”Shajarai Turk” asarining tarkibiy taxlili

”Shajarai Turk” asarining tarkibiy taxlili

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

2074.4033203125 KB

Ko'chirib olish

MAVZU:”SHA JARAI TURK”
ASARINING TARKIBIY
TAXLILI

SHAJARAYI TURK", "Shajarai turk va moʻgʻul" ("Turkiy xalklar va moʻgʻullar
shajarasi") — tarixiy asar, muallifi Abulgʻoziy Bahodirxon . Eski oʻzbek tilida
yozilgan. "SH.t." 13— 17-asrlardagi moʻgʻul va turk hukmdorlari haqidagi
maʼlumotlarni, xususan, Markaziy Osiyo xonliklari, jumladan, Xiva
xonligining muallif yashagan davrgacha boʻlgan tarixini oʻz ichiga olgan.
"SH.t." Abulgʻoziy Bahrdirxonning oʻlimi tufayli nihoyasiga yetkazilmay
qolgan boʻlsada, uning oʻgʻli Anusha Muhammadxon (1663—87)
topshirigʻiga muvofiq, urganchlik tarixchi Maxmud ibn Mulla Muhammad
Zamon Urganjiy tomonidan baʼzi maʼlumotlar bilan toʻldirilgan. "SH.t."ning
yozilish sababi muallif tomonidan quyidagicha izohlangan: "Ammo bizning
otaaqalarimizning beparvoliqi va Xorazm xalqining bevuqufliqi, bu ikki
sababdin, bizning jamoatimizning Abdullaxonning (Abdullaxon II) otalari
birlan bizning otalarimizning ayrilgan yeridin to bizga kelguncha tarixlarini
bitmay erdilar. Bu tarixni bir kishiga taklif qilali teb fikr qilduk, hech munosib
kishi topmaduk, zarur boʻldi (va) ul sababdin oʻzimiz aytduk". Asar moʻʼjaz
muqaddima va 9 bobdan tashkil topgan.

“ Shajarai turk"ning 7, 8 va 9boblari (1644-yilgacha kechgan voqealar)
Abulgʻozixon tomonidan yozilgan. 1, 6boblar va 9bobning davomi
(1644—64) Mahmud ibn Mulla Muhammad Zamon Urganjiy tarafidan
bitilgan. "SH.t."da koʻplab etnografik hamda Xorazmning
ijtimoiyiqtisodiy ahvoliga doyr maʼlumotlar bor. Asarning bizgacha
yettidan ortiq qoʻlyozma nusxasi yetib kelgan, ular Toshkent,
Ashxobod, Sankt-Peterburgdagi fondlarda saqlanmoqda.
“ Shajarai turk" omma tushunadigan tilda va ommabop usulda
yozilganligi bilan ajralib turadi. Hodisalar bayonidagi ixchamlik,
ifodaning izchilligi, voqealarni latifa va rivoyat uslubida sodda, ravon
tasvirlash asarning muhim tomoni hisoblanadi. Manba grammatik
qurilishi, lugʻat tarkibi nuqtai nazaridan xalq soʻzlashuv tiliga yaqin
turadi. Abulgʻozixon "SH.t."ni yozishda ilgari bitilgan bir nechta tarixiy
asarlar, xususan, Rashiduddinning "Jomeʼ uttavorix", Sharafuddin Ali
Yazdiyning "Muqaddimayi Zafarnoma"sidan kerakli oʻrinlarda unumli
foydalangan. Mazkur asar rus, fransuz va nemis tillarida nashr etilgan.

MAVZU:”SHA JARAI TURK” ASARINING TARKIBIY TAXLILI

O'xshashlar

Shajarai turk asaridagi etnonimlar

Mahmud Koshg‘ariyning “Devonu lug‘otit turk” asarining til xususiyatlari

Sart atamasi taxlili masalasi

Turk hoqonligi

Turk svilizatsiyasi