Boburning nutq madaniyati to’g’risidagi qarashlari
![Boburning nutq
madaniyati
to’g’risidagi
qarashlari](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_1.png)
![Reja:
1. Z.M.Bobur asarlarida odob-ahloq va
hulqiy fazilatlar.
2. Uning ta’lim to’g’risida yuritgan g’oyalari.
3. Bobur asarlarida vatanga bo’lgan cheksiz
muhabbat.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_2.png)
![Zahriddin Muhammad Boburning ma’naviy-ma’rifiy
qarashlari
Zahiriddin Muhammad Bobur ajoyib sarkardaligi bilan
birga ma’rifatparvar shoh va nozik didli shoir ham bo’lgan. U
o’z asarlarida go’zallikni kuylagan, insonlarni yaxshilik
qilishga, hunar, ilm-fanni o’rganishga da’vat etgan.
Bobur asarlarining mavzusi rang-barang bo’lib, ularda
insonning ma’naviy qiyofasi, ilm-fanning foydasi, muhabbat,
yaxshilik va yomonlik tasvirlangan. U yaratgan “Xatti
Boburiy” asari arab yozuvini osonlashtirishga qaratilgan.
Bobur arab harflarining osti va ustiga qo’yiladigan diakritik
belgilar zol-zabar o’rniga harflar kiritishni taklif qilgan.
Buyuk adib xalqni osonroq savodli qilish yo’lini izlab
yaratgan mazkur alifbo amalga oshmadi. CHunki uni islomga
shak kelitrish bilan barobar deb hisoblandi.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_3.png)
![](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_4.png)
![“ Boburnoma” asosan Hindistonda Boburiylar saltanatini barpo
etgan shoh Boburning tarjimai holi bo’lib, unda muallif oddiy va jonli
til bilan o’zining yoo’l qo’ygan xatolarini, qozongan g’alabalarini,
yuksak orzu-umidlarini, tushkunlik holatlarini hikoya qilgan. Asar
Avliyo Avgustino va Russoning kashfiyotlari, Gibbon va Nyutonning
yodnomalari qatoridan o’rin olgan. Mazkur kitob umri davomida
ko’pdan-ko’p yuksalishlar va tanazzullarni boshidan kechirgan
insonning ibratli tarixidirki, uning yuksalishlari qanchalik sarbaland
bo’lsa, tanazzullari shunchalik tubsizdir.
Bobur qirq yetti yilu o’n oy umr ko’rgan bo’lsa, “Boburnoma”
uning hayotidan atigi o’n sakkiz yilini qamragan. Kitob Boburning o’z
qo’li bilan turkiy tilda yozilgan. Unda Bobur ijodiyotida ta’lim-tarbiya,
odob-axloq masalalari keng o’rin olgan. Bir asarida:
Xulqingni rost qilg’il har sorig’aki borsang,
Axsanta der bari el gar yaxshi ot chiqarsang,
deb yozgan Boburning o’zi umr bo’yi ana shu gapiga rioya qilgan.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_5.png)
![Ko’p g’azallarida axloqning barcha
normalariga rioya qilish kerakligini va shundagina
kishi el hurmatiga, katta baxtga sazovor bo’lishini
uqtirgan. Insonlarga hurmatni, mehr-oqibat va boshqa
ezgu fazilatlarni doimo ulug’lagan. Quyidagi ruboiy
Boburning kamtarligidan, fikr-mulohazaliligidan
dalolat beradi:
Ey, yel, borib ahbobg’a nomimni degil,
H ar kim meni bilsa, bu kalomimni degil.
Mendin demagil, gar unutilgan bo’lsam,
H ar kimki meni so’rsa, salomimni degil.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_6.png)
![Bobur she’rlarida haqiqiy, barkamol inson
timsoli madh etiladi, ulu g’ lanadi. Eng avvalo,
insonning qadr-qimmatini yuqori tutish, amal va
davlatga erishib g’ ururlanmaslik, kamtarinlik kabi
xislatlar tar g’ ib etiladi.
