logo

mustaqil o`zbekiston soliq tizimidagi islohatlar

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1228.71484375 KB
MAVZU:MUSTAQIL O`ZBEKISTON 
SOLIQ TIZIMIDAGI ISLOHATLAR  RE JA:
1. SOLIQ SIYOSATI TUSHUNCHASI VA UNING HUQUQIY NAZARIY ASOSLARI
2.MUSTAQILLIK YILLARIDA YURTIMIZDAGI SOLIQ TIZIMI VA SOLIQ TURLARI
3.   YANGI O‘ZBEKISTON – YANGI SOLIQ TIZIMI, YANGI NATIJALAR, YANGI RE JALAR  SOLIQ ,  DAVLAT  YOKI MAHALLIY BOSHQARUV FAOLIYATINI TAʼMINLASH UCHUN DAVLAT 
ORGANLARI TOMONIDAN TASHKILOT VA  JISMONIY   SHAXSLARDAN  YIGʻIB OLINADIGAN 
TOʻLOVGA AYTILADI. DAVLAT  BYUDJETI   DAROMADLAR  QISMINING ASOSIY MANBAI 
SOLIQLAR HISOBLANADI. SHUNINGDEK, SOLIQ IQTISODIY TURKUM SIFATIDA, SOF 
DAROMADNING  BIR QISMINI  BUDJETGA  JALB QILISH SHAKLI BOʻLIB,  MOLIYAVIY
 MUNOSABATLARNING TARKIBIY QISMINI TASHKIL QILADI.   SOLIQNING KELIB 
CHIQISHI DAVLATNING PAYDO BOʻLISHI BILAN CHAMBARCHAS BOGʻLIQ BOʻLIB, 
JUDA QADIMIY TARIXGA EGA. TARIXIY MANBALARDA BUNDAN 3760-YIL 
MUQADDAM  BOBIL  DAVLATIDA  HAMMURAPI   QONUNLARI  BILAN SOLIQNING 
JORIY ETILGANI TOʻGʻRISIDA MAʼLUMOTLAR UCHRAYDI. HOZIRGI DAVRDA HAM 
DAVLAT BA JARADIGAN VAZIFALARNI MABLAGʻ BILAN TAʼMINLASH MUAMMOSI 
SOLIQNING OBYEKTIV ZARURLIGINI KELTIRIB CHIQARADI.
UNDIRISH USULIGA KOʻRA, TOʻGʻRI VA EGRI SOLIQGA BOʻLINADI. TOʻGʻRI SOLIQ 
MOLMULK VA DAROMADGA BEVOSITA JORIY QILINADI VA SOLIQ TOʻLOVCHI 
TOMONIDAN ORALIQ VOSITACHILARSIZ TOʻLANADI. KENG TARQALGAN TURLARI: 
QOʻSHILGAN QIYMAT SOLIGʻI, DAROMAD SOLIGʻI, MEROS HAMDA HADYA SOLIGʻI, 
TOVAR AYLANMASI SOLIGʻI, SAVDO SOLIGʻI, EKSPORTIMPORT SOLIGʻI VA BOSHQA 
EGRI SOLIQ ( AKSIZLAR ) TOVAR (XIZMAT)LAR NARXLARIGA YOKI TARIFLARGA 
KIRITISH MOʻLJALLANGAN VA KEYINCHALIK TOVARLAR ISTEʼMOLCHILARIGA 
YUKLANADIGAN SOLIQ DAVLAT TUZUMI XUSUSIYATLARIGA KOʻRA, SOLIQ TIZIMI 
UMUMDAVLAT (MARKAZIY) VA MAHALLIY (MAʼMURIY-HUDUDIY BIRLIKLAR) SOLIQ 
VA YIGʻIMLARDAN TASHKIL TOPADI.  SOLIQ YORDAMIDA  MILLIY   DAROMADNING  TEGISHLI QISMI TAQSIMLANADI VA QAYTA 
TAQSIMLANADI. DAVLAT TOMONIDAN OLINADIGAN SOLIQLAR HAMDA ULARNING TASHKIL 
QILINISH SHAKL VA USULLARI BIRGALIKDA  SOLIQ   TIZIMINI  TASHKIL QILADI. MILLIY 
IQTISODIYOTDA SOLIQLAR QUYIDAGI UCHTA MUHIM VAZIFANI BAJARADI:
DAVLAT XARAJATLARINI MOLIYALASHTIRISH ( FISKA L VA ZIFA SI );
IJTIMOIY TANGLIKNI YUMSHATISH (IJTIMOIY VAZIFASI);
IQTISODIYOTNI TARTIBGA SOLISH (TARTIBGA SOLISH VAZIFASI).
DAVLAT  SARFLARI SOLIQ TUSHUMLARI HISOBIGA AMALGA OSHSADA, DAVLAT SARFLARI 
MIQYOSINING OʻSISHI OʻZ NAVBATIDA SOLIQLARNING OʻSISHINI TAQOZO QILADI VA UNING 
DARAJASINI BELGILAB BERADI. HOZIRGI DAVRDA UMUMIY TENDENSIYA BOʻLGAN DAVLAT 
SARFLARINING VA SHUNGA MOS RAVISHDA SOLIQ HAJMINING OʻSIB BORISHINI QUYIDAGI 
OMILLAR TAQOZO QILADI.
AHOLI SONINING OʻSISHI.
IJTIMOIY   SOHA  XIZMATLARI SIFATIGA  TALABNING  ORTISHI VA  URBANIZATSIYA .
