Shaxs Strukturasi
![Mavzu:Shaxs Strukturasi
Reja
1.Shax s st r ukt urasi haqida t ushuncha.
2. Shax s st ruk t urasi haqida fi krlar](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_1.png)
![•
Shaxs- insonni ongli faoliyat yoki munosabatlar sub`yekti sifatida tavsiflaydi. Shaxs-
bu menligini anglagan, jamiyatda biror ijtimoiy rol bajaradigan, ongli mehnati bilan
o`z ehtiyojlarini qondiradigan insondir. K.K.Platonovning talqiniga binoan : jamiyatda
o`z rolini anglovchi, ishga layoqatli, yaroqli a`zosi shaxs deyiladi. K.K.Platonov
ta`limotiga ko`ra shaxs tuzilishi quyidagi shaklga ega:
1. Yo`nalganlik- shaxsning axloqiy qiyofasi va munosabatlarini birlashtiradi. Undan
harakatchanlik, barqarorlik, jadallik, ko`lam darajalarini farqlash lozim.
2. Ijtimoiy tajriba-ta`lim vositasida, shaxsiy tajribada egallangan bilimlar, ko`nikmalar
va odatlarni qamrab oladi.
Psixologik aks ettirish shakllari-ijtimoiy turmush jarayonida shakllanuvchi bilish
jarayonlarining individual xususiyatlari.
3. Biologic shartlangan osttuzish-miya morfologik va fiziologik xususiyatlariga
muayyan darajada bog`liq bo`lgan patologik o`garishlarni , shaxsning yosh, jins
xususiyatlarini va uning tipologik xislatlarini birlashtiradi.](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_2.png)
![•
Shaxsni o`rganishda psixologiyaning barcha metodlaridan foydalanish
mumkin, ya`ni kuzatish, eksperiment, test, suhbat, anketa, faoliyat natijalarini
tahlil qilish, sotsiometriya metodlari. Ular orasida ko`proq so`rovnoma va test
metodlaridan foydalanish keng tarqalgan.
•
Bolalar psixodiagnostikasi ixtiyorida faqat maxsus proyektiv meetodlar, ya`ni
bolaning yutuqqa erishish motivlari va xavotirlanish holatlarini o`rganish
metodlari mavjud shax sifatlarini baholashda ekspert baholash metodlaridan
foydalanish mumkin. Bunda ekspert sifatida bolani yaxshi biladigan kattalar,
tarbiyachilar, ota-onalar maydonga chiqadi. Faqat ana shunday tarzda bolaning
shaxs sifatlariga baho bera olish imkoniyatlariga ega bo`lamiz.
•](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_3.png)
![“ Men kimman” metodikasi
•
Ushbu metodika yordamida maktabgacha tarbiya yoshidagi bolaning o`z-o`zini
baholashi tashxislanadi. Tadqiqotchi 10 xil shaxs sifatlari haqida savol berib,
qaydnomada belgilab boradi va ular ballarga aylantiriladi.
•
Natijalarni baholash
•
“ Ha” shaklidagi javoblar 1 ball bilan, “Yo`q” shaklidagi javoblar 0 ball bilan
baholanadi. “Bilmayman” va “Ba`zan” javoblariga 0,5 ball beriladi. Bolaning o`z-
o`zini anglashi umumiy ballar yig`indisi bilan aniqlanadi.
•
Bola taraqqiyoti haqida xulosa:
•
10 ball – juda yuqori
•
8-9 ball yuqori
•
4-7 ball – o`rtacha
•
2-3 ball – past
•
0-1 ballgacha – juda past](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_4.png)
![](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_5.png)
![№ Shaxs sifatlarini
sharhlash Og`zaki javoblar shkalasini baholash
Ha Yo`q Ba`zan Bilmayman
1 Yaxshi
2 Mehribon
3 Aqlli
4 Tartibli
5 Gapga kiruvchan
6 E`tiborli
7 Muloyim
8 Qobiliyatli
9 Mehnatsevar
10 Rostgo`y](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_6.png)
![• Shaxs so`rovnomalarining keng tarqalgan namunalari
• Shaxsni o`rganishda turli maxsus metodikalardan foydalanish bilan
birga shaxsning qiziqishlariga, ehtiyojlariga, uning atrofdagi odamlar bilan
munosabatiga tegishli va boshqa savolnomalar ham keng qo`llaniladi.
