EYNSHTEYN-SKALYAR-GAUSS-BONNET NAZARIYASIDA SPIN BILAN BOG‘LIQ QORA TUYNUK SKALYARIZATSIYASI
![EYNSHTEYN-SKALYAR-GAUSS-
BONNET NAZARIYASIDA SPIN BILAN
BOG‘LIQ QORA TUYNUK
SKALYARIZATSIYASI](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_1.png)
![A.Eynshteynning tortishish nazariyasiga ko`ra
fazo-vaqt egrilikka ega bo`lib, gravitatsiya esa ushbu
egrilikni namoyonidir. Materiya o`z atrofidagi fazoni
"egadi". Bu egilish materiyaning zichligiga bog‘liq
bo`lib, zichlik qancha katta bo`ls а shuncha egilish
kuchli bo`ladi.
2](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_2.png)
![Eynshteyn tenglamasi quyidagi shakilga ega.
B irinchi b o‘ lib 1916-yilda Shvarsshild markaziy-simmetrik
ko o rdinata uchun Eynshteyn tenglamasi ning aniq yechimini topdi.
Shvarstshild yechimi “M” massali va “ ” radusli qora tuynuk
yechimiga olib keldi.s R
3](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_3.png)
![Qora tuynuklar har xil o‘lchamli bo‘lishi mumkin.
Atom o‘lchamidan tortib Quyosh massasidan million
maratoba katta Qora tuynuklar mavjud bo‘lishi mumkin.
Kollapsga uchrayotgan yulduzning massasi
kandaydir kritik qiymatdan katta bo lsa (3 Quyosh ʼ
massasidan) gravitatsiya shunchalik katta bo ladiki buni
ʼ
hech narsa to xtata olmaydi. Gravitatsiya kuchlari yulduzni
ʼ
tashkil qiluvchi moddalarni shunday siqib boradiki bunda
yulduz o lchami eng kichik o lchamgacha kichrayadi va qora
ʼ ʼ
tuynukga aylanadi.
4](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_4.png)
![K е rr 1963-yilda Ensht е yn t е nglamasining y е chimida massa va
impuls mom е ntli qora tuynuklarga kelgan yechimlarini topgan.
Bunda qora tuynuklar aylanuvchi bo’lib , aksial simm е trik
ko’rinishda.
1965-yili K е rr va Nyum е nlar massa, zaryad va impuls
mom е ntiga ega bo’lgan va aylanuvchi, zaryadli qora tuynuklarga
keluvchi yechimini topishgan.
5](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_5.png)
![Eynshteyn - sk а ly а r - G а uss - B о nnet n а z а riy а sida quyidagi ta’sir
integralidan foydalandik.
2 4 2 1 1
( )
16 2
GB S d x g R f R
Skalyar maydon
Bog‘lanish funksiyasi
Kvadratik G а uss - B о nnet hadi
2 2
GB 4 R R R R R R
2
1
( )
8
f
6](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_6.png)
![7](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_7.png)
![Yechimlarnni olishda quyidagi chiziqli element shaklidan foydalandik .
Xokking temperaturasi
Gorizont yuzasi quyidagi formula orqali aniqlanadi.
8](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_8.png)
![9](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_9.png)
![XULOSA
1. Q о r а tuynuk а yl а n а y о tg а n t о m о ng а q а r а m а – q а rshi h а r а k а tl а n а y о tg а n z а rr а ch а l а r
ung а y а qinl а shg а nd а о s о ngin а t о rtil а di. Q о r а tuynuk а yl а n а y о tg а n t о m о ng а
h а r а k а tl а n а y о tg а n z а rr а ch а l а r es а ung а y а qinl а shg а nd а t о rtilishi qiyinr о q kech а di.
Zarrachalar q о r а tunuk а tr о fid а gi magnet m а yd о n yo‘nalishida h а r а k а tlansa, q о r а
tuynukk а y а qin z а rr а ch а l а r tezlashadi, shu bil а n birg а magnet m а yd о ni yo‘nalishi
tomoniga harakatlanadi v а а ksinch а , maydon yo‘nalishiga q а rshi h а r а k а tl а n а y о tg а n
z а rr а ch а l а rni t о rtib о l а di deb t а s а vvur qilish mumkin.
2. Skаyаr vа GB invаriаnt о‘rtаsidаgi mоs belgigа egа bо‘lgаn bo g‘lanish tez аylаnish
nаtijаsidа yuzаgа kelаdigаn beqаrоrlikkа оlib kelishi mumkinligini kо‘rsаtdik.
