fi l-ha’at »
(« A st ronomi a asosl ari ga sharh» )
« Risolat ul jab» (« Sinus haqi da risola» )
Taft azonining « Muft ahul -ulum» (« Y il lar
k alit i» ) asariga sharh« Zi jiy Ko’ragoni » .
Bu asarda 1018 t a ulduzning o’rni, holat i
aniqlangan. J ahondagi 683 t a geografi k jolarning
Samarqand k engl igiga nisbat an k oordinat lari
bel gi langan.
« To’rt ulus t ari xi»
ULUG’BEK
AK ADEMIYA SI
OLIMLARI
IJ ODIDAN
NA MUNA LA R Mirzo Ulug’bek
qalamiga mansub
asarlar:
Susl am us-samo» (« Osmon norv oni» )
« Risolat ul-at v or v al-jab» (« Vat arlar v a
sinus haqida risola» )
•
«Risola dor ilmi hisob»
•
«Risolai qusur»
•
«Risola dar handasa» •
«Risola dar falakiot»
•
«Risola dar yilmi ha’at»
•
«Risolai mantiq» G’iy osiddin
J amshi d
A li Qushchi
asarlari: Qozizoda Rumiy
asarlari :

TEMURY ILA R DAV RI
X ATTOTLLA RI:•
Mirali Tabrizi, Shay x
Muhammad,
•
J unaid N aqqosh,
•
Sult onali Mashhadiy,
•
A bdujamil Kot ib,
•
Darv esh Muhammad Toqi,
•
Mirali Qilqalam,
•
Sult on Muhammad N ur
TASV IRIY SAN ’AT
N AMOYAN DALARI •
Shamsiddin
Muhammad ibn
Abdulha,
•
Shax Turoni,
•
Abdulla Hirav i,
•
Ust oz Gung,
•
Ust oz J ahongir

O’ZBEK MUMTOZ ADABIYOTIN IN G
N AMOYON DALA RI
A lisher
Nav oiy
At oiy GadoiyDurbek Mav l ano
Lut fi y
Sak k ok iy

A LISHER N AVOIY NING IJ OD GULSHA NI
Jami 51ming
misradan
iborat 5 ta go’zal
dostonni o’zida jam
etgan mashhur
«Hamsa» asari:
•
«Hayratul Abror»
•
«Farhod va Shirin»
•
«Layli va Majnun»
•
«Sabbai Sayor»
•
«Saddi Iskandari» 12 ming
misrani jam
etgan, Foniy
taxallusida
bitilgan forsiy
tildagi nafis
•
badiy asarlar:
•
Mufradat
•
Sittayi zaruriya
•
Fusumi arbaya45 ming misradan iborat
«Hazoinul-maoni»
(«Ma’nolar xazinasi») asari
«Muhokomatul lug’atan»
(«Ikki til muhokomasi»)
«Majoyisul ul-Nafois»
(«Nafis majlislar»)
«Mahbub ul-qulub»
(«Ko’ngillar mahbubi»)
«Me’zon ul-avzon»
(«Vaznlar o’lchovi») v.b.

• 16.08.2023MAVZU: A MIR TEMUR VA TEMURIY LA R DAVRIDA O‘ZBEK DAVLATCHILIGIN IN G Y UKSA LISHI: IJ TIMOIY -SIYOSIY, IQTISODIY VA MA DA NIY HAYOT Rej a: 1 32 Ami r Temurning hok i miy at t epasiga k elishi. Uni ng mark azlashgan dav lat t uzishdagi t arix iy x izmat i. Ami r Temur v a t emuriy lar dav rida ijt imoi y -siy osiy v a iqt isodi y hay ot . « Temur t uzuk l ari» . Ilm-fan v a madaniy at rav naqi v a arx it ek t ura qurilish san` at i

AMIR TEMURN IN G SHAX SIY FAZIY LATLARI\ • Ma’rifatparvarlik, ilmparvarlik • Donishmandlik • Rayiatparvarlik • Adolatparvarlik • Kechirimlilik, rahimdillik • Olijanoblik • Mardlik, bahodirlik • Irodalilik • Qattiqqo’llik • Jasoratlilik • Sobitlik, vazminlik, chidamlilik • Sabr-bardoshlik, insoflilik • Mehribonlik, muruvvatpeshalik

Amir Temur tomonidan markazlashgan qudratli davlatga asos solinishi 1361-1365 - yillar Mo’g’uiliston xoni Tug’luq Temur va uning o’g’li Ilyosxo’jaga qarshi urush. 1370 - yili Amir Husaynga qarshi Balxga urish va uni bartaraf etish. 1370-1371 - yillarda Farg’ona, O’tror, yassi, Toshkent, Hisor, Badaxshon, Qunduzning bo’sundiryildi. 1381 - yili Hirot, Seiston, Mozandaron, Saraxs, Sabzavorni bo’sundiriladi. 1371-1389 - yillarda jami 7 marta Mo’g’uliston hukmdori Amir Qamariddinga qarshi jangu jadallar olib borish va sharqi, shimoliy hududlarning yurtga Birlashtirilishi 1371 -1388 - yillarda Xorazmdagi So’fiylar sulolasi hukmdorlariga qarshi olib borilgan urushlar va Xorazmning yurt tarkibiga qo’shib olinishi

 Амир Темур –му тлоқ ҳ укмдор  Девонбеги  Вазир лар  Махфий ва очи қ кенгашлар

АМИР ТЕМУР ДАВЛАТИНИНГ МА ЪМУРИЙ ТУЗ И ЛИШИ САЛТАНАТ Улус Вилоят Туман (10 минг аскар етказиб берган) Ҳазора (минглик ) Сада (юзлик ) Даҳа (ўнлик) Ҳоким Молия девони бо шли ғи Қози Муфтий Мутавалли й МухтасибАдолат амириВилоят ва туман бошкарувлари Маҳаллий эркин жамоалар Маҳалла оқсоқоллариКутвол (комендант)

O'xshashlar

Temuriylar davrida Samarqandda madaniy hayot

Amir Temur va Temuriylar davrida ilim fan va madaniyat

AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA SAMARQAND ME’MORCHILIGI VA SHAHARSOZLIGI

Amir Temur va temuriylar davri

Somoniylar davrida ijtimoiy iqtisodiy hayot