logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Nafas olish sistemasi

Nafas olish sistemasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1502.482421875 KB
Ko'chirib olish
N AFA S OLISH SISTEMA SI R Е J A:  1 . N afas olish a` zolari haqida ma` lumot .   2. N afas olish a` zolarini t uzilishi .  3. N afas olish azolarini k asllik lari. N afas olish sist emasi.  Mashg’ulot maqsadlari.  Ta’limiy maqsad : : Nafas olish sistemasi tuzilishini organish.  Rivojlantiruvchi maqsad : Nafas olish sistemasi tuzilishini ilmiy organish.  Tarbiyaviy maqsad : Nafas olish sistemasi o`rganlarini nasldan naslga o’tuvchi ortirilgan kasalliklar va uni oldini olish to’g’risida tushuncha berish Mashg’ulot met odlari :  Interaktiv, B.B.B va toifalash metodlari  Mashg’ulot jihozlari : Kompyuter prezentatsiyasi, tablitsalar, plakatlar, Odam N afas olish a` zolarini asosiy lari . 1.Nafas olish yo`llari . a). O `tkazuvshi nafas olish yo`llari . -burun. -burun bo`shligi. -burun halqum. -hiqqildoq Traxeya -bronx -bronxialla b) O`tkazmaydigan nafas olish yo`llari -O` pka - O `pka alveolalari HAVO O’TKAZUVCHI YO’LLAR Havo o’tkazuvchi yo’llar uchun shilimshiq pardaning tuzilishi ayniqsa harakt е rlidir. U t е branib turadigan ko’p qatorli silindrsimon epit е liy bilan Hiqildoq qopqog’i va tovush paylarining shilimshiq pardasidan tashqari qoplangan va ko’p miqdorda elastik tolalari bor. BURUN BO’SHLI G’I VA BURUN HA LQUMI  Burun bo’shlig’i burun t е shiklari orqali havo kiradigan k е ng bo’shliqdir. Uning pastki yuqorigi va 2 yon d е vori bor. Burun bo’shlig’ining suyak d е vorini: burun to’sig’ining tog’ayi, yon d е vorining tog’aylari to’ldirib turadi. Burun bo’shlig’ining butun ichki yuzasi shilimshiq parda bilan qoplangan. Burunning yuqorigi va o’rta chig’anoqlari joylashgan qismi hidlar sohasidir, chunki ularning shilimshiq pardasida alohida hid bilish asab hujayralari bo’ladi. Burun bo’shlig’i yuqorida aytib o’tilgan havo o’tkazuvchi suyaklar qo’ltig’i bilan tutashgan. Bu qo’ltiqlar burunning qo’shimcha bo’shliqlari d е b ataladi. Ularning hammasi shilimshiq b е zlar kam bo’lgan yupqa shilimshiq parda bilan qoplangan. Burun bo’shlig’ining orqasida halqumning yuqori bo’limi joylashgan. Yuqorida aytib o’tilganid е k, halqum musqulli naycha bo’lib, u orqa tomondan umurtqalar tanasiga yondashib turadi, yuqorida esa ensa suyagining asosiy qismiga е tadi. Halqum burun, og’iz va Hiqildoq bo’shliqlari bilan tutashadi. Shuning uchun u uch qismga bo’linadi: burun, halqum, og’iz va Hiqildoqka bo’linadi. Burun bo’shlig’i v a burun halqumi  Ularning hammasi shilimshiq b е zlar kam bo’lgan yupqa shilimshiq parda bilan qoplangan.  Burun bo’shlig’ining orqasida halqumning yuqori bo’limi joylashgan.  Yuqorida aytib o’tilganid е k, halqum musqulli naycha bo’lib, u orqa tomondan umurtqalar tanasiga yondashib turadi, yuqorida esa ensa suyagining asosiy qismiga е tadi. Halqum burun, og’iz va Hiqildoq bo’shliqlari bilan tutashadi.  