Oltin O’rda davlati

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8655.978515625 KB

Ko'chirib olish

Oltin O’rda , Jo ji ulusi XIII asrning 40-yillari boshida Jo jixonning o g li Botuxon (1238—1255) tomonidan asos solingan davlat. ʻ ʻ ʻ ʻ
1224-yil
Jo ji ulusi ʻ Xorazm , Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236—40 yillarda Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulg orlari ʻ
yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, G arbiy Sibir, Oltin O rdaga qo shib olindi. Rus knyazlari Oltin O rdaga qaram bo lib, xiroj to lab
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
turganlar. Rus manbalarida bu davlat Oltin O rda, Sharq manbalarida Jo ji ulusi deb atalgan. Oltin O rda markazi Botuxon davrida
ʻ ʻ ʻ
Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—66) davrida Saroy Berkaga ko chirildi. Oltin O rda oldin mo g ul qoniga qaram
ʻ ʻ ʻ ʻ
bo lib, Botuning inisi Berka davrida mustaqillikka erishdi. Saroy Botu, Saroy Berka,
ʻ Urganch , Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo
markazlari edi. Oltin O rdani xon boshqargan. Zarurat tug ilganda qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari bilan beklarbegi shug ullangan.
ʻ ʻ ʻ
Devon ishlarini vazir boshqargan. Soliq yig ish dorug a ixtiyorida bo lgan. Zarur paytlarda bosqoqlar jo natilgan. Yana quyidagi
ʻ ʻ ʻ ʻ
mansab va amallar bo lgan: alpaut (zodagon), tuman, tumanbegi, elchi, bosqoq, devon bitikchisi, tamg ach (boj yig uvchi), tirnoqchi
ʻ ʻ ʻ
(tarozi-bon), shusunchi (ta minotchi), yurtchi (me mor), yo l arachi (yo l noziri), tutqovul (qorovul), ko pirchi, kemachi, yomchi,
ʼ ʼ ʻ ʻ ʻ
ovchi.
Qo shinlarga tumanbegi, no yon (amir), yuzboshilar qo mondonlik qilganlar. Oltin O rda Jo jining 14 nafar o g lining 13 ulusidan
ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ
iborat edi. Ular o z uluslarini mustaqil boshqarishga intilganlar. Mustaqillik harakati Mangu Temur (1266—82) vafotidan keyin
ʻ
kuchaydi. Tuda Mangu (1282—87), Talabug a (1287—91) xonliklari davrida tumanbegi No g ayning nufuzi ko tarildi. 5 yil oradan
ʻ ʻ ʻ ʻ
o tgach, yana isyon ko tarildi. Unga O zbekxon (1312—42) barham berdi. U va vorisi Jonibek (1342—57) davrlari Oltin O rda
ʻ ʻ ʻ ʻ
harbiy salohiyatining eng kuchaygan davri bo ldi. Hokimiyat markazlashdi. Uluslar viloyatlarga aylantirildi, ularni amirlar
ʻ
boshqargan; qurultoylar chaqirilmay qo ygan. O zbekxon davrida Oltin O rda qurolli kuchlari 300 mingga yetgan. Lekin, ichki
ʻ ʻ ʻ
ziddiyatlar 1357-yil Jonibekxonning o ldirilishi bilan yana yuzaga chikdi. Shundan 1380 yilgacha 25 marta xon almashdi. XIV
ʻ
asrning 60-yillarida Xorazm mustaqil davlat bo lib ajralib chikdi. Polsha va Litva davlati Dnepr daryosi havzasini bosib oldi.
ʻ
Hojitarxon (Astraxon) xonligi tashkil topdi. Faqat To xtamish davri (1380—95) ga kelib isyonlar to xtadi. 1382-yil u Moskvani
ʻ ʻ
egallab, o t qo ydi. Movarounnahrga tahdid sola boshladi. Amir Temurning 1389, 1391, 1395—96-yillari To xtamishga qarshi
ʻ ʻ ʻ
yurishlari Oltin O rdani holdan toydirdi. Idiqu Oltin O rdani tiklashga hara-kat qildi, natija bermadi. XV asrning 20-yillarida Sibir
ʻ ʻ
xonligi, 40-yil No g ay O rda, 1438-yil Qozon xonligi, 1443 yil Qrim xonligi, 60-yillarda Qozoq xonligi tashkil topdi. 1480 yil
ʻ ʻ ʻ
Ahmad Rusni bo ysundirishga urindi. 16-asr boshlarida Oltin o rda quladi.
ʻ ʻ

