O‘ZBEK TILSHUNOSLIGIDA SODDA GAPLARNING O‘RGANILISH TARIXI











![Sodda gap va uning turlari yangicha qarashlar
asosidao‘rganilgan tadqiqotlar:
●
Abuzalova M. O‘zbek tilida sodda gapning eng kichik qurilish qolipi va uning
nutqda voqelanishi
●
Akramov Sh. O‘zbek tilining gap qurilishida to‘ldiruvchi va hol
●
Raupova L. O‘zbek tilida nomustaqil kesim masalasi va [WPm –> WPm] qurilish
gaplar
●
Inoyatov S. O‘zbek tilida predikativ munosabat
●
Bobokolonov R. O‘zbek tilida semantic-funksional shakllangan so‘z-gaplar](/data/documents/0f3ebab9-0776-43a3-bd83-7fd556c77d4e/page_12.png)
![Sodda gap va uning turlariga yangicha qarashlar aks etgan ilmiy tadqiqotlar
haqida
[WPm]ning o‘zbek tilshunosligida vujudga kelishi sintaksis bobidagi ko‘pgina
masalalarni yangidan ko‘rib chiqishga zamin yaratdi. Endi sodda gap deganda
[WPm] va uning kengayish imkoniyatlari tushuniladigan bo‘ldi. Eng kichik gap
qolipi [WPm] ning nutqda kengayishi shuni kursatadiki, gapning asosi-markazi
kesimdir. C h unki kesimlik ko‘rsatkichlari bilan shakllangan (predikativlikni
ifodalagan) atov birligi bu kesim demakdir. [WPm] va uni nutqning talabi bilan
xohlaganga kengaytirishimiz va ifodalanayotgan fikrni to‘ldirishimiz mumkin.
Formal-funksional talqinda kesim gapning markazi (asosi) qolgan barcha
bo‘laklar uning kengaytiruvchilaridir.
Bu yo‘nalishda ega [WPm]ning [Pm]qismi valentlik aktanti deb qaraladi va gap
kengaytiruvchi sifatida baholanadi.](/data/documents/0f3ebab9-0776-43a3-bd83-7fd556c77d4e/page_13.png)













O‘ZBEK TILSHUNOSLIGIDA SODDA GAPLARNING O‘RGANILISH TARIXI
Reja: SODDA GAPLARNING O‘ZBEK TILSHUNOSLIGIDA O‘RGANILISHI O‘ZBEK TILSHUNOSLIGIDA SODDA GAPLARNING DIALEKTAL, STILISTIK VA LINGVOPOETIK JIHATDAN O‘RGANILISHIJAHON TILSHUNOSLIGIDA SODDA GAPLARNING O‘RGANILISHI
Jahon tilshunosligida o‘rganilishi Venus has a beautiful name, but it’s hot Chexiyaning Olomouts universiteti filologiya fakulteti Ingliz-amerika kafedrasi tadqiqotchisi Leo Heji 2014-yilda “Gap bo‘laklari tushunchasining evolyutsiyasi” Indoneziyadagi Persada Bunda Pekanbaru chet tillari kolleji tadqiqotchisi Silviya Utamining “Ingliz tili adabiyotidagi talabalarning dissertatsiyaning annotatsiyasini yozishda foydalanadigan gaplar tuzilishi” Syuzan Pintzuk “Raqobatdagi frazeologik tuzilmalar: Eski inglizcha so‘z tartibining o‘zgarishi va variantlari” Alparslan turkiya fan va texnologiya universiteti professori Duygu Ispinar Akchayo‘glu “Ko‘plab talabalarning ingliz tilidagi so‘roq gaplarni tahlil qilishi”
Jahon tilshunosligida sodda gaplarning o‘rganilishi • Ingliz sintaksisining qisqacha tarixiOlga Fischer, Hendrik De Smet, Vim van der Vurf • Frazeologik tuzilmalar: Eski inglizcha so‘z tartibining o‘zgarishi va variantlariSyuzan Pintzuk • Sodda gaplarning sintaktik tahlili (Kembhang babur)Evha Nazalatus Sa’adiyah Sai • So‘roq gaplarning qiyosiy tahlili (ingliz va indoneziya)Xoyrul Huda • Generativ transformatsion grammatikadan foydalangan holda Akramulla ertaklaridagi gap strukturasini tahlil qilishNovalinda Puspita • Oddiy hozirgi zamonning darak gap shaklini inkor va so‘roq gapga o‘zgartirishdagi xato tahlillarShri Rosmavati
B.Djonson va Butlerlarning grammatikalarida punktuatsiya qoidalariga bog‘liq ravishda gap haqida ma’lumot berilganligi, Ingliz tilshunosligida sodda gaplar o‘rganilish tarixi K.Kuper ( XVII ) tomonidan yaratilgan grammatika da yangi tushunchalar bilan bir qatorda bosh gap, tobe gaplar yoki gap qismlari kabi tushunchalar berilganligi Dj.Braytlend yaratgan va XVIII asrning boshida chop etilgan grammatikada asos sifatida gap va uning sodda hamda tarkibli gaplarga bo‘linishi haqida ta’limotlar berilganligi XVII -XVIII asrda Angliyada mantiq asosida grammatikalar chop etilishi, XIX asr oxiridan boshlab klassik ilmiy grammatika rivojlana boshla ganligi