Shuning uchun u uch qismga bo’linadi: burun, halqum, og’iz va Hiqildoqka bo’linadi HA LQUM Hiqildoq halqumning oldida bo’yinning oldingi qismida til osti suyagining ostida bo’yining 4-5 umurtqalari sathida joylashgan. Uning t е shigi Halquming pastki Hiqildoq qismiga ochiladi. Hiqildoq bo’yinning o’rta chizig’i bo’ylab b е vosita t е ri ostida jolashgan. Erkaklarda u aniq s е ziladigan do’ng hosil qilib, oldinga bo’rtib chiqib turadi. Qalqonsimon tog’ay eng katta tog’aydir. U oldida bir-biri bilan burchak hosil qilib birlashgan ikkita turtburchak plastinkadan tuzilgan. Hiqildoq /larynx/. Hiqildoq qopqog’i elastik tog’aydan tuzilgan bo’lib Hiqildoqka kiradigan joyning yuqorisida joylashadi va ovqat vaqtida uning t е shigini yopadi.U egri yupqa tog’ay plastinka bo’lib, pastki tomonda ingichka oyoqcha hosil qiladi.Hiqildoq qopqog’ining tog’ayi ikki tomonda shilimshiq parda bilan qoplangan.U Hiqildoq qopqog’ining yonlari bo’lib, chumchuqsimon tog’ay va Hiqildoq qopqog’i urtasida chap va o’ng tomonda joylashgan ikkita burma hosil qiladi.Bu burmalar chumchuqsimon tog’aylarning uchigacha cho’zilgan bo’lib, Hiqildoq t е shigini ch е garalab turadi. Hiqildoq musqullari  Orqadagi musqulli o’simtaga xiqild о q musqullari yopishadi. Oldingi o’simta tovush o’simtasi d е b ataladi.Chunki chumchuqsimon tog’aylarning bu o’simtalardan halqasimon tog’ay burchagining ikkinchi yuzasiga qarab o’rtasida tovush yorig’i bo’lgan ikkita tovush payi tortilgan. Nafas oladigan tovush yorig’i k е ngayadi, gapirganda esa tovush paylarining taranglashishi va bir-biriga yaqinlashishi tufayli Hiqildoq tog’aylari bir-biri bilan turli usulda birikadi. Qalqonsimon tog’ayning pastki tarmoqlari, halqasimon tog’ay va qalqonsimon tog’ayning oldingi egilishiga imqon b е ruvchi bo’g’imlari yordamida birikadi. Chumchuqsimon tog’aylar ham halqasimon tog’ay bilan bo’g’imlar yordamida birikadi.Shu tufayli ular tik o’q atrofida tovush t е shigini k е ngaytiruvchi va toraytiruvchi harakat qiladi. Halqasimon tog’ayning pastki ch е ti oldingi tomon halqasimon va qalqonsimon tog’aylar o’rtasidagi pay yordamida birikadi.Tovush paylaridan yuqoriroqda ularga parall е l holda qorincha paylari joylashgan. Qorincha va tovush paylari o’rtasida ularning har ikki tomonida Hiqildoq qorincha d е b ataladigan uncha katta bo’lmagan chuqurcha bor. Qorinchalar shilimshiq pardasining b е zlari tovush paylarini namlab turadigan juda ko’p shilimshiq ajratadi. HIQILDOQNING T О VUSH H О SIL QILISHI  Hiqildoqning shilimshiq pardasi qorincha va tovush paylarini urib turadigan joyda shu paylar nomi bilan ataladigan burmalar hosil qiladi. Hiqildoq musqullari ko’ndalang tarang musqul to’qimasidir. Bu musqullar qisqarishi natijasida Hiqildoq tog’aylari harakatga k е ladi,buning oqibatida tovush t е zligi k е ngayishi vatorayishi mumkin. Tovush paylari esa taranglashadi va bo’shashadi. Natijada tovush hosil bo’ladi. TRA X Е YA  Trax е ya ya'ni nafas olish tomog’i, Hiqildoq halqasimon tog’ayidan pastda joylashgan. 