O’qituvchi Psixologiyasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

66.05859375 KB

Ko'chirib olish

Reja

Jamiyatda o‘qituvchining tutgan o‘rni va
vazifalari. O‘qituvchiga qo‘yiladigan
talablar.

O‘qituvchining kasbiga xos xislatlari.

Pedagogik qobiliyatlar.

O‘qituvchining o‘z malakasini oshirib
borishining muammolari.

Hozirgi sharoitda jamiyatning maktab oldiga qo‘yayotgan talablari kun sayin ortib bormoqda va bu
talablarni amalda to‘g‘ri hal qilish vazifasi o‘qituvchiga bog‘liqdir . Zamonaviy maktab o‘qituvchisi
qator vazifalarni bajaradi. O‘qituvchi sinfdagi o‘quv jarayoni tashkilotchisidir. O‘qituvchi
o‘quvchilar uchun dars paytida, qo‘shimcha darslarda va shu bilan birga darsdan tashqari
holatlarda ham kerakli maslahatlar berishda bilimlar manbaidan biridir. Ko‘pchilik o‘qituvchilar
sinf rahbari vazifasini bajarib, tarbiya jarayoni tashkilotchilari bo‘lib hisoblanadilar. Zamonaviy
o‘qituvchi ijtimoiy psixolog bo‘lishi kerak va o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni yo‘lga
sola olishi, bolalar jamoasida ijtimoiy-psixologik mexanizmlardan foydalanishni bilishi zarurdir.
O‘qituvchi maktabning pedagog jamoa a’zosi sifatida maktab,hayoti faoliyatini uyushtirishda
bevosita ishtirok etib, turli fan o‘qituvchilari va sinf rahbarlarining metodik birlashmalarida
ishlaydi, topshiriqlarni bajaradi. Har bir o‘qituvchi, o‘quvchilarning ota-onalari va jamoatchilik
oldida ma’ruzalar o‘qib, suhbatlar olib borar ekan, demak, u pedagogik bilimlar tag‘ribotchisi
hamdir. Vazifalarning shu qadar ko‘pligi uchun ham jamiyatning o‘qituvchilar oldiga qo‘yadigan
talablari tushunarlidir.
Ma’lumki, pedagogik faoliyat – kishi mehnatining eng murakkab sohalaridan biridir.

1) O‘qituvchining shaxsiy xislatlari:

- bolalarni yaxshi ko‘rish, ularni sevish;

- amaliy-psixologik akl-farosatlilik;

- mehnatsevarlik;

- jamoat ishlarida faollik;

- mehribonlik;

- kamtarlik;

- odamiylik, dilkashlik;

- uddaburonlik, mustahkam xarakterga ega bo‘lish;

- o‘z bilimlarini oshirishga intilish.

2) Kasbiga xos bilimlari:

- ta’lim va tarbiya jarayoni mohiyati bilan uning maqsad va vazifalarini tushunishi;

- psixologiya asoslari, yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya asoslarini bilishi;

- etnopsixologik bilimlarni egallashi;

- hozirgi zamon pedagogikasi asoslarini bilishi;

- hozirgi zamon pedagogikasining metodologik asoslarini egallanganligi;

- maktab yoshidagi bolalarning psixologik-pedagogik xususiyatlarini
tushunishi;

- o‘z fanini o‘qitish metodikasini bilishi;

- o‘quvchilarga tarbiyaviy ta’sir etishning samaradorligini
bilishi;

- ota-onalar va jamoatchilik bilan olib boriladigan tarbiyaviy
ishlarning mazmunini bilishi.

3) O‘z kasbiga xos xislatlari:

milliy qayta qurish mafkurasi bilan mustaqil davlat mafkurasini
tushunishi;

zamonaviy maktabda olib boriladigan o‘kuv-tarbiya jarayonida umuminsoniy
boyliklar, milliy an’analar va urf-odatlarning ahamiyatini tushunishi;

o‘qituvchining kuzatuvchanligi;

o‘z diqqat-e’tiborini taqsimlay olishi;

pedagogik fantaziya (xayol)ning rivojlanishi;

o‘ziga tanqidiy munosabatda bo‘la olishi;

o‘zini qo‘lga ola bilishi, o‘zini tuta olishi;

pedagogik takt;

nutqning emotsional ifodalanishi;

4) SHaxsiy - pedagogik uddaburonligi:

dars mashg‘ulotlari uchun zarur materiallarni tanlay bilishi;

o‘quvchilarning bilish faoliyatini boshqara olishi;

ta’lim va tarbiya jarayonida o‘quvchilar ongining taraqqiy etib borishini
istiqbolli ravishda rejalashtira olishi;

pedagogik vazifalarni shakllantirish va tarbiyaviy ishlarni rejalashtirishni
bilishi;

bolalar jamoasiga rahbarlik qilishda o‘z faoliyatini rejalashtira
bilishi;

o‘quv maqsadlarini rejalashtira olishi;

o‘zini talim-tarbiya ishlariga tayyorlash tizimni rejalashtira olishi.