ATROF-MUHITNING  IFLOSLANISHI .
DAROMADLAR  TENGSIZLIGINI QISQARTIRISH DASTURLARINI AMALGA OSHIRISH.
MILLIY  MUDOFAA , DAVLAT XAVFSIZLIGINI TAʼMINLASH XARAJATLARI HAJMINING OʻSISHI.
KORXONALAR FAOLIYATINI SOLIQ YORDAMIDA TARTIBGA SOLISH QUYIDAGI UMUMIY 
TAMOYILLARI ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI:
BARCHA  DAROMADLARDAN , ULARNING MANBALARIGA BOGʻLIQ BOʻLMAGAN HOLDA SOLIQ 
UNDIRISHNING MAJBURIYLIGI;
SOLIQ UNDIRISHDA BARCHA UCHUN YAGONA UMUMDAVLAT SIYOSATI;
SAMARALI ISHLOVCHI KORXONALARDA HAMDA XOʻJALIK YURITISHNING ILGʻOR SHAKLLARI 
UCHUN SOLIQ MEʼYORLARINING RAGʻBATLANTIRUVCHI ROLINI TAʼMINLASH;
SOLIQ TOʻLOVI BOʻYICHA BARCHA SUBʼEKTLAR MAJBURIYATI USTIDAN MOLIYAVIY NAZORAT.  SOLIQ STAVKASINI BELGILASH BIR QATOR TAMOYILLARGA ASOSLANADI.
N AFLILIK TA MOY ILI  — TURLI SHAXSLARDAN, ULARNING SOLIQLAR HISOBIGA 
MOLIYALASHTIRILADIGAN DASTURLARDAN FOYDALANISHI DARA JASIGA QARAB TURLICHA 
SOLIQ UNDIRILISHI KERAKLIGINI BILDIRADI.
TOʻLOVGA  LAYOQATLILIK TA MOY ILI  — SOLIQ MIQDORI SOLIQ TOʻLOVCHINING BOYLIGI 
VA  DAROMADLARI  DARAJASIGA MOS KELISHI ZARUR. BOSHQACHA AYTGANDA, SOLIQ 
SOLISH DAROMADLARNING ADOLATLI TAQSIMLANISHINI TAQOZO QILISHI ZARUR.
ADOLATLILIK TAMOYILI —  DAROMADLARI  VA HUKUMAT DASTURLARIDAN FOYDALANISH 
DARAJASI BOʻYICHA TENG BOʻLGAN KISHILAR TENG MIQDORDA SOLIQ TOʻLASHI ZARUR.
SOLIQ BOʻYICHA  IMTIYOZLAR  QONUNCHILIK BITIMLARIDA BELGILANGAN TARTIB VA 
SHAROITLAR ASOSIDA OʻRNATILADI. AMALIYOTDA  SOLIQ   IMTIYOZLARINING  QUYIDAGI 
TURLARI KENG TARQALGAN:
— OBʼEKTLARNING SOLIQ OLINMAYDIGAN ENG KAM DARA JASINI BELGILASH;
— SOLIQ TOʻLASHDAN ALOHIDA SHAXS YOKI MAʼLUM GURUHLARNI (MASALAN, URUSH 
FAHRIYLARINI) OZOD QILISH;
—  SOLIQ   DARA JASI   STAVKASINI  PASAYTIRISH;
— SOLIQ OLINADIGAN SUMMADAN CHEGIRISH;
— SOLIQLI  KREDIT  (SOLIQ OLISHNI KECHIKTIRISH YOKI SOLIQ SUMMASINI MAʼLUM 
MIQDORGA KAMAYTIRISH).VA UNI HIZMAT QILADI  2.MUSTAQILLIK YILLARIDA YURTIMIZDAGI SOLIQ TIZIMI VA SOLIQ TURLARI
MUSTAQILLIK YILLARIDA SOLIQ TIZIMI ISLOHOTI RIVOJLANISHINI YAQQOL KO`RSATISH UCHUN 
SHU DAVRNI UCH BOSQICHGA BO`LIB KO`RSATISH MUMKIN.
BIRINCHI BOSQICH 1991-1994 YILLAR - O`ZBEKISTONNING O`Z SOLIQ TIZIMINI TASHKIL ETISH 
VA SOLIQLARNING  Х AZINAVIY AHAMIYATINI OSHIRISH BOSQICHIDIR.
RESPUBLIKAMIZNING O`Z SOLIQ TIZIMINI YARATISHDA 1991 YIL 15 FEVRALDA QABUL 
QILINGAN “KOR Х ONALAR, TASHKILOTLAR VA BIRLASHMALARDAN OLINADIGAN SOLIQLAR 
TO`G`RISIDA”GI QONUN BIRINCHI QONUN BO`LDI. U O`ZIDA BIRINCHI MARTA SOLIQ 
TIZIMINING TUZILISHI VA ISHLASHINING UMUMIY ASOSLARINI ANIQLAB BERDI, SOLIQLARNI 
HISOBLASH VA UNDIRISH TARTIBINI O`RNATDI.
