logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Somoniylar

Somoniylar

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1036 KB
Ko'chirib olish
Somoniylar  Kirish 1.Somoniy lar dav lat ining v ujudga k elishi 2.Dav lat boshqaruv i. 3.Somoniy lar dav lat ida iqt isodiy v a ijt imoiy hay ot . 4.Somoniy lar dav rida y er egaligi 5. X ulosa Reja: Somoniylar davlatining tashkil topishi Somonxudot nabiralariga in’om etilgan yer - mulklar Nuhga- Samarqand Ahmadga-Farg’ona Yahyoga- Shosh va Ustrushona Ilyosga- HirotIzoh! Somonxudot nabiralari somoniylarga qarshi Samarqandda boshlangan Rofe ibn Lays boshchiligdagi qozg’olonni bostirishda xalifa Ma’munga yordam bergan edi. Ismoil Somoniyning hukmronlik yillari. Buxoroda 874 - 888 Movarounnahrda 888 - 900 Xuroson 900 - 907 IX asrda Movarounnahrning siyosiy hayotida ham o’zgarishlar yuz berdi. Yurtga avval Nuh,so’ngra Ahmad boshchilik qildi. Har biri hukmronligi davrida o’z nomlaridan misdan chaqalar zarb etadilar. Ahmad vafotidan (865)keyin uning o’g’li Nasr Samarqandni markazga aylantidi.Ukasi Ismoilni esa Boxroga hukmdor qildi. Nasr I ibn Ahmad 868 Yo qub ibn Ahmad Asad ibn Ahmad Ismoil ibn Ahmad Nasr II ibn Ahmad 914-943 Ahmad ibn Ismoil 907-914 Nux I ibn Ahmad 943 - 954 Abdumalik ibn Nux 954-961 Mansur I ibn Nux 961-976 Nux II ibn Mansur 976-997 Mansur II ibn Nux 997-999Nux ibn Asad 819-842 Ahmad ibn Asad 842-864 SOMONIYLAR DAV RIDA DAV LAT LAVOZIMLARI. Vazir ---- Devonxona boshlog`I ----- Bosh vazir. Mustavfiy ----- Markaziy hokimyat devonxonasi daftardor hisobchisi Amidul – mulk ---- Davlat hujjatlari va elchilik a`loqalari vaziri ---- Ta shqi ishlar vaziri. Sohibi shurat ---- Harbiy vazir ---- Harbiy qo`mondon. Sohibi Muayyad ---- Maktubot va axborot vaziri ---- Aloqa ishlar vaziri. Mushrif ---- Saroy ish boshqaruvchisi. Mumallikayi xos ---- Davlat mulklari boshqaruvchisi. Muxtasib ---- To sh tarozi, narx –navo va mafkura nazoratchisi. Avqof ---- Masjid va madrasalarning vaqf xo`jlaigi bilan shug`ulanuvchi. Qozi ---- Adliya ishlar vaziri ---- sud boshqaruvchisi. IX – X asrlarda Old Osiy oni Mo` ng` ulist on v a X it oy bi lan bog` lay digan k arv on y o` li. BOG`DOD --- HAMADON --- MARV --- BUXORO --- SAMARQAND --- SHOSH --- TAROZ --- SUYOB --- ISSIQKO`LNING JANUBI --- SHARQIY TURKISTON --- XITOY. TARMOQLARI Janubiy Farg`ona orqali Shimoliy – Dashti Qipchoq orqali Janubiy Sibirga yo`nalgan Shimoliy–g`arbiy – Xorazm orqali Idil daryosi bo`ylab Xazar va Bulg`orga yo`nalgan SOMONIYLAR DAV LATI BILAN SAV DO ALOQALARINI OLIB BORGAN DAV LATLAR Kichik Osiyo. Iroq Eron Hindiston Xitoy  Shimoliy yo'l orqali J anubiy Sibir v a Mo’g’ulist onga Movarounnahrning shahar va qishloqlaridan bo’z, k iy im-k echak , egar-jabduq, o’q-y oy , qilich, idishlar, zargarlik buy umlari, dori-darmon, quruq mev a, k unjut v a zig’ir moy i va boshqa shu kabi mollar olib borilgan.  Sibirdan turli xildagi qimmatbaho mo’ynalar, chorva mollari va chorvachilik mahsulotlari keltirilgan.  Itil, Xazar va Bulg’orga Movarounnahr va Xorazmdan guruch, quruq mevalar, shirinliklar, tuzlan-gan baliq, paxta, shoyi matolar, movut, kimxob va gilamlar olib borib sotilgan.  Bulg’or va Xazardan qimmatbaho mo’ynalar, shamlar, cho’qqi qalpoqlar keltirilgan. Somoniylar Davlatida yer egaligi. “ Mulki Sultoniy” “ Mulk yerlari” “ Vaqf yerlari” “ Mulki xos” “ Iqto tuman yerlari” “ Jamoa yerlari” Somoniylar davrida h unarmand - chilik to 'qimachilik, shishasozlik zargarlik miskarlik duradgorlik chilangarlik,,, kulolchilik,  Shaharning do’nglik yerida joylashgan arkda odatdagidek pod- shoning qarorgohi — dargoh, xazina, chaqa-t angalar so’qiladigan zarbx ona v a qamoqxona bo’lardi.  Uning markazida registon maydoni, devonlar, mahkama saroyi, shuningdek, amirzodalar, saroy a'yonlari, ruhoniylar, mulkdor dehqonzodalar va davlatmand savdogarlarning hashamatli qasrlari, qurol-yarog’, asbob, egar-jabduq yasaydigan us-taxonalar, hunarmandchilik do’konlari va savdo rastalari joylashgan.  Samarqandda yuqori navli qog’oz ishlab chiqarilar edi.  Shosh o’zining ko 'nchilik mahsulotlari va charm mollari bilan,  Eloq esa ku-mush va qo’rg’oshin konlari hamda kumush tanga chiqaradigan zarb-xonasi bilan mashhur edi.  