Rangli metallurgiya

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

9352.0712890625 KB

Ko'chirib olish


Rangli metallurgiya: a) rangli metall rudalarini qazib
chiqarish; b) boyitish; d) eritish;
e) qotishmalar ishlab chiqarishni o‘zida birlashtiradi.
Rangli metallurgiya mamlakatni elektrlashtirish,
uning mudofaa qudratini mustahkamlash, atom
texnikasi, samolyotsozlik, raketasozlikni
rivojlantirish, umuman, mashinasozlik va kimyo
sanoati uchun juda zarurdir.

Rangli metallarning guruhlarga bo‘linishi.


Ilgari O‘zbekistonda faqat qimmatbaho metallar qazib chiqarilgan. Endilikda og‘ir
metallarni ham, qiyin eruvchi metallarni ham ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan.
Ularni olishda juda ko‘p elektr energiyasi sarflanadi. Bunday ishlab chiqarishlar
ko‘p energiya talab qiladigan ishlab chiqarish deyiladi.


Mamlakatimizda oltin, mis,
qo‘rg‘oshin, rux, volfram,
molibden va boshqa rangli metall
rudalarining zaxirasi ko‘p. Faqat
mis konlarining o‘zi 15 tadan
ortadi.


Angren–Olmaliq kon sanoati rayoni mamlakatimiz rangli metallurgiya sanoatida
alohida ahamiyatga ega. Mis rudasi tarkibida molibden, oltin, kumush kabilar birga
uchraydi. Bu yerda mis eritish zavodi va Olmaliq kon-metallurgiya kombinati
ishlab turibdi. Kombinat Qalmoqqirkon, Qo‘rg‘oshinkon konlari, qo‘rg‘oshin-rux
boyitish fabrikasi, elektr stansiyasi va bir qancha yordamchi korxonalardan iborat
(38-rasm). Konchilarning obod shahri – Olmaliq kon o‘zlashtirilishi jarayonida
barpo bo‘lgan.


Rangli metallar qimmatli xususiyatlarga ega. Ularning ba’zilari (qalayi,
qo‘rg‘oshin, nikel) zanglash (korroziya)ga chidamli, boshqalari (titan, volfram)
issiqqa bardoshli yoki elektr tokini yaxshi o‘tkazadi (aluminiy, mis, kumush, oltin).
Ohangaron ko‘mir havzasida aluminiy xomashyosi – kaolin gilining ulkan zaxirasi
mavjud. O‘rta Chirchiq plavik shpat kombinatida esa aluminiyni elektroliz usulida
olishda ishlatiladigan plavik shpat tayyorlanadi.


Oltin – noyob metall. U yer ostida ham, namlikda ham o‘z xususiyatini
yo‘qotmaydi. Ammo uni izlab topish va tog‘ jinslaridan ajratib olish juda ko‘p
mehnat, mablag‘ talab etadi. Oltin siz bilgan zargarlikdan tashqari elektronika,
kompyuter ishlab chiqarishda, kosmik kemalarda, atom reaktorlarida ko‘p
qo‘llaniladi. Bitta atom reaktorining ichki devori 16 kg oltin bilan qoplanadi.


Samarqand bilan Buxoro oralig‘idagi tog‘lardan ikki ming yil burun ham oltin
qazib olingan. X–XIII asrlarda kon sanoati o‘z zamonasiga xos yuksak rivojlangan.
XIX asrda Rossiya imperiyasi Turkistonni bosib olgach, mavjud konlarni
xaritalarga tushirdi. Oltin qidiruv ishlarini barcha joylarda kuchaytirdi. XX asr
o‘rtalaridan o‘zbek olimlarining izlanishlari asosida Muruntov, Chodak,
Zarmitan, Qo‘shbuloq, Qizilolma, Marjonbuloq oltin konlari aniqlandi. 1969-
yilda dastlabki oltin yombisi quyildi. Shu vaqtdan oltin qazib olish sanoati
shakllandi.


Mamlakatimizda oltin qazib olish sanoatining yana bir yirik markazi – Navoiy kon-
metallurgiya kombinatidir. Muruntov koni O‘zbekistondagina emas, Yevrosiyodagi
oltin konlari ichida eng kattasi bo‘lib, ruda qazib olingan joy hajmi 2×4 km va
chuqurligi 400 metrdan ortiq afsonaviy o‘rani eslatadi .

Mavzu:Rangli metallurgiya

 Rangli metallurgiya: a) rangli metall rudalarini qazib chiqarish; b) boyitish; d) eritish; e) qotishmalar ishlab chiqarishni o‘zida birlashtiradi. Rangli metallurgiya mamlakatni elektrlashtirish, uning mudofaa qudratini mustahkamlash, atom texnikasi, samolyotsozlik, raketasozlikni rivojlantirish, umuman, mashinasozlik va kimyo sanoati uchun juda zarurdir.

Rangli metallarning guruhlarga bo‘linishi.

 Ilgari O‘zbekistonda faqat qimmatbaho metallar qazib chiqarilgan. Endilikda og‘ir metallarni ham, qiyin eruvchi metallarni ham ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilgan. Ularni olishda juda ko‘p elektr energiyasi sarflanadi. Bunday ishlab chiqarishlar ko‘p energiya talab qiladigan ishlab chiqarish deyiladi.

O'xshashlar

Rangli metallurgiya. 8-sinf. Geografiya

Qora metallurgiya

Toshkent viloyati

Xo'jaligi, transporti, ichki tafovutlari

Zarafshon iqtisodiy rayoni