1992 YIL 9 DEKABRDA QABUL QILINGAN “O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI FUQOROLARI, CHET EL 
FUQOROLARI VA FUQOROLIGI BO`LMAGANLARDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG`I 
TO`G`RISIDA”GI QONUNGA BIR QANCHA O`ZGARISHLAR BILAN QABUL QILINDI. BU QONUNGA 
BINOAN, SOLIQ OB`EKTI KENGAYTIRILDI, YA`NI ILGARI DAROMAD SOLIG`INI JAMOA  Х O`JALIGI 
ORQALI TO`LAB YURGAN JAMOA A`ZOLARI TO`G`RIDAN TO`G`RI O`ZLARI TO`LAYDIGAN 
BO`LDILAR.
1993 YIL 7 MAYDA O`ZBEKISTON RESPUBLIKASINING “MAHALLIY SOLIQLAR VA YIG`IMLAR 
TO`G`RISIDA” GI QONUNI QABUL QILINDI. BUNDAY SOLIQLARGA JISMONIY SHA Х SLARNING 
MULK SOLIG`I, ER SOLIG`I, KURORT ZONALARIDA ISHLAB CHIQARISH OB`EKTLARI QURILISH 
SOLIG`I, REKLAMA SOLIG`I, AVTOMOBIL VOSITALARINI QAYTA SOTISH SOLIG`I, TRANSPORT 
VOSITALARINI EGALARIDAN SOLIQLAR VA 13-TA HAR  Х IL YIG`IMLAR KIRITILDI  KOR Х ONALAR SOLIQLARI TO`G`RISIDAGI QONUNGA 1993 YIL 7 MAYDA O`ZGARISHLAR 
KIRITILIB CHET EL VALYUTASIDA OLINADIGAN TUSHUMDAN SOLIQ JORIY ETILDI. BU 
SOLIQDAN RESPUBLIKA VALYUTA FONDIGA A JRATMA AVVAL 25%, KEYINCHALIK 10% QILIB 
BELGILANDI. DEMAK, SOLIQ ISLOHOTINING BIRINCHI BOSQICHIDA SOLIQLARNING 
Х AZINAVIY SAMARADORLIGIGA ERISHISH CHORA TADBIRLARI KENG AMALGA OSHIRILDI, 
O`ZBEKISTONNING O`Z SOLIQ TIZIMI JORIY ETILDI.
KOR Х ONALARDAN UNDIRILADIGAN O`RMONDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG`I VA BIR 
QATOR BOSHQA SOLIQLAR BEKOR QILINDI. DAROMAD (FOYDA) SOLIG`I; QO`SHILGAN 
QIYMAT SOLIG`I; AKTSIZ SOLIG`I; MOL-MULK SOLIG`I; RESPUBLIKADAN TASHQARIGA OLIB 
CHIQILADIGAN MAHSULOTLAR VA  Х OM ASHYO RESURSLARIGA SOLIQ JORIY ETILDI.
1993 YILDA ISHLAB CHIQILGAN TARTIBGA KO`RA ASOSIY VOSITALAR HISOBLANGAN 
AMORTIZATSIYANING 30 FOIZI BYUDJETGA O`TKAZILDI.
Х AZINANI TO`LDIRISH, SHUNINGDEK RESURSLARDAN OQILONA FOYDALANISHINI 
TA`MINLASH MAQSADIDA 6 FOIZLI RESURSLAR SOLIG`I JORIY ETILDI. SHUNINGDDEK, 1991 
YIL 15 FEVRALDAGI «O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI FUQAROLARI,  Х ORIJIY FUQAROLAR VA 
FUQAROLIGI BO`LMAGAN SHA Х SLARDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG`I 
TO`G`RISIDA»GI QONUNGA BIR QATOR O`ZGARTISHLAR KIRITILDI .  1993 YIL 7 MAY KUNI «MAHALLIY SOLIQLAR VA YIG`IMLAR TO`G`RISIDA»GI QONUN QABUL QILINDI VA USHBU 
QONUNDA ULARGA TA`RIF BERILDI. JISMONIY SHA Х SLAR MOL-MULKIGA SOLINADIGAN SOLIQ, ER SOLIG`I, KURORT 
ZONALARIDAGI ISHLAB CHIQARISH MAQSADLARIDAGI OB`EKTLAR QURILISHIGA SOLINADIGAN SOLIQ, REKLAMA 
SOLIG`I, AVTOTRANSPORT VOSITALARNI OLIB SOTGANLIK UCHUN SOLIQ, ULARNING EGALARIGA SOLINADIGAN 
SOLIQ-JAMI 19 TURDAGI HAR  Х IL SOLIQLAR VA YIG`IMLAR MAHALLIY SOLIQLAR GURUHIGA KIRITILDI. 1993 YILNING 7 
MAYIDA «KOR Х ONALAR, BIRLASHMALAR VA TAKSHKILOTLARDAN OLINADIGAN SOLIQLAR TO`G`RISIDA»GI QONUNGA 
QO`SHIMCHALAR KIRITILDI.
SOLIQ ISLOHOTLARINING IKKINCHI BOSQICHI SOLIQLARNI BOZOR IQTISODI TALABLARIGA MOSLASHTIRISH VA 
KOR Х ONALARNING ISHLAB CHIQARISHNI RAG`BATLANTIRISHGA QARATISH DAVRIDIR. BU DAVRGA 1995 —1997 
YILLAR TO`G`RI KELADI.
