logo

Psixologiyada shAxs tushunchasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

451.958984375 KB
PSIXOLOGIYADA 
SHAXS 
TUSHUNCHASI  RUS PSIXOLOGLARINI SHAXS 
TUSHUNCHASIGA BERGAN TA’RIFI

Shaxs ijtimoiy mehnat 
yig ’ indisi u turli xil ish 
faoliyatlarida namoyon 
bo ’ ladi . (   А.Н. Леонтьев ).

Shaxs hayotiy subyekt ,  aktiv 
javobgar ma ’ sulyatli , 
hayotiy qarama -
qarshiliklarni to ’ g ’ ri tartibga 
sola olishga layoqati bor . 
( К . А .  Абульханова )   
  Shaxs -jamiyatga oid induvid 
tarixiy jarayonlarning ijtimoiy 
obyekt va subyekt, o’zini 
muloqotda va ish jarayonida  
harakatlarida namoyon etadi. 
( В . А . Ганзен ).

Shaxs – tushunchasi induvidni  
jamiyatdagi bo’lagi, 
jamiyatdagi ahamiyali 
taraflarini umumlashtirib ularni 
yaxlit holatga keltiradi. ( И . С . 
Кон ).   
Shaxs jamoatga oid induvidum, obyektiv 
dunyo qonunyatlarini bituvchi, aqlli ongli 
mavjudot, nutqqa ega o’z ishiga layoqatli 
( А . В .  Петровский ).

Shaxs - hayot davomida o’ziga xos 
psixologik xususiyatlarni o’zida yig’adi  va 
shakllantiradi va bu uni o’ziga va 
atrofdagilariga o’ziga xos munosabatini 
bildiradi. ( Ю . В .  Щербатых ).    Shaxs – bu konkret (aniq) 
ongni ifodalovchi odam, u 
bilimlargako’nikma xosil 
qilishga qodir u boshqa 
shaxslar aro aniq munosabatlar 
o’rnata oladi.  .( М . Н . 
Щербаков ) Shaxs – 1) ijtimoiy 
munosabatlar da ongli faoliyat 
yurita oladigan. 2) induvidning 
tizimli sifatini ijtimoiy 
munosabatlarda (odamlar 
o’rtasida) muloqotni 
shakllantira oladigan.   (М.В. 
Гамезо)    BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI, “PSIXOLOGIYA VA 
PEDAGOGIKA”  KAFEDRASI  MUDIRI                                         
                 PSIX. F.D. BARATOV SH.R.

Psixologiya fan sifatida  kishining psixikasini 
o`rganish, psixik hodisalar asosida yotgan 
yangi qonuniyatlar ochish, ruhiy hayotga 
ta`sir qiluvchi omillarni tahlil qilish, turli 
psixik hodisalarning mexanizmlarini 
o`rganish bilan shug`ullanadi.   
I. Psixologiya jon, ruh haqidagi fan sifatida. Psixologiyaga bundan 2500 yil avval shunday 
ta`rif berilgan. U davrda inson hayotidagi ko`plab tushunarsiz voqealarni jon, ruh va uning 
xususiyatlariga bog`lab tushuntirishga uringanlar. 

II. Psixologiya ong haqidagi fan. Tabiiy fanlarning rivojlanishi ta`siri ostida X V II asrda paydo 
buldi. Kishining fikrlash, his qilish, istaklarining nomoyon bo`lishini ong deb atadilar. 
Psixologiya fanining eng asosiy tadqiqot metodi - o`z-o`zini kuzatish va tahlil qilish 
hisoblangan. 

III. Psixologiya xulq-atvor haqidagi fan sifatida. XX asrda shakllangan bo`lib, psixologiyaning 
asosiy vazifasi bevosita kuzatish imkoniyati  bo`lgan psixik hodisalar, ya`ni kishining xulq-
atvori, xarakatlari, reaktsiyasi kabilarni o`rganish hisoblangan. Kishining hatti-harakatlari 
ostida yotgan motivlar hisobga olinmagan. 

IY. Psixologiya  psixik faktlarni, psixik hodisalarning mexanizmlari va qonuniyatlarini 
o`rganuvchi fan sifatida. Hozirgi zamon psixologiya fani psixologiyaning fan sifatida 
rivojlanishi, falsafa, tabiiy va tibbiy fanlar, aniq fanlar sohasidagi ko`plab  boy tajribalarga 
asoslanib shakllangan.  Psixologiyaning fan sifatida rivojlanishi 
tarixini to`rt bosqichga bulish mumkin: 
Buxoro davlat universiteti, 
“ Psixologiya va pedagogika”      
kafedrasi  mudiri                     psix. f.d. BARATOV Sh.R.  
Psixologiya predmeti quyidagilarni qamrab olishi zarur:

1) psixologik bilish jarayonlari (sezgi, idrok, xotira va 
hokazo)

2) psixikaning shakllari (faoliyat, xulq, muomala),

3) psixikaning holatlari (kayfiyat, xayolparishonlik 
kabilar),

4) psixikaning hodisalari,

5) psixikaning xislatlari, fazilatlari, sifatlari, xossalari,

6) psixikaning qonunyatlari,

7) psixikaning mexanizmlari,

8) psixik haroit, muhit, vaziyat,

9) o’zaro sababiy bog’lanishlar,

10) tadqiqot metodlari, vositalari, materiallari, 
printsiplari va hokazo.   PSIXOLOGIYA HAQIDA 
TUSHUNCHA

