logo

eski o‘zbek yozuvi O`zlik olmoshi. Matn ustida ishlash. Yangi lug’atlarni o’rganish. Husnixat mashqlari.

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

608.998046875 KB
SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND 
DAVLAT UNIVERSITETI
SHARQ TILLAR VA ESKI O‘ZBEK YOZUVI FANIDAN
MUSTAQIL ISH
MAVZU:   ESKI O‘ZBEK YOZUVI   O` ZLIK OLMOSHI.  MATN 
USTIDA ISHLASH. YANGI LUG’ATLARNI  O’ RGANISH. 
HUSNIXAT MASHQLAR I. دوخ    XOD   O‘ZLIK OLMOSHI
Fors  tilida   دو.خ     xod   o‘zlik  olmoshi 
gapda  mustaqil  holda  hamda  biror 
otga izofa orqali birikib keladi.
  دوخ   xod   o‘zlik  olmoshi  mustaqil 
holda  ko‘pincha  egalik 
qo‘shimchalari  bilan  birga  keladi. 
Masalan: عمج درفم
مدوخ
نا xode
mān o‘zimi
z مدوخ xod
am o‘zi
m
تدوخ
نا xodet
ān o‘zingi
z تدوخ xod
at o‘zi
ng
دوخ
ناش xodeš
ān o‘zlari شدوخ xod
aš o‘zi میدرک  همجرت  نام  دوخ  ار  هموظنم  نیا   in 
manzume r ā  xodem ā n tarjome kardim  ‘Bu 
dostonni o‘zimiz tarjima qildik’.
متشگرب  مدوخ  نارهت  رهش  زا   az   š ahr - e Tehr ā n 
xodam bar - ga š tam  ‘ Tehron shahridan o ‘ zim 
qaytdim ’.
مداد  وا  هب  ار  مدوخ  یسراف  نابز  باتک   ket ā b - e 
zab ā n - e f ā rsi - ye xodam - r ā  be    u d ā dam  
‘ Fors tili darsligimni unga berdim ’. O ‘ zbek  tilida  o ‘ zlik  olmoshidan  keyin 
kelgan  aniqlanmish  doimo  egalik 
qo ‘ shimchalarini  qabul  qiladi   ( kitobim , 
do ‘ sti ,  ishlari ,  uyingiz   kabi ).  Fors  tilida 
esa  aniqlanmish  hech  qanday  egalik 
qo ‘ shimchalarini  qabul  qilmay ,  دو.خ   so ‘ zi 
bilan oddiy izofa orqali birikadi O‘zbek  tilidagi  egalik  ma’nosi  fors 
tilida  fe’lning  shaxs-son 
qo‘shimchalari  orqali  ifodalanadi. 
Masalan:
دندرک  مامت  ار  دوخ   یاهراک  اهنآ   Ānhā  
kārhā-ye xod-rā  tamām kardand  
‘Ular o‘z (o‘zlarining) ishlarini 
tamom qildilar’. QUYIDAGI FE’LLARNING YOZILISHI VA 
TALAFFUZINI O‘RGANING.
ندیباوخ xābid
an ‘ uxlamoq ’
ندناوخ xānd
an ‘ o‘qimoq ’
نتساوخ xāsta
n ‘ xohlamoq ’ , 
‘ istamoq ’ Gaplarni fors tiliga tarjima qiling.
O‘rtog‘im  menga  xat  yozdi.  U  o‘zi  haqida 
so‘zlab  berdi.  U  o‘z  xonasini  tozaladi. 
Universitet  yonida  bir  chiroyli  bog‘  joylashgan. 
Bugun  biz  mashhur  shoir  bilan  uchrashdik.  Bu 
imoratning orqasida bank joylashgan.  Kecha men seni magazinda ko‘rdim. Kecha 
do‘stim darsga kelmadi. Daraxtning tepasiga bir 
qush qo‘ndi. U o‘z kitobini stoldan oldi. Darsdan 
so‘ng hamma o‘z uyiga ketdi. MATNNI MUSTAQIL O‘QING, TARJIMA QILING 
HAMDA SODDA VA QO‘SHMA FE’LLARNI 
ANIQLANG. 
اه هژاو
it sag گس
topib olmoq peydā 
ka r dan ندرک ادیپ
yo‘l rāh هار
ko‘prikdan az ru-ye pol لپ یور زا
o‘tmoq gozaštan نتشذگ o‘ylamoq  xiyāl kardan ندرک لایخ
ochko‘zlik, qilmoq  tama’ kardan  ندرک عمط
qo‘lga kiritmoq be dast āvardan   تسد هب
ندروآ
tashlamoq andāxtan نتخادنا
suvga tashlamoq dar āb paridan ندیرپ بآ رد
chiqmoq birun āmadan ندمآ نوریب
ochko’z, tamagir tama’kār راکعمط ع.مط گسکرا
 .دوب  یلپ  وا  هار  رد  .درک  ادیپ  ت	
Tشوگ  یا  ه	Tکت  یگ	Tس  یزور
