ISLOM SVILIZATSIYASI
![ISLOM SVILIZATSIYASI](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_1.png)
![Reja:
1.Islom dinining yuzasiga kelishi
2.Islom dining o rta Osiyo bo ylab yoyilishiʻ ʻ
3.Xalifalikning dunyoga tutgan o rni
ʻ](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_2.png)
![Islom dini yuzaga kelishi jihatidan jahon
dinlari ichida uchinchi o‘rinda turadi. Islom
dini Yaqin va O‘rta Sharq, Shimoliy Afrika,
Janubi- sharqiy Osiyo, Kavkaz xalqlarining
tarixida nihoyatda muhim o‘rin tutadi va
ayni vaqtda ham ularning ijtimoiy-siyosiy
va madaniy hayotiga katta ta’sir o‘tkazib
kelmoqda. Eron, Pokiston, Afg‘oniston,
Saudiya Arabistoni, Liviya, Tunis, Sudan
singari mamlakatlarda islom rasmiy davlat
dini mavqeiga ega. MDH davlatlari
hududida Markaziy
Osiyo, Shimoliy Kavkaz, Ozarbayjon ,
Tatariston va Boshqirdiston xalqlari
o‘zlarining islom dinida ekanliklarini e’tirof
etishadi. Hozirgi kunda turli qit’alarda
yashovchi bir milliarddan ziyod kishi irqi,
millati, sinfi va tabaqaviy farqlaridan qat’i
nazar, islom dini normalari va qadriyatlari
atrofida birlashgan hamda jahon ijtimoiy-
siyosiy va madaniy hayotida salmoqli
o‘rinlardan birini
egallaydi.](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_3.png)
![Islom milodiy VII asrning boshlarida Arabiston
yarimorolida paydo bo‘lgan. Yarimorol aholisining
asosiy qismini arablar tashkil etgan. Islom vujudga
kelishi arafasida arablar asosan chorvachilik bilan
shug‘ullanar edi. Arabistonning qulay geografik o‘rni
(hududidan G‘arb va Sharq davlatlarini bog‘lovchi
karvon yo‘llari o‘tgan va uchta qit’ani tutashtirib turadi)
sababli, savdo-sotiq va hunarmandchilik qadimdan
rivojlangan. Iqtisodiy rivojlanish darajasi yarimorolning
hududida turlicha bo‘lgan. Uning bepoyon cho‘llarida
yashagan ko‘chmanchi arablar chorvachilik bilan
shug‘ullangan. Yarimorolning shimoliy qismida
Vizantiya va Mesopotamiya kabi qadimgi madaniy
markazlarning ta’siri kuchli edi. Karvon yo‘li o‘tgan
janubi-g‘arbiy qismi (Hijoz)da qadimdan savdo-sotiq,
sun’iy sug‘orishga asoslangan dehqonchilik va qisman
hunarmandchilik rivojlangan.](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_4.png)
![Milodiy I asrda Arabistonning janubi-g‘arbiy qismida shahar-davlatlar vujudga kelgan. IV–VI
asrlarda bu yerda Makka, Yasrib, Toif singari yirik shaharlar mavjud edi. Ularda istiqomat qiluvchi
arab zodagonlarining daromadini karvon yo‘llaridan kelayotgan boj soliqlari va savdo-sotiq
tushumlari tashkil etgan. Mintaqadagi iqtisodiy jonlanish natijasida ko‘chmanchi chorvador
qabilalarda urug‘-qabilaviy munosabatlarning yemirilishi va davlat uyushmalarining paydo bo‘lish
jarayoni kuchaygan.](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_5.png)
![Arabistonning qulay geografik o‘rni, karvon
yo‘llari bo‘ylab boy shahar-davlatlarning
mavjudligi qudratli qo‘shni davlatlarning
mintaqaga qiziqishini kuchaytirgan. VI
asrning boshlarida Arabistonning janubi-
g‘arbiy qismida joylashgan Efiopiya
(Habashiston) davlati yarimorolning karvon
yo‘llari o‘tgan qismi (Hijoz)ni bosib olgan.
Lekin Habashiston boy o‘lkada mustahkam
o‘rnasha olmagan. VI asrning ikkinchi
yarmida Eron Sosoniylari davlati Efiopiyani
Arabistondan surib chiqargan. Arabiston
Sosoniylar davlati tarkibiga kiritilgan.
Sosoniylar hukmronligi mintaqadagi ijtimoiy-
iqtisodiy vaziyatni keskinlashtirgan. Bunga
sabab ularning Buyuk ipak yo‘lining
ahamiyatini yanada oshirish maqsadida,
Arabistondan o‘tgan janubiy karvon yo‘lini
izdan chiqarishlari bo‘lgan. Oqibatda janubiy
karvon yo‘li vayron qilingan. Karvon yo‘lidan
kelayotgan daromad esa keskin kamaygan.
