O`zbekiston mustaqillikka erishish arafasidagi ijtimoiy-siyosiy jarayonlar
![O` zbek ist on
must aqillik k a erishish
arafasidagi ijt imoiy-
siyosiy jaray onlar](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_1.png)
![Reja:
1.XX asrning 80-yillari oxirlarida O’zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli.
2. “Paxta ishi”, “O’zbeklar ishi”ning yuzaga kelishi va uning oqibatlari.
3. Farg’ona voqealarini kelib chiqishining sabablari va oqibatlari.](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_2.png)
![1.X X asrni 80-yillari oxirlarida O’zbek ist onning
ijt imoiy-iqt isodiy ahvoli.
Sovet davrida O‘zbekiston xom- ashyo y etkazib beruvchi hududligicha qolib ketdi. Ishlab
chiqarishga e’tibor qaratilmadi. Pax ta yakkahokimligi o‘rnatildi. . Masalan, 1985-yilda
paxta maydonlari 1989,8 ming gegtarni tashkil qilgan bo`lsa,1986-yil bu ko`rsatgich 2054,0
gegtarga yetkazildi. G`alla maydonlari muttasil ravishda kamaytirilib borildi. Markazning
paxtachlikni jadal rivojlantirish siyosati oqibatida ko`plab suv omborlari qurilishi,
sug’oriladigan yer hajmining kengayib suv isrofgarchiligiga yo`l qo`yilishi natijasida
ekogologik vaziyat keskinlashdi. Amudaryo, Sirdaryo daryolaridan Orol dengiziga
qo`yiladigan suv nihoyatda kamayib ketdi.Orol fojiasi ro`y berdi. Oqibatda dengiz 1969-
yildagi holatiga nisbatan 1990-yilda 14,5 metrga pasaydi, suvning hajmi 54%ga qisqarib,
dengiz 743 km kub suv yo’qotdi.1989-yilga kelib uning zaminida ikkita bir biridan ajralgan
ko`l paydo bo`lgan.](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_3.png)
![](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_4.png)
![Orol dengizi o`zining Respublika xalq xo`jaligida baliq mahsulotlar yetishtirishdagi
yetakchi o`rinini yo`qotdi. Mutaxassislarning ma`lumotlariga qaraganda dengiz
atrofidan buronlar ko`tarilishi natijasida yiliga 50-70 ming tonnagacha chang va tuz
ko`tarilgan. Zaharli tuzlar nafaqat Orol havzasida balki Yevropa hamda Osiyoning turli
mamlakatlariga tarqalgani kuzatilgan. O`tgan asrning 80-yillariga kelib faqat xom-ashyo
yetkazib berishga asoslangan, qoloq va mo`rt iqtisodiyotga ega bo`lgan O`zbekiston
asosiy iqtisodiy va ijtimoiy ko`rsatkichlar bo`yicha sobiq ittifoqdagi o`rtacha
ko`satgichdan ancha orqada bo`lib, mamlakatda oxirgi o`rinlarga tushib qolgan edi.
Jumladan, aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarish ittifoqdosh
respublikalar orasida 12-o`rinni, daromad darajasi hamda asosiy turdagi mahsulotlarni
iste`mol qilish jihatidan 2,5 borabar, qishloq xo`jaligida esa 2 borabar, orqada edi.](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_5.png)
![](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_6.png)
!["Paxta ishi" "O'zbek ishi"
"Paxta ishi" "O'zbek ishi" nomli kampaniyalar "Paxta ishi" deb
nomlangan qatag'onga milliy tus berilib, u "o'zbeklar ishi"ga aylantirildi
va ziyolilar ham ta'qib ostiga olindi. O'zbekiston KP MQning 1984 yildagi
XVI plenumi Markazning "sog'lomlashtirish" borasidagi tadbirlarini
quvvatlagan holda, Respublikada yuzaga kelgan salbiy vaziyatda partiya
ko'rsatmalariga to'la amal qilmagani uchun ziyolilarni ham aybladi.
Ulardan Sovet turmush tarzini ulug'lovchi asarlar talab etilib, ijodiy
uyushmalar faoliyati qattiq mafkuraviy nazoratga olindi.](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_7.png)
![](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_8.png)
![Turg‘unlik yillaridagi qat ag‘onlik .
“ O‘zbek larishi” , ” Paxt a ishi” deb nom
olgan jarayonla r .
Turg‘unlik yillarida O‘zbekistonda xalqni chalg‘itish maqsadida “paxta ishi”, “o‘zbeklar ishi”
degan bahonalar o‘ylab topildi. Natijada, 80-yillarning o‘rtalaridan O‘zbekistonda
qonunsizlik, yashirin qatag‘onlik harakatlari kuchaydi
Sobiq SSSR prokuraturasi, Xavfsizlik komiteti tashabbusi bilan bir necha tergov guruhlari
tuzildi .1983-1989 yillarda T.Gdlyan va N.Ivanovlar rahbarligida tuzilgan tergov guruhlari
respublika huquqni muhofaza qilish organlari bilan hamkorlikda O‘zbekistonda paxta
etishtirishda qo‘shib yozish bilan bog‘liq 800 dan oshiq tergov ishlari olib bordilar.Shu
ishlar bo‘yicha 5 ming kishi qamoqqa olindi, ularning 600 dan oshig‘i rahbar xodimlar, 10
tasi sotsialistik mehnat qahramonlari edilar.](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_9.png)
![Farg’ona voqealarini kelib
chiqishining sabablari va
oqibatlari .
