Sazag’on va Markaziy Farg’ona madaniyatlari
Sazag’on va Markaziy Farg’ona madaniyatlari
SAZAG ON MAKONIʻ — Samarqand sh. yaqinidagi Sazag on ʻ qishlog idan topilgan neolit davri yodgorligi. 1964-y. da M. Jo raqulov ʻ ʻ boshliq arxeologolimlar tomonidan topilgan. Hoz. kunga qadar davom etayotgan tadkiqotlar natijasida makondan tog li jamoalarga xos bo lgan ʻ ʻ ko plab tosh qurollar topib o rganilgan, ular fanda «Sazag’on madaniyati» ʻ ʻ deb nom olgan. Ushbu madaniyatni o rganish natijasida Zarafshon vohasi tog ʻ ʻ oldi mintaqalarida yashagan neolit jamoalarining turmush tarzi, ma naviy ʼ dunyosi, xo jaligi, madaniy aloqalari masalalari bo yicha ko plab ma lumotlar ʻ ʻ ʻ ʼ to plangan. ʻ Xususan, Sazag on makonidan topilgan yorg uchoq, qadamatosh ʻ ʻ (o roq) tig lari ziroatchilikdan, qo y, echki suyaklari esa, chorvachilikdan ʻ ʻ ʻ dalolat beradi. Ammo, topilmalarning umumiy taxlili — bu jamoalarning asosiy xo jaligi ovchilik va terimchilik bo lganligini ko rsatadi. Sazag on ʻ ʻ ʻ ʻ makoni jamoalari qo niqo shni qabilalar b-n keng ko lamda madaniy aloqalar ʻ ʻ ʻ o rnatganligi aniqlangan. Mas, tosh sanoati tarkibidagi mexnat qurollarini ʻ yasashda qo llanilgan texnologiya usullari, sopol parchalari — quyi Zarafshon ʻ voxdsidagi Darvozaqir, Markaziy Farg ona vohasidagi neolit jamoalari hamda ʻ Tojikistondagi Tutqovul-Hisor jamoalari madaniyatini eslatadi.
Sazag‘on madaniyati (mil. avv. VII–IV ming yilliklar) Zarafshon tog‘ tizmasining g‘arbiy qismida, Qoratepa tog‘ining shimoliy yonbag‘irida mezo- neolit davrlarida faoliyat yuritgan madaniyat. Bu madaniyatga oid yodgorliklar arxeolog olim M. Jo‘raqulov, N.Xolmatov tomonidan o‘rganilgan.
Sazag‘on II makoni hududida keyingi davrlarda ekin ekilib, uning madaniy qatlamiga ziyon yetgan. Neolit davri madaniy qatlami qisman saqlangan. Makonining quyi madaniy qatlamidan yirik tosh bo‘laklari va gulxan qoldig‘i aniqlangan. Bu joylar qadimgi yarim yerto‘la kulbaning o‘rni bo‘lishi mumkin. Sazag‘on 2 makonidan echki va qo‘y, qisman yirik tuyoqliqora mol, ot, eshak va tuya, it kabi hayvonlarning suyaklari topib o‘rganilgan. Hayvonlardan echki, qo‘y va itlar xonakilashtirilgan. Sazag‘on madaniyati xo‘jaligida ovchilik ahamiyati saqlanib qoladi. Jayron, qisman qulon va Buxoro bug‘usi asosiy ov o‘ljasini tashkil etgan. Shuningdek, makonlardan bo‘ri va tulki kabi hayvonlarning suyagi ham topilib, ular muynasi uchun ov qilingan. Tog‘oldi hududida o‘sadigan oziqabopo‘simlikvadaraxt mevalari terib yeyilgan. Mavlon Jo‘raqulov Sazag‘on madaniyati egalaridehqonchilik xo‘jaliga asos solgan edi, deb hisoblaydi.