logo

Tog‘ay Murod

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1710.4072265625 KB
Tog‘ay Murod 
(1948-2003)                 2Tog‘ay Murodning 
“Yulduzlar mangu 
yonadi” nomli 
qissasini tahlil qilish 
metodikasi
Supiyeva Buxolida Tog‘ay Murod (1948-2003) — uning asl ism-sharifi 
Tog‘aymurod Mengnorov bo‘lib, Tog‘ay Murod 
adabiy tahallusidir. U 1948- yilda Surxondaryo 
viloyati Denov tumanining Xo‘ja Soat qishlog‘ida 
dunyoga kelgan. O‘rta maktabni 1966- yilda tugatib, 
Toshkent Davlat universitetining jurnalistika 
fakultetida tahsil olgan. 1994- yil yozuvchi Abdulla 
Qodiriy nomidagi Respublika mukofoti sovrindori 
bo‘lgan, 1999- yil unga “O‘zbekiston xalq 
yozuvchisi” unvoni topshirilgan.                 Tog‘ay Murod  R espublika radiosida muharrir (1972-1976), 
“O‘zbekiston jismoniy tarbiyachisi” gazetasida tarjimon (1976-
1978), “Fan va turmush” jurnalida bo‘lim boshlig‘i bo‘lib ishlagan 
(1982-1984). 1985-1987 -  yillar Moskvadagi adabiyot institutida 
tahsil olgan.
Ilk qissasi - “Yulduzlar mangu yonadi” (1976) orqali kitobxonlar 
orasida yetuk, o‘ziga xos yozuvchi sifatida tanilgan.
Tog‘ay Murodning har bir yangi asari respublikaning adabiy 
hayotida muhim voqeaga aylanadi: “Ot kishnagan oqshom” (1979), 
“Oydinda yurgan odamlar” (1980) va “Momo Yer qo‘shig‘i” (1985).                   Toshkent davlat universiteti (hozirgi O zMU)ning jurnalistika ʻ
fakultetida (1967–1971), Moskvadagi Adabiyot institutida (1985–1987) 
tahsil oldi. Respublika radiosida (1972–1975), “O zbekiston 	
ʻ
fizkulturachisi” gazetasi (1976–1978), “Fan va turmush” jurnalida 
(1982–1984) xizmat qildi.
1976 yili Tog ay Murodning 	
ʻ “Yulduzlar mangu yonadi”  degan ilk 
qissasi “Sharq yulduzi” jurnalida chop etilgach, kitobxonlar og ziga 	
ʻ
tushdi. Shundan so ng birin-ketin 	
ʻ “Ot kishnagan oqshom”  (1979), 
“Oydinda yurgan odamlar”  (1980),  “Momo Yer qo shig i” 	
ʻ ʻ (1985) 
kabi o zbek milliy qissachiligining yangi namunalari dunyoga keldi. 	
ʻ
Ular yuksak baholanib, adib O zbekiston Yozuvchilar uyushmasining 	
ʻ
Oybek nomidagi yillik mukofotiga sazovor bo ldi.	
ʻ                 “ Y ULDUZLAR 
MAN GU YON ADI”  
ASARI HAQIDA
Ushbu qissa 1976 - yil yozilgan.
Asarda kurash, kurashchi polvonlar, ular 
o ‘ rtasidagi munosabatlar xalqimizning 
azaliy urf odatlari, to ‘ y - hashamlari aks 
ettirilgan. Asar bosh qahramoni – Bo ‘ ri polvon“ Y ULDUZLAR MA NGU YON ADI ”ASARI  
Bo ‘ ri polvon obrazi orqali haqiqiy er yigit qanday bo'lishi, or - nomus, vijdon, 
mardlik tuyg'ulari ulug'lanadi. Asarda Bo'ri polvonning samimiy muhabbati, 
bu muhabbatning do'sti Nasim tomonidan toptalishi ham aks   etgan
Ushbu qissada Bo ‘ ri polvon tilidan  “ Farzandlar hayotga beparvo qaraydi. 
Musibat bilan xursandchilik farqiga bormaydi. Farzandlar o ‘ zlari 
minayotgan mashinaga o ‘ xshaydi! Odam kim, mashina kim bilib bo ‘ lmay 
qolyapti ”   - kabi jumlalar orqali hozirgi zamon va yoshlar haqidagi fikr 
mulohaza, tashvishlari bayon qilinadi. s hevalardan, xalq 
maqol va 
iboralaridan unumli 
foydalan ishi ning 
guvohi bo ‘ lasi z. Polvonlarning 
samimiy suhbati, or 
- nomus uchun 
kurashi juda jonli 
tasvirlangan . Bir umr kuragi yerga 
tegmagan polvon – 
Bo ‘ ri polvonning ilk 
mag ‘ lubiyati va 
undan so ‘ nggi 
kechinmalari sizni 
befarq qoldirmaydi. Asarda Tog ‘ ay 
Murodgagina xos bo ‘ lgan 
o ‘ ziga xoslik                      Bo ‘ ri 
polvon Nasim“ Venn diagrammasi”                   Bo ‘ ri 
polvon“ Venn diagrammasi”
Bir umr kuragi yerga tegmagan polvon - 
Bo'ri polvonning ilk mag ‘ lubiyati va undan 
so ‘ nggi kechinmalari sizni befarq 
qoldirmaydi. Ushbu asarda yigit kishi uchun 
mardlik, or nomus, qadr qimmat naqadar 
yuqori qiymatga ega ekani, insoniylik, 
tuyg ‘ ular sofligi, chin do ‘ stlik kabilar 
ulug ‘ lanadi.                 Nasim“ Venn diagrammasi”
Asarda Nasim obrazi 
