Zarafshon iqtisodiy rayoni

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3247.8193359375 KB

Ko'chirib olish

Iqtisodiy geografik o‘rni va tabiiy
boyliklari
•
Bu iqtisodiy rayon Samarqand,
Buxoro va Navoiy viloyatlari
hududidan iborat. Maydonining
kattaligi jihatidan Quyi Amudaryo
iqtisodiy rayonidan keyinda turadi .

•
Maydonining asosiy qismi tekislik (Qizilqum cho‘li)dan iborat. U
qorako‘lchilik uchun ahamiyatlidir. Tekislik markazida Tomditog‘
(eng baland cho‘qqisi 922 m), Bo‘kantog‘, Ovminzatog‘, Quljuqtog‘
qad ko‘tarib turadi. Tekislikning sharqida Nurota, Oqtog‘,
Qoratog‘larning g‘arbiy qismi joylashgan. Bular ham iqtisodiyotda
muayyan ahamiyat kasb etadi. Zarafshon vodiysining quyi qismlari
obikor dehqonchilik uchun qulay.

•
Iqtisodiy rayon iqlimi keskin kontinental, yozi issiq va quruq.
O‘simlik o‘sadigan davr haroratining yig‘indisi shimolda 3000°C ni,
janubda esa 5000°C ni tashkil etadi. Yog‘in nihoyatda kam, yillik
yog‘in miqdori 100-300 mm xolos. Qor qoplami yupqaligi yaylov
chorvachiligiga qo‘l keladi. Cho‘lda yerosti suvlaridan chorvachilikda,
kichikroq joylarda esa sabzavot yetishtirishda foydalaniladi. Tez-tez
garmsel shamoli xuruj qilib, o‘simliklarni qovjiratib ketadi.

•
Suv muammosini hal qilish uchun
Zarafshon daryosida Amu-Qorako‘l va
Amu-Buxoro mashina kanallari,
kanalda esa Quyimozor suv ombori
ishga tushirilgan. Suvni 64 metr
balanddagi bu kanallarga qudratli
nasoslar ko‘tarib beradi. Suv omborga
va undan kanallar orqali Buxoro
vohasini sug‘orishga sarflanadi.

•
Zarafshon iqtisodiy rayonida xilma-xil mineral
boyliklar ko‘p. Jumladan, Gazli, Uchqir, Qorovulbozor,
Sortosh tabiiy gaz konlari, Kogon yaqinida neft koni,
Muruntov oltin koni, Ingichka va Zarmitanda nodir
metallar konlari, oltingugurt konlari, qurilish
materiallari va mineral bo‘yoq konlari mavjud. Bu
boyliklar iqtisodiy rayonda energetika, rangli
metallurgiya, kimyo hamda qurilish materiallari
sanoatlarini rivojlantirish uchun baza hisoblanadi.

Aholisi
•
Iqtisodiy rayon aholisining ko‘payish sur'ati mamlakat aholisining
o‘rtacha o‘sishiga yaqinlashadi. Aholi hudud bo‘ylab juda notekis
joylashgan. Ayniqsa, cho‘l mintaqasida aholi o‘ta siyrak.

Xo‘jaligi va uning hududiy tashkil etilishi
•
Ushbu iqtisodiy rayonda agrosanoat majmuyi tarkib topib bormoqda.
Sanoat ko‘p tarmoqlidir.
•
Zarafshon iqtisodiy rayonining elektroenergetika, rangli metallurgiya,
neftni qayta ishlash, kimyo va gaz-kimyo, mashinasozlik, qurilish
materiallari, yengil va oziq-ovqat kabi tarmoqlari jadal rivojlanmoqda.
•
Zarafshon iqtisodiy rayonining elektroenergetika, rangli metallurgiya,
neftni qayta ishlash, kimyo va gaz-kimyo, mashinasozlik, qurilish
materiallari, yengil va oziq-ovqat kabi tarmoqlari jadal
rivojlanmoqda.

•
Qorovulbozor shahrida yiliga 5 mln tonna neftni qayta
ishlaydigan korxonaning ishga tushirilishi rayonda
iqtisodiyotning yangi iqtisodiy sohasini vujudga
keltirmoqda. Korxona mamlakatimiz neft mahsulotlariga
bo‘lgan ehtiyojning yarmini qondira oladi.

•
Iqtisodiy rayon hosil etilayotgan elektr energiya miqdoriga ko‘ra
Toshkent va Mirzacho‘l iqtisodiy rayonlaridan keyin uchinchi o‘rinda
turadi. Elektr quvvati, asosan, Navoiy IESidan olinmoqda, IES tabiiy
gaz bilan ishlaydi. Gaz sanoati bo‘yicha rayon yaqin yillargacha
O‘zbekistonda yetakchi o‘rinda edi. Qashqadaryodagi Sho‘rtan gaz
koni ishga tushirilgach, ikkinchi o‘ringa tushib qoldi. Kimyo sanoati
tabiiy gaz va boshqa mineral xomashyoga tayanadi. Zarafshon
hududiy ishlab chiqarish majmuyining asosiy tarmoqlaridan biri
yengil sanoatdir.

•
Qishloq xo‘jaligi paxtachilik va qorako‘lchilikdan iborat. Yurtimizdagi
yaylovlarning yarmidan ko‘pi shu rayonda. Yaylovlar mahsuldorligini
oshirish uchun fitomeliorativ tavsiyalar tayyorlovchi 6 ta o‘rmon
xo‘jaligi va 1 ta o‘rmon-melioratsiya stansiyasi ishlab turibdi.
O‘zbekistondagi qorako‘l qo‘ylarning va tuyalarning yarmidan ko‘pi
shu iqtisodiy rayonda boqiladi.

Zarafshon iqtisodiy rayoni

Iqtisodiy geografik o‘rni va tabiiy boyliklari • Bu iqtisodiy rayon Samarqand, Buxoro va Navoiy viloyatlari hududidan iborat. Maydonining kattaligi jihatidan Quyi Amudaryo iqtisodiy rayonidan keyinda turadi .

• Maydonining asosiy qismi tekislik (Qizilqum cho‘li)dan iborat. U qorako‘lchilik uchun ahamiyatlidir. Tekislik markazida Tomditog‘ (eng baland cho‘qqisi 922 m), Bo‘kantog‘, Ovminzatog‘, Quljuqtog‘ qad ko‘tarib turadi. Tekislikning sharqida Nurota, Oqtog‘, Qoratog‘larning g‘arbiy qismi joylashgan. Bular ham iqtisodiyotda muayyan ahamiyat kasb etadi. Zarafshon vodiysining quyi qismlari obikor dehqonchilik uchun qulay.

• Iqtisodiy rayon iqlimi keskin kontinental, yozi issiq va quruq. O‘simlik o‘sadigan davr haroratining yig‘indisi shimolda 3000°C ni, janubda esa 5000°C ni tashkil etadi. Yog‘in nihoyatda kam, yillik yog‘in miqdori 100-300 mm xolos. Qor qoplami yupqaligi yaylov chorvachiligiga qo‘l keladi. Cho‘lda yerosti suvlaridan chorvachilikda, kichikroq joylarda esa sabzavot yetishtirishda foydalaniladi. Tez-tez garmsel shamoli xuruj qilib, o‘simliklarni qovjiratib ketadi.

O'xshashlar

Toshkent iqtisodiy rayoni

Farg‘ona iqtisodiy rayoni

Mirzacho‘l iqtisodiy rayoni

Quyi Amudaryo iqtisodiy rayoni

QUYI ZARAFSHON TABIIY GEOGRAFIK OKRUGI