Arabistonning tashqi savdo aylanmasi
qisqargan va xo‘jaligi inqirozga uchragan.](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_6.png)
![Bu davr ko‘chmanchi arab qabilalari (badaviylar)ning urug‘-qabi- lachilikdan sinfiy
tuzumga o‘tish davriga to‘g‘ri kelganligi sababli vaziyat yanada murakkablashgan,
an’anaviy turmush tarzi va normalari buzila boshlagan. Ijtimoiy ziddiyatlar va arab
qabilalarining og‘ir tanglikdan chiqish uchun markazlashgan mustaqil davlatga
birlashishga intilishi kabilar kuchaygan. Buning uchun tarqoq arab qabilalarni
birlashtiruvchi mafkura zarur edi. Islom dini tarqoq qabilalarni birlashtiruvchi mafkura
sifatida tarix sahnasiga chiqqan.](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_7.png)
![Makka shahriga muxolif yasribliklar
Muhammadni qabul qilganlar
(Muhammadning onasi Amina aya asli
yasriblik edi). Muhammadning
da’vatlarini qabul
qilgan yasribliklar ansorlar , Makkadan
ko‘chib kelganlar muhojirlar deb
yuritilgan. Yasribda muhojirlar va
ansorlar musulmonlar jamoasi
(arabchada «muslim» – bo‘yin eguvchi,
o‘zini ollohga topshirgan) umma
(ma’lum dinga e’tiqod qiluvchilar
jamoasi)ga birlashgan. Musulmonlar
Muhammadni payg‘ambar, diniy va
dunyoviy hokimiyat rahbari sifatida tan
olganlar. Muhammadning sharafiga
Yasribga keyinchalik al-Madina
(arabchada –
madinai noib , ya’ni
payg‘ambar shahri) degan nom berilgan.](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_8.png)
![Muhammad payg‘ambar vafotidan keyin davlat boshlig‘i dastlab umma tomonidan saylangan.
Umma saylagan to‘rt xalifa (xulafo ar- roshidin) – Abu Bakr (632-634 yillar), Umar (634-644
yillar), Usmon (644-656 yillar), Ali (656-661 yillar) davrlarida islom qo‘shni davlatlarga yoyilgan.
Qisqa vaqt ichida (VII–VIII asrlarda) ular O‘rta va Yaqin Sharqni, Markaziy Osiyoning asosiy
qismini, Shimoliy Hindistonni bosib olganlar va Xitoy chegarasigacha yetganlar. Bundan tashqari,
Shimoliy Afrikada Liviya, Tunis va Marokashni ishg‘ol etganlar hamda Gibraltar bo‘g‘ozi orqali
o‘tib, Pireneya yarimorolini egallaganlar. Ular hatto Fransiyagacha yetib borganlar va u yerda
Puatye shahri yonidagi jangda (732 yil) mag‘lubiyatga uchraganlar](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_9.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar
1 .Payg ambarlar tarixiʻ
2 7-sinf jahon tarixi](/data/documents/1dca4d24-00d9-451d-8b3a-445e58338e99/page_10.png)
ISLOM SVILIZATSIYASI
Reja: 1.Islom dinining yuzasiga kelishi 2.Islom dining o rta Osiyo bo ylab yoyilishiʻ ʻ 3.Xalifalikning dunyoga tutgan o rni ʻ
Islom dini yuzaga kelishi jihatidan jahon dinlari ichida uchinchi o‘rinda turadi. Islom dini Yaqin va O‘rta Sharq, Shimoliy Afrika, Janubi- sharqiy Osiyo, Kavkaz xalqlarining tarixida nihoyatda muhim o‘rin tutadi va ayni vaqtda ham ularning ijtimoiy-siyosiy va madaniy hayotiga katta ta’sir o‘tkazib kelmoqda. Eron, Pokiston, Afg‘oniston, Saudiya Arabistoni, Liviya, Tunis, Sudan singari mamlakatlarda islom rasmiy davlat dini mavqeiga ega. MDH davlatlari hududida Markaziy Osiyo, Shimoliy Kavkaz, Ozarbayjon , Tatariston va Boshqirdiston xalqlari o‘zlarining islom dinida ekanliklarini e’tirof etishadi. Hozirgi kunda turli qit’alarda yashovchi bir milliarddan ziyod kishi irqi, millati, sinfi va tabaqaviy farqlaridan qat’i nazar, islom dini normalari va qadriyatlari atrofida birlashgan hamda jahon ijtimoiy- siyosiy va madaniy hayotida salmoqli o‘rinlardan birini egallaydi.
Islom milodiy VII asrning boshlarida Arabiston yarimorolida paydo bo‘lgan. Yarimorol aholisining asosiy qismini arablar tashkil etgan. Islom vujudga kelishi arafasida arablar asosan chorvachilik bilan shug‘ullanar edi. Arabistonning qulay geografik o‘rni (hududidan G‘arb va Sharq davlatlarini bog‘lovchi karvon yo‘llari o‘tgan va uchta qit’ani tutashtirib turadi) sababli, savdo-sotiq va hunarmandchilik qadimdan rivojlangan. Iqtisodiy rivojlanish darajasi yarimorolning hududida turlicha bo‘lgan. Uning bepoyon cho‘llarida yashagan ko‘chmanchi arablar chorvachilik bilan shug‘ullangan. Yarimorolning shimoliy qismida Vizantiya va Mesopotamiya kabi qadimgi madaniy markazlarning ta’siri kuchli edi. Karvon yo‘li o‘tgan janubi-g‘arbiy qismi (Hijoz)da qadimdan savdo-sotiq, sun’iy sug‘orishga asoslangan dehqonchilik va qisman hunarmandchilik rivojlangan.
Milodiy I asrda Arabistonning janubi-g‘arbiy qismida shahar-davlatlar vujudga kelgan. IV–VI asrlarda bu yerda Makka, Yasrib, Toif singari yirik shaharlar mavjud edi. Ularda istiqomat qiluvchi arab zodagonlarining daromadini karvon yo‘llaridan kelayotgan boj soliqlari va savdo-sotiq tushumlari tashkil etgan. Mintaqadagi iqtisodiy jonlanish natijasida ko‘chmanchi chorvador qabilalarda urug‘-qabilaviy munosabatlarning yemirilishi va davlat uyushmalarining paydo bo‘lish jarayoni kuchaygan.