Mavzu: Tokzorlar uchun agrokimyoviy xaritanoma tuzish va o’g’itlarni tabaqalashtirib qo’llashning o’ziga xos jihatlari Reja: 1. Tokzorlarda agrokimyoviy tekshirish o’tkazishni mazmuni va maqsadi. 2. Tokzor tuproqlarida yirik masshtabli tekshirish xususiyatlari. 3. Dala ishlariga tayorgarlik. 4. Dala ishlari. 5. Xaritanoma tuzish va shakllantirish.

1. Tok xosildorligi, uzum sifati nafaqat nav bilan, balki uning ekologik o’sish sharoiti bilan aniqlanadi. Bu yerda joyning mikroiklimi va tuproq birinchi darajali axamiyatga ega.shuning uchun xam xar bir massivda o’g’itlarni qo’llash nafaqat xosildorlikni opshrishga, balki xosildan foydalanishning ko’zda tutilgan yo’nalishiga mos keladigan (xuraki, vinobop, mayiz uchun va xakoza) sifatlarini rezavor mevalariga berishga yo’nalgan bo’lishi kerak. Uzum ko’p yillik o’simlik. Shuning uchun o’g’itlarni qo’llash bo’yicha tavsiyanomalar ishlab chiqilganda O’simliklar holatini hisobga olish kerak. O’simliklar holati tokzor tarixiga ya’ni tuproqni o’ziga xosligiga, tuproqni ekishga tayyorlanganlik darajasiga, ko’chat sifatiga, ekish uslubiga, oldingi yillar agrotexnikasiga va boshqa faktorlarga bog’liq. Tokzorlarning ko’pchillik qismi tog’ va tog’ oldi zonasida jiylashgan. Boshqa zonalarda ham tokzorlar nishab yerlarda va daryo vaxolarida barpo etilgan. Ma’lumki bunday sharoitlarda tuproq qatlami katta rang baranglikka va olabo’lalikka ega. Shuning uchun ham tokchilikda interpolyatsiya uslubini qo’llash juda ham kiyin. Xar xil tuproq iklim sharoitida o’g’itlarni sinash bo’yicha dala tajribalari o’tkazib, olingan natijalarni usha sharoitga qo’llab bo’lmaydi. Bu tavsiyanomalar faqat orientr tavsifga ega. Shuning uchun dala tuproqlarini tekshirish o’g’it dozasini aniqlashda muxim ahamiyatga ega.

Mevaga kirgan tokzorlarda o’g’itlarni samaradorligi ko’p omillarga, birinchi navbatda o’simlik holatiga nam bilan ta’minlanganlik darajasiga, tuproq unumdorligiga bog’liq. Bundan tashqari navning biologik xususiyati, tokzor yoshi, tok kesish texnikasi, tupni shakllantirish uslubiga, uchastkaning ifloslanganlik darajasiga, kasallik va zararkunandalarning rivojlanishiga bog’liq. 2. Tokzor tuproqlarida agrokimyoviy tekshirish o’tkazishda tok o’simligining quyidagi xususiyatlarini va ustirish uslublarini xisobga olish kerak. Uzum tipi plantatsiyada ma’lum bir sistema bo’yicha joylashtiriladi: ular rivojlangan ildiz sistemasiga ega, bu esa tokni tuproqni xar-xil gorizontlaridan oziq moddalarni o’zlashtirib olishga imkon beradi. Faol ildizlarning asosiy qismi 20-70 sm qatlamda bo’ladi. Tokzor barpo kilishga tuproqni tayyorlashda plantaj xaydash hisobiga tuproqni tabiiy tuzilishi bo’ziladi. Keyinchalik traktor bilan ishlov berilganda qator orasini tuproqni notekis zichlashishi yuzaga keladi, uning ta’sirida esa tuproqni fizik xossalari, namlik va tuproqni biologik xossalari o’zgaradi. 3. Tokzorlarda foydalaniladigan o’g’itlarni qo’llashning ochag (uchok) - lenta usuli tuproqda oziq moddalarning miqdori ko’paygan markazlarivi yaratadi. U qator orasida bo’lib, lekii qatordan har xil uzoqlikda va har xil chuqurlikda joylashgan. Bayon etilgan tok o’simligining va agrotexnikasining uziga xos xususiyatlari urganish uchun, namuna olish uchun tuproq qatlami kalinligi aniqlanayotganda hisobga olinishi kerak.