Xorazm da qayiqsozlik taraqqiy topadi. Xorazm va Termizda yasalgan qayiqlar Amudaryo bo’ylab to Orol dengizigacha muttasil mol tashib savdogarlarning yukini yengil, uzog’ini yaqin qilgan. Bu davrda shaharlar bilan bir qatorda qishloqlar ham mamlakatning iqtisodiy hayotida katta o’ringa ega edi.  Buxoro ning Zandana qishlog’ida to’qilgan mallarang bo’z « zandanachi», Sa-marqandning Vador qishlog’ida tayyorlangan mato «vadoriy» nomlari bilan Sharqda mashhur edi. Somoniylar davrida k onchilik Zarafshon tog’larida temir, mis, qo 'rg 'oshin, oltin, kumush, feruza va boshqa qimmatbaho toshlar, ma'danlar qazib olinardi . Eloq viloyati kumush va qo’rg’oshinlarni qazib olishning yirik markazla-ridan biri edi. Farg’ona vodiysi tog’laridan temir, qo 'rg 'oshin, kumush, simob, mis, qalay, feruza, novshadil qazib chiqarilgan. Hatto Farg’onadan o’sha vaqtlardayoq toshko 'mir va neft topilib ishlatilgan.  Xitoyshunos A. Xo’jayevning ta'kid-lashicha, VII-IX asrlarda Xitoy bilan bo’lgan savdoda  choy , ipak mat o, t uz v a ot asosiy o’rinda turgan.  Har bir ot Xitoy bozorida (to’pi 12,8 metrli) 50 o’ram ipak matoga ayirbosh (barter) qilingan.  Choy bahosida har bir otning bahosi 56 kg oliy navli choyga teng bo’lgan. Bir necha «jin» (600 g) choyga bir bosh qo’y almashtirilgan.  VII-VIII asrlarda choy asosiy import mahsulotlaridan biriga ay-langan. Xitoycha «cha» yoki «ming» deb yuritilgan xushbo’y choy o’simligi va uning seleksiyasi bu davrda Sharqiy Turkiston orqali Turkiston diyoriga, so’ngra esa boshqa mamlakatlarga keng tarqalib, aholining maishiy hayotida kundalik iste'mol etiladigan chanqovbosdi benazir ichimlikka aylangan. Somoniylar davrida ichki va tashqi savdo ISMOILI Y MUHAMMADI Y G`ITRIFIYSOMONIYLAR DAV LATIDAGI ZARB QILINGAN TANGALAR Ichki bozorlarda «fals» deb atalgan mis chaqa , xalqaro savdo-sotiqda esa kumush tanga — dirhamlar ishlatilardi. Mis chaqalarni markaziy hukumat ham, shuningdek, sulola a'zolaridan bo’lgan ba'zi viloyat hokimlari ham chiqarar edilar. Kumush tangalar faqat hukumat boshlig’i nomidan Marv, Samarqand, Buxoro va Shoshda davlat zarbxonalarida so’qilar edi.  Xulosa qilib shuni aytamanki, O’zbekiston tarixida Somoniylar davlatining o’rni beqiyos bo’lib bu davlatga asos solgan Ismoil Somoniydir. U o’rta asrlarning qobiliyatli ,shijoatli,serg’ayrat va nihoyatda zukko tajribalari davlat arbobi edi. So’zimning isboti mamlakatni boshqarishda birinchi qilgan ishi mamlakat tinchligi edi,ya’ni mamlakatga xafv solib turgan ko’chmanchi qipchoqlardan hududni tozalagi. Va Ismoil o’zini “men tirik ekanman,Buxoro devori menman “ degan gaplari so’zimning isboti. U Movarounnahr tarixida 1-bo’lib markazlashgan davlatga asos solgan. Uning davrida islom dini ham rivoj topdi.  Somoniylar davridan boshlab islom dini bilan shug’ullanuvchi ustod atamasi shayxulislom nomi bilan almashtirilgan.Mudofaa ishlari,qishloq xo’jaligi ishlari,chorvachilik va hunarmandchilik keng rivoj topdi.Bu davrdan boshlab yer egaligining yangi turi ya’ni “iqto’” yerlar berila boshladi,bu yerlar davlat ishlari uchun ba’zi kishilarga beriladigan sovg’a yerlar hisoblanib ,u merosiy emas edi va bu unvon sohiblari davlatga soliq to’lar edilar. Keyinchalik Qoraxoniylar davriga kelganda esa bunday iqto’ yerlar maydoni kengaya bordi va merosiy mulkka ayala boshadi,yer egaligining shakllaridan biriga aylana bordi.Ichki va tashqi savdoda ham rivojlanish sodir bo’ldi. 4 xil tanga pullar zarb qilina boshladi. Bu davrdan boshlab tashqi savdoda “sarroflik cheklari” ishlatila boshlangan. Somoniylar hayotida 900 yillardan keyingi davr siyosiy vaziyat keskinlashuvi davri hisoblanib,961 yilda Buxoro harbiy askarlarining g’alayoni ko’tariladi. Natijada Somoniylar davlati nihoyatda zaiflashib qoladi.  Bugungi kunda mustaqillikni qo’lga kiritganimizdan buyon esa biz yoshlar uchun katta sharoitlar yaratilmoqda. Bizning bosh maqsadimiz mana shu yaratuvchanlik g’oayalriga sodiq bo’lish. Xulosa  1.I.A.Karimov.Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T.”Sharq”.1998.  2.Abu Bakr Muhammad ibn Ja’far Narshaxiy. Buxoro tarixi. Toshkent. “Fan”. 1966.  3.A.Muhammadjonov. O’zbekiston tarixi.Toshkent.”A.Qodiriy”.2003 .  4.A.Muhammadjonov.O’zbekiston tarixi. T.”Sharq”.2009  5.B.Ahmedov.O’zbekiston tarixidan  manbaalar.Toshkent.”O’qituvchi”.1991.  6.Azamat Ziyo.O’zbekiston davlatchiligi tarixi.Toshkent.”Sharq”.2003 yil. Foydalanilgan adabiyotlar o’yxati