BU DAVRDA SOLIQLAR ISHLAB-CHIQARISH SAMARODORLIGINI OSHIRISHGA TA`SIRINI KUCHAYTIRISHGA 
BAG`ISHLANDI. ULARGA SOLIQLARDAN  Х ILMA- Х IL IMTIYOZLAR BERILDI.  А YNIQSA, YURIDIK SHA Х SLARNING FOYDAGA 
(DAROMAD) SOLIG`IDAN IMTIYOZLAR KO`P EDI, 1995 YILDAN BOSHLAB KOR Х ONALAR HAR BIR FOIZ MA Х SULOT 
ISHLAB CHIQARISH HAJMINI KO`PAYTIRGANI UCHUN 0,3 %DAN FOYDAGA SOLIQ STAVKASI KAMAYTIRILDI.
Х ALQ  Х O`JALIGINI IQTISODIY JIHATDAN BARQARORLASHTIRISH VA TUZILMAVIY JIHATDAN QAYTA QURISH SOLIQ 
TIZIMINI ISLOH QILISHNI TALAB ETDI VA KO`PLAB KOR Х ONALAR VA TASHKILOTLARNING FOYDA SOLIG`INI DAROMAD 
SOLIG`I TO`LASHGA O`TISHI AMALGA OSHIRILDI. UNING O`RTACHA STAVKASI 37 FOIZ ETIB BELGILANDI. SOLIQ 
TO`LOVCHILAR UCHUN IMTIYOZLAR KO`ZDA TUTILDI. 1995 YILDAN BOSHLAB SOLIQ TIZIMINI BIR Х ILLASHTIRISH 
BOSHLANDI. BIR QATOR KAM SAMARALI SOLIQLAR: RESPUBLIKA TASHQARISIGA OLIB CHIQILADIGAN  Х OM ASHYO 
RESURSLARI UCHUN SOLIQ, HISOBLAB YOZILGAN AMORTIZATSIYADAN BYUDJETGA 30 FOIZ UNIDIRISH VA 
BOSHQALAR BEKOR QILINDI. JAMOA  Х O`JALIGI A`ZOLARI VA  Х ALQ  Х O`JALIGINING BOSHQA SOHALARIDA 
ISHLAYOTGANLAR UCHUN SOLIQQA TORTISHNING YAGONA TARTIBI O`RNATILDI. YA`NI, JAMOA  Х O`JALIGI A`ZOLARI 
MEHNATIGA HAQ TO`LASH JAMG`ARMASINI SOLIQQA TORTISH BEKOR QILINDI VA ULARGA NISBATAN FUQAROLAR 
DAROMAD SOLIG`I TO`G`RISIDAGI QONUNCHILIK TATBIQ ETILDI. FUQAROLAR DAROMADIGA SOLINADIGAN SOLIQ 
SHKALASI O`ZGARTIRILDI.  UCHINCHI BOSQICHDA YURIDIK SHA Х SLARGA, BIRINCHI NAVBATDA KICHIK VA O`RTA KOR Х ONALAR UCHUN SOLIQQA TORTISH, 
HISOBGA OLISH VA HISOBOTNING SODDALASHTIRILGAN TIZIMI BARPO ETILDI. KICHIK TADBIRKORLIK SUB`EKTLARI I Х TIYORIY ASOSDA 
UMUMDAVLAT VA MAHALLIY SOLIQLAR HAMDA YIG`IMLAR JAMLANMASI O`RNIGA YAGONA SOLIQ TO`LAY BOSHLADILAR. VAZIRLAR 
MAHKAMASINING 1998 YIL 15 APRELDAGI 159-SON QARORI BILAN KICHIK KOR Х ONALAR UCHUN SOLIQQA TORTISHNING 
SODDALASHTIRILGAN TIZIMINI QO`LLASH TARTIBI TASDIQLANDI.
YAGONA SOLIQNING SOLIQQA TORTILADIGAN OBOROTLARGA NISBATAN FOIZLARDA QUYIDAGI STAVKALARI BELGILANDI:
SAVDO ( Х ARID, VOSITACHI, ULGURJI SOTISH, TA`MINOT KOR Х ONALARI)- 25 FOIZ;
QISHLOQ  Х O`JALIGI KOR Х ONALARI – 5 FOIZ;
Х ALQ  Х O`JALIGINING BOSHQA SOHALARI KOR Х ONALARI – 10 FOIZ;
А GAR ILGARI AKTSIZLANADIGAN TOVARLARNI ISHLAB CHIQARUVCHI KOR Х ONALAR SODDALASHTIRILGAN SOLIQQA TORTISH TIZIMI 
KIRMAGAN BO`LSA, 1999 YILNING 1 OKTYABRIDAN BOSHLAB ULAR AKTSIZ SOLIG`INI TO`LASH SHARTI BILAN MAZKUR TIZIMNI 
QO`LLASHLARI MUMKIN.
VAZIRLAR MAHKAMASINING 1998 YIL 10 APRELDAGI 153-SON QARORI BILAN TASDIQLANGAN SAVDO VA UMUMIY OVQATLANISH 
KOR Х ONALARINI SOLIQQA TORTISH TARTIBIGA MUVOFIQ YALPI DAROMAD SAVDO KOR Х ONALARI UCHUN YAGONA SOLIQQA TORTISH 
OB`EKTI BO`LDI.