Oltin O'rda an'analari uzoq vaqtdan beri Rossiya hayotida ildiz otgan. Oltin O'rda madaniyatining ko'plab qonunlari va
elementlari shunchalik kuchli ediki, ular nafaqat Rossiyaning nemis podsholari davrida mavjud bo'lgan, balki hozirgi
kungacha saqlanib qolgan.
Bu haqda tarixchi M.G.Xudyakov shunday yozadi: “Bosqinchilar tomonidan mag‘lubiyatga uchragan mamlakatda joriy
etilgan davlat tuzumi Rossiyada tatarlardan oldin mavjud bo‘lgan patriarxal yo‘lga nisbatan mulohazalar va tartib-
intizomning eng yuqori cho‘qqisida edi. “Osiyo” merosi qoralash emas, g‘urur masalasi edi. Bu rus hayotining organik
elementi edi: rus tili va madaniyati shunchaki turkiy qarzlar bilan to'yingan.
Moskva Rossiya davlatchiligini shakllantirish markazi sifatida, Suzdal, Vladimir yoki Novgoroddan farqli o'laroq, to'g'ridan-
to'g'ri Oltin O'rda muhitidan paydo bo'lgan. Va soliq yig'ish tufayli emas, balki u ko'plab "tatar" qonunlari va siyosiy
an'analarini qabul qilgani uchun.
Oltin O rdaning ruhoniy tili turkiy bo lib, avval uyg ur, keyin arab yozuvida yozilgan. Deyarli bir zumda u butun Jochi ʻ ʻ ʻ
Ulusida millatlararo muloqot tiliga aylandi. Rus ulamolari turkiy tilni ham, arab yozuvini ham bilishgan. Buni rus
hunarmandlari tomonidan o'sha yillardagi rus hayotiga oid hujjatlar va ashyolarda arab yozuvining ko'plab topilmalari, hatto
Tverlik savdogar Afanasiy Nikitinning "Uch dengizdan nariga sayohat" asarida rus tilidan turkiy tilga mutlaqo tabiiy o'tish
ham tasdiqlaydi.
Oltin O'rdada xalq vakilligining kollegial organi - qurultoy deb ataladigan organ ham mavjud edi. Unda xonning o g illari,
ʻ ʻ
uning eng yaqin qarindoshlari (knyazlari), xonlarning bevalari, amirlar, no yonlar, temniklar va boshqalar qatnashgan.Xonning
ʻ
vasiyatnomasi, uning qurultoydagi qarori yakuniy va shubhasiz edi. Bugungi kunda uning deyarli to'liq analogi Davlat Dumasi
hisoblanadi.
Knyaz va tarixchi N.S.Trubetskoy o‘z asarlarida “rus podshosi mo‘g‘ul xonining vorisi edi. "To'ntarish
Tatar bo'yinturug'i
"Tatar xoni o'rniga pravoslav podshosi tayinlandi va xon qarorgohi Moskvaga ko'chirildi". Xulosa bizga tanish bo'lgan
darsliklar nuqtai nazaridan kutilmagan, ammo keyingi Rossiya tarixidagi voqealar uning haqiqiyligini to'g'ridan-to'g'ri
ko'rsatadi.

