Fanning rivojlanish tarixi. Tadqiqot uslublari. Yutuqlari va istiqbollari
![MAVZU: FANN IN G
RIVOJ LAN ISH TARIX I.
TADQIQOT USLUBLARI.
Y UTUQLARI VA ISTIQBOLLARI
RE J A :
1. Fanga k irish
2. Fan t arixi
3. Bo ‘ limlari
4. Gipot ezalar](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_1.png)
![INDIVIDUAL RIVOJLANISH BIOLOGIYASI FANI
ZIGOTA HOSIL BO'LISHIDAN ORGANIZMNING
TABIIY O'LIMIGACHA BO'LGAN DAVRINING
UMUMIY QONUNIYATLARINI O'RGANADI
Embriologiya fani zigotadan embrion rivojlanib
tugilguncha bo'lgan davida sodir bo ladigan biologik
jarayonlari o'rganadi. Embriologiya grekcha embryo -
kurtak, murtak, embrion, logos fan, ta'limot degan ma'noni
bildiradi. Zigota grekcha zygotes - birga qo'shilgan, degan
ma'noni bildiradi. Jinsiy hujayralarning o'zaro qo'shilib, bitta
hujayra hosil qilishi zigota hisoblanadi.
Ontogenez zigota hosil bo'lishidan tabiiy o'Umgacha
bo'lgan davmi o'rganadi. Demak, embriologiya fani
organizm rivojlanishining bir qismini, ya'ni embrional
rivojlanish qismini o'rgansa, individual rivojlanish
biologiyasi fani ontogenezning hamma qismini o'rganadi.
Shunga ko'ra, individual rivojlanish biologiyasi fani
embriologiya faniga nisbatan ancha keng ma'nodagi fandir.](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_2.png)
![FAN TARIX I
Individual rivojlanish biologiyasi fan 1975
yildanboshlab universitetiarning biologiya
ixtisosligida alohida fan sifatida o'qitila
boshlandi. Bu nom esa yaqinda paydo bo'ldi.
Ilgarilari bu fan "Umumiy embriologiya",
"Hayvonlar embriologiyasi", "Solishtirma
embriologiya" deb nomlanar edi.
Keying! yillarda bu fanni "Ontogenez
biologiyasi", "Ontogenetika", "Individual
rivojlanish biologiyasi", "Rivojlanish
fiziologiyasi", "Rivojlanish biologiyasi",
"Taraqqiyot biologiyasi" nomlari bilan atash
tavsiya etilmoqda. Bu nomlarriing ko'pchiligi
individual rivojlanishning ayrim tomonlarini
o'z ichiga olganligi uchun hozircha "individual
rivojlanish biologiyasi" atamasi ko'pchilik
o'quvchilarga tushunarli bo'lmoqda.](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_3.png)
![
Bu fan eksperimental embriologiya, molekulyar
biologiya, genetika, sitologiya fanlarining
yutuqlari asosida paydo bo'ldi. Individual
rivojlanish biologiyasi fanining vazifasi
organizmlarda sodir bo'ladigan morfologik,
fiziologik, biokimyoviy, genetik jarayonlarni
o'rganish, taraqqiyotni boshqarish omillari va
mexanizmlarini aniqlashdan iborat. Chunki bu
fan sintetik xarakterga ega bo'Ub, ana shu fanlar
yutuqlari asosida ontogenezning umumiy
qonuniyatini yaratadi va uni boshqarish yo'llarini
ishlab chiqadi. O Itogenezni boshqarish
veterinariya,tibbiyot fanlari uchun muhim ab
imiyatga ega bo'lib, yangi nav, zot va shtammlar
hunghim e yaratish uchun muhim manba
hisoblanadi. Bundan tashqari, gen va hujayra
injeneriyasi asosida irsiy materialni o'zgartirish
va yangi formalar yaratish mumkin](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_4.png)
![BU FA N IKKI BO ‘ LIMDAN
IBORAT
I. Embriologiya , embrion taraqqiyotini
o'rganadi. Bu bo'lim ham ikkita
sohagabo'linadi. 1. Umumiy embriologiya -
embrion nyojlanishining umumiy
qonuniyatlarini
o'rganadi va bir qancha tarmoqlarga
bo'linadi:
a. Tasviriy embriologiya.
