logo

Fanning rivojlanish tarixi. Tadqiqot uslublari. Yutuqlari va istiqbollari

Yuklangan vaqt:

16.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

347.7333984375 KB
MAVZU: FANN IN G 
RIVOJ LAN ISH TARIX I. 
TADQIQOT USLUBLARI. 
Y UTUQLARI VA ISTIQBOLLARI  
                 RE J A :
1. Fanga k irish
2. Fan t arixi
3. Bo ‘ limlari
4. Gipot ezalar                     INDIVIDUAL RIVOJLANISH BIOLOGIYASI FANI 
ZIGOTA HOSIL BO'LISHIDAN ORGANIZMNING 
TABIIY O'LIMIGACHA BO'LGAN DAVRINING 
UMUMIY QONUNIYATLARINI O'RGANADI

Embriologiya fani zigotadan embrion rivojlanib 
tugilguncha bo'lgan davida sodir bo ladigan biologik 
jarayonlari o'rganadi. Embriologiya grekcha embryo - 
kurtak, murtak, embrion, logos fan, ta'limot degan ma'noni 
bildiradi. Zigota grekcha zygotes - birga qo'shilgan, degan 
ma'noni bildiradi. Jinsiy hujayralarning o'zaro qo'shilib, bitta 
hujayra hosil qilishi zigota hisoblanadi.

