logo

EYNSHTEYN-SKALYAR-GAUSS-BONNET NAZARIYASIDA SPIN BILAN BOG‘LIQ QORA TUYNUK SKALYARIZATSIYASI

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1488 KB
EYNSHTEYN-SKALYAR-GAUSS-
BONNET NAZARIYASIDA SPIN BILAN 
BOG‘LIQ QORA TUYNUK 
SKALYARIZATSIYASI   A.Eynshteynning  tortishish  nazariyasiga  ko`ra 
fazo-vaqt egrilikka  ega bo`lib,  gravitatsiya  esa ushbu 
egrilikni  namoyonidir.  Materiya  o`z  atrofidagi  fazoni 
"egadi".  Bu  egilish  materiyaning  zichligiga  bog‘liq 
bo`lib,  zichlik  qancha  katta  bo`ls а  shuncha  egilish 
kuchli bo`ladi. 
2 Eynshteyn tenglamasi  quyidagi shakilga ega.
B irinchi b o‘ lib 1916-yilda  Shvarsshild  markaziy-simmetrik 
ko o rdinata  uchun  Eynshteyn tenglamasi ning  aniq yechimini topdi.
Shvarstshild yechimi “M” massali va “   ” radusli qora tuynuk 
yechimiga olib keldi.s	R
3 Qora  tuynuklar  har  xil  o‘lchamli  bo‘lishi  mumkin. 
Atom  o‘lchamidan  tortib  Quyosh  massasidan  million 
maratoba  katta  Qora  tuynuklar  mavjud  bo‘lishi  mumkin.
Kollapsga  uchrayotgan  yulduzning  massasi 
kandaydir  kritik  qiymatdan  katta  bo lsa  (3  Quyosh ʼ
massasidan)  gravitatsiya  shunchalik  katta  bo ladiki  buni 	
ʼ
hech  narsa  to xtata  olmaydi.  Gravitatsiya  kuchlari  yulduzni 	
ʼ
tashkil  qiluvchi  moddalarni  shunday  siqib  boradiki  bunda 
yulduz o lchami eng kichik o lchamgacha kichrayadi va qora 	
ʼ ʼ
tuynukga aylanadi.
4 K е rr  1963-yilda  Ensht е yn  t е nglamasining  y е chimida  massa  va 
impuls  mom е ntli  qora  tuynuklarga  kelgan  yechimlarini  topgan. 
Bunda  qora  tuynuklar  aylanuvchi  bo’lib ,  aksial  simm е trik 
ko’rinishda. 
1965-yili    K е rr  va  Nyum е nlar    massa,  zaryad  va  impuls 
mom е ntiga  ega  bo’lgan  va  aylanuvchi,  zaryadli  qora  tuynuklarga 
keluvchi yechimini topishgan.
5 Eynshteyn - sk а ly а r - G а uss - B о nnet    n а z а riy а sida quyidagi ta’sir 
integralidan foydalandik.	
2	4 2	1 1	
( )	
16 2	
GB	S d x g R f R	 	
	
 	
    	
 
 	