Somoniylar

 Kirish 1.Somoniy lar dav lat ining v ujudga k elishi 2.Dav lat boshqaruv i. 3.Somoniy lar dav lat ida iqt isodiy v a ijt imoiy hay ot . 4.Somoniy lar dav rida y er egaligi 5. X ulosa Reja:

Somoniylar davlatining tashkil topishi Somonxudot nabiralariga in’om etilgan yer - mulklar Nuhga- Samarqand Ahmadga-Farg’ona Yahyoga- Shosh va Ustrushona Ilyosga- HirotIzoh! Somonxudot nabiralari somoniylarga qarshi Samarqandda boshlangan Rofe ibn Lays boshchiligdagi qozg’olonni bostirishda xalifa Ma’munga yordam bergan edi.

Ismoil Somoniyning hukmronlik yillari. Buxoroda 874 - 888 Movarounnahrda 888 - 900 Xuroson 900 - 907 IX asrda Movarounnahrning siyosiy hayotida ham o’zgarishlar yuz berdi. Yurtga avval Nuh,so’ngra Ahmad boshchilik qildi. Har biri hukmronligi davrida o’z nomlaridan misdan chaqalar zarb etadilar. Ahmad vafotidan (865)keyin uning o’g’li Nasr Samarqandni markazga aylantidi.Ukasi Ismoilni esa Boxroga hukmdor qildi.

Nasr I ibn Ahmad 868 Yo qub ibn Ahmad Asad ibn Ahmad Ismoil ibn Ahmad Nasr II ibn Ahmad 914-943 Ahmad ibn Ismoil 907-914 Nux I ibn Ahmad 943 - 954 Abdumalik ibn Nux 954-961 Mansur I ibn Nux 961-976 Nux II ibn Mansur 976-997 Mansur II ibn Nux 997-999Nux ibn Asad 819-842 Ahmad ibn Asad 842-864

O'xshashlar

Somoniylar
Somoniylar davrida ijtimoiy iqtisodiy hayot
Tojiklar svilizatsiyasi
Turon va Eron Tarixiy Rekonstruksiya
Fors tili taraqqiyotining yangi davri haqida