logo

Topografiya, kartografiya va Gis fanining rivojlanish tarixi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

889.634765625 KB
MAVZU: TOPOGRAFIYA,  KARTOGRAFIYA  VA  
GIS FANINING  RIVOJLANISH  TARIXI.
•
                                     RE JA:
•
1.  TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYA FANINING  DASTLAB  VUJUDGA KELISHI.
•
2. TOPOGRAFIYA  VA KARTOGRAFIYA FANLARINING  BOSHQA FANLAR BILAN 
ALOQASI.
•
3. TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYANING  ASOSIY  VAZIFALARI. TOPOGRAFIYA HAM    BOSHQA FANLAR  KABI, 
KISHILIK  JAMIYATINING  XAYOTIY  TALABLARI  
ASOSIDA VUJUDGA KELGAN VA ISHLAB 
CHIQARISH KUCHLARINING TARAQQIY  ETISHI 
BILAN  TOBORA RIVOJLANA BORGAN.    
TOPGRAFIYA   TUSHINCHASINI FANGA DASTLAB 
QADIMGI GREK  OLIMI  KLAVDIY PTOLOMEY (90-
168-YILLARDA,)  KIRITGAN.     PTOLOMEY  GEOGRAFIYASINING  YER 
YUZASIDA JOYLADHGAN  MUXIM OBYEKTLAR 
SHAXAR VA QISHLOQLAR , TOĞLAR, DARYOLAR, 
DENGIZLAR, VA BOSHQALARNING  JOYLANISHI 
TÒĞRISIDAGI TARMOĞINI   TOPOGRAFIYA   DEB 
ATAGAN.
UMUMAN,  TOPOGRAFIYA QADIM 
ZAMONLARDAN BOSHLABOQ  
GEOGRAFIYANING  BIR TARMOĞI  SIFATIDA 
VUJUDGA KELGAN  VA ASRLAR  DAVOMIDA  
GEOGRAFIYA BILAN BOĞLIQ  HOLDA TARAQQIY 
ETIB KELGAN.   KARTOGRAFIYA     HAM QADIMGI FANLARDAN BIRI BÒLIB  U  HAM ÒZ TARIXIGA EGADIR.  FAN TARIXINI 
ÒRGANISHDA UNING PAYDO BÒLISHI, TARAQQIYOTI, XOZIRGI HOLATI BILAN BIR QATORDA KELA JAGI VA 
MUOMMOLARI KÒRSATIB BERILADI.  FAN  TARIXI MA’LUM BIR MAKON VA ZAMON BILAN BOĞLANGAN HOLDA 
ÒRGANILADI.  DASTLABKI   KARTOGRAFIK TASVIRLAR IBTIDOIY  JAMOA  DAVRIDA VA BALIQ OVLASHDA  
BORADIGAN YÒLLARNI, OV QILADUGAN JOYLARNI ÒZLARI YASHAGAN ĞORLAR DEVORIGA CHIZIB QOLDIRGAN  
CHIZMALARI MA’LUM.   ÒZ ÒRNIDA KÒRINADIKI USHBU CHIZILGAN CHIZMALAR KARTOGRAFIYANING DASTLABKI 
 PAYDO BÒLISHIDAN DARAK BERUVCHI ELEMENTDIR.