1989 - yil 15 - iyunda respublika partiya xo’jaligi faollari yig’ilishida
harbiy mashq zonasiga joylashgan mesxeti turklarini boshqa yerlarga
ko’chirish masalasi ko’rib chiqildi. SSSR Ministrlar Sovetining Raisi
N.I.Rijkov ma’ruzasida «Farg’ona yaqinidagi qochoqlar lagerida
yashayotgan turk millatiga mansub grajdanlarga, ularning oila
a’zolariga agar ixtiyor qilsalar, Rossiyaning noqoratuproq rayonlariga
jo’nab ketish imkoniyati berilganligi» va bu «vaqtincha tadbir»
ekanligi, ko’chirish uchun zarur bo’lgan barcha choralar boshlangani
ta’kidlab o’tildi.](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_10.png)
![, O’zbekistonOliy Kengashining XII chaqiriq navbatdan tashqari sessiyasi 1991-
yil 31-avgustda o`z ishini boshladi. O`zbekistonning mustaqil davlat deb e'lon
qilinishida mazkur sessiya katta tarixiy ahamiyat kasb etishini alohida ta'kidlash
lozim. Unda «O`zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi to`g`risida»gi
hamda «O`zbekiston Respublikasining Davlat bayrog`i to'ggrisida»gi masalalar
kun tartibiga qizg`in muhokama qilindi. O’zbekistonRespublikasining davlat
mustaqilligi to`g`risida birinchi prezident I. Karimov ma'ruzasi tinglandi. U o`z
nutqida 1991-yil o`rtalarida markaziy hukumat olib borayotgan ichki siyosatni
tahlil 19-21-avgust kunlari Moskvada Favqulodda Holat Davlat Komiteti
a'zolarining fuqarolar boshiga azob-uqubatlar solishga intilishganini, butun-
butun xalqlarning ozodligini, respublikalar mustaqilligini yana kishanlamoqchi
bo'lganliklarini ro`yi rost ochib tashladi. Alg`ov-dalg`ovli kunlarda ham
O`zbekistonning o`z yo`li va maqsadi borligini, bu xalq manfaatiga mos yo'l
ekanligini, qan-day qilib bo'lmasin, undan qaytmaslik lozimligini aytdi. hal
etishlari kerak](/data/documents/f60692e5-ad25-4383-b653-b2e4d20f8994/page_11.png)
O` zbek ist on must aqillik k a erishish arafasidagi ijt imoiy- siyosiy jaray onlar
Reja: 1.XX asrning 80-yillari oxirlarida O’zbekistonning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli. 2. “Paxta ishi”, “O’zbeklar ishi”ning yuzaga kelishi va uning oqibatlari. 3. Farg’ona voqealarini kelib chiqishining sabablari va oqibatlari.
1.X X asrni 80-yillari oxirlarida O’zbek ist onning ijt imoiy-iqt isodiy ahvoli. Sovet davrida O‘zbekiston xom- ashyo y etkazib beruvchi hududligicha qolib ketdi. Ishlab chiqarishga e’tibor qaratilmadi. Pax ta yakkahokimligi o‘rnatildi. . Masalan, 1985-yilda paxta maydonlari 1989,8 ming gegtarni tashkil qilgan bo`lsa,1986-yil bu ko`rsatgich 2054,0 gegtarga yetkazildi. G`alla maydonlari muttasil ravishda kamaytirilib borildi. Markazning paxtachlikni jadal rivojlantirish siyosati oqibatida ko`plab suv omborlari qurilishi, sug’oriladigan yer hajmining kengayib suv isrofgarchiligiga yo`l qo`yilishi natijasida ekogologik vaziyat keskinlashdi. Amudaryo, Sirdaryo daryolaridan Orol dengiziga qo`yiladigan suv nihoyatda kamayib ketdi.Orol fojiasi ro`y berdi. Oqibatda dengiz 1969- yildagi holatiga nisbatan 1990-yilda 14,5 metrga pasaydi, suvning hajmi 54%ga qisqarib, dengiz 743 km kub suv yo’qotdi.1989-yilga kelib uning zaminida ikkita bir biridan ajralgan ko`l paydo bo`lgan.
Orol dengizi o`zining Respublika xalq xo`jaligida baliq mahsulotlar yetishtirishdagi yetakchi o`rinini yo`qotdi. Mutaxassislarning ma`lumotlariga qaraganda dengiz atrofidan buronlar ko`tarilishi natijasida yiliga 50-70 ming tonnagacha chang va tuz ko`tarilgan. Zaharli tuzlar nafaqat Orol havzasida balki Yevropa hamda Osiyoning turli mamlakatlariga tarqalgani kuzatilgan. O`tgan asrning 80-yillariga kelib faqat xom-ashyo yetkazib berishga asoslangan, qoloq va mo`rt iqtisodiyotga ega bo`lgan O`zbekiston asosiy iqtisodiy va ijtimoiy ko`rsatkichlar bo`yicha sobiq ittifoqdagi o`rtacha ko`satgichdan ancha orqada bo`lib, mamlakatda oxirgi o`rinlarga tushib qolgan edi. Jumladan, aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot ishlab chiqarish ittifoqdosh respublikalar orasida 12-o`rinni, daromad darajasi hamda asosiy turdagi mahsulotlarni iste`mol qilish jihatidan 2,5 borabar, qishloq xo`jaligida esa 2 borabar, orqada edi.