Savolnomalr yordamida tadqiqot o`tkazish eksperimental
psixodiagnostikv tekshiruv o`rnini bosmaydi, ularni to`lditadi,
chuqurlashtirishi mumkin.
• Bolalarni tekshirishda savolnomalardan foydalanish o`z xususiyatiga
ega. Masalan, bola mustaqil ravishda savolnoma qog`ozini to`ldirishi
mumkin emas, chunki savol noto`g`ri tushunib, noto`g`ri javob berishi
mumkin. Tadqiqotchi bolani savol bilan tanishtirishda, uning ma`nosini
tushuntiradi, shundan so`ng javobni maxsus qog`ozga belgilab qo`yiladi.](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_7.png)
![• R.Kettell testining bolalar varianti
• Bu metodika bog`cha bolalari va boshlang`ich sinf o`quvchilari uchun maxsus mo`ljallangan
bo`lib, Kettellning kattalar uchun mo`ljallangan 16-omilli shaxsni o`rganish testining moslashtirilgan
variantidir.
• Testing tuzilishi. Test bola shaxsining asosiy xususiyatlarini ifodalovchi shkalani o`z ichiga
oladi. Har bir xususiyatning ijobiy va salbiy tomonlari mavjud. Masalan, aqliy rivojlanganlik- aqliy
rivojlanmaganlik. Shkalaning eng minimal nuqtalari oralig`I 10 ballni tashkil etadi. O`rtachasi esa
5,5 ball. Quyida 11 ta shaxs xususiyatlari tavsifi berilgan. Metodika bo`yicha shaxs xususiyatlarining
3 xil rivojlanish darajasi bor:
• Quyi- 1-3
• O`rtacha -4-7
• Yuqori 8-10
• Har turli shaxs xususiyatlarining rivojlanishini aniqlashda 2 oxirgi qutb hisobga olinadi va quyi
miqdori qabul qilingan shkala bo`yicha ularga mos miqdoriy baholar va qisqacha ta`riflar beriladi .
•](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_8.png)
![Munosabat-odamlar o`rtasidagi birgalikdagi faoliyat ehtiyojlaridan kelib
chiqadigan bog`lanishlar rivojining ko`p qirrali jarayonidir. Munosabatning uch jihati
farqlanadi: kommunikativ (axborot uzatish), perseptiv (o`zaro birgalikda harakat
qilish). Nutq-bu og`zaki kommunikatsiya, til yordamida munosabat qilish jarayonidir.
Sotsiometriya, referentometriya metodikalari
Sotsiometriya metodining asoschisi amerikalik psixolog D.J.Moreno hisoblanadi.
Sotsiometriya yordamida guruhdagi shaxslararo munosabatlar aniqlanadi.
Metodika o`tkazishdan maqsad: Metodika guruhdagi shaxslararo
munosabatlarda simpatiya(yoqish) va antipatiya (yoqtirmaslik), guruhdagi jipslik,
norasmiy munosabatlarni tadqiq qilishga mo`ljallangan. Shuningdek, metodika
yordamida guruhdagi noramiy lidelar , munosabatlarni va boshqa xususiyatlarni
aiqlash mumkin.](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_9.png)
![•
Metodika ikki xil shaklda o`tkaziladi. Birinchi shakli
noparametrik tarzda metodikani o`tkazishda sinaluvchilarga o`z
guruhidan tanlaydigan kishilaning soni chegaralab qo`iladi.
