Temuriylar davrida Samarqandda madaniy hayot
![](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_1.png)
![](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_2.png)
![M U N D A R I J A
KIRISH
1-bob. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA
SAMARQANDDA ILM-FAN RAVNAQI.
1.1 Amir Temur – ilm-fan va madaniyat homiysi
1.2 Mirzo Ulugʻbek akademiyasi faoliyati
1.3 Mirzo Ulugʻbek rasadxonasi toʻgʻrisidagi
ma’lumotlar tarixi tahlili
2-bob. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA
SAMARQANDDA TA’LIM TIZIMI VA ME’MORCHILIK.
2.1 Temuriylar davri ta’lim tizimi
2.2 Temuriylar davri me’morchiligi
XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA MANBALAR](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_3.png)
![Tadqiqot mav zusining
dolzarbligi. Amir Temur kabi
Vatan farzandlari odatda shaxsiy
manfaatlarini chetga surib qoʻyib,
xalqi, millati uchun astoydil xizmat
qiladilar. Vatan farzandlari katta
ma’naviy salohiyatga ega
boʻladilar. Ularning ma’naviy
imkoniyatlari bir kishiga xizmat
qilish doirasidan chiqib, ulkan
qudratli ijtimoiy kuchga aylanadi.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_4.png)
![Bit iruv malak av iy ishining v azifalari .
– Amir Temur va temuriylar davri
madaniy hayoti, ta’lim tizimi va fanda
erishilgan yutuqlarni tadqiq qilish;
–Temuriylar davri ma’naviy hayotini
oʻrganish;
– Temuriy shahzodalarning ilm-fan,
ma’naviyat va madaniyat rivojiga
qoʻshgan hissasini aniqlash;
– Temuriylarning mintaqa ma’naviy
qiyofasining shakllanishidagi oʻrniga
to’g’ri baho berishdan iborat.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_5.png)
![Amir Temur saltanat
rivojida ilm-fanning oʻrni
muhim ekanligini teran
idrok etgan holda ilm
ahliga homiylik qildi,
madrasalar,
kutubxonalar tashkil
etdi. Vengriyalik atoqli
sharqshunos Arminiy
Vamberi ma’lumot
berishicha, Temur Bursa
kutubxonasidagi
kitoblarni yuk
tashiydigan hayvonlarga
ortib, Samarqandga
koʻchirtirgan](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_6.png)
![Amir Temur va Temuriylar zamonida ayniqsa tarix fani
taraqqiy etdi . Nizomiddin Shomiy va Sharafiddin Ali
Yazdiylarning «Zafarnoma»si, Gʻiyosiddin Ali Yazdiyning
«Roʻznomayi gʻazovoti Hindiston», Hofizi Abruning «Zayli
Zafarnoma» («Zafarnoma»ga ilova»), Tojiddin as-
Salmoniyning «Tarixnoma»si, Mirzo Ulugʻbekning «Tarixi
arbaʼ ulus» («Toʻrt ulus tarixi»), Abdurazzoq
Samarqandiyning «Matlaʼ ussayʼdayn va majmaʼ ul-
baxrayn» («Ikki saodatli yulduzning chiqish joyi va ikki
azim daryoning qoʻshilish oʻrni»), Mirxondning «Ravzat
us-safo» («Poklik bogʻi»), Xondamirning «Habib us-siyar fi
axbor va afrod ul-bashar» («Inson xabarlari va fardlarida
doʻstning tarjimayi holi»), Zahiriddin Muhammad
Boburning «Boburnoma» asarlari oʻsha zamonning
yaxshi ilmiy mahsulidir.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_7.png)
![Shohi Zinda majmuasi](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_8.png)
![Amir Temur maqbarasi](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_9.png)
![XIV asrning ikkinchi
yarmi va XV asrlarda
Movarounnahr bilan
Xurosonda adabiyot va
adabiyotshunoslik ham
keng rivoj topdi. Bu
haqda mashhur