Jahon fanlarining muayyan qonuniyatlarga asoslanib turkumlarga 
kiritilishiga ko’ra, psixologiya fani bu tizimda nufuzli o’rin 
egallashiga barcha obektiv shart va sharoitlar yetarlidir. Qat’iy 
ishonch bilan aytilgan fikrning zamirida bir qator muhim ham 
tabiiy, ham ijtimoiy omillar yotishi shak-shubshasizdir. Chunki, 
psixologiya fani insoniyat tomonidan kashf qilingan fanlarning 
ichida eng murakkabi bo’lib, biosferik ta'limotdan kelib chiqqan 
holda psixika yuksak darajada tashkil topgan materiyaning 
xususiyatini aks ettiruvchi kategoriya sifatida o’rganilib 
kelingan. Lekin bugungi kunda neosferik ta'limotga binoan 
fazoviy munosabatlar, sayyoralararo aloqalar, o’zaro ta'sirlar, 
moddalar, zarrachalar, nurlar harakati, almashinishi, qo’shilishi 
to’g’risida mulohazalar, faraziy asosda bo’lsa ham, yuritilmoqda.
      
         E.G’oziyev “Umumiy psixologiya ”1 kitob Toshkent 2002  
Psixologiya – psixikaning kelib chiqishi, 
rivojlanish qonuniyatlari, shuningdek 
insondagi onglilik va ongsizlik 
fenomenlarining xilma-xil ko‘rinishlarini 
o‘rganuvchi fan. 
R.X. DUSHANOV Yo. A. FARFIYEV “Kasbiy 
psixologiya” Toshkent 2010   PSIXIKA – BU…

Psixika - bu yuksak darajada tashkil topgan 
materiyaning sistemali xossasi (xususiyati), 
sub'ekt tomonidan ob'ektiv borliqni faol aks 
ettirish, mazkur borliq manzalarini sub'ekt 
o’zidan uzoqlashtirmay ifodalashi, xuddi shu 
asnoda o’z xulqini va faoliyatini shaxsan 
boshqarishdir. Psixikada o’tmishning, hozirgi 
davr va kelasi zamonning hodisalari
    ifodalangan, tartibga solingandir. 
  E.G’oziyev “Umumiy psixologiya ”1 kitob Toshkent 2002  1923 yilda Psixonevrologlarning birinchi syezdida K. N. Kornilov 
(1879–1957) psixologiyani dialektika negizida tuzish masalasini ilgari 
surdi. Psixologlarning psixologiyani dialektik materializm negizida tu-
zish uchun olib borgan kurashining natijasi hisoblangan g‘oyaviy-na-
zariy kurash jarayonida psixologiya predmeti va uning metodlari ha-
qidagi ilmiy tushunchalar tarkib topdi, psixologik tadqiqotlarning eng 
muhim prinsiplari va asosiy muammolari aniqlab olindi, bilimning 
turdosh sohalariga munosabat oydinlashdi.  
Psixologiya fanining taraqqiyotida buyuk o‘rin tutgan 
B. G. Ananyev, P. P. Blonskiy, L. S. Vigotskiy, A. V. Zaporojes, 
K. N. Kornilov, G. S. Kostyuk, A. N. Leontyev, A. R. Luriya, 
S. A. Rubinshteyn, A. A. Smirnov, B. M. Teplov, D. N. Uznadze va 
boshqa olimlar yetishib chiqdi. 
–  determinizm prinsipi;  
–  ong va faoliyat birligi prinsipi; 
  –  psixika va ongning faoliyatda rivojlanishi prinsipHOZIRGI ZAMON PSIXOLOGIYA FANINING ASOSIY PRINSIPLARI, 
KATEGORIYALARI VA ILMIY TADQIQOT 
USULLARI

PSIXOLOGIYADA SHAXS TUSHUNCHASI

RUS PSIXOLOGLARINI SHAXS TUSHUNCHASIGA BERGAN TA’RIFI  Shaxs ijtimoiy mehnat yig ’ indisi u turli xil ish faoliyatlarida namoyon bo ’ ladi . (   А.Н. Леонтьев ).  Shaxs hayotiy subyekt , aktiv javobgar ma ’ sulyatli , hayotiy qarama - qarshiliklarni to ’ g ’ ri tartibga sola olishga layoqati bor . ( К . А . Абульханова )

 Shaxs -jamiyatga oid induvid tarixiy jarayonlarning ijtimoiy obyekt va subyekt, o’zini muloqotda va ish jarayonida harakatlarida namoyon etadi. ( В . А . Ганзен ).  Shaxs – tushunchasi induvidni jamiyatdagi bo’lagi, jamiyatdagi ahamiyali taraflarini umumlashtirib ularni yaxlit holatga keltiradi. ( И . С . Кон ).

 Shaxs jamoatga oid induvidum, obyektiv dunyo qonunyatlarini bituvchi, aqlli ongli mavjudot, nutqqa ega o’z ishiga layoqatli ( А . В . Петровский ).  Shaxs - hayot davomida o’ziga xos psixologik xususiyatlarni o’zida yig’adi va shakllantiradi va bu uni o’ziga va atrofdagilariga o’ziga xos munosabatini bildiradi. ( Ю . В . Щербатых ).

Shaxs – bu konkret (aniq) ongni ifodalovchi odam, u bilimlargako’nikma xosil qilishga qodir u boshqa shaxslar aro aniq munosabatlar o’rnata oladi. .( М . Н . Щербаков ) Shaxs – 1) ijtimoiy munosabatlar da ongli faoliyat yurita oladigan. 2) induvidning tizimli sifatini ijtimoiy munosabatlarda (odamlar o’rtasida) muloqotni shakllantira oladigan. (М.В. Гамезо)