Ontogenez zigota hosil bo'lishidan tabiiy o'Umgacha 
bo'lgan davmi o'rganadi. Demak, embriologiya fani 
organizm rivojlanishining bir qismini, ya'ni embrional 
rivojlanish qismini o'rgansa, individual rivojlanish 
biologiyasi fani ontogenezning hamma qismini o'rganadi. 
Shunga ko'ra, individual rivojlanish biologiyasi fani 
embriologiya faniga nisbatan ancha keng ma'nodagi fandir.     FAN  TARIX I
Individual rivojlanish biologiyasi fan 1975 
yildanboshlab universitetiarning biologiya 
ixtisosligida alohida fan sifatida o'qitila 
boshlandi. Bu nom esa yaqinda paydo bo'ldi. 
Ilgarilari bu fan "Umumiy embriologiya", 
"Hayvonlar embriologiyasi", "Solishtirma 
embriologiya" deb nomlanar edi.
Keying! yillarda bu fanni "Ontogenez 
biologiyasi", "Ontogenetika", "Individual 
rivojlanish biologiyasi", "Rivojlanish 
fiziologiyasi", "Rivojlanish biologiyasi", 
"Taraqqiyot biologiyasi" nomlari bilan atash 
tavsiya etilmoqda. Bu nomlarriing ko'pchiligi 
individual rivojlanishning ayrim tomonlarini 
o'z ichiga olganligi uchun hozircha "individual 
rivojlanish biologiyasi" atamasi ko'pchilik 
o'quvchilarga tushunarli bo'lmoqda.                   
Bu fan eksperimental embriologiya, molekulyar 
biologiya, genetika, sitologiya fanlarining 
yutuqlari asosida paydo bo'ldi. Individual 
rivojlanish biologiyasi fanining vazifasi 
organizmlarda sodir bo'ladigan morfologik, 
fiziologik, biokimyoviy, genetik jarayonlarni 
o'rganish, taraqqiyotni boshqarish omillari va 
mexanizmlarini aniqlashdan iborat. Chunki bu 
fan sintetik xarakterga ega bo'Ub, ana shu fanlar 
yutuqlari asosida ontogenezning umumiy 
qonuniyatini yaratadi va uni boshqarish yo'llarini 
ishlab chiqadi. O Itogenezni boshqarish 
veterinariya,tibbiyot fanlari uchun muhim ab 
imiyatga ega bo'lib, yangi nav, zot va shtammlar 
hunghim e yaratish uchun muhim manba 
hisoblanadi. Bundan tashqari, gen va hujayra 
injeneriyasi asosida irsiy materialni o'zgartirish 
va yangi formalar yaratish mumkin     BU FA N  IKKI BO ‘ LIMDAN  
IBORAT 
I.  Embriologiya , embrion taraqqiyotini 
o'rganadi. Bu bo'lim ham ikkita 
sohagabo'linadi. 1.  Umumiy embriologiya - 
embrion nyojlanishining umumiy 
qonuniyatlarini
o'rganadi va bir qancha tarmoqlarga 
bo'linadi:
a. Tasviriy embriologiya. 
b. Solishtirma embriologiya 
v. Eksperimental embriologiya 
d. Biokimyoviy embriologiya
2.  Xususiy embriologiya - ma'lum bir 
sistematik guruhga mansub hayvonlar yoki
o'simliklarning embrion rivojlanishini 
o'rganadi, odam embriologiyasi, sut 
emizuvchilar embriologiyasi, qushlar 
embriologiyasi shular jumlasidandir.                   II.  Indiv idual riv ojlanish  biologiy asi fanining 
ik k inchi bo'limi embrionning t ug'ilishidan 
t abiiy  o'limgacha boigan dav rini sit ologiy a, 
gist ologiy a, anat omiy a, fi ziologiy a v a 
boshqa biologiy a fanlari nuqt ai nazaridan 
o'rganadi.
Indiv idual riv ojlanish biologiy asi fanining 
t arixi J insiy  hujay ralardan y irik  organizmlar 
qanday  pay do bo'ladi? Bu sav olga jav ob 
Izlash eramizdan ancha oldin boshlangan.
Murt ak ni o'rganishga oid dast labk i 
ma'lumot lar hindlarning eramizdan oldingi 
VII asrda y ozilgan " Hay ot  k it obi"  nomli 
asarida bay on et ilgan, y a'ni riv ojlanish 
murt ak dan boshlanadi, deb t ushunt irilgan.                   
Aristotel (er.av. 384-322) 
murtakni o'rganishga 
birinchi bo'lib kirishdi. U 
ko'plab hayvonlaming 
embrionini, Jumladan, 
tovuq tuxumini har xil 
rivojlanish 
bosqichlarida ochib, 
tovuq embrioni yuragi, 
akula, karakatisa 
rivojlanishini, asalarida 
partenogenezni, odam 
embrionini organdi. 
Bularning hammasi 
tarixiy ahamiyatga ega 
bo'lmasa-da, fan 
taraqqiyoti uchun 
muhirn) ahamiyatga 
ega bo'ldi.     
Gippokrat (er.av.460-377) 
nmg"ikkiurug'lik nazariyasigakora, 
embrion urg'ochi va erkak Jinsiy 
hujayralarining o'zaro qo'shilishidan 
hosil bo'ladi (alrunoo'shadawdajin 
styhujayralamomma'lumedi). Urling 
fikricha, embrion tuxumdan 
birdaniga bosil boʻladi. Bu fikrlar 
preformizm nazariyasi holida 
shakllanib, XVII-XVIII asrlaiga kelib 
hukmron bo'ldi. Preformizm lotincha 
prae oldin, forma- shakl degan 
ma'noni bildiradi. Bu nazariyaga 
ko'ra, urug'langan tuxum hujayrada 
oldindan tayyor holdagi organizm 
kichiklashtirilgan holda 
Joykshtirilgan bo'ladi. Tuxum hujayra 
urug'langandan keyin faqat o'sadi, 
ya'ni kattalashadi. Bu nazariyaning 
XVII-XVIH asrlardagi tarafdorlari A. 
Levenguk, V. Garvey, Ya. 
Svammerdam, M. Malpigi, A. Galler, 
Sh. Bonne va boshqalardir     M. MALPIGI A. G NA ZA RIYA  
TA RA FDORLARI HA M IKKI 
GURUHGA  BO'LIN ADI:
1. Animalk ulist lar - hosil 
bo'ladigan organizm 
spermat ozoidda joy lashgan, 
t uxum hujay ra uning t araqqiy  
et ishiga t urt k i beradi, deb 
t a'k idlay dilar.
2.Ov ist lar pay do bo'ladigan 
organizm t uxum hujay rada 
k ichik lasht irilib J oy lasht irilgan 
bo'Hb, spermat ozoid uning 
t araqqiy  et ishiga ozuqa bo'ladi, 
deb t a'k idlay dilar                   E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