1999 YILDAN BOSHLAB QISHLOQ  Х O`JALIK KOOPERATIVLARI (SHIRKATLARI), FERMER  Х O`JALIKLARI, AGROFIRMALAR, QISHLOQ  Х O`JALIK 
MAHSULOTLARINING BOSHQA ISHLAB CHIQARUVCHILARI PREZIDENTNING «QISHLOQ  Х O`JALIGI TOVAR ISHLAB CHIQARUVCHILARI 
UCHUN YAGONA ER SOLIG`INI AMALGA KIRITISH TO`G`RISIDA»GI FARMONI HAMDA VAZIRLAR MAHKAMASINING 1998 YIL 26 
DEKABRDAGI 539-SON QARORI ASOSIDA ISHLAB CHIQILGAN BYUDJET BILAN HISOB-KITOBLAR ME Х ANIZMIGA KO`RA YAGONA ER 
SOLIG`I TO`LOVCHILARI BO`LDILAR. U AMALDAGI BARCHA UMUMDAVLAT (ALKOGOLLI MAHSULOTLARGA AKTSIZ SOLIG`IDAN 
TASHQARI) HAMDA MAHALLIY SOLIQLAR VA YIG`IMLAR JAMINI TO`LASH O`RNIGA AMALGA KIRITILDI. SHUNINGDEK, USHBU SOLIQ 
TURIGA DOIR IMTIYOZLAR HAM BELGILANDI. BU QISHLOQ MEHNATKASHLARIGA HISOBOT HUJJATLARINI QISQARTIRISH IMKONINI 
BERUVCHI SOLIQQA TORTISHNING SODDALASHTIRILISHIGA YANA BIR YORQIN MISOLDIR.  3.YANGI O‘ZBEKISTON – YANGI SOLIQ TIZIMI, YANGI NATIJALAR, YANGI RE JALAR
BUGUN , BIZNESDA TAMOMILA BOSHQACHA MUHIT. DAVLATIMIZ RAHBARI TASHABBUSI 
BILAN ADOLATLI, SHAFFOF VA UZOQQA MO‘LJALLANGAN TIZIMNI YARATISHGA 
QARATILGAN ISLOHOTLARNING AMALGA OSHIRILISHI NATIJASIDA BUTUNLAY YANGI SOLIQ 
MAʼMURCHILIGI YUZAGA KELDI. BIRINCHI NAVBATDA, SOLIQLAR TURI  16 TADAN  9 TAGA , 
NAZORAT SHAKLLARI  13 TADAN  2 TAGA  QISQARTIRILDI.
PREZIDENTIMIZ JORIY YIL 20 AVGUST KUNI TADBIRKORLAR BILAN O‘TKAZGAN TARIXIY 
MULOQOTIDA SOLIQ SOHASIDAGI KO‘PCHILIKNING ESIDAN KO‘TARILGAN HOLATLARNI 
YODGA SOLGANI BE JIZ EMAS. CHUNKI, YAQINGACHA TADBIRKORLARGA OG‘IR YUK BO‘LIB 
KELGAN PENSIYA, MAKTAB VA YO‘L JAMG‘ARMALARIGA 3,2 FOIZLI YIG‘IMLAR BEKOR 
QILINDI. BYUDJETDAN TASHQARI JAMG‘ARMALARGA MAZKUR YIG‘IMLARNI BEKOR QILISH 
HISOBIGA HAR YILI QARIYB 6 TRILLION SO‘M MABLAG‘ QOLADIGAN BO‘LDI.
MOL-MULK, DAROMAD VA IJTIMOIY SOLIQLAR STAVKALARI 2 BAROBAR KAMAYTIRILDI. 
QO‘SHILGAN QIYMAT SOLIG‘I 20 FOIZDAN 15 FOIZGA TUSHIRILDI, PANDEMIYADAN 
KO‘PROQ ZARAR KO‘RGAN TARMOQLARGA IJTIMOIY SOLIQ 12 FOIZDAN 1 FOIZGA 
PASAYTIRILIB, MOL-MULK VA YER SOLIQLARI TO‘LOVLARIDAN BUTKUL VOZ KECHILDI. BU 
ESA, TADBIRKORLARGA IXTIYORIDA QOLGAN 2 TRILLION SO‘M MABLAG‘NI BIZNES 
FAOLIYATIGA SARFLASH IMKONINI YARATDI.  –  ODA MLA R KUN DA LI K HAYOTI DA  I J OBI Y  O‘ZGA RISHLA RN I , J UMLA DA N , SOLI Q 
Y UKIDAGI  Y EN GI LLIKLA RN I  SEZA R EKA N , AVVA LA MBOR, MA MLA KATIMIZDA  
A MA LGA  OSHI RI LAYOTGA N  ISLOHOTLA RGA  I SHON CHI  VA  RAG‘BATI  ORTA DI . 
ILG‘OR ZA MON AVIY  A X BOROT-KOMMUN I KATSI YA , IN TERN ET HA MDA  RAQA MLI 
TEX N OLOGI YA LA RN I N G J ORI Y  ETI LI SHI  Y UKSA LI SHN IN G EN G QISQA  YO‘LIDA N  
BORISHN I  TA ʼMIN LAY DI. KEY I N GI  PAY TDA  TIZIMDA  BU BORA DA  QA N DAY  
ISHLA R A MA LGA  OSHI RI LDI ?
– QISQA VAQTDA SOHANI RAQAMLASHTIRISH, JUMLADAN, MAʼLUMOTLARNI QAYTA 
ISHLASH MARKAZINI BOSQICHMA-BOSQICH MODERNIZATSIYA QILISH, O‘Z 
NAVBATIDA, SOLIQ TO‘LOVCHILARGA RO‘YXATDAN O‘TISH, SOLIQ RE JIMINI 
TANLASH, BYUDJET BILAN MUNOSABATLARINI ONLAYN KUZATISH, HISOBOTLARNI 
SHAKLLANTIRISH VA TOPSHIRISH, SHAXSIY KABINETI ORQALI DUNYONING 
ISTALGAN BURCHAGIDAN SOLIQ MA JBURIYATLARINI ELEKTRON TARZDA BA JARISH 
IMKONIYATINI BERDI.