Bobur inson kamolotining birinchi ostonasi
oila ekanligini uqtirib, u jarayon nihoyatda qiyin va
murakkabligini his etgan edi. Bolalarning axloq-odob
qoidalarini o’rganishi ko’p jihatdan atrofdagi
shaxslarga bo g’ liqligini yaxshi bilgan Bobur o’z
farzandlarini tarbiyalashda tadbirkor, bilimdon
odamlar bilan maslahatlashib, tajribali fozil va tarbiya
ko’rgan kishilar bilan kengashib ish tutgan. U
o’zining “E’tiqodiyya” asarida bolalarni yoshlikdan
boshlab e’tiqodli, imonli qilib tarbiyalash
masalalariga e’tibor bergan.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_7.png)
![Bobur ta’lim-tarbiya
haqida g’oyalarini
o’zining quyidagi
asarlarida bayon etgan
“ Boburnoma” “ Mubayyan” “ Risolai volidiya”](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_8.png)
![Farzanddagi baxt-saodat keltiruvchi bosh
fazilat iymonidir, deb bunday yozgan edi:
Bobur, avvali g’ a farz qil ta’rif
Kim, bor insonga avval ul taklif.
Budir – iymon men aytayin, eshiting,
H arna der – men, ani ko’ngulga biting...](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_9.png)
![](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_10.png)
![U farzand tarbiyasida qo’llanishi lozim
bo’lgan usullar deb quyidagilarni aytgan
Ota-onani farmoni farzand
uchun vojibligi.
H ar bir paytda o’zingizni
ibrat aylab ko’rsatish. Barcha insonlarga
yaqinligini o’rgatish.
Mustaqillik, qat’iylik va
uddaburonlik uchun
bolaga doimiy talablarni
qo’yish va uning ijrosini
kuzatish.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_11.png)
![Uning bu ish uslubini o’ g’ li H umoyunga qilgan
nasihatidan ko’rsa bo’ladi. U o’ g’ li H umoyunga
doimo aql-zakovat va bilimga tayanib harakat qilish
kerakligini ta’kidlagan: “... Yana ulu g’ ish ustiga
borasen, ish ko’rgan, ray va tadbirliq beklar bila
kengashib, alarning so’zi bila amal qilgaysen. Agar
meni rizomni tilarsen, xilvatnishiliqni va el bila kam
ixtilotliqni bartaraf qil g’ il. Kunda ikki navbat iningni
va beklarni ixtiyori g’ a qo’ymay qoshinga chorlab,
maslahat bo’lsa kengashib, bu davlat xalqlarining
ittifoqi bilan har so’z unga qaror bergaysen”.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_12.png)
![Bobur farzandi H umoyunning
kamchiliklarini ko’rgan zahoti ularni tuzatish
uchun ogohlantirgan. Unga yozgan maktubida:
“Xatingni xud tashvish birla o’qusa bo’ladur,
vale asru mu h laqtur. Nasri muammo hech
kishi ko’rgan emas... Bundin nari betakalluf va
ravshan va pok alfoz bila biti, ham senga
tashvish ozroq bo’lur va ham o’qu g’ onga”, -
deb ta’kidlagan.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_13.png)
![Bobur she’rlarida inson kamoloti uchun ilmning
naqadar zarurligi qayta-qayta uqtirilgan:
Kim yor anga ilm tolibi ilm kerak,
O’rgangali ilm tolibi ilm kerak.
Men tolibu ilmu tolibi ilm yo’q,
Men bor men ilm tolib ilm kerak.
Bobur ilm toliblari “hamisha yuksak fazilatlarga ega
bo’lishi lozim” deb hisoblagan, ularning kamtar, sofdil, xalqni
hurmatlaydigan fazilatlarga ega bo’lishini istagan:
Bori elga yaxshilik qilgilki, mundin yaxshi yo’q,
Kim degaylar dahr aro qoldi falondin yaxshiliq.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_14.png)
![](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_15.png)
![Boburning ta’lim-tarbiyaviy qarashlaridagi bosh
masala vatanga cheksiz muhabbatdir. Uning shu mavzudiga
she’rlari kitobxonni ona-Vatanni sevishga, unga fidoyi, sodiq
bo’lishga, o’z xalqiga xizmat qilishga chorlaydi, o’quvchining
qalbida yuksak insonparvarlik tuy g’ ularini uy g’ otadi:
Tole yo’q jonim g’ a baloli g’ bo’ldi,
Har ishniki qildim xatoli g’ bo’ldi.