Shuningdek, biz bu beqаrоrlik о‘tа nurlаnish bilаn bо g‘ liq emаsligini, аksinchа tаbiаtdа
tаxiоnik ekаnligini kо‘rsаtdik. Bizning yоndаshuvimiz qо‘lgа kiritmаydigаn chiziqli
bо‘lmаgаn effektlаr ushbu beqаrоrlikni bаrtаrаf etishi vа skаlyar sоchlаr bilаn BHgа оlib
kelishi kutilmоqdа. Jаrаyоn аn’аnаviy spоntаn skаlаrizаtsiyаgа о‘xshаydi, аmmо chegаrа
qоrа tuynukning egriligi о‘rnigа аylаnishi bilаn bоshqаrilаdi.
3. Shunday qilib, Reissner-Nordsrom eritmasi ikkiga ajralish nuqtasiga ega bо‘lishi
mumkin: biri katta massalarda va skalarizatsiyalangan shox GR dan chiqadi, ikkinchisi
esa kichikroq massalarda va skalarizatsiyalangan shox yana GR ga birlashadi. Bu faqat
birinchi ajralish nuqtasi mavjud bо‘lgan Q =0 holatidan farq qiladi. Raqamli natijalar
shuni kо‘rsatadiki, birinchi ajralish nuqtasi Q ortishi bilan kattaroq massalar tomon
siljiydi. Kutilganidek, skalyarlashtirilgan shoxlarning skalyar zaryadi ikkiga ajralish
nuqtasida nolga intiladi va Reysner-Nordsrom qora tuynuklari uchun maksimal o g‘ ishlar
oraliq qiymatlar massada kuzatiladi. 10](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_10.png)
![Sh Rashidov nomidagi Samarqanad davlatu niversiteti fizika fakulteti nazariy fizika ta’lim
yo‘nalishi 2-kurs magistranti Ubaydullayeva Gavharoy Muxutdin qizining ilmiy ishlar
ro‘yxati.
№ Ilmiy maqolalar nomi Chop etilish
turi Chop etilgan jurnal, to‘plam, yili Hajmi
1 EYNSHTEYN-
SLKALYAR-GAUSS-
BONNET
NAZARIYA SIDA SPIN
BILAN BOg‘LIQ QORA
TUYNUK
SKALYA RIZAT SIYASI Ilmiy. Ilmiy Tadqiqotlar
Sammiti. Respublika ko‘p
tarmoqli ilmiy sammit
materiallari to‘plami 311-
314 betlar 3 bet
2 SKALYA RLANGAN
QORA
TUYNUKLARNING
HAQIQIY
YECHIMLARI Ilmiy Fotonika muammolari va
rivijlanish istiqbollari 262-
264 betlar 2 bet
11](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_11.png)
![ETIBORINGIZ
UCHUN
RAXMAT.
12](/data/documents/04ce041c-c5a8-4a5b-b008-290fbc0cce74/page_12.png)
EYNSHTEYN-SKALYAR-GAUSS- BONNET NAZARIYASIDA SPIN BILAN BOG‘LIQ QORA TUYNUK SKALYARIZATSIYASI
A.Eynshteynning tortishish nazariyasiga ko`ra fazo-vaqt egrilikka ega bo`lib, gravitatsiya esa ushbu egrilikni namoyonidir. Materiya o`z atrofidagi fazoni "egadi". Bu egilish materiyaning zichligiga bog‘liq bo`lib, zichlik qancha katta bo`ls а shuncha egilish kuchli bo`ladi. 2
Eynshteyn tenglamasi quyidagi shakilga ega. B irinchi b o‘ lib 1916-yilda Shvarsshild markaziy-simmetrik ko o rdinata uchun Eynshteyn tenglamasi ning aniq yechimini topdi. Shvarstshild yechimi “M” massali va “ ” radusli qora tuynuk yechimiga olib keldi.s R 3
Qora tuynuklar har xil o‘lchamli bo‘lishi mumkin. Atom o‘lchamidan tortib Quyosh massasidan million maratoba katta Qora tuynuklar mavjud bo‘lishi mumkin. Kollapsga uchrayotgan yulduzning massasi kandaydir kritik qiymatdan katta bo lsa (3 Quyosh ʼ massasidan) gravitatsiya shunchalik katta bo ladiki buni ʼ hech narsa to xtata olmaydi. Gravitatsiya kuchlari yulduzni ʼ tashkil qiluvchi moddalarni shunday siqib boradiki bunda yulduz o lchami eng kichik o lchamgacha kichrayadi va qora ʼ ʼ tuynukga aylanadi. 4
K е rr 1963-yilda Ensht е yn t е nglamasining y е chimida massa va impuls mom е ntli qora tuynuklarga kelgan yechimlarini topgan. Bunda qora tuynuklar aylanuvchi bo’lib , aksial simm е trik ko’rinishda. 1965-yili K е rr va Nyum е nlar massa, zaryad va impuls mom е ntiga ega bo’lgan va aylanuvchi, zaryadli qora tuynuklarga keluvchi yechimini topishgan. 5