5) Tashkilotchilik malakalari:

- bolalar jamoasini uyushtira bilishi;

- turli sharoit va vaziyatlarda bolalar jamoasini boshqara
olishi;

- bolalarni biror narsaga qiziqtirib, ularni faollashtira
olishi;

- amaliy masalalarni hal etishda o‘zining bilim
va tajribalarini ustalik bilan tez ko‘llay olishi.

6) Kommunikativ malakalari:

- bolalarii o‘ziga jalb etishni bilishi;

- bolalar va ota-onalar bilan maqsadga muvofiq
pedagogik
munosabatlarni tiklashni bilishi;

- bolalarning jamoalararo va jamoa ichida o‘zaro
munosabatlarini
tartibga solishni bilishi;

- bolalar va ota-onalar bilan tashqaridan aloqa bog‘lashni
bilishi.

7) Gnostik malakalari:

- bolalarning asab-psixik taraqqiyoti darajasini aniqlay
bilishi;

- o‘zining tajribasi va pedagogik faoliyati natijalarini tankidiy
tahlil kila olishi;

- boshka shkituvchilarning tajribalarini o‘rganib, undan nazariy va
amaliy tomondan to‘g‘ri xulosa chikara olishi;

- psixologik va pedagogik adabiyotlardan foydalanishni bilishi;

- o‘quvchilarni to‘g‘ri tushunib, ularning xulk-atvor sabablarini
tushuntirishni bilishi.

8)Ijodiy xislatlari:

- pedagogik mahoratini takomillashtirishga intilishi;

- o‘quvchilarni tarbiyalash dasturini ishlab chikish va uni amalga oshirish qobiliyati;

- o‘zini o‘quvchi o‘rniga ko‘yib, bo‘lib o‘tgan hodisalarga uning nazari bilan karay olishi;

- o‘zining o‘quvchiga pedagogik ta’siri natijalarini oldindan ko‘ra bilishga intilish;

SHunday kilib, ko‘rsatib o‘tilgan modelning asosiy tuzilishi tarikasida quyidagilar keltiriladi:

-shaxsning jamoatchilik va kasbiy yo‘nalishi;

-pedagogik mahorat va qobiliyati;

-xarakterining psixologik xususiyatlari;

-bilish faoliyati;

-o‘kituvchi shaxsining bolalarni kasbga tayyorlash ishlari darajasidagi umumiy tarakkiyoti.

Pedagogik qobiliyatlar
Qobiliyat – bu kishining biror faoliyatga yaroqliligi va shu
faoliyatni muvaffaqiyatli amalga oshirishdir.

Didaktik qobiliyatlar – bu bolalarga o‘quv materiallarni anik
va ravshan tushuntirib,oson kilib etkazib berish, bolalarda
fanga kizikish uyg‘otib, ularda mustakil, faol fikrlashni
uyg‘ota oladigan qobiliyatlardir.

Akademik qobiliyatlar
M atematika, fizika, biologiya, ona tili, adabiyot, tarix va boshqa shu kabi fanlar
sohasiga xos qobiliyatlardir.
Qobiliyatli o‘qituvchi o‘z fanini faqat hajmidagina emas, balki atroflicha, keng, chuqur bilib,
bu sohada erishilgan yutuqlar va kashfiyotlarni doimiy ravishda kuzata borib, o‘quv materialini
mutlaqo erkin egallab, unga katta qiziqish bilan qaraydi hamda ozgina bo‘lsada tadqiqot
ishlarini olib boradi.
Ko‘pchilik tajribali pedagoglarning aytishlaricha, o‘qituvchi o‘z fani bo‘yicha bunday yuksak
bilim, saviyasiga erishish, boshqalarni qoyil qilib hayratda qoldirish, o‘quvchilarda katta
qiziqish uyg‘ota olish uchun u yuksak madaniyatli, har tomonlama mazmunli, keng eruditsiyali
(bilimdon) odam bo‘lmog‘i lozim.
Bunday o‘qituvchilar haqida o‘quvchilar: «Mahmud aka xuddi professorning o‘zginasi-ya. Biz
uning bilmagan birorta sohasi bormikin deb tez-tez o‘ylab turamiz. Darslarga u butun vujudi
bilan kirishib ketadi» deydilar. Ba’zan o‘quvchilar o‘z o‘qituvchisi xaqida «Baqir-chaqir qiladi-
yu, ammo zarracha bilimi yo‘q» deb butunlay teskarisini aytsalar, juda alam qiladi.

O’qituvchi Psixologiyasi

Reja  Jamiyatda o‘qituvchining tutgan o‘rni va vazifalari. O‘qituvchiga qo‘yiladigan talablar.  O‘qituvchining kasbiga xos xislatlari.  Pedagogik qobiliyatlar.  O‘qituvchining o‘z malakasini oshirib borishining muammolari.

Hozirgi sharoitda jamiyatning maktab oldiga qo‘yayotgan talablari kun sayin ortib bormoqda va bu talablarni amalda to‘g‘ri hal qilish vazifasi o‘qituvchiga bog‘liqdir . Zamonaviy maktab o‘qituvchisi qator vazifalarni bajaradi. O‘qituvchi sinfdagi o‘quv jarayoni tashkilotchisidir. O‘qituvchi o‘quvchilar uchun dars paytida, qo‘shimcha darslarda va shu bilan birga darsdan tashqari holatlarda ham kerakli maslahatlar berishda bilimlar manbaidan biridir. Ko‘pchilik o‘qituvchilar sinf rahbari vazifasini bajarib, tarbiya jarayoni tashkilotchilari bo‘lib hisoblanadilar. Zamonaviy o‘qituvchi ijtimoiy psixolog bo‘lishi kerak va o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni yo‘lga sola olishi, bolalar jamoasida ijtimoiy-psixologik mexanizmlardan foydalanishni bilishi zarurdir. O‘qituvchi maktabning pedagog jamoa a’zosi sifatida maktab,hayoti faoliyatini uyushtirishda bevosita ishtirok etib, turli fan o‘qituvchilari va sinf rahbarlarining metodik birlashmalarida ishlaydi, topshiriqlarni bajaradi. Har bir o‘qituvchi, o‘quvchilarning ota-onalari va jamoatchilik oldida ma’ruzalar o‘qib, suhbatlar olib borar ekan, demak, u pedagogik bilimlar tag‘ribotchisi hamdir. Vazifalarning shu qadar ko‘pligi uchun ham jamiyatning o‘qituvchilar oldiga qo‘yadigan talablari tushunarlidir. Ma’lumki, pedagogik faoliyat – kishi mehnatining eng murakkab sohalaridan biridir.

1) O‘qituvchining shaxsiy xislatlari:  - bolalarni yaxshi ko‘rish, ularni sevish;  - amaliy-psixologik akl-farosatlilik;  - mehnatsevarlik;  - jamoat ishlarida faollik;  - mehribonlik;  - kamtarlik;  - odamiylik, dilkashlik;  - uddaburonlik, mustahkam xarakterga ega bo‘lish;  - o‘z bilimlarini oshirishga intilish.

2) Kasbiga xos bilimlari:  - ta’lim va tarbiya jarayoni mohiyati bilan uning maqsad va vazifalarini tushunishi;  - psixologiya asoslari, yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya asoslarini bilishi;  - etnopsixologik bilimlarni egallashi;  - hozirgi zamon pedagogikasi asoslarini bilishi;  - hozirgi zamon pedagogikasining metodologik asoslarini egallanganligi;  - maktab yoshidagi bolalarning psixologik-pedagogik xususiyatlarini tushunishi;  - o‘z fanini o‘qitish metodikasini bilishi;  - o‘quvchilarga tarbiyaviy ta’sir etishning samaradorligini bilishi;  - ota-onalar va jamoatchilik bilan olib boriladigan tarbiyaviy ishlarning mazmunini bilishi.

O'xshashlar

Ta`lim psixologiyasi. Tarbiya psixologiyasi

Ta’lim psixologiyasi

Muloqot psixologiyasi

TARBIYA psixologiyasi