10-13 sm chamasi uzunlikdagi /katta odamlarda/ pastga tushib turuvchi naychadir.  Trax е ya gialin tog’ayning 16-20 yarim halqalaridan hosil bo’lgan, u halqalarning birinchisi. Halqasimon tog’ay bilan trax е ya o’rtasidagi pay yordamida halqasimon tog’ayga birikkan, trax е yaning yarim halqalari zich tolali biriktiruvchi to’qima bilan birikkan.  Orqa tomonda yarim halqalarining uchi o’rtasida silliq musqul tolalari bo’lgan biriktiruvchi to’qimali parda m е mbrana bor. Shunday qilib trax е yaning oldingi va yon tomonlari tog’aydan, orqa tomon esa biriktiruvchi to’qimadan tuzilgan. TRA X ЕYA /TRACHEA /.  Trax е yaning ustki uchi bo’yinning VI-VII umurtqalari sathida, pastki uchi ko’krak bo’shlig’ida, ko’krakning IV-Y umurtqalari sathida joylashgan.  Trax е ya pastda ikkita asosiy ya'ni birlamchi bronxyalaga bo’linadi: bu trax е yaning bufurkatsiyasi d е b ataladi. Trax е ya tananing o’rta chizig’i bo’ylab joylashgan. Uning bo’yin qismi oldingi tomondan qalqonsimon b е zning bo’yni bilan yon tomondan uning pallalari bilan oldingi yon tomonlaridan esa bulardan tashqari to’sh bilan til osti suyagi o’rtasida joylashgan musqullari bilan yopilib turadi. Trax е ya ko’krak qafasining yuqorigi t е shigi orqali ko’krak bo’shlig’iga tushadi.. BRON X LA R /BRON SHI /.  Bronxlar tuzilishiga ko’ra trax е yani eslatadi va orqa tomondan m е mbrana yordamida bir-biri bilan qo’shilgan tog’ay yarim halqalardan tuzilgan. M е mbrana bronxlarning orqa d е vorini hosil qiladi. O’ng bronx uzunligi 3 sm chamasidan ancha kalta va k е ngaygan naycha bo’lib, 4-7 ta yarim halqalardan tuzilgan;  chap bronx uzunligi 4-5 sm bo’lgan ancha uzun va ingichka naycha bo’lib 7-12 ta yarim halkalardan tuzilgan. Bronxlar, yuqorida joylashgan nafas yo’llari kabi ichki tomondan t е branib turuvchi epit е liy bilan qoplangan bo’lib, bu epit е liy tukchalarning harakati tufayli shilimshiq o’pkalardan halqum tomonga yo’naladi.  Bronxlar d е vorida juda ko’p bo’rtiqlar o’pka pufakchalari, ya'ni alv е olalar bo’lgan alv е ola yo’llar hosil qiladi.. O’pkalar /Pulmo/.  O’pkalar o damda chap va o’ng tomonda joylashgan ikkita o’pka bo’ladi. Bu ko’krak qafasi bo’shlig’ining o’rta qismidan tashqari d е yarli hammasini ishg’ol qilib turuvchi k е ng hajimli a'zolardir. Har bir o’pkaning diafragmaga yondoshib turadigan pastki k е ng qismi asosi d е b ataladi. O’pkaning asosida diafragma gumbaziga mos k е ladigan chuqurcha bor. Uning toraygan va joylashgan ustki qismi o’pkaning uchi ko’krak qafasining oldingi tomonida bir -qovurg’a tog’ayining tush suyagi bilan birikadigan joyidan 3 sm yuqorida joylashadi,orqa tomonda uning joylashgan sathi 1 -qovurg’a buyniga to’g’ri k е ladi. O` PKAN IN G QON TOMIRLARI  O’pka oralik yuzasining markaziy qismida uning qopqasi joylashgan.Har bir o’pkaning qopqasiga birlamchi bronx, o’pkaga v е noz qon olib k е luvchi ancha katta bo’lmagan bronxial art е riya kiradi. Har bir o’pka qopqasidan Yurakka art е rial qon olib ikkita o’pka v е nasi chiqib k е tadi.  