adabiyotshunos olim
Davlatshoh
Samarqandiy (1435—
1495) va Alisher
Navoiyning «Tazkirat
ush-shuaro» va
«Majolis un-nafois»
asarlarida qimmatli
maʼlumotlar keltiriladi.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_10.png)
![Mirzo Ulug’bek madrasasi](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_11.png)
![Ulugʻbek akademiyasida mashhur olimlar —
Qozi Zoda Rumiy (1435-yilning fevralida vafot
etgan), Gʻiyosiddin Jamshid al-Koshiy (tugʻilgan
va vafot etgan vaqtlari aniqlanmagan) Qushchi
(1475-yili Istambulda vafot etgan)lar xizmat
qilishgan. Keyinchalik bu akademiyada Hasan
Chalabiy ibn Muso ibn Mahmud Qozi Zoda
Rumiy (Salohiddin Muso Qozi Zoda Rumiyning
oʻgʻli), Muʼiddin al-Koshiy, Mansur ibn
Muʼiniddin al-Koshiy va boshqa Olimlar
ishlashgan. Olib borilgan astronomik
kuzatishlar asosida «Ulugʻbek ziji» vujudga
kelgan.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_12.png)
![Mirzo Ulug’bek rasadxonasi](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_13.png)
![Mirzo Ulugʻbek rasadxonasi
haqidagi ma’lumotlarni koʻrib
chiqar ekanmiz, bu borada
Muhammad Taragʻayning
bevosita yonida boʻlgan hamda
birga ilm-fan bilan shugʻullangan
alloma Gʻiyosiddin Jamshid al-
Koshiy (Koshoniy) malumotlariga
alohida e’tibor berdik.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_14.png)
![XX asr boshlarida Mirzo Ulugʻbek
davri haqidagi ilmiy adabiyotlar u
qadar keng va katta ahamiyat kasb
etmagan. Mazkur muammo bilan u
yoki bu darajada V.P. Nalivkin, V.L.
Vyatkin, V.N. Milovanov, I.I. Sikar, V.V.
Bartold kabi olimlar
shugʻullanganlar. Ular oʻzlarining
dastlabki ishlarida, Ulugʻbekning
ilmiy faoliyati va u yaratgan
maktabning dunyo ilm-fani
taraqqiyotidagi oʻrnini alohida
taʼkidlaganlar.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_15.png)
![1908-yilda Zargaron mahallasidan boʻlgan mashhur qadimgi
osoriatiqalar va xattotlik namunalari toʻplovchisi Abusaid
yordamida V.L. Vyatkin (olim Abusaidning uyida ijrada turar edi)
XVII asrga oid vaqf hujjatlari solingan savatni tartibga keltira
turib, ular orasidagi “tali rasad” (rasadxona tepaligi) jumlasi
yozilgan hujjatga koʻzi tushib qoladi.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_16.png)
![Amir Temur va Temuriylar davrida
ilm -fanga boʻlgan qiziqishning oʻsishi
maʼnaviy madaniyatning umumiy
yuksalishiga, ishlab chiqarish va
hunarmandchilikning oʻsishiga
yordam berdi. Ayni vaqtda irrigatsiya,
shaharsozlik, meʼmorchilikning ildam
rivojlanishi fandagi turli
yoʻnalishlarning yuksalishiga turtki
boʻldi](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_17.png)
![](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_18.png)
![Saroymulkxonim (Bibixonim)
madrasasi. Madrasai xonim deb ham
tilga olingan. Ushbu madrasani
Amir Temurning katta xotini –
malika Saroymulkxonim (Bibixonim)
(1341-1407) Samarqandning Ohanin
(temir) darvozasi yaqinida,
onasining maqbarasi yonida, Amir
Temur qurdirgan Jome' masjidining
kun chiqar tomonida, bosh
peshtoqining ro‘parasida 1400-1404
yillarda (Amir Temur Eron
yurishida ekanligi vaqtida) o‘z
otasi – Qozonxondan qolgan
mablag‘ga qurdirgan.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_19.png)
