O'zbekiston talim tugrisidagi qonuni va talim tizimi turlari tahlili
Qonunchilik palat asi t omonidan 2020-y il 19-may da qabul qilingan Se nat t omonidan 2020-y il 7-avgust da ma’qullangan 1-bob. Umumiy qoidalar 1-modda. Ushbu Qonunning maqsadi Ushbu Qonunning maqsadi t a’lim sohasidagi munosabat larni t art ibga solishdan iborat . 2- modda. Ta’lim t o‘g‘risidagi qonun hujjat lari Ta’lim t o‘g‘risidagi qonun hujjat lari ushbu Qonun va boshqa qonun hujjat laridan iborat dir. A gar O‘zbe k ist on Re spublik asining xalqaro shart nomasida O‘zbe k ist on Re spublik asining t a’lim t o‘g‘risidagi qonun hujjat larida nazarda t ut ilganidan boshqacha qoidalar be lgilangan bo‘lsa, x alqaro shart noma qoidalari qo‘llaniladi.O'zbe k ist on t alim t ugrisidagi qonuni va t alim t izimi t urlari t ahlili
DTS,oquv re ja,oquv dast ur,darslik lar Davlat t a‟ lim st andart i ( DTS) – 1) bu davlat ning t a‟ lim darajasiga qo„ y gan mey ori sif at ida qabul qilinadigan asosiy parame t rlar t izimi bo„ lib, muayy an shaxsning t a‟ lim t izimidagi mavjud imk oniy at lari va ularni ide al darajaga ye t k azishga e rishishni anglat adi; 2) t a‟ limning zarur, ye t arli darajasi va o„ quv yuk lamalari hajmiga qo„ yiladigan asosiy davlat t alablari majmuasidir. St andart qanday ma‟ noni anglat adi? – muayy an hodisaning e t aloni, namunasi, mode li, mey orlari, qoidalari, t alablarini be lgilovchi mey oriy hujjat . Ta‟ limni st andart lasht irishning obe k t lari quyidagilar:- t a‟ lim f anlarining t uzilmasi, mazmuni, o„ quv y uk lamasi hajmi, t a‟ lim oluvchilar va bit iruvchilarning malak a darajasi va t ay yorlash sif at i;- t alablar, meyorlar, qoidalar, pe dagogik va axborot t e xnologiy alari, t a‟ lim usullari va vost alari, shuningde k , t a‟ lim t izimida f oy dalaniladigan at amalar, t ushunchalar, k at e goriy alar;- t a‟ lim oluvchilar bilim darajasiga va k asbiy malak asiga t ashxis qo„ yish t art ibi, bit iruvchilar sif at ini, t a‟ lim f aoliy at i, pe dagog va ilmiy -pe dagog xodimlar sif at ini baholashTa‟ limning umumiy shrt a t a‟ lim, shrt a maxsus, k asb-=unar t a‟ lim, oliy t a‟ lim uchun DTS be lgilanadi.
Talim me t odlari t asnifi t alim shak llari t asnifi Taʼlim mazmuni oʻquv re ja va dast urlari, darslik va boshqalarda y orit iladi. Taʼlimda qoʻyilgan maqsadga e rishish uchun t urli me t od, vosit a, t ashk iliy t izim va shak llar ( maʼruza, suhbat , t ajribalar oʻt k azish, koʻrgazmali qurollarni qoʻllash, k uzat ish, mashq va shu k abi)dan f oy dalaniladi. Oʻquv jarayonida t e xnik vosit alar (k ino, t e levide niye , radio, k ompyut e r, EHM va boshqalar)ni ke ng qoʻllash t aʼlim me t odini ishlab chiqishga k at t a t aʼsir k oʻrsat adi. Taʼlimni t ashk il e t ishning umumiy t aʼlim, alohida (individual) t aʼlim, t ashk iliy t aʼlim, sinf dars t aʼlimi, k urs t izimi t aʼlimi va boshqa t urlari mavjud. Hozirgi sharoit da ijt imoiy t alablar, oʻquvchilarning imkoniyat i va e ht iyojlariga muvofi q t aʼlim t obora t akomillasht irilib, y angi me t od va shak llari ishlab chiqilmoqda. X ususan, t aʼlimning k e ng umumiy maʼlumot asosida k asbiy ixt isoslashishning ahamiy at i t obora oshmoqda, ommaviy k ommunik at siy a vosit alari – radio, t e levide niy e , fi lm, kompy ut e r, vaqt li mat buot dan, shuningde k , oʻz ust ida ishlashning t urli shak llaridan f oy dalanilmoqda.
Talim muassasini boshqarishga doir mey oriy huquqiy hujjat lar:mak t ab ishi, ust avi I lg‘or xorijiy mamlak at lar t ajribasi asosida umumiy o‘rt a, o‘rt a maxsus, k asb-hunar t a’limi t izimini t ubdan t ak omillasht irish, malak ali k adrlar t ay y orlash uchun shart - sharoit lar y arat ish, k asb-hunar k olle jlari bit iruvchilari bandligini t a’minlash, shuningde k , 2017-2021 y illarda O‘zbe k ist on Re spublik asini rivojlant irishning be sht a ust uv or y o‘nalishi bo‘y icha Harak at lar st rat e giy asini amalga oshirish maqsadida 2018 y il 25 y anvarda “ Umumiy o‘rt a, o‘rt a maxsus va k asb-hunar t a’limi t izimini t ubdan t ak omillasht irish chora-t adbirlari t o‘g‘risida”gi O‘zbe k ist on Re spublik asi Prezide nt ining F armoni chiqdi. X ujjat ga muv ofi q 2018/ 2019 o‘quv y ilidan boshlab majburiy umumiy o‘rt a v a o‘rt a max sus t a’lim umumt a’lim mak t ablarida, shu jumladan, ix t isoslasht irilgan mak t ablarda, ix t isoslasht irilgan san’at va madaniy at mak t ab-int e rnat larida, ixt isoslasht irilgan olimpiy a zaxiralari mak t ab-int e rnat larida hamda ak ade mik lit sey larda uzluk siz va 11 y illik muddat da amalga oshirilaishi; 2019/ 2020 o‘quv y ilidan boshlab k asb-hunar k olle jlariga o‘qishga qabul qilish umumt a’lim mak t ablarining 11-sinfl ari bit iruvchilari hisobidan, ix t iy oriy lik asosida, t e gishli mut ax assislik k a (k asbga) e ga bo‘lish uchun 6 oy dan 2 y ilgacha bo‘lgan o‘qit ish muddat larida amalga oshirilishi bulgilab qo‘y ilgan.
Ze ro, A ve st o asarida inson shaxsining k amolot ga e rishishiga oid ma’rifi y fi k rlar ma’lum bir t izimda if oda e t ilgandir. Mazk ur asar g’oy alari orqali qadimgi davrlarda mamlak at imiz hududida yashagan xalqlarning t abiiy, ilmiy, ma’rifi y hamda ijt imoiy qarashlari borasida muhim ma’lumot larga e ga bo’lamiz. A ve st o diniy xarak t e rga e ga bo’lish bilan birga o’zida f alsafi y, siy osiy, fi lologik , t a’limiy va t arbiy aviy masalalarni ham qamrab olgan asardir. A ve st oda pe dagogik qarashlar