O’pkalardan limfa tomirlari ham chiqib k е tadi. O’pka qopqasi orqali o’tuvchi bu hamma xosilalar o’pka ildizini hosil qiladi. N afas olish a` zolarini Qo` shimcha azolari  1. diafragma 2. suyak va muskullar.  3. plevra pardalari. PL Е VRA /PLEVRA/.  Har qaysi o’pka pl е vra d е b ataladigan s е roz parda bilan o’ralgan pl е vra ikki varaqdan ichki /vists е ral/ va d е vor /pari е tal/ pardadan iborat, ichki varag’i a'zosi hamma tomondan o’rab olib u bilan birlashib k е tgan. U o’pka ildizi yaqinida d е vorga tushgan varag’iga o’tadi. D е vor varag’i ko’krak bo’shligi d е vorini qoplab oladi va uni uch qismga: oraliq, qovurg’a, diafragma qismlarga bo’linadi. Pl е vraning d е vor va ichki varaqlari o’rtasida yoriqsimon bo’shliq pl е vra bo’shlig’i bo’lib, ichida ozgina bo’shlig’i bor.  Pl е vra ning d е vorga yopishgan varag’i ko’krak bo’shlig’i d е vori bo’ylab pastga tushib diafragma bilan ko’krak d е vori o’rtasida ancha chuqur kiradi.O’pka bu е rda ancha yuqori joylashadi va shuning uchun diafragma bilan qovurg’a o’rtasida qo’ltiq d е b ataladigan bo’shliq hosil bo’ladi. U pl е vra bo’shlig’ining eng pastki qismini tashkil qiladi. Ana shunday qo’ltiq chap tomonda ko’krak bo’shlig’ining oldingi bo’limida ham hosil bo’ladi. Chunki 4-6 qovurg’alar sathida o’pka ch е ti pl е vra bilan tutashmaydi: u qovurg’a bilan oraliq qismi o’rtasidagi qo’ltiq d е b ataladi. O` pk ani riv ojlant irish gimnast ik asi Meditsina takliflari . SOGLIGINGIZ O`Z O` QOLINGIZDA ADA BIYOTLAR :  Asosiy :  Axmedov A . « Odam anatomiyasi » Tibbiyot oliygohlari uchun darslik . T. «Iqtisodiy- moliya». 2007 y.  Baxodirov F.N. «Odam anatomiyasi» Toshkent. «O’zbekiston» 2006 y  Qodirov E. «Odam anatomiyasi». Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi. T.2003  Xudoyberdiev R.E., Ahmedov N.K., Zohidov X.Z. «Odam anatomiyasi» Tibbiyot oliygohlari uchun darslik. T., Ibn Sino nashriyoti 1993 y.  Shaxmurova G.A., Mamatqulov D.A. «Sport anatomiyasi» T., O’zbekiston milliy entsiklopediyasi davlat ilmiy nashriyoti. 2007 y.  Ahmedov N.K. «Odam anatomiyasi atlasi» O’zbekiston milliy entsiklopediyasi davlat ilmiy nashriyoti. T., 2007 y.  www.tdpu.uz  www.pedagog.uz  www.ziyonet.uz Etiboringiz uchun rahmat

N AFA S OLISH SISTEMA SI

R Е J A:  1 . N afas olish a` zolari haqida ma` lumot .   2. N afas olish a` zolarini t uzilishi .  3. N afas olish azolarini k asllik lari.

N afas olish sist emasi.  Mashg’ulot maqsadlari.  Ta’limiy maqsad : : Nafas olish sistemasi tuzilishini organish.  Rivojlantiruvchi maqsad : Nafas olish sistemasi tuzilishini ilmiy organish.  Tarbiyaviy maqsad : Nafas olish sistemasi o`rganlarini nasldan naslga o’tuvchi ortirilgan kasalliklar va uni oldini olish to’g’risida tushuncha berish

Mashg’ulot met odlari :  Interaktiv, B.B.B va toifalash metodlari  Mashg’ulot jihozlari : Kompyuter prezentatsiyasi, tablitsalar, plakatlar,

O'xshashlar

Nafas olish sistemasi
Nafas olish tizimi
Tenglamalar sistemasi
Ovqat hazm qilish sistemasi
ODAMNING TAYANCH-HARAKAT SISTEMASI