O’ z yerni qo’yub hind sori yuzlandim.
O’rab, netayin, ne yuzi qaroli g’ bo’ldi.
Ko’pdin berikim yoru diyorim yo’qtur,
Bir lahzau bir nafas qarorim yo’qtur.
Keldim bu sari o’z ixtiyorim birla
Lek borurimda ixtiyorim yo’qdur.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_16.png)
![Bobur ta’lim-tarbiyaga doir g’ oyalarini
o’z boshidan kechirgan, ko’rgan va bilgan
voqealardan xulosalaydi.
U o’z zamonasidagi badxulq, bemehr
uqubatsiz insonlarga qarata shunday yozgan
edi:
Qolmadi hurmat ahli olamda,
Olamu olam ahlidin bu ilik.
Bobur ikki podshohligidin,
Yaxshiroq bu zaminda bir beklik.](/data/documents/14efce1c-f71b-43d6-a8c1-9837ababc5b2/page_17.png)
Boburning nutq madaniyati to’g’risidagi qarashlari
Reja: 1. Z.M.Bobur asarlarida odob-ahloq va hulqiy fazilatlar. 2. Uning ta’lim to’g’risida yuritgan g’oyalari. 3. Bobur asarlarida vatanga bo’lgan cheksiz muhabbat.
Zahriddin Muhammad Boburning ma’naviy-ma’rifiy qarashlari Zahiriddin Muhammad Bobur ajoyib sarkardaligi bilan birga ma’rifatparvar shoh va nozik didli shoir ham bo’lgan. U o’z asarlarida go’zallikni kuylagan, insonlarni yaxshilik qilishga, hunar, ilm-fanni o’rganishga da’vat etgan. Bobur asarlarining mavzusi rang-barang bo’lib, ularda insonning ma’naviy qiyofasi, ilm-fanning foydasi, muhabbat, yaxshilik va yomonlik tasvirlangan. U yaratgan “Xatti Boburiy” asari arab yozuvini osonlashtirishga qaratilgan. Bobur arab harflarining osti va ustiga qo’yiladigan diakritik belgilar zol-zabar o’rniga harflar kiritishni taklif qilgan. Buyuk adib xalqni osonroq savodli qilish yo’lini izlab yaratgan mazkur alifbo amalga oshmadi. CHunki uni islomga shak kelitrish bilan barobar deb hisoblandi.
“ Boburnoma” asosan Hindistonda Boburiylar saltanatini barpo etgan shoh Boburning tarjimai holi bo’lib, unda muallif oddiy va jonli til bilan o’zining yoo’l qo’ygan xatolarini, qozongan g’alabalarini, yuksak orzu-umidlarini, tushkunlik holatlarini hikoya qilgan. Asar Avliyo Avgustino va Russoning kashfiyotlari, Gibbon va Nyutonning yodnomalari qatoridan o’rin olgan. Mazkur kitob umri davomida ko’pdan-ko’p yuksalishlar va tanazzullarni boshidan kechirgan insonning ibratli tarixidirki, uning yuksalishlari qanchalik sarbaland bo’lsa, tanazzullari shunchalik tubsizdir. Bobur qirq yetti yilu o’n oy umr ko’rgan bo’lsa, “Boburnoma” uning hayotidan atigi o’n sakkiz yilini qamragan. Kitob Boburning o’z qo’li bilan turkiy tilda yozilgan. Unda Bobur ijodiyotida ta’lim-tarbiya, odob-axloq masalalari keng o’rin olgan. Bir asarida: Xulqingni rost qilg’il har sorig’aki borsang, Axsanta der bari el gar yaxshi ot chiqarsang, deb yozgan Boburning o’zi umr bo’yi ana shu gapiga rioya qilgan.