•
             ODDIY  KARTOGRAFIK SHAKLLAR    DASTLABKI IBTIDOIY  JAMOA 
YASHAGAN DAVRDA YOZUV PAYDO BÒLMASDAN OLDIN PAYDO 
BÒLGANLIGI TARIXDAN MA’LUM. MASALAN, MILODDAN AVVALGI IKKI 
MINGINCHI  YILLARNING ÒRTLARIDA   SHIMOLIY ITALIYADAGI BRONZA 
DAVRIGA TEGISHLI TOSHGA CHIZILGAN SHAKLLAR DARYOLAR,  SÒQMOQ 
YÒLLAR,  DEHQONCHILIKNING  DASTLABKI  HUDUDLARI KÒRSATILGAN. TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYA  
SHUNINGDEK  GEOGRAFIYA FANLARINING 
ILMIY ILDIZLARI  QADIMGI  GRETSIYAGA 
BIRIB TAQALADI.  QADIMGI  GRETSIYADA 
TOPOGRAFIK ÒLCHASH ISHLARINI 
RIVOJLANISHIDA  DEXQONCHILIKNI  ROLI 
KATTADIR.  ERAMIZDAN OLDINGI  II  
ASRDALARDA ASTRONOMIYANI 
RIVOJLANISHI MUNOSABATI BILAN 
KARTOGRAFIYA SOHASI  HAM YANGI 
ÒZGARISHLARGA SABAB BÒLDI.  SHARQ KARTOGRAFIYASINI RIVOJLANISHIDA  ARAB VA ÒRTA OSIYO  KARTOGRAFIYASINI  ASOSI BÒLGAN  ,,ISLOM  ATLASI,,NING ÒZIGA XOS ÒRNI BOR.  ARAB XALIFALIGIDA 
KARTOGRAFIYAGA  KATTA HISSA  QÒSHGAN OLIMLARDAN   JDRISIYNING   70 BETDAN IBORAT    XARITALAR TÒPLAMI  BÒLIB,     U PTOLOMEY  XARITALARI  ASOSIDA 
TUZILGAN.    SHARQ MAMLAKATLARIDAN BIRI  XITOYDA   III ASRDA  YASHAGAN  XITOY   KARTOGRAFIYASINI OTASI   OTASI   PEY SYU   HISOBLANADI. XVIII  ASR  BOSHLARIDA   KARTOGRAFIYADA   YANGI  DAVR BOSHLANDI  DESA BÒLADI.  
CHUNKI KARTOGRAFIK  ISHLAR  ILMIY  YÒNALISHLAR   ASOSIDA OLIB BORILA BOSHLANDI.  
ĞARBIY  YEVROPA MAMLAKATLARIDA  FANLAR AKADEMIYASINING TASHKIL QILINISHI  BU 
SOHAGA HAM   ÒZINI  TASIRINI KÒRSATDI.   MASALAN  PARIJ AKADEMIYASI,   BERLIN 
AKADEMIYASI,  PETYERBURG  AKADEMIYASI,  TASHKILNQILINGAN.  BU VAQTGA KELIK  
XARITA   TABIIY RESURSLARNI ÒRGANISHDA  HAMDA  ULARDAN  FOYDALANISHDA   VA  
HARBIY  ISHLARDA   FOYDALANILADIGAN  BÒLDI. HUDUD  UNING  QOĞOZDA  KICHRAYTIRILGAN  TASVIRI   TOPOGRAFIK  
XARITALAR  ASOSIDA ÒRFANILADI.   TOPOGRAFIK  XARITA   FAQAT  YER  
YUZASINI   HAR TOMONLAMA  ÒRGANISHDAGINA  EMAS,   BALKI  
TERRITORIYANI   HUDUD  JIHATDAN ÒZLASHTIRISH,   TABIIY   
RESURSLARNI  HISOBGA OLISH   VA ULARDAN  MAQSADGA   MUVOFIQ   
FOYDALANISH  HAMDA   TURLI  XIL   INSHOOTLAR  WURISH  KABI   ILMIY 
VA AMALIY   ISHLARDA  KENG  QÒLLANILADI.    TOPOGRAFIK  XARITA   
BARCHA GEOGRAFIK  XARITALARNI  TIZISHDA  ASOS  BÒLIB  XIZMAT   
QILADI. UMUMAN,   MAMLAKATIMIZ  HUDUDINING   TOPOGRAFIK  XARITALARINI TUZISH  Q ISHLOQ  XÒJALIGINI  RIVOJLANTIRISH  
VOSITALARIDAN BIRI  HISOBLANADI.
MALUM  BIR HUDUDNING   TOPOGRAFIK  XARITASINI   TUZISH  UCHUN  MAZKUR  HUDUDNI  TOPOGRAFIK  JIHATDAN   
ÒRGANIB,   UNING   PLANI  OLINADI.  YER YUZASINI  TOPOGRAFIK  JIHATDAN  ÒRGANISH  MAQSADIDA  UNING  PLANINI  OLISH 
 NAZARYASI  VA AMALIYOTI  BILAN  SHUĞULLANADIGAN  FAN   TOPOGRAFIYA  DEYILADI.   TOPOGRAFIYA SÒZINI MANOSI HAM  
GREKCHA  ,,JOYNI  TASVIRLASH,,  DEGAN  MANONI  BILDIRADI. RELYEFLARN I  TOPOG RAFIK  XARITADA TASVIRLANISHI. TOPOGRAFIYA  JUDA KÒP FANLAR BILAN,  
XUSUSAN  GEOGRAFIYA,  GEODEZIYA,  
MATEMATIKA,  FIZIKA  FANLARI  