 لایخ .دید بآ رد اردوخ س	
Tکع ت	Tشذگیم ل	Tپ یور زا ی	Tتقو
 نآ ه	
Tک درک ع	Tمط .دراد ت	Tشوگ ه	Tکت م	Tه یرگید گ	Tس ه	Tک درک
 اردوخ  تشوگ  ه	
Tکت  گ	Tس  .دروایب  ت	Tسد  ه	Tب  م	Tه  ار  ت	Tشوگ
 ادیپ  یزیچ  بآ  رد  ی	
Tلو  .دیرپ  ب	Tآ  رد  و  ت	Tخادنا  ل	Tپ  یور
 مه  شدوخ  ت	
Tشوگ  ه	Tکت  ه	Tک  د	Tید  و  د	Tمآ  نوریب  ب	Tآ  زا  .درکن
.دوب هدرک ادیپ ارنآ یرگید گس هکنوچ .تسین BERILGAN MAQOLLARNI TARJIMA QILING VA 
YOD OLING.
اه هژاو
‘ cho‘ntak’ kise هسیک 
‘ ta’magir’ ta’magar راکمعط
‘ bo‘sh’ hāli یلاخ
‘ yolg‘on’ doruγ  غورد
‘ nur’, ‘yaltirash’, 
‘yorug‘lik’ foruγ غورف ۱.تسا یلاخ هشیمه راکمعط هسیک )
۲.تسا غورف یب غورد غارچ )
٣ .درادن جایتحا غارج هب روک  ) یضعب   ba’zi   ‘ba’zi’  olmoshi  ko‘plik 
shaklidagi  ot  bilan  2  xil  usulda  birikadi:  a) 
bitishuv  yo‘li  bilan:  اه  هTT	لمج  ی	TT	ضعب   ba’zi 
jomlehā   ‘ba’zi  jumlalar’,  نایوجشناد  یضعب   ba’zi 
dānešjuyān   ‘ba’zi  talabalar’;  b)  زا   az  
ko‘makchisi  yordamida:  اه  ه	
Tلمج  زا  ی	Tضعب   ba’zi 
az  jomlehā   ‘jumlalarning  ba’zilari’,   زا  یضعب
نایوجشناد   ba’zi  az  dānešjuyān   ‘talabalarning 
ba’zilari’.  AGAR ANIQLOVCHI ERGASH GAP ANIQLAB KELGAN SO‘Z 
QARATQICH VAZIFASIDAGI OT YOKI OLMOSH BILAN BIRIKIB 
KELAGAN BO‘LSA: 
 یملع سنارفنک رد دنا هدش عمج اجنیا هک هدکشناد نایوجشناد
درک دنهاوخ یناTرنخس   dānešjuyān-e dāneškade ke injā 
jam’  šodeand dar konferāns-e elmi soxanrāni 
xāhand kard  ‘Bu yerga yig‘ilgan fakultet 
talabalari ilmiy konferensiyada doklad qiladilar’. ANIQLOVCHI ERGASH GAP ANIQLAB KELGAN 
SO‘Z ENKLITIK OLMOSH NI QABUL QILIB 
KELGAN BO‘LSA: MASALAN:
  شمان دنکیم لیصحت خیرات هدکشناد رد هک ناتگرزب ردارب
؟تسیچ   barādar-e bozorgetān ke dar 
dāneškade-ye  t ārix tahsil mikonad nāmaš 
čist?  Tarix fakultetida tahsil olayotgan 
akangizning ismi nima?’ ANIQLOVCHI ERGASH GAP ANIQLAB 
KELGAN SO‘Z KISHILIK OLMOSHI 
BO‘LSA: 
؟ینیب هچ غارچ اب ینیبن غارچ هک وت   to ke čero γ  
nabini bā čero γ  če bini?  ’Sen chiroqni 
ko‘rmaysanku, chiroq bilan nimani ko‘rasan?’ ام هاگشناد
 ناتTTTTT	سکبزا ی	TTTTT	تلود ناهج یاه نابز هاگشناد رد ن	TTTTT	م
 "ک	
Tیلریب" ی ه	Tلحم ک	Tیدزن ا	Tم هاگشناد .منک ی	Tم لی	Tصحت
 هدکشناد د	
TTنچ زا و گرزب ی	Tلیخ ا	TTم هاگشناد .ت	TTسا ع	TTقاو
 ی هدکشناد ،ی	
TTT	سیلگنا ی	TTT	ژولولیف :	ًلاثم .ت	TTT	سا ترابع
 ا	
TTTT	ب ا	TTTT	م هاگشناد .ی	TTTT	سور نابز ی هدکشناد ،ی	TTTT	مجرتم
 ی	
Tگنهرف و یت	Tسود ط	Tباور ناهج یاه هاگشناد زا یرای	Tسب
.دراد  طایح طTسو رد .ت	Tسا مرخ و زب	Tس و گرزب ی	Tلیخ ا	Tم هاگشناد طایح
 ا	
TT	جنآ ا	TT	م ح	TT	یرفت ماگنه .ت	TT	سا رازلگ  ن	TT	آ فارطا و هراوف هاگشناد
 رارق هراوف ن	
TT	یا یور ه	TT	ب ور ا	TT	م ی هدکشناد .مینک ی	TT	م تحارت	TT	سا
 رد ی	
Tسراف نابز سرد سلاک .ت	Tسا ترابع ه	Tقبط راهچ زا و دراد
 .تسا عقاو ورهار بقع موس هقبط
 .دراد گرزب ی هرجنپ ود .ت	
TTسا ن	TTشور و گرزب ا	TTم سرد سلاک
 ت	
Tسار فرط .ت	Tسا نازیوآ ناریا یاهرهش س	Tکع هرجنپ ود نایم
 ه	
Tسفق یوت .ت	Tسه ناریا ی ه	Tشقن ن	Tآ یولهپ و باتک ی ه	Tسفق سلاک
 باتک ی
 .تسا هدیچ نوگانوگ یاه باتک ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT

SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI SHARQ TILLAR VA ESKI O‘ZBEK YOZUVI FANIDAN MUSTAQIL ISH MAVZU: ESKI O‘ZBEK YOZUVI O` ZLIK OLMOSHI. MATN USTIDA ISHLASH. YANGI LUG’ATLARNI O’ RGANISH. HUSNIXAT MASHQLAR I.

دوخ XOD O‘ZLIK OLMOSHI Fors tilida دو.خ xod o‘zlik olmoshi gapda mustaqil holda hamda biror otga izofa orqali birikib keladi. دوخ xod o‘zlik olmoshi mustaqil holda ko‘pincha egalik qo‘shimchalari bilan birga keladi. Masalan:

عمج درفم مدوخ نا xode mān o‘zimi z مدوخ xod am o‘zi m تدوخ نا xodet ān o‘zingi z تدوخ xod at o‘zi ng دوخ ناش xodeš ān o‘zlari شدوخ xod aš o‘zi

میدرک همجرت نام دوخ ار هموظنم نیا in manzume r ā xodem ā n tarjome kardim ‘Bu dostonni o‘zimiz tarjima qildik’. متشگرب مدوخ نارهت رهش زا az š ahr - e Tehr ā n xodam bar - ga š tam ‘ Tehron shahridan o ‘ zim qaytdim ’. مداد وا هب ار مدوخ یسراف نابز باتک ket ā b - e zab ā n - e f ā rsi - ye xodam - r ā be u d ā dam ‘ Fors tili darsligimni unga berdim ’.

O ‘ zbek tilida o ‘ zlik olmoshidan keyin kelgan aniqlanmish doimo egalik qo ‘ shimchalarini qabul qiladi ( kitobim , do ‘ sti , ishlari , uyingiz kabi ). Fors tilida esa aniqlanmish hech qanday egalik qo ‘ shimchalarini qabul qilmay , دو.خ so ‘ zi bilan oddiy izofa orqali birikadi