b. Solishtirma embriologiya
v. Eksperimental embriologiya
d. Biokimyoviy embriologiya
2. Xususiy embriologiya - ma'lum bir
sistematik guruhga mansub hayvonlar yoki
o'simliklarning embrion rivojlanishini
o'rganadi, odam embriologiyasi, sut
emizuvchilar embriologiyasi, qushlar
embriologiyasi shular jumlasidandir.](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_5.png)
![II. Indiv idual riv ojlanish biologiy asi fanining
ik k inchi bo'limi embrionning t ug'ilishidan
t abiiy o'limgacha boigan dav rini sit ologiy a,
gist ologiy a, anat omiy a, fi ziologiy a v a
boshqa biologiy a fanlari nuqt ai nazaridan
o'rganadi.
Indiv idual riv ojlanish biologiy asi fanining
t arixi J insiy hujay ralardan y irik organizmlar
qanday pay do bo'ladi? Bu sav olga jav ob
Izlash eramizdan ancha oldin boshlangan.
Murt ak ni o'rganishga oid dast labk i
ma'lumot lar hindlarning eramizdan oldingi
VII asrda y ozilgan " Hay ot k it obi" nomli
asarida bay on et ilgan, y a'ni riv ojlanish
murt ak dan boshlanadi, deb t ushunt irilgan.](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_6.png)
![
Aristotel (er.av. 384-322)
murtakni o'rganishga
birinchi bo'lib kirishdi. U
ko'plab hayvonlaming
embrionini, Jumladan,
tovuq tuxumini har xil
rivojlanish
bosqichlarida ochib,
tovuq embrioni yuragi,
akula, karakatisa
rivojlanishini, asalarida
partenogenezni, odam
embrionini organdi.
Bularning hammasi
tarixiy ahamiyatga ega
bo'lmasa-da, fan
taraqqiyoti uchun
muhirn) ahamiyatga
ega bo'ldi.](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_7.png)
![
Gippokrat (er.av.460-377)
nmg"ikkiurug'lik nazariyasigakora,
embrion urg'ochi va erkak Jinsiy
hujayralarining o'zaro qo'shilishidan
hosil bo'ladi (alrunoo'shadawdajin
styhujayralamomma'lumedi). Urling
fikricha, embrion tuxumdan
birdaniga bosil boʻladi. Bu fikrlar
preformizm nazariyasi holida
shakllanib, XVII-XVIII asrlaiga kelib
hukmron bo'ldi. Preformizm lotincha
prae oldin, forma- shakl degan
ma'noni bildiradi. Bu nazariyaga
ko'ra, urug'langan tuxum hujayrada
oldindan tayyor holdagi organizm
kichiklashtirilgan holda
Joykshtirilgan bo'ladi. Tuxum hujayra
urug'langandan keyin faqat o'sadi,
ya'ni kattalashadi. Bu nazariyaning
XVII-XVIH asrlardagi tarafdorlari A.
Levenguk, V. Garvey, Ya.
Svammerdam, M. Malpigi, A. Galler,
Sh. Bonne va boshqalardir](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_8.png)
![M. MALPIGI A. G NA ZA RIYA
TA RA FDORLARI HA M IKKI
GURUHGA BO'LIN ADI:
1. Animalk ulist lar - hosil
bo'ladigan organizm
spermat ozoidda joy lashgan,
t uxum hujay ra uning t araqqiy
et ishiga t urt k i beradi, deb
t a'k idlay dilar.