Skalyar maydon 

Bog‘lanish funksiyasi

Kvadratik  G а uss - B о nnet hadi
  	
	
2 2
GB	4	R R R R R R	
 	
 	   2	
1	
( )	
8	
f	 	
6 7 Yechimlarnni olishda quyidagi chiziqli element shaklidan foydalandik .
Xokking temperaturasi
Gorizont yuzasi quyidagi formula orqali aniqlanadi.
8 9 XULOSA
  1.  Q о r а   tuynuk  а yl а n а y о tg а n  t о m о ng а   q а r а m а   –  q а rshi  h а r а k а tl а n а y о tg а n  z а rr а ch а l а r 
ung а   y а qinl а shg а nd а  о s о ngin а   t о rtil а di.  Q о r а   tuynuk  а yl а n а y о tg а n  t о m о ng а  
h а r а k а tl а n а y о tg а n  z а rr а ch а l а r  es а   ung а   y а qinl а shg а nd а   t о rtilishi  qiyinr о q  kech а di. 
Zarrachalar  q о r а   tunuk  а tr о fid а gi  magnet  m а yd о n  yo‘nalishida  h а r а k а tlansa,  q о r а  
tuynukk а   y а qin  z а rr а ch а l а r  tezlashadi,  shu  bil а n  birg а   magnet  m а yd о ni  yo‘nalishi 
tomoniga  harakatlanadi  v а  а ksinch а ,  maydon  yo‘nalishiga    q а rshi  h а r а k а tl а n а y о tg а n 
z а rr а ch а l а rni t о rtib  о l а di deb t а s а vvur qilish mumkin.
2.   Skаyаr  vа  GB  invаriаnt  о‘rtаsidаgi  mоs  belgigа  egа  bо‘lgаn  bo g‘lanish   tez  аylаnish 
nаtijаsidа  yuzаgа  kelаdigаn  beqаrоrlikkа  оlib  kelishi  mumkinligini  kо‘rsаtdik. 
Shuningdek,  biz  bu  beqаrоrlik  о‘tа  nurlаnish  bilаn  bо g‘ liq  emаsligini,  аksinchа  tаbiаtdа 
tаxiоnik  ekаnligini  kо‘rsаtdik.  Bizning  yоndаshuvimiz  qо‘lgа  kiritmаydigаn  chiziqli 
bо‘lmаgаn effektlаr ushbu beqаrоrlikni bаrtаrаf etishi vа skаlyar sоchlаr bilаn BHgа оlib 
kelishi kutilmоqdа. Jаrаyоn аn’аnаviy spоntаn skаlаrizаtsiyаgа о‘xshаydi, аmmо chegаrа 
qоrа tuynukning egriligi о‘rnigа аylаnishi bilаn bоshqаrilаdi. 
3.   Shunday  qilib,  Reissner-Nordsrom  eritmasi  ikkiga  ajralish  nuqtasiga  ega  bо‘lishi 
mumkin:  biri  katta  massalarda  va  skalarizatsiyalangan  shox  GR  dan  chiqadi,  ikkinchisi 
esa  kichikroq  massalarda  va  skalarizatsiyalangan  shox  yana  GR  ga  birlashadi.  Bu  faqat 
birinchi  ajralish  nuqtasi  mavjud  bо‘lgan  Q =0  holatidan  farq  qiladi.  Raqamli  natijalar 
shuni  kо‘rsatadiki,  birinchi  ajralish  nuqtasi  Q   ortishi  bilan  kattaroq  massalar  tomon 
siljiydi.  Kutilganidek,  skalyarlashtirilgan  shoxlarning  skalyar  zaryadi  ikkiga  ajralish 
nuqtasida  nolga intiladi  va  Reysner-Nordsrom  qora tuynuklari uchun  maksimal o g‘ ishlar 
oraliq qiymatlar massada kuzatiladi. 10 Sh Rashidov nomidagi Samarqanad  davlatu  niversiteti  fizika  fakulteti  nazariy fizika  ta’lim  
yo‘nalishi  2-kurs magistranti   Ubaydullayeva Gavharoy Muxutdin qizining  ilmiy ishlar  
ro‘yxati.
№ Ilmiy  maqolalar  nomi Chop etilish 
turi Chop  etilgan jurnal, to‘plam, yili Hajmi
1 EYNSHTEYN-
SLKALYAR-GAUSS-
BONNET 
NAZARIYA SIDA SPIN 
BILAN BOg‘LIQ QORA 
TUYNUK 
SKALYA RIZAT SIYASI   Ilmiy. Ilmiy Tadqiqotlar 
Sammiti. Respublika ko‘p 
tarmoqli ilmiy sammit 
materiallari to‘plami 311-
314 betlar 3  bet
2 SKALYA RLANGAN 
QORA 
TUYNUKLARNING 
HAQIQIY 
YECHIMLARI Ilmiy Fotonika muammolari va 
rivijlanish istiqbollari 262-
264 betlar 2 bet 
11 ETIBORINGIZ 
UCHUN 
RAXMAT.
12

EYNSHTEYN-SKALYAR-GAUSS- BONNET NAZARIYASIDA SPIN BILAN BOG‘LIQ QORA TUYNUK SKALYARIZATSIYASI

A.Eynshteynning tortishish nazariyasiga ko`ra fazo-vaqt egrilikka ega bo`lib, gravitatsiya esa ushbu egrilikni namoyonidir. Materiya o`z atrofidagi fazoni "egadi". Bu egilish materiyaning zichligiga bog‘liq bo`lib, zichlik qancha katta bo`ls а shuncha egilish kuchli bo`ladi. 2

Eynshteyn tenglamasi quyidagi shakilga ega. B irinchi b o‘ lib 1916-yilda Shvarsshild markaziy-simmetrik ko o rdinata uchun Eynshteyn tenglamasi ning aniq yechimini topdi. Shvarstshild yechimi “M” massali va “ ” radusli qora tuynuk yechimiga olib keldi.s R 3

Qora tuynuklar har xil o‘lchamli bo‘lishi mumkin. Atom o‘lchamidan tortib Quyosh massasidan million maratoba katta Qora tuynuklar mavjud bo‘lishi mumkin. Kollapsga uchrayotgan yulduzning massasi kandaydir kritik qiymatdan katta bo lsa (3 Quyosh ʼ massasidan) gravitatsiya shunchalik katta bo ladiki buni ʼ hech narsa to xtata olmaydi. Gravitatsiya kuchlari yulduzni ʼ tashkil qiluvchi moddalarni shunday siqib boradiki bunda yulduz o lchami eng kichik o lchamgacha kichrayadi va qora ʼ ʼ tuynukga aylanadi. 4

K е rr 1963-yilda Ensht е yn t е nglamasining y е chimida massa va impuls mom е ntli qora tuynuklarga kelgan yechimlarini topgan. Bunda qora tuynuklar aylanuvchi bo’lib , aksial simm е trik ko’rinishda. 1965-yili K е rr va Nyum е nlar massa, zaryad va impuls mom е ntiga ega bo’lgan va aylanuvchi, zaryadli qora tuynuklarga keluvchi yechimini topishgan. 5