![Saroymulkxonim
(Bibixonim) madrasasi.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_20.png)
![Samarqand Temurning poytaxti boʻldi ,
oʻzining kengligi, ahamiyati va goʻzalligi
bilan ulugʻ shaharlar darajasiga
koʻtarildi. Ispaniya elchilarining
rivoyaticha, Samarqand Ishbliya
(Sevilya)dan kengroq edi. Ammo
shaharning eng goʻzal va hashamdor
qismi tashqarida boʻlib, bir yarim, ikki
milga choʻzilgan bogʻlar, ulardagi
sayrgohlar va xoqon oʻyin-kulgi
qiladigan joylar (ishratxona) hisobga
olinmagan.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_21.png)
![Xoja Ahror madrasasi. Xoja Ahrori Vali 860/1455-
yilda Samarqand hokimi Ahmad Hojibek ibn Sulton
Malik Qashqariyga mablagʻ berib, Soʻzangaron
darvozasiga olib boruvchi koʻchada ikki qavatli
madrasa qurdirgan.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_22.png)
![X ULOSA
Odamdan qoladigan yodgorlik
yaxshi bir bogʻ, hech boʻlmasa
biron musofirning kuniga yarab
qoladigan bir tup daraxt, jamoat
foydalanishi uchun qurilgan bir
masjid yoki hammom va nihoyat
solih farzanddir. Tiriklikda shu toʻrt
farzdan birontasini qilib ketgan
kishining nomi oʻchmaydi.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_23.png)
![Temuriylar davridagi madaniyat va
ta'lim tizimiga oid jarayonlar hamda
o‘zgarishlar muhim tarixiy manbalarning
mavjudligiga qaramasdan, ilmiy
jamoatchilik tomonidan mustaqil ilmiy
tadqiqot ob'ekti sifatida bizgacha
maxsus o‘rganilmagan. Ushbu mavzuga oid
asarlar tahlili kam o‘rganilgan
muammolarni aniqlab, ularni yoritishda
yangicha yondashuv ishlab chiqishda
ahamiyat kasb etadi. Bu yondashuv
Temuriylar davlatidagi ta'lim tizimini
tahlil etish orqali o‘rta asrlarda
O‘rta Osiyodagi madaniyat soxasidagi
umumiylikni ko‘rsatib, ularning
davlatchilikda tutgan o‘rnini aniq
tadqiq etishga imkon beradi.](/data/documents/905a6e35-dcc1-40e3-8990-b0cab267f127/page_24.png)
M U N D A R I J A KIRISH 1-bob. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA SAMARQANDDA ILM-FAN RAVNAQI. 1.1 Amir Temur – ilm-fan va madaniyat homiysi 1.2 Mirzo Ulugʻbek akademiyasi faoliyati 1.3 Mirzo Ulugʻbek rasadxonasi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar tarixi tahlili 2-bob. AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRIDA SAMARQANDDA TA’LIM TIZIMI VA ME’MORCHILIK. 2.1 Temuriylar davri ta’lim tizimi 2.2 Temuriylar davri me’morchiligi XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR VA MANBALAR
Tadqiqot mav zusining dolzarbligi. Amir Temur kabi Vatan farzandlari odatda shaxsiy manfaatlarini chetga surib qoʻyib, xalqi, millati uchun astoydil xizmat qiladilar. Vatan farzandlari katta ma’naviy salohiyatga ega boʻladilar. Ularning ma’naviy imkoniyatlari bir kishiga xizmat qilish doirasidan chiqib, ulkan qudratli ijtimoiy kuchga aylanadi.
Bit iruv malak av iy ishining v azifalari . – Amir Temur va temuriylar davri madaniy hayoti, ta’lim tizimi va fanda erishilgan yutuqlarni tadqiq qilish; –Temuriylar davri ma’naviy hayotini oʻrganish; – Temuriy shahzodalarning ilm-fan, ma’naviyat va madaniyat rivojiga qoʻshgan hissasini aniqlash; – Temuriylarning mintaqa ma’naviy qiyofasining shakllanishidagi oʻrniga to’g’ri baho berishdan iborat.