Oltin O’rda vaqtida turkistonliklar bilan rus knyazliklari o’rtasidagi aloqa ancha jonlangan.
XIV asrni birinchi yarmida Nijniy Novgorodda ko’p sonli Xorazm va Buxoro savdogarlari
bo’lganligi to’g’risida ma’lumotlar mavjud. Shuni ko’rsatib o’tish lozimki, Oltin O’rda
poytaxti – Saroyda ruslarning ham turar joylari bo’lgan. Shuning uchun 1261-yilda Saroyda
maxsus pravoslav eparxiyasi tashkil qilingan bo’lib, bu eparxiyaga saroydan tashqari
Per yaslav Kiyevskiy shahri ham kirgan. Bu holat Saroyda yashovchi turkistonliklar bilan
ruslar o’rtasida yaqindan aloqa o’rnatishga olib kelgan. Turkistonliklar Oltin O’rdani rus
knyazliklaridan olinadigan soliqlarning yalpisiga sotib olganlar. Shubhasiz, ular rus
yerlarida soliqlarni undirish bilan bir qatorda savdo-sotiq bilan ham shug’ullanganlar.
Ayrim ma’lumotlarga ko’ra rus hunarmandlari Urganchga kelib o’rnashgan vaqtlarda
bo’lgan. Ko’p rus knyazliklari “yorliq olish uchun faqat Oltin O’rdaning poytaxti – Saroyga
emas, balki Mo’g’ulistonga buyuk xon qarorgohiga Turkiston orqali borardilar.”
Shuni aytib o’tish lozimki dastlabki vaqtlarda Oltin O’rda hukmdorlari rus knyazliklarida o’z
vakillarini (bosqoqlarni) tayinlab ish yuritgan bo’lsalar keyinchalik soliq va o’lponlarni
to’plash va topshirish rus knyazliklarini zimmasiga yuklandi. Ular rus knyazliklarini ichki
ishlariga deyarlik aralashmadi. Natijada rus knyazliklari o’rtasida yakkahokimlik uchun
kurashlar davom eta berdi. Ayni bir paytda Shver, Nemis ritsarlari va Litva knyazliklari
bilan urush olib borilaverdi.
Rus knyazliklaridan soliq olish bilan chegaralanib ularni iqtisodiy va siyosiy jihatdan qattiq
nazorat ostiga olmaslik ularni pirovardida qaddini rostlash va kuchayib borishiga zamin
hozirlaydi. Bunda Oltin O’rda hukmdorlarining taxt uchun olib borgan dahshatli urushlari
ham ruslarga juda qo’l keldi. Bu borada Amir Temurni Oltin O’rdaga qarshi harbiy
yurishlarda rus knyazliklariga mustaqillikka erishishida katta imkoniyatlarni tug’dirdi.

O'troq va juda katta davlatga aylangan Oltin O'rda o'z pul birligisiz qila olmadi. Davlat xo jaligi ko plab ʻ ʻ
mayda qishloqlar va ko chmanchilarni hisobga olmaganda, yuzta (ba zi ma lumotlarga ko ra, bir yarim yuz)
ʻ ʼ ʼ ʻ
shaharga asoslangan edi. Tashqi va ichki savdo aloqalari uchun mis tangalar - hovuzlar va kumush -
dirhamlar chiqarildi.
Bugungi kunda O'rda dirhamlari kollektorlar va tarixchilar uchun katta ahamiyatga ega, chunki deyarli har
bir hukmronlik yangi tangalar chiqarish bilan birga bo'lgan. Mutaxassislar dirhamning turiga qarab uning
qachon zarb qilinganligini aniqlashlari mumkin. Boshqa tomondan, basseynlar nisbatan past baholangan,
bundan tashqari, ba'zida ular uchun tanga ishlatiladigan metalldan arzonroq bo'lganida, majburiy stavka deb
ataladigan narsa o'rnatilgan. Shuning uchun arxeologlar tomonidan topilgan hovuzlar soni ko'p va ularning
qiymati nisbatan kichikdir.
Oltin O'rda xonlari hukmronligi davrida bosib olingan hududlarda o'zlarining, mahalliy pullarning aylanmasi
tezda yo'qoldi va ularning o'rnini O'rda pullari egalladi. Bundan tashqari, hatto O'rdaga soliq to'lagan, ammo
uning bir qismi bo'lmagan Rossiyada ham hovuzlar zarb qilingan, garchi ular tashqi ko'rinishi va qiymati
bo'yicha O'rdanikidan farq qilsa ham. Shuningdek, ular to‘lov vositasi sifatida so‘mlarni – kumush
tangalarni, aniqrog‘i, kumush tangadan kesilgan bo‘laklarni ham ishlatganlar. Aytgancha, birinchi rus rubllari
xuddi shunday tarzda qilingan.

Armiya va qo'shinlar
Ulus-Jochi qo'shinining asosiy kuchi, Mo'g'ullar imperiyasi yaratilishidan oldingi kabi,
zamondoshlarining guvohliklariga ko'ra, "yurishda engil, zarbada og'ir" otliq qo'shinlar edi.
Yaxshi jihozlarga ega bo'lgan zodagonlar kuchli qurollangan otryadlar edi. Yengil
qurollangan bo'linmalar ot kamonchilari bilan jang qilish texnikasidan foydalanganlar -
o'qlar bilan katta zarar etkazgandan so'ng, nayzalar va pichoqlar bilan yaqinlashib, jang
qilishdi. Shu bilan birga, zarba beruvchi qurollar ham keng tarqalgan edi - to'qmoqlar,
cho'tkalar, oltita ustunlar va boshqalar.
Teri zirhlari bilan jihozlangan, eng yaxshisi metall plitalar bilan mustahkamlangan ota-
bobolaridan farqli o'laroq, Ulus Jochi jangchilari ko'pincha Oltin O'rda boyligi haqida
gapiradigan metall zirh kiygan - faqat kuchli va moliyaviy barqaror davlat armiyasi. shu
tarzda qurollanishi mumkin. XIV asrning oxirida O'rda armiyasi hatto o'z artilleriyasiga ega
bo'lishni boshladi, bu bilan o'sha paytda juda kam sonli qo'shinlar maqtana oladilar.