UMUMIY HISOBDA SOLIQ ORGANLARINING ELEKTRON DAVLAT XIZMATLARI 
PORTALI – MY.SOLIQ.UZ DA 50 GA YAQIN SHU KABI MASOFAVIY XIZMATLAR YO‘LGA 
QO‘YILDI. BULARSIZ BUGUNGI SOLIQ MAʼMURIYATCHILIGINI VA UMUMAN, 
BUGUNGI TIZIM FAOLIYATINI TASAVVUR ETIB BO‘LMAYDI.  SHU BILAN BIRGA,  YA N GI VOSITA LA R – ELEKTRON  HISOBVA RAQ-FA KTURA, ELEKTRON  
SHA RTN OMA , ON LAY N  N A ZORAT KASSA  TEX N IKA LA RI, RAQA MLI MA RKIROVKA , 
MA HSULOTLA RN IN G YAGON A  ELEKTRON  MILLIY  KATA LOGI J ORIY  ETILDI. HA R QA N DAY  SOLIQ 
N AZORATI TA DBIRLA RI OLDIN DA N  OGOHLA N TIRISH VA  IN SON  OMILISIZ “ TA HLIKA -TA HLIL”  
DA STURI ORQA LI 76 TA  MEZON N I QA MRA B OLGAN  SEGMEN TLASH A SOSIDA  A MA LGA  
OSHIRILMOQDA .
JORIY ETILAYOTGAN RAQAMLASHTIRISH JARAYONIDA, JUMLADAN, PREZIDENTIMIZNING 2019 YIL 6 
SENTYABRDAGI “SAVDO VA XIZMAT KO‘RSATISH SOHASIDAGI HISOB-KITOBLAR TIZIMIGA 
ZAMONAVIY AXBOROT TEXNOLOGIYALARINI JORIY QILISH HAMDA USHBU SOHADA JAMOATCHILIK 
NAZORATINI KUCHAYTIRISH CHORA-TADBIRLARI TO‘G‘RISIDA”GI FARMONIGA MUVOFIQ, 2019 YIL 1 
YANVARDAN BOSHLAB TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI BOSQICHMA-BOSQICH ONLAYN VA VIRTUAL 
KASSALARDAN FOYDALANISHGA O‘TKAZILYAPTI. BUGUNGI KUNDA 149,3 MINGTA XO‘JALIK 
YURITUVCHI SUBYEKT 182,8 MINGDAN ORTIQ ONLAYN VA VIRTUAL KASSALAR BILAN TAʼMINLANDI.
MAZKUR QURILMALARNI SOTIB OLISHDA TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI XARA JATLARINI 
KAMAYTIRISH MAQSADIDA BIRINCHI BOSQICHDA (2021 YIL 1 YANVARGA QADAR) HISOBLANGAN VA 
TO‘LANISHI LOZIM BO‘LGAN FOYDA YOKI YAGONA SOLIQ TO‘LOVI YOXUD QATʼIY BELGILANGAN 
SOLIQ SUMMASINI ONLAYN-NKMNI O‘RNATISH UCHUN TEGISHLI XARA JATLAR SUMMASIGA 
KAMAYTIRISH TARZIDAGI IMTIYOZ TAQDIM ETILDI. NATIJADA TADBIRKORLIK SUBYEKTLARI 22,7 
MILLIARD SO‘M MIQDORIDAGI BYUDJETGA TO‘LASHI KERAK BO‘LGAN SOLIQLAR HISOBIDAN 
XARA JATLARINI QOPLADI.  –  MAMLAKATIMIZ IQTISODIYOTINI UZOQ MUDDATLI RIVOJLANTIRISH BORASIDA KENG KO‘LAMLI 
ISLOHOTLAR AMALGA OSHIRILAYOTGAN SHAROITDA TIZIM UCHUN BUGUNGI KUN TALABIGA 
JAVOB BERADIGAN, YOSH, YANGI AVLOD KADRLARINI TANLASH, TARBIYALASH VA MALAKALI ETIB 
TAYYORLASH ALOHIDA AHAMIYAT KASB ETADI.
SHU MAQSADDA, PREZIDENTIMIZ TASHABBUSI BILAN DAVLAT SOLIQ QO‘MITASI 
HUZURIDA  FI SK A L IN STITUT TASHK IL ETI LDI  VA JORIY YILDAN ILK BOR QABUL JARAYONLARI OLIB 
BORILMOQDA. UNING O‘QUV DASTURLARI NUFUZLI OLIY TAʼLIM INSTITUTLARI VA XALQARO 
MIQYOSDA QO‘LLANILADIGAN TAMOYILLARGA MUVOFIQ ISHLAB CHIQILDI.
BUGUNGI KUNDA TIZIMDAGI O‘RTA-MAXSUS MAʼLUMOTGA EGA BO‘LGAN 2516 NAFAR XODIM OLIY 
MAʼLUMOTGA EGA BO‘LISH ISTAGIDA FISKAL INSTITUTGA HUJJAT TOPSHIRDI. SHUNINGDEK, 
TIZIMDA ISHLOVCHI XODIMLARNING MALAKA VA KASBIY BILIMINI OSHIRISH MAQSADIDA 2021 
YILNING O‘TGAN DAVRIDA 3 TA YO‘NALISHDA O‘QUV KURSLARI TASHKIL QILINDI VA JAMI 2 984 
NAFAR XODIM O‘QITILDI.