orqali sotqinlik, do ‘ stiga 
xiyonat, birovning 
tuyg'ulari ustidan kulish, 
sevgisini toptash kabilar 
aks etgan.                 “ Y ULDUZLA R MAN GU YON ADI ”  
ASARI   O‘QUVCHILARGA N IMA  
BERADI?
Tog‘ay Murod ijodida nafaqat o‘quvchilar, balki hamma o‘rganishi lozim bo‘lgan yaxshi 
xislat, ibrat bo‘ladigan voqealar tasvirlariga keng o‘rin berilgan. Uning "Yulduzlar mangu 
yonadi" qissasi bolalarga oriyat, insoniylik, mardlik, insonlik sha'ni, yigitlik g‘ururini 
himoya qilishni, o‘sha g‘ururning chinakam bahosini bilishni singdiradi. Qissani 
boshlanishida yosh polvon Shukur kurashdagi raqibi Ermat bilan olishda yiqiladi. 
Asarning shu yerda ajoyib tasvir bor:
  Shukurga alam qildi. Ermatga qo‘lini musht qilib ko‘rsatdi.
- Sen bilan yanagi to‘yda olishaman! - dedi.
Ermat bakovul ro‘parasida o‘tirishi bilan bir talay bola chopib kelib yoniga cho‘kkaladi. “ Y ULDUZLA R MAN GU YON ADI ”  
ASARI   O‘QUVCHILARGA N IMA  
BERADI?
Shukurga tarafkash bolalar bir-biriga so‘z bermay talashdi, bakovulga elandi:
- Bova, Ermat polvon bilan meni olishtiring, u qalin oshnamni yiqitdi.
- Yo‘q, Ermat polvon bilan men olishaman. Shukur xolamning uli!
- Bova, Ermat polvonga meni chiqaring, Shukur bizning hamsoyamiz!"
Ko‘rinib  turibdiki,  ushbu  qissa  bolalarda  oriyat  to‘yg‘usini  shakllantiradi.  Kishida  o‘z 
yaqinlari, xalqi, millati orini olishni, vatanparvarlik tuyg‘ularini uyg‘otishga xizmat qiladi. 
Men  bizning  xalqimiz  kurash  bilan  shug‘ullansin,  kurashimiz  xalqaro  arenalarga  chiqsin 
degan  maqsadda  emas  balki  yaqinlarimiz  uchun  javobgarlik  hissini  tuyishni  o‘rganaylik 
deb  shu  to‘xtamga  keldim.  "Yulduzlar  mangu  yonadi"   orqali  bolalarimizda  ana  shunday 
hislarni shakllantirmoqchi bo‘ldim. Bu birinchi jihati. 2-j i h a t i :
Ikkinchidan ,  uning kitoblari bolalarga o‘zbek tilini go‘zalligini namoyon etadi. 
Anovi tuxumdek silliq yozilgan asarlar voqealari qanday esimizdan chiqib ketsa, 
tili ham o‘quvchiga shunday yuqmaydi. Bu xildagi asarlar faqat xabar berish 
bilan cheklanib qolgan. Tog‘ay Murod asarlarining esa o‘z musiqasiga egaligi 
bilan kitobxonni o‘ziga jalb qilayapti. U shunchaki til yoki axborot vositasi 
emas, balki musiqa vositasidir ham. Qolaversa, estetik funktsiyasi-da bor. Tog‘ay 
Murod prozasi she'r bilan bilan bitilgandek taassurot o‘yg‘otadi. Keyin Tog‘ay 
Murod asarlarida nafaqat tasvirlarni, qiyofalarni-da ko‘rishimiz mumkin. Odatda 
biz harflarni harflarga qo‘shib ma'no chiqaramiz. Uning asarlarini o‘qiyotgan 
vaqtimizda, ya'ni harflarni harflarga qo‘shganimizda musiqa taraladi. Ana shu 
bitta so‘zning vazifasi muloqot vositasi bo‘lsa, Tog‘ay Murod so‘zga bir qator 
qo‘shimcha funktsiyalarni yuklay oldi. 15N	im	a 	uchun?“ Yulduzlar 
mangu 
yonadi”qissasi 
darslikka 
kiritildi. 	
N	im	a 	
uchun?
N	im	a uchun?Tog‘ay Murodnning  “ Yulduzlar mangu yonadi”  qissasi 16  BO`RI  POLVON                                                 NASIM POLVON    
                    17          O ‘ qituvchi:  Do‘stiga  xiyonat  qilgan,  qishlog‘idan  bosh  olib  chiqib  ketishga 
majbur bo‘lgan, qasam ichib “ko‘r bo‘lay” degan va oqibat ko‘r bo‘lib qolgan odam 
g‘olib bo‘ladimi?
Bo‘ri    polvon    zafar    va  mag‘lubiyatlarini  izohlang.    U  qachon  g‘alaba  qozondi-yu, 
qachon “yulduz sanadi”?
          O ‘ quvchilar:  Bo‘ri  polvonning    raqibini  mensimaganda  mag‘lub  bo‘lgani  va   
ko‘nglida  kibr  bo‘lmaganda  g‘alaba  qozonganini,  albatta,  tushunib  yetishgan.  Shu 
haqida ular fikri tinglangach,  o ‘ qituvchi xulosalaydi:
-Demak,  insonda  bir-biriga  yaqin  ikki  tuyg‘u  borki,  ularning  biri-  kibr,  biri  esa- 
g‘urur.
Ular o‘rtasidagi  chegarani aniq belgilash qiyin,lekin kibr insonni odamlar nazaridan 
qoldirsa, g‘urur esa insonni ezgu ishlar sari qanotlantiradi. Dars yakunida:   UCHUN 
E’TIBORINGIZ 
UCHUN RAHMAT!!!