MAVZU: FANN IN G RIVOJ LAN ISH TARIX I. TADQIQOT USLUBLARI. Y UTUQLARI VA ISTIQBOLLARI RE J A : 1. Fanga k irish 2. Fan t arixi 3. Bo ‘ limlari 4. Gipot ezalar

INDIVIDUAL RIVOJLANISH BIOLOGIYASI FANI ZIGOTA HOSIL BO'LISHIDAN ORGANIZMNING TABIIY O'LIMIGACHA BO'LGAN DAVRINING UMUMIY QONUNIYATLARINI O'RGANADI  Embriologiya fani zigotadan embrion rivojlanib tugilguncha bo'lgan davida sodir bo ladigan biologik jarayonlari o'rganadi. Embriologiya grekcha embryo - kurtak, murtak, embrion, logos fan, ta'limot degan ma'noni bildiradi. Zigota grekcha zygotes - birga qo'shilgan, degan ma'noni bildiradi. Jinsiy hujayralarning o'zaro qo'shilib, bitta hujayra hosil qilishi zigota hisoblanadi.  Ontogenez zigota hosil bo'lishidan tabiiy o'Umgacha bo'lgan davmi o'rganadi. Demak, embriologiya fani organizm rivojlanishining bir qismini, ya'ni embrional rivojlanish qismini o'rgansa, individual rivojlanish biologiyasi fani ontogenezning hamma qismini o'rganadi. Shunga ko'ra, individual rivojlanish biologiyasi fani embriologiya faniga nisbatan ancha keng ma'nodagi fandir.

FAN TARIX I Individual rivojlanish biologiyasi fan 1975 yildanboshlab universitetiarning biologiya ixtisosligida alohida fan sifatida o'qitila boshlandi. Bu nom esa yaqinda paydo bo'ldi. Ilgarilari bu fan "Umumiy embriologiya", "Hayvonlar embriologiyasi", "Solishtirma embriologiya" deb nomlanar edi. Keying! yillarda bu fanni "Ontogenez biologiyasi", "Ontogenetika", "Individual rivojlanish biologiyasi", "Rivojlanish fiziologiyasi", "Rivojlanish biologiyasi", "Taraqqiyot biologiyasi" nomlari bilan atash tavsiya etilmoqda. Bu nomlarriing ko'pchiligi individual rivojlanishning ayrim tomonlarini o'z ichiga olganligi uchun hozircha "individual rivojlanish biologiyasi" atamasi ko'pchilik o'quvchilarga tushunarli bo'lmoqda.

 Bu fan eksperimental embriologiya, molekulyar biologiya, genetika, sitologiya fanlarining yutuqlari asosida paydo bo'ldi. Individual rivojlanish biologiyasi fanining vazifasi organizmlarda sodir bo'ladigan morfologik, fiziologik, biokimyoviy, genetik jarayonlarni o'rganish, taraqqiyotni boshqarish omillari va mexanizmlarini aniqlashdan iborat. Chunki bu fan sintetik xarakterga ega bo'Ub, ana shu fanlar yutuqlari asosida ontogenezning umumiy qonuniyatini yaratadi va uni boshqarish yo'llarini ishlab chiqadi. O Itogenezni boshqarish veterinariya,tibbiyot fanlari uchun muhim ab imiyatga ega bo'lib, yangi nav, zot va shtammlar hunghim e yaratish uchun muhim manba hisoblanadi. Bundan tashqari, gen va hujayra injeneriyasi asosida irsiy materialni o'zgartirish va yangi formalar yaratish mumkin

BU FA N IKKI BO ‘ LIMDAN IBORAT I. Embriologiya , embrion taraqqiyotini o'rganadi. Bu bo'lim ham ikkita sohagabo'linadi. 1. Umumiy embriologiya - embrion nyojlanishining umumiy qonuniyatlarini o'rganadi va bir qancha tarmoqlarga bo'linadi: a. Tasviriy embriologiya. b. Solishtirma embriologiya v. Eksperimental embriologiya d. Biokimyoviy embriologiya 2. Xususiy embriologiya - ma'lum bir sistematik guruhga mansub hayvonlar yoki o'simliklarning embrion rivojlanishini o'rganadi, odam embriologiyasi, sut emizuvchilar embriologiyasi, qushlar embriologiyasi shular jumlasidandir.