O’RTA OSIYO MADANIYATI TARIXIDA NUTQ MADANIYATI
O’RTA OSIYO MADANIYATI TARIXIDA HAM NUTQ MADANIYATI O’ZIGA XOS MAVQEGA EGADIR.SHARQDA,JUMLADAN,MOVOROUNNAHRDA NOTIQLIK, VOIZLIK,YA’NI VA’ZXONLIK”QUR’ON”NI TARG’IB QILISH BILAN MUSHTARAK HOLDA SO’ZNING AHAMIYATI, MA’NOSI VA UNDAN O’RINLI FOYDALANISH BORASIDA KO’P YAXSHI FIKRLAR AYTILGAN.ANA SHU NUQTAI NAZARDAN QALALSA,”NUTQ ODOBI”, “MUOMALA MADANIYATI” NOMLARI BILAN YURITILIB KELINGAN “ NUTQ MADANIYATI” TUSHUNCHASI JUDA QADIMDAN OLIMLAR ,ZIYOLILARNING DIQQATINI TORTGAN: ABU RAHHON BERUNIY,ABU NASR FAROBIY,IBN SINO, ABU ABDULLOH AL-XORAZMIY,MAMUD QOSHG’ARIY, MAHMUD ZAMAXSHARIY,YUSUF HOS HOJIB, AHMAD YUGNAKIY,SO’FI OLLOYOR ,ABDURAHMON JOMIY, ALISHER NAVOI KABI ULUG’ SIYMOLAR NUTQ ODOBI MASALALARIGA ,UMUMAN NUTQQA JIDDIY E’TIBOR BERISH BILAN BIRGA, LUG’ATGA ,GRAMMATIKAGA, MANTIQSHUNOSLIKKA OID ASARLAR YOZGANLAR . O’rta asrlarda ijod etgan allomalarimiz o’zlarining asarlarida nutq madaniyati haqida fikrlarini aytib o’tganlar .
ABU RAYHON BERUNIY BUYUK QOMUSIY OLIM ABU RAYHON BERUNIY BALOG’A SAN’ATINI ARAB TILIGA XOSLIGI HAQIDA GAPIRIB BUNDAY NUTQ TEXNIKASI ARAB TILIDA BALOG’ANING MAVJUDLIGI QUR’ON TARG’IBOTIDA ARAB TILINING ZIYNATI SANALADI.NOTIQLIK SAN’ATIDAN FOYDALANGAN KISHINING YUQORI MANSABGA ERISHUVI VA BOSHQA BIR KISHINING KAMBAGALLIKDA YASHASHIGA BALOG’A AYBDOR EMAS DEB AYTADI.BERUNIY YANA:” YAXSHI NUTQNI TUZISH UCHUN NAHV, ARUZ, MANTIQ FANLARI HAMKORLIGIDAN FOYDALANISHI ZARUR BO’LADI. ULARNING BIRONTASIGA AHAMIYAT BERMASLIK, BULARDAB BIRINING QOIDASING BUZILISHI,QOLGAN IKKITASIGA TA’SIR QILMAY ILOJI YO’Q .”
ABU NASR FAROBIY ULUG’ VATANDOSHIMIZ ABU NASR FAROBIY TO’G’RI SO’ZLASH, TO’G’RI MANTIQIY XULOSALAR CHIQARISH, MAZMUNDOR CHIROYLI NUTQ TUZISHDA LEKSIKOLOGIYA, GRAMMATIKA VA MANTIQNING NAQADAR AHAMIYATI KATTALIGI HAQIDA SHUNDAY DEYDI: “QANDAY QILIB TA’LIM BERISHGA KELGANIMIZDA, BU HAQDA BILIMLARNING ENG BIRINCHISI JISMLARGA VA HODISALARGA ISM BERUVCHI TIL HAQIDAGI HODILAR DEB TASDIQLAYMAN”. UNING NOTIQLIK SAN’ATIGA OID “RITORIKA HAQIDA KITOB” (“KITOB FI-XITOBA”) ASARI HAM BOR.FAROBIY INSONGA XOS HAMDA UNING MA’NAVIY YUKSALISHIDA MUHIM AHAMIYAT KASB ETUVCHI TAFAKKUR VA NUTQNING RIVOJLANISHINI TA’LIM-TARBIYANING ASOSINI TASGKIL ETUVCHI MUHIM JARAYON HISOBAYDI .
ABU ALI IBN SINO IBN SINO VOIZLIKNING AMALIY VA NAZARIY MASALALARINI QUYIDAGICHA TALQIN ETADI: *NUTQ QO’POL OHANGDA BO’LMASLIGI KERAK; *TINGLOVCHILARNING ILM DARAJASIINI HISOBGA OLISH ZARUR; *VA’ZXONLIKKA KO’P BERILMASLIK KERAK; *NUTQNI MULOYIM OHANGDA OLIB BORISH KERAK; *AGAR(NUTQINGDA) BIROR KISHINI TANQID QILMOQCHI BO’LSANG,BOSHQALARNING KAMCHILIKLARI BILAN QIYOSLAB TANQID QIL: *AGAR HAQIQATNI AYTMOQCHI BO’LSANG,FAQAT BIR FAKTGA TAYANMA, BALKI KO’P MASALALAR BILAN ISBOTLA,SHU NARSA HAQIDA O’YLASHGA VA HAQIQATNI IZLASHGA ISHONTIR: *AGAR TINGLOVCHILAR SENING NUTQINGNI E’TIBOR BILAN QULOQ SOLIB TTINLAYOTGAN BO’LSA,NUTQINGNI DAVOM ETTIR VA HECH NIMANI SIR SAQLAMA, LEKIN TINGLOVCHILARNING E’TIBORSIZLIGINI SEZSANG, GAPNI BOSHQA MAVZUGA BURGANING MA’QUL .