Ko'pgina feodal davlatlar singari, oxir-oqibat Oltin O'rda ham ichki tartibsizliklar tufayli parchalanib, o'z
faoliyatini to'xtatdi.
Bu jarayon XIV asr o‘rtalarida, Astraxan va Xorazm O‘rda tarkibidan ajralib chiqqandan so‘ng boshlangan. 1380
yilda Rossiya Kulikovo maydonida Mamayni mag'lub etib, boshini ko'tara boshladi. Ammo O'rdaning eng katta
xatosi mo'g'ullarga halokatli zarba bergan Temur imperiyasiga qarshi yurish edi.
15-asrda bir paytlar kuchli bo lgan Oltin O rda Sibir, Qrim va Qozon xonliklariga bo lindi. Vaqt o'tishi bilan bu ʻ ʻ ʻ
hududlar kamroq va kamroq O'rdaga bo'ysundi.
1480 yilda Rossiya nihoyat bo'yinturug'idan chiqdi.
Shunday qilib,
Oltin O'rdaning mavjud bo'lgan yillari : 1224-1481. 1481 yilda Xon Axmat o'ldirildi. Bu yil
Oltin O'rda mavjudligining tugashi hisoblanadi. Biroq, u 16-asr boshlarida uning bolalari hukmronligi ostida
butunlay parchalanib ketdi.
Tarix uni o'rganayotganlarni har doim alohida shaxslar tomonidan amalga oshiriladigan universal harakatlar
ko'lami bilan hayratda qoldiradi, lekin ba'zida butun davlatlar deyarli yarim qit'ani hayajonga solib, keyin
shunchaki er yuzidan g'oyib bo'lib, unutilishga yoki boshqasiga, kam emas. qiziqarli joy. XIII asrdan boshlab,
bizning hududlarimiz hali ham tarqoq knyazliklarga to'la bo'lganida, Velikiy Novgorod xudosidan tortib Janubi-
Sharqiy Osiyogacha, shuningdek, moviy Dunaydan Moviy Yaponiya dengizigacha bo'lgan barcha keng dashtlar.
hayotning o'zi kabi ajoyib, qudratli va butunlay buzilmaydigan bo'lib tuyulgan Ulus Jochi davlatini yoki oddiygina
- Oltin O'rdani egallagan.
U Mo'g'ullar imperiyasiga kirdi va XIV asrning yigirmanchi yillarining boshida Islomni qabul qildi va o'sha
paytda atrofdagi barcha xalqlarning asablarini buzishga muvaffaq bo'ldi. Oltin O'rdaning tashkil topishi,
shuningdek, uning mavjud bo'lgan vaqti va qulash sabablarini qisqacha muhokama qilish juda zarur va ehtimol
o'sha notinch va tasavvur qilib bo'lmaydigan qiyin paytlarda nima sodir bo'lganligi aniqroq bo'ladi.

Rus knyazlari Oltin O'rda tashkil topgan paytda ajralib ketgan va shuning uchun doimiy
mag'lubiyatga uchragan. Batu rus yerlarini bosib oldi va mahalliy aholiga soliq yukladi.
Aleksandr Nevskiy birinchi bo'lib O'rda bilan muzokara olib borishga va harbiy
harakatlarni vaqtincha to'xtatishga muvaffaq bo'ldi.
60-yillarda uluslar o'rtasida urush bo'lib, rus xalqi undan foydalangan Oltin O'rdaning
qulashini belgiladi. 1379 yilda Dmitriy Donskoy o'lpon to'lashdan bosh tortdi va mo'g'ul
generallarini o'ldirdi. Bunga javoban mo'g'ul xoni Mamay Rossiyaga hujum qildi. Bu rus
qo'shinlari g'alaba qozonish bilan boshlandi. Ularning O'rdaga qaramligi ahamiyatsiz
bo'lib qoldi va mo'g'ul qo'shinlari Rossiyani tark etishdi. Oltin O'rdaning parchalanishi
butunlay yakunlandi.
Tatar-mo'g'ul bo'yinturug'i 240 yil davom etdi va rus xalqining g'alabasi bilan
yakunlandi, ammo Oltin O'rdaning shakllanishini ortiqcha baholab bo'lmaydi. Tatar-
mo'g'ul bo'yinturug'i tufayli rus knyazliklari umumiy dushmanga qarshi birlasha
boshladilar, bu esa Rossiya davlatini mustahkamladi va yanada qudratli qildi. Tarixchilar
Oltin O'rdaning shakllanishini Rossiya taraqqiyotining muhim bosqichi deb
hisoblashadi.

