logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Model va modellashtirish tushunchalari. Bilish jarayonida va insonning amaliy faoliyatida modellashtirish roli

Model va modellashtirish tushunchalari. Bilish jarayonida va insonning amaliy faoliyatida modellashtirish roli

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1740.0859375 KB
Ko'chirib olish
Model va modellashtirish tushunchalari. Bilish jarayonida va insonning amaliy faoliyatida modellashtirish roli.   Reja : 1. Model va  modellashtirish  tushunchasi . 2. Modellashtirish   bosqichlari . 3. Model  turlari. 4. Matematik  model  tushunchasi .   Matematik  modellashtirish. 5. Matematik  modellashtirish  bosqichlari. 6. Oddiy  differensial  tenglamalarga  keltiriladigan  masalalar. Modellashtirish –   bilish obyektlarini  ularning  modellari  yordamida  tadqiq   qilish ,   mavjud  predme t   va  hodisalarning  modellarini  yasash  va  o’rganishdir. • Modellashtirish bosqichlari. Biror  obyektni  matematik   modellashtirish   masalasining   qo’yilishi   aniq   harakatlar   rejasini   yuzaga   keltiradi.   Uni   shartli   ravishda   uch   bosqichga  bo’lish  mumkin:   model – algoritm – dastur. Model turlari . Modelni  tanlash   vositalariga   qarab   umumiy   uch   guruhga   ajratish   mumkin:   abstrakt, fizik   va   biologik modellar. Abstrakt modellar  qatoriga  matematik,  matematik-mantiqiy  va  shu  kabi  modellar  kiradi.   Fizik   modellar  qatoriga  kichiklashtirilgan  maketlar,  turli  asbob  va  qurilmalar,  trenajyorlar  va  shu  kabilar   kiritiladi. Fizik model. Tekshirilayotgan  jarayonning  tabiati  va  geometrik  tuzilishi  asl  nusxadagidek,   ammo   undan   miqdor   (o’lchami,   tezligi,   ko’lami)   jihatidan   farq   qiladigan   modellar,   masalan,   samolyot,  kema,  avtomobil,  poyezd,  GES  va  boshqalarning  modellari  fizik  modelga  misol  bo’la   oladi. Biologik model   turli   tirik   obyektlar   va   ularning   qismlari-molekula,   hujayra,   organizm   va   shu   kabilarga  xos  biologik  tuzilish,  funksiya  va  jarayonlarni  modellashda  qo’llaniladi.  Biologiyada,   asosan  biologik,  fizik  va  matematik  modellardan  foydalaniladi. Matematik modellashtirish bosqichlari . • Birinchi bosqich . Model qurish. Bu  bosqichda   qandaydir   berilgan   “nomatematik”   obyekt   –   tabiat   hodisasi,   konstruksiya,   ijtimoiy   jarayon,   iqtisodiy  reja,  ishlab  chiqarish  jarayoni  va  h.k.larning  asosiy  qismlari  yoki   xossalarini  bog’lovchi  qonunlar  ifodalanadi.   • Ikkinchi bosqich . Matematik masalani yechish. Bu   bosqichda   qurilgan   matematik   model   keltirib   chiqargan   matematik   masalalar   (chiziqli   tenglama,   tenglamalar   sistemasi,   differensial   yoki   integral   tenglamalar,   rekurrent  tenglamalar  va  h.k.)  yechiladi.   • Uchinchi bosqich . Natijalarni interpretasiyalash. Bu   bosqichda   matematik   modeldan   kelib   chiqqan   natijalar   masala   qaralayotgan   soha   tilida  interpretasiya  qilinadi  (o’tkaziladi). • To’rtinchi bosqich . Model adekvatligini tekshirish. Bu  bosqichda   modelning   qabul   qilingan   amaliyot   mezonlarini   qanoatlantirishi   aniqlanadi.   Boshqacha   aytganda,   modeldan   olingan   nazariy   natijalar   bilan   olingan   obyektni   kuzatish   natijalari  mos  kelishi  masalasi  qaraladi. • Beshinchi bosqich . Modelni modifikasiyalash . O’rganilayotgan   hodisa   haqidagi   ma’lumotlarni   jamlash   orqali   modelning   navbatdagi   tahlilini   o’tkazish   va   uni   rivojlantirish,   aniqlashtirish.   Bunda   model   haqiqatga   mos   kelishi   uchun   murakkablashtirilishi   yoki   amaliy   jihatdan   qo’llashga  qulay  ko’rinishga  keltirish  uchun  soddalashtirilishi   mumkin. Differensial  tenglamalarni   (matematik   modellarni)   tuzish   uchun   to’la- to’kis   q oidalar   yo’ q .     Ko’p   h ollarda   oddiy   differensial   tenglamalar   nazariyasini   q o’ l lab   masalalarni   yechish   usuli   q uyidagi   amallarni   bajarishga   keltiriladi: • 1 0 . Masala shartlarini batafsil ta h lil kilish va uning mo h iyatini izo h lovchi chizmani tuzish. • 2 0 . Tekshirilayotgan jarayonning differensial tenglamasini tuzish. • 3 0 . Tuzilgan differensial tenglamani integrallash va bu tenglamaning umumiy yechimini ani q lash. • 4 0 . Berilgan boshlan g’ ich shartlar asosida masalaning xususiy yechimini ani q lash. • 5 0 . Zarurat bo’lishiga karab, masalaning qo’shimcha shartlaridan foydalanib, yordamchi parametrlarni (masalan, proporsionallik koeffisiyenti va bosh q alarni) ani q lash. • 6 0 . Q aralayotgan jarayonning umumiy q onunini keltirib chi q arish va izlanayotgan mi q dorlarni sonli ani q lash. • 7 0 . Natijalarni ta h lil kilish va masalaning dastlabki h olatini tekshirish. Mavzuni muctahkamlash uchun savol va topshiriqlar • Model deganda nimani tushunasiz? • Model hodisa va jarayonni qanday akslantirishi kerak? • Modelning taqribiylik xarakteri qanday ko’rinishlarda namoyon bo’ladi? • Modellashtirish uslublaridan qayerda foydalaniladi? • Modellashtirish qanday obyektlarni o’rganishda, ayniqsa, muhim? • Modellarni qanday turlarga ajratish mumkin? • Abstrakt va fizik modellarning farqi nimada? • Biologik model deganda nimani tushunasiz? • Iqtisodiy model deganda nimani tushunasiz? • Matematik model deganda nimani tushunasiz? • Matematik model qaysi sohada qo’llaniladi? • Matematik modelning samaradorligini nima tasdiqlaydi? • Matematik modellashda nima modellashtiriladi? • Matematik modelni tahlil qilish nimalarga olib kelishi mumkin? • Hodisalarni matematik model orqali o’rganish necha bosqichda amalga oshiriladi? Bosqichlarni sanab o’ting. • Differensial tenglama nima? • Differensial tenglamaning umumiy yechimi nima? • Differensial tenglamaning xususiy yechimi nima? • Differensial tenglamalar nazariyasini qo’llab masalalarni yechish bosqichlarini keltiring. • Maltus tenglamasini yozing. • Ferxyulpst-Perl tenglamasini yozing. • Fan rivojlanishining 1- modelini keltiring. • Fan rivojlanishining 2- modelini bayon qiling. • Reklama samaradorligi modelini keltiring. •  

Model va modellashtirish tushunchalari. Bilish jarayonida va insonning amaliy faoliyatida modellashtirish roli.   Reja : 1. Model va  modellashtirish  tushunchasi . 2. Modellashtirish   bosqichlari . 3. Model  turlari. 4. Matematik  model  tushunchasi .   Matematik  modellashtirish. 5. Matematik  modellashtirish  bosqichlari. 6. Oddiy  differensial  tenglamalarga  keltiriladigan  masalalar.

O'xshashlar

Model va uning turlari. Modellashtirish
Ilmiy tadqiqotda modellashtirish
Murakkab tizimlarni modellashtirish
Huquqiy informatikada modellashtirish metodi
To’plamlar ustida bajariladigan amallarni modellashtirish va ularni vizuallashtirish