Tog‘ay Murod (1948-2003)

2Tog‘ay Murodning “Yulduzlar mangu yonadi” nomli qissasini tahlil qilish metodikasi Supiyeva Buxolida

Tog‘ay Murod (1948-2003) — uning asl ism-sharifi Tog‘aymurod Mengnorov bo‘lib, Tog‘ay Murod adabiy tahallusidir. U 1948- yilda Surxondaryo viloyati Denov tumanining Xo‘ja Soat qishlog‘ida dunyoga kelgan. O‘rta maktabni 1966- yilda tugatib, Toshkent Davlat universitetining jurnalistika fakultetida tahsil olgan. 1994- yil yozuvchi Abdulla Qodiriy nomidagi Respublika mukofoti sovrindori bo‘lgan, 1999- yil unga “O‘zbekiston xalq yozuvchisi” unvoni topshirilgan.

Tog‘ay Murod R espublika radiosida muharrir (1972-1976), “O‘zbekiston jismoniy tarbiyachisi” gazetasida tarjimon (1976- 1978), “Fan va turmush” jurnalida bo‘lim boshlig‘i bo‘lib ishlagan (1982-1984). 1985-1987 - yillar Moskvadagi adabiyot institutida tahsil olgan. Ilk qissasi - “Yulduzlar mangu yonadi” (1976) orqali kitobxonlar orasida yetuk, o‘ziga xos yozuvchi sifatida tanilgan. Tog‘ay Murodning har bir yangi asari respublikaning adabiy hayotida muhim voqeaga aylanadi: “Ot kishnagan oqshom” (1979), “Oydinda yurgan odamlar” (1980) va “Momo Yer qo‘shig‘i” (1985).

Toshkent davlat universiteti (hozirgi O zMU)ning jurnalistika ʻ fakultetida (1967–1971), Moskvadagi Adabiyot institutida (1985–1987) tahsil oldi. Respublika radiosida (1972–1975), “O zbekiston ʻ fizkulturachisi” gazetasi (1976–1978), “Fan va turmush” jurnalida (1982–1984) xizmat qildi. 1976 yili Tog ay Murodning ʻ “Yulduzlar mangu yonadi” degan ilk qissasi “Sharq yulduzi” jurnalida chop etilgach, kitobxonlar og ziga ʻ tushdi. Shundan so ng birin-ketin ʻ “Ot kishnagan oqshom” (1979), “Oydinda yurgan odamlar” (1980), “Momo Yer qo shig i” ʻ ʻ (1985) kabi o zbek milliy qissachiligining yangi namunalari dunyoga keldi. ʻ Ular yuksak baholanib, adib O zbekiston Yozuvchilar uyushmasining ʻ Oybek nomidagi yillik mukofotiga sazovor bo ldi. ʻ