Sinaluvchining oldiga guruh a`zolarining ro`yxati qo`yilib, shu
kishilarga o`ziga yoqish yoki yoqtirmaslik darajasiga qarab
raqamlab chiqish taklif etiladi. Noparametrik metodikaning
noqulaylik tomoni shundaki, guruh a`zolari soni 15-16 tadan
oshgandan so`ng sotsiometrik tanlovlar sonini hisoblash
qiyinlashib qoladi. Bunday vaziyatda kompyuterdan foydalanish
maqsadga muvofiq. Noparametrik metodikaning yana bir
noqulayligi, shaxs guruhidagi 20-25 ta tengdoshlarini obyektiv
ravishda baholashga, munosabatini bildirishga qisqa vaqt ichida
qiynalib, tasodifiy tanlov bajarishi mumkin.](/data/documents/327b575e-3b2e-41a1-9c8d-17a3dece2d34/page_10.png)
Mavzu:Shaxs Strukturasi Reja 1.Shax s st r ukt urasi haqida t ushuncha. 2. Shax s st ruk t urasi haqida fi krlar
• Shaxs- insonni ongli faoliyat yoki munosabatlar sub`yekti sifatida tavsiflaydi. Shaxs- bu menligini anglagan, jamiyatda biror ijtimoiy rol bajaradigan, ongli mehnati bilan o`z ehtiyojlarini qondiradigan insondir. K.K.Platonovning talqiniga binoan : jamiyatda o`z rolini anglovchi, ishga layoqatli, yaroqli a`zosi shaxs deyiladi. K.K.Platonov ta`limotiga ko`ra shaxs tuzilishi quyidagi shaklga ega: 1. Yo`nalganlik- shaxsning axloqiy qiyofasi va munosabatlarini birlashtiradi. Undan harakatchanlik, barqarorlik, jadallik, ko`lam darajalarini farqlash lozim. 2. Ijtimoiy tajriba-ta`lim vositasida, shaxsiy tajribada egallangan bilimlar, ko`nikmalar va odatlarni qamrab oladi. Psixologik aks ettirish shakllari-ijtimoiy turmush jarayonida shakllanuvchi bilish jarayonlarining individual xususiyatlari. 3. Biologic shartlangan osttuzish-miya morfologik va fiziologik xususiyatlariga muayyan darajada bog`liq bo`lgan patologik o`garishlarni , shaxsning yosh, jins xususiyatlarini va uning tipologik xislatlarini birlashtiradi.
• Shaxsni o`rganishda psixologiyaning barcha metodlaridan foydalanish mumkin, ya`ni kuzatish, eksperiment, test, suhbat, anketa, faoliyat natijalarini tahlil qilish, sotsiometriya metodlari. Ular orasida ko`proq so`rovnoma va test metodlaridan foydalanish keng tarqalgan. • Bolalar psixodiagnostikasi ixtiyorida faqat maxsus proyektiv meetodlar, ya`ni bolaning yutuqqa erishish motivlari va xavotirlanish holatlarini o`rganish metodlari mavjud shax sifatlarini baholashda ekspert baholash metodlaridan foydalanish mumkin. Bunda ekspert sifatida bolani yaxshi biladigan kattalar, tarbiyachilar, ota-onalar maydonga chiqadi. Faqat ana shunday tarzda bolaning shaxs sifatlariga baho bera olish imkoniyatlariga ega bo`lamiz. •
“ Men kimman” metodikasi • Ushbu metodika yordamida maktabgacha tarbiya yoshidagi bolaning o`z-o`zini baholashi tashxislanadi. Tadqiqotchi 10 xil shaxs sifatlari haqida savol berib, qaydnomada belgilab boradi va ular ballarga aylantiriladi. • Natijalarni baholash • “ Ha” shaklidagi javoblar 1 ball bilan, “Yo`q” shaklidagi javoblar 0 ball bilan baholanadi. “Bilmayman” va “Ba`zan” javoblariga 0,5 ball beriladi. Bolaning o`z- o`zini anglashi umumiy ballar yig`indisi bilan aniqlanadi. • Bola taraqqiyoti haqida xulosa: • 10 ball – juda yuqori • 8-9 ball yuqori • 4-7 ball – o`rtacha • 2-3 ball – past • 0-1 ballgacha – juda past