. BIR VA IKKI PALLALI O’SIMLIKLARN IN G URUG’ VA O’SIMTALARIN IN G TUZILISHI

ЁПИҚ УРУҒЛИ (ANGIOSP ERMAE) ЁКИ ГУЛЛИ (ANTHOPHYTA) ЎСИМЛИКЛАР БЎЛИМИ Ёпиқ уруғлилар бўлимига мансуб турлар қуйидаги бир қатор, фақат гулли ўсимликлар учун хос бўлган хусусиятлари билан ўсимликлар оламининг бошқа бўлимларидан фарқ қилади. 1. Уларнинг мегаспорофиллари ёки бошқача айтганда мева барглари ўсиб, маълум усулда ёпиқ ўриндиқ – уруғчини ҳосил қилади. Унда уруғмуртак шаклланади. Уруғчиси тумшуқча, бўйин ва кенгайган қорин қисмларидан иборат. Уруғлангандан сўнг уруғчи мевага айланади 2. Гулли ўсимликларнинг гаметофити тўлиқ редукция-ланган орган бўлиб, урғочиси кўп ҳужайрали танага эга эмас. Мегаспора 8 ядроли муртак халтасидан иборат. На эркак-лик ва на урғочи гаметофит кўп ҳужайрали жинсий органлар ҳосил қилмайди. Уларда фақат гамета мавжуд

3. Уруғланишда чанг спермийсининг ҳар иккаласи иштирок этади (қўш уруғланиш). Эндосперм иккиламчи чанг халтасининг иккинчи ядроси билан уруғланганлиги туфайли триплоид ядро шаклланиб, ундан эндосперм ҳосил бўлади. Тухум ҳужайрасининг оталаниши натижасида уруғнинг муртаги вужудга келади. 4. Ксилемада одатда трахеидлар билан бир қаторда нарвонсимон, элаксимон ўтказувчи най боғламлари ҳам учрайди. 5. Ёпиқ уруғлилар ниҳоятда турли-туман. Шу сабабли уларнинг таркиби турли ҳаёт шаклларига мансуб. 6. Чангланиш, уруғ ва меваларининг тарқалиши ҳайвонот олами билан боғлиқ. Гулли ўсимликларнинг био-кимёвий эволюцияси давомида органик бирикмалар, (ёғлар, оқсиллар, витамин, алкалоид) ҳосил қилиши сингари хусусиятлар ривожланган. 7 . Икки паллали ўсимликларнинг гулида 5 ёки 4 халқа гулқўрғон, икки қатор чангчи ва бир қатор уруғчи жойлашган. Ҳар бир қатори одатда 4 – 5 ёки 2 аъзоли бўлади. Шунинг учун ҳам гулининг формуласи — Са 5 Со 5 А 5+5 G 5 бўлади. Бир паллалиларнинг гули уч аъзоли ва улар учун типик гул формуласи — Ca 3Co 3A 3+3 G 3 8 . Бир паллали ва икки паллали ўсимликларнинг микроспоралари ҳам бир- биридан фарқ ланади . Икки паллалиларда кўпинча тўртта микроспора -тетраэдр шаклида, бир паллалиларда эса ҳар тўрттала микроспора бир текисликда жойлашган .

Yopiq urug’li o’simliklar 0’zbekistonda-4500 tur shundan Bir urug’ pallali 800-turIkki urug’ pallali 3700-tur

Ikki va bir urug’ pallali o’simliklarning farqli belgilari Ik k i urug’pallali Bir urug’ pallali  1. Murtagi ikki urug’pallali. Unayotgan o’simlik tuproqdan ikkita urug’pallabarg bilan chiqadi.  2. Murtak ildizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz uzoq muddat yoki o’simlik hayotining oxirigacha saqlanib qoladi.  3. Barg yaprog’i tomirlangan (patsimon yoki panjasimon).  4. Poyasi kambiyli, yo’g’onlasha oladi.  5. Ko’pincha gulqo’rg’oni murakkab gulkosachabarg va gultojibarglari halqada 4 – 5 tadan o’rnashgan  1. Murtagi faqat bitta urug’pallali. Unayotgan o’simlik bitta urug’pallabarg bo’lib yer ostida qoladi.  2. Murtak ildizchasidan hosil bo’lgan asosiy ildiz tezda nobud bo’ladi, uning o’rnini esa murtak poyasidan o’sib chiqqan bir to’p qo’shimcha ildizlar egallaydi.  3. Barg yaprog’i yoysimon yoki parallel tomirlangan.  4. Poyasi kambiysiz, yo’g’onlasha olmaydi.  5. Gulqo’rg’oni oddiy gultojibarglar halqada 3 tadan o’rnashgan.