Mavzu:Oltin O’rda davlati.

Oltin O’rda , Jo ji ulusi XIII asrning 40-yillari boshida Jo jixonning o g li Botuxon (1238—1255) tomonidan asos solingan davlat. ʻ ʻ ʻ ʻ 1224-yil Jo ji ulusi ʻ Xorazm , Shimoliy Kavkazdan iborat edi. 1236—40 yillarda Botuxonning yurishlari natijasida Volga bulg orlari ʻ yurti, Dashti Qipchoq, Qrim, G arbiy Sibir, Oltin O rdaga qo shib olindi. Rus knyazlari Oltin O rdaga qaram bo lib, xiroj to lab ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ turganlar. Rus manbalarida bu davlat Oltin O rda, Sharq manbalarida Jo ji ulusi deb atalgan. Oltin O rda markazi Botuxon davrida ʻ ʻ ʻ Quyi Volgada, Saroy Botu edi. Berkaxon (1255—66) davrida Saroy Berkaga ko chirildi. Oltin O rda oldin mo g ul qoniga qaram ʻ ʻ ʻ ʻ bo lib, Botuning inisi Berka davrida mustaqillikka erishdi. Saroy Botu, Saroy Berka, ʻ Urganch , Sudak, Qofa (Feodosiya), Azoq savdo markazlari edi. Oltin O rdani xon boshqargan. Zarurat tug ilganda qurultoy chaqirilgan. Davlat ishlari bilan beklarbegi shug ullangan. ʻ ʻ ʻ Devon ishlarini vazir boshqargan. Soliq yig ish dorug a ixtiyorida bo lgan. Zarur paytlarda bosqoqlar jo natilgan. Yana quyidagi ʻ ʻ ʻ ʻ mansab va amallar bo lgan: alpaut (zodagon), tuman, tumanbegi, elchi, bosqoq, devon bitikchisi, tamg ach (boj yig uvchi), tirnoqchi ʻ ʻ ʻ (tarozi-bon), shusunchi (ta minotchi), yurtchi (me mor), yo l arachi (yo l noziri), tutqovul (qorovul), ko pirchi, kemachi, yomchi, ʼ ʼ ʻ ʻ ʻ ovchi. Qo shinlarga tumanbegi, no yon (amir), yuzboshilar qo mondonlik qilganlar. Oltin O rda Jo jining 14 nafar o g lining 13 ulusidan ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ iborat edi. Ular o z uluslarini mustaqil boshqarishga intilganlar. Mustaqillik harakati Mangu Temur (1266—82) vafotidan keyin ʻ kuchaydi. Tuda Mangu (1282—87), Talabug a (1287—91) xonliklari davrida tumanbegi No g ayning nufuzi ko tarildi. 5 yil oradan ʻ ʻ ʻ ʻ o tgach, yana isyon ko tarildi. Unga O zbekxon (1312—42) barham berdi. U va vorisi Jonibek (1342—57) davrlari Oltin O rda ʻ ʻ ʻ ʻ harbiy salohiyatining eng kuchaygan davri bo ldi. Hokimiyat markazlashdi. Uluslar viloyatlarga aylantirildi, ularni amirlar ʻ boshqargan; qurultoylar chaqirilmay qo ygan. O zbekxon davrida Oltin O rda qurolli kuchlari 300 mingga yetgan. Lekin, ichki ʻ ʻ ʻ ziddiyatlar 1357-yil Jonibekxonning o ldirilishi bilan yana yuzaga chikdi. Shundan 1380 yilgacha 25 marta xon almashdi. XIV ʻ asrning 60-yillarida Xorazm mustaqil davlat bo lib ajralib chikdi. Polsha va Litva davlati Dnepr daryosi havzasini bosib oldi. ʻ Hojitarxon (Astraxon) xonligi tashkil topdi. Faqat To xtamish davri (1380—95) ga kelib isyonlar to xtadi. 1382-yil u Moskvani ʻ ʻ egallab, o t qo ydi. Movarounnahrga tahdid sola boshladi. Amir Temurning 1389, 1391, 1395—96-yillari To xtamishga qarshi ʻ ʻ ʻ yurishlari Oltin O rdani holdan toydirdi. Idiqu Oltin O rdani tiklashga hara-kat qildi, natija bermadi. XV asrning 20-yillarida Sibir ʻ ʻ xonligi, 40-yil No g ay O rda, 1438-yil Qozon xonligi, 1443 yil Qrim xonligi, 60-yillarda Qozoq xonligi tashkil topdi. 1480 yil ʻ ʻ ʻ Ahmad Rusni bo ysundirishga urindi. 16-asr boshlarida Oltin o rda quladi. ʻ ʻ

