Fe’l so‘z turkumi
Fe’l so‘z turkumi Reja : 1. Fe’lning umumiy grammatik ma’nosi 2. Fe’l derevatsiyasi 3. Fe’lning tasniflovchi grammatik kategoriyalari
O‘zbek tilidagi fe’llar leksik-grammatik xususiyatiga ko‘ra ikki asosiy guruhga ega : A; mustaqil fe’l B; nomustaqil fe’lMasalan, Daraxtlar yam-yashil gapida sifat-kesim turg‘un holatni ifodalamoqda. Daraxtlar ko‘kardi gapida esa holat jarayon sifatida, Bir tusdan ikkinchisiga o‘tish tarzida yuz bermoqda.Fe’lning UGMsi – ish-harakat va holatni jarayon sifatida ifodalash. Holat ifodalash boshqa so‘z turkumiga ham xos. Biroq fe’lda u bir tusdan boshqasiga o‘tish tarzida.
1 ) Lug‘aviy ma’no asosidagi harakatni ifodalaydi 2 ) Biror so‘zni boshqarib yoki biror so‘z tomonidan boshqarilib keladi 3 ) Harakatning obyektga munosabatiga ko‘ra ikkiga bo‘linadi: a ) o‘timli fe’l; b ) o‘timsiz fe’lMustaqil fe’lga quyidagi xususiyat xos:
4 ) fe’l ifodalagan harakat obyektiv borliq hodisasi bo‘ladi 5 ) Harakat real yoki irreal bo‘lishi ham mumkin 6 ) Har qanday harakat bajaruvchi bilan ham bo‘ladi.
7 ) Harakat zamon bilan bog‘lanishi mumkin. Mantiqan zamondan tashqaridagi harakat yo‘q. 8 ) aytilganidek, borliqda harakat, albatta, bajaruvchi bilan bog‘lanadi. Biroq uning tildagi ifodasida Grammatik shaxs mavjud bo‘lmasligi mumkin.