2.Ov ist lar pay do bo'ladigan
organizm t uxum hujay rada
k ichik lasht irilib J oy lasht irilgan
bo'Hb, spermat ozoid uning
t araqqiy et ishiga ozuqa bo'ladi,
deb t a'k idlay dilar](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_9.png)
![E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!](/data/documents/b9f43c69-f5f5-4d2a-816a-fa9319993c80/page_10.png)
MAVZU: FANN IN G RIVOJ LAN ISH TARIX I. TADQIQOT USLUBLARI. Y UTUQLARI VA ISTIQBOLLARI RE J A : 1. Fanga k irish 2. Fan t arixi 3. Bo ‘ limlari 4. Gipot ezalar
INDIVIDUAL RIVOJLANISH BIOLOGIYASI FANI ZIGOTA HOSIL BO'LISHIDAN ORGANIZMNING TABIIY O'LIMIGACHA BO'LGAN DAVRINING UMUMIY QONUNIYATLARINI O'RGANADI Embriologiya fani zigotadan embrion rivojlanib tugilguncha bo'lgan davida sodir bo ladigan biologik jarayonlari o'rganadi. Embriologiya grekcha embryo - kurtak, murtak, embrion, logos fan, ta'limot degan ma'noni bildiradi. Zigota grekcha zygotes - birga qo'shilgan, degan ma'noni bildiradi. Jinsiy hujayralarning o'zaro qo'shilib, bitta hujayra hosil qilishi zigota hisoblanadi. Ontogenez zigota hosil bo'lishidan tabiiy o'Umgacha bo'lgan davmi o'rganadi. Demak, embriologiya fani organizm rivojlanishining bir qismini, ya'ni embrional rivojlanish qismini o'rgansa, individual rivojlanish biologiyasi fani ontogenezning hamma qismini o'rganadi. Shunga ko'ra, individual rivojlanish biologiyasi fani embriologiya faniga nisbatan ancha keng ma'nodagi fandir.
FAN TARIX I Individual rivojlanish biologiyasi fan 1975 yildanboshlab universitetiarning biologiya ixtisosligida alohida fan sifatida o'qitila boshlandi. Bu nom esa yaqinda paydo bo'ldi. Ilgarilari bu fan "Umumiy embriologiya", "Hayvonlar embriologiyasi", "Solishtirma embriologiya" deb nomlanar edi. Keying! yillarda bu fanni "Ontogenez biologiyasi", "Ontogenetika", "Individual rivojlanish biologiyasi", "Rivojlanish fiziologiyasi", "Rivojlanish biologiyasi", "Taraqqiyot biologiyasi" nomlari bilan atash tavsiya etilmoqda. Bu nomlarriing ko'pchiligi individual rivojlanishning ayrim tomonlarini o'z ichiga olganligi uchun hozircha "individual rivojlanish biologiyasi" atamasi ko'pchilik o'quvchilarga tushunarli bo'lmoqda.
Bu fan eksperimental embriologiya, molekulyar biologiya, genetika, sitologiya fanlarining yutuqlari asosida paydo bo'ldi. Individual rivojlanish biologiyasi fanining vazifasi organizmlarda sodir bo'ladigan morfologik, fiziologik, biokimyoviy, genetik jarayonlarni o'rganish, taraqqiyotni boshqarish omillari va mexanizmlarini aniqlashdan iborat. Chunki bu fan sintetik xarakterga ega bo'Ub, ana shu fanlar yutuqlari asosida ontogenezning umumiy qonuniyatini yaratadi va uni boshqarish yo'llarini ishlab chiqadi. O Itogenezni boshqarish veterinariya,tibbiyot fanlari uchun muhim ab imiyatga ega bo'lib, yangi nav, zot va shtammlar hunghim e yaratish uchun muhim manba hisoblanadi. Bundan tashqari, gen va hujayra injeneriyasi asosida irsiy materialni o'zgartirish va yangi formalar yaratish mumkin
BU FA N IKKI BO ‘ LIMDAN IBORAT I. Embriologiya , embrion taraqqiyotini o'rganadi. Bu bo'lim ham ikkita sohagabo'linadi. 1. Umumiy embriologiya - embrion nyojlanishining umumiy qonuniyatlarini o'rganadi va bir qancha tarmoqlarga bo'linadi: a. Tasviriy embriologiya. b. Solishtirma embriologiya v. Eksperimental embriologiya d. Biokimyoviy embriologiya 2. Xususiy embriologiya - ma'lum bir sistematik guruhga mansub hayvonlar yoki o'simliklarning embrion rivojlanishini o'rganadi, odam embriologiyasi, sut emizuvchilar embriologiyasi, qushlar embriologiyasi shular jumlasidandir.