DAVLAT SOLIQ XIZMATI ORGANLARI FAOLIYATIDA KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISHNING QATʼIY 
POZITSIYASI MAVJUD. BU BORADA KOMPLAYENS-NAZORAT TIZIMI JORIY ETILGAN. SOHADA 
KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISH MEXANIZMI VA FAOLIYAT SHAFFOFLIGINI TAʼMINLASHGA 
QARATILGAN CHORA-TADBIRLARNING TIZIMLI RAVISHDA YO‘LGA QO‘YILGANI  “ CERT 
IN TERN ATION A L”  IXTISOSLASHGAN XALQARO TASHKILOTI AUDITORLARI XULOSASIDA HAM QAYD 
ETILDI. SHU YIL 23 AVGUST KUNI USHBU TASHKILOTNING  DAV LAT SOLI Q QO‘MI TA SI  MA RKA ZIY  
A PPA RATI GA  ISO37001:2016 X A LQA RO STA N DA RTI BO‘Y ICHA  SERTIFIK ATI TOPSHIRILDI.  TAYA NCH SO` Z VA  IBORA LAR
SOLIQ TIZIMI, EGRI SOLIQLAR, TO`G`RI SOLIQLAR, UMUMDAVLAT SOLIQLARI, MAHALLIY 
SOLIQLAR VA YIG`IMLAR, YURIDIK SHA Х SLAR TO`LAYDIGAN SOLIQLAR, JISMONIY 
SHA Х SLAR TO`LAYDIGAN SOLIQLAR, OBOROTDAN OLINADIGAN SOLIQLAR, 
DAROMADDAN OLINADIGAN SOLIQLAR, MOL-MULK QIYMATIDAN OLINADIGAN 
SOLIQLAR.

MAVZU:MUSTAQIL O`ZBEKISTON SOLIQ TIZIMIDAGI ISLOHATLAR

RE JA: 1. SOLIQ SIYOSATI TUSHUNCHASI VA UNING HUQUQIY NAZARIY ASOSLARI 2.MUSTAQILLIK YILLARIDA YURTIMIZDAGI SOLIQ TIZIMI VA SOLIQ TURLARI 3. YANGI O‘ZBEKISTON – YANGI SOLIQ TIZIMI, YANGI NATIJALAR, YANGI RE JALAR

SOLIQ ,  DAVLAT  YOKI MAHALLIY BOSHQARUV FAOLIYATINI TAʼMINLASH UCHUN DAVLAT ORGANLARI TOMONIDAN TASHKILOT VA  JISMONIY SHAXSLARDAN  YIGʻIB OLINADIGAN TOʻLOVGA AYTILADI. DAVLAT  BYUDJETI   DAROMADLAR  QISMINING ASOSIY MANBAI SOLIQLAR HISOBLANADI. SHUNINGDEK, SOLIQ IQTISODIY TURKUM SIFATIDA, SOF  DAROMADNING  BIR QISMINI  BUDJETGA  JALB QILISH SHAKLI BOʻLIB,  MOLIYAVIY  MUNOSABATLARNING TARKIBIY QISMINI TASHKIL QILADI. SOLIQNING KELIB CHIQISHI DAVLATNING PAYDO BOʻLISHI BILAN CHAMBARCHAS BOGʻLIQ BOʻLIB, JUDA QADIMIY TARIXGA EGA. TARIXIY MANBALARDA BUNDAN 3760-YIL MUQADDAM  BOBIL  DAVLATIDA  HAMMURAPI QONUNLARI  BILAN SOLIQNING JORIY ETILGANI TOʻGʻRISIDA MAʼLUMOTLAR UCHRAYDI. HOZIRGI DAVRDA HAM DAVLAT BA JARADIGAN VAZIFALARNI MABLAGʻ BILAN TAʼMINLASH MUAMMOSI SOLIQNING OBYEKTIV ZARURLIGINI KELTIRIB CHIQARADI. UNDIRISH USULIGA KOʻRA, TOʻGʻRI VA EGRI SOLIQGA BOʻLINADI. TOʻGʻRI SOLIQ MOLMULK VA DAROMADGA BEVOSITA JORIY QILINADI VA SOLIQ TOʻLOVCHI TOMONIDAN ORALIQ VOSITACHILARSIZ TOʻLANADI. KENG TARQALGAN TURLARI: QOʻSHILGAN QIYMAT SOLIGʻI, DAROMAD SOLIGʻI, MEROS HAMDA HADYA SOLIGʻI, TOVAR AYLANMASI SOLIGʻI, SAVDO SOLIGʻI, EKSPORTIMPORT SOLIGʻI VA BOSHQA EGRI SOLIQ ( AKSIZLAR ) TOVAR (XIZMAT)LAR NARXLARIGA YOKI TARIFLARGA KIRITISH MOʻLJALLANGAN VA KEYINCHALIK TOVARLAR ISTEʼMOLCHILARIGA YUKLANADIGAN SOLIQ DAVLAT TUZUMI XUSUSIYATLARIGA KOʻRA, SOLIQ TIZIMI UMUMDAVLAT (MARKAZIY) VA MAHALLIY (MAʼMURIY-HUDUDIY BIRLIKLAR) SOLIQ VA YIGʻIMLARDAN TASHKIL TOPADI.

SOLIQ YORDAMIDA  MILLIY DAROMADNING  TEGISHLI QISMI TAQSIMLANADI VA QAYTA TAQSIMLANADI. DAVLAT TOMONIDAN OLINADIGAN SOLIQLAR HAMDA ULARNING TASHKIL QILINISH SHAKL VA USULLARI BIRGALIKDA  SOLIQ TIZIMINI  TASHKIL QILADI. MILLIY IQTISODIYOTDA SOLIQLAR QUYIDAGI UCHTA MUHIM VAZIFANI BAJARADI: DAVLAT XARAJATLARINI MOLIYALASHTIRISH ( FISKA L VA ZIFA SI ); IJTIMOIY TANGLIKNI YUMSHATISH (IJTIMOIY VAZIFASI); IQTISODIYOTNI TARTIBGA SOLISH (TARTIBGA SOLISH VAZIFASI). DAVLAT  SARFLARI SOLIQ TUSHUMLARI HISOBIGA AMALGA OSHSADA, DAVLAT SARFLARI MIQYOSINING OʻSISHI OʻZ NAVBATIDA SOLIQLARNING OʻSISHINI TAQOZO QILADI VA UNING DARAJASINI BELGILAB BERADI. HOZIRGI DAVRDA UMUMIY TENDENSIYA BOʻLGAN DAVLAT SARFLARINING VA SHUNGA MOS RAVISHDA SOLIQ HAJMINING OʻSIB BORISHINI QUYIDAGI OMILLAR TAQOZO QILADI. AHOLI SONINING OʻSISHI. IJTIMOIY SOHA  XIZMATLARI SIFATIGA  TALABNING  ORTISHI VA  URBANIZATSIYA . ATROF-MUHITNING  IFLOSLANISHI . DAROMADLAR  TENGSIZLIGINI QISQARTIRISH DASTURLARINI AMALGA OSHIRISH. MILLIY  MUDOFAA , DAVLAT XAVFSIZLIGINI TAʼMINLASH XARAJATLARI HAJMINING OʻSISHI. KORXONALAR FAOLIYATINI SOLIQ YORDAMIDA TARTIBGA SOLISH QUYIDAGI UMUMIY TAMOYILLARI ASOSIDA AMALGA OSHIRILADI: BARCHA  DAROMADLARDAN , ULARNING MANBALARIGA BOGʻLIQ BOʻLMAGAN HOLDA SOLIQ UNDIRISHNING MAJBURIYLIGI; SOLIQ UNDIRISHDA BARCHA UCHUN YAGONA UMUMDAVLAT SIYOSATI; SAMARALI ISHLOVCHI KORXONALARDA HAMDA XOʻJALIK YURITISHNING ILGʻOR SHAKLLARI UCHUN SOLIQ MEʼYORLARINING RAGʻBATLANTIRUVCHI ROLINI TAʼMINLASH; SOLIQ TOʻLOVI BOʻYICHA BARCHA SUBʼEKTLAR MAJBURIYATI USTIDAN MOLIYAVIY NAZORAT.

SOLIQ STAVKASINI BELGILASH BIR QATOR TAMOYILLARGA ASOSLANADI. N AFLILIK TA MOY ILI  — TURLI SHAXSLARDAN, ULARNING SOLIQLAR HISOBIGA MOLIYALASHTIRILADIGAN DASTURLARDAN FOYDALANISHI DARA JASIGA QARAB TURLICHA SOLIQ UNDIRILISHI KERAKLIGINI BILDIRADI. TOʻLOVGA LAYOQATLILIK TA MOY ILI  — SOLIQ MIQDORI SOLIQ TOʻLOVCHINING BOYLIGI VA  DAROMADLARI  DARAJASIGA MOS KELISHI ZARUR. BOSHQACHA AYTGANDA, SOLIQ SOLISH DAROMADLARNING ADOLATLI TAQSIMLANISHINI TAQOZO QILISHI ZARUR. ADOLATLILIK TAMOYILI —  DAROMADLARI  VA HUKUMAT DASTURLARIDAN FOYDALANISH DARAJASI BOʻYICHA TENG BOʻLGAN KISHILAR TENG MIQDORDA SOLIQ TOʻLASHI ZARUR. SOLIQ BOʻYICHA  IMTIYOZLAR  QONUNCHILIK BITIMLARIDA BELGILANGAN TARTIB VA SHAROITLAR ASOSIDA OʻRNATILADI. AMALIYOTDA  SOLIQ IMTIYOZLARINING  QUYIDAGI TURLARI KENG TARQALGAN: — OBʼEKTLARNING SOLIQ OLINMAYDIGAN ENG KAM DARA JASINI BELGILASH; — SOLIQ TOʻLASHDAN ALOHIDA SHAXS YOKI MAʼLUM GURUHLARNI (MASALAN, URUSH FAHRIYLARINI) OZOD QILISH; —  SOLIQ DARA JASI STAVKASINI  PASAYTIRISH; — SOLIQ OLINADIGAN SUMMADAN CHEGIRISH; — SOLIQLI  KREDIT  (SOLIQ OLISHNI KECHIKTIRISH YOKI SOLIQ SUMMASINI MAʼLUM MIQDORGA KAMAYTIRISH).VA UNI HIZMAT QILADI