Oltin O'rda an'analari uzoq vaqtdan beri Rossiya hayotida ildiz otgan. Oltin O'rda madaniyatining ko'plab qonunlari va elementlari shunchalik kuchli ediki, ular nafaqat Rossiyaning nemis podsholari davrida mavjud bo'lgan, balki hozirgi kungacha saqlanib qolgan. Bu haqda tarixchi M.G.Xudyakov shunday yozadi: “Bosqinchilar tomonidan mag‘lubiyatga uchragan mamlakatda joriy etilgan davlat tuzumi Rossiyada tatarlardan oldin mavjud bo‘lgan patriarxal yo‘lga nisbatan mulohazalar va tartib- intizomning eng yuqori cho‘qqisida edi. “Osiyo” merosi qoralash emas, g‘urur masalasi edi. Bu rus hayotining organik elementi edi: rus tili va madaniyati shunchaki turkiy qarzlar bilan to'yingan. Moskva Rossiya davlatchiligini shakllantirish markazi sifatida, Suzdal, Vladimir yoki Novgoroddan farqli o'laroq, to'g'ridan- to'g'ri Oltin O'rda muhitidan paydo bo'lgan. Va soliq yig'ish tufayli emas, balki u ko'plab "tatar" qonunlari va siyosiy an'analarini qabul qilgani uchun. Oltin O rdaning ruhoniy tili turkiy bo lib, avval uyg ur, keyin arab yozuvida yozilgan. Deyarli bir zumda u butun Jochi ʻ ʻ ʻ Ulusida millatlararo muloqot tiliga aylandi. Rus ulamolari turkiy tilni ham, arab yozuvini ham bilishgan. Buni rus hunarmandlari tomonidan o'sha yillardagi rus hayotiga oid hujjatlar va ashyolarda arab yozuvining ko'plab topilmalari, hatto Tverlik savdogar Afanasiy Nikitinning "Uch dengizdan nariga sayohat" asarida rus tilidan turkiy tilga mutlaqo tabiiy o'tish ham tasdiqlaydi. Oltin O'rdada xalq vakilligining kollegial organi - qurultoy deb ataladigan organ ham mavjud edi. Unda xonning o g illari, ʻ ʻ uning eng yaqin qarindoshlari (knyazlari), xonlarning bevalari, amirlar, no yonlar, temniklar va boshqalar qatnashgan.Xonning ʻ vasiyatnomasi, uning qurultoydagi qarori yakuniy va shubhasiz edi. Bugungi kunda uning deyarli to'liq analogi Davlat Dumasi hisoblanadi. Knyaz va tarixchi N.S.Trubetskoy o‘z asarlarida “rus podshosi mo‘g‘ul xonining vorisi edi. "To'ntarish Tatar bo'yinturug'i "Tatar xoni o'rniga pravoslav podshosi tayinlandi va xon qarorgohi Moskvaga ko'chirildi". Xulosa bizga tanish bo'lgan darsliklar nuqtai nazaridan kutilmagan, ammo keyingi Rossiya tarixidagi voqealar uning haqiqiyligini to'g'ridan-to'g'ri ko'rsatadi.

O'xshashlar

Oltin O’rda xonligi

Oltin o`rda davlati

Oltin o`rda davlati (XI-XV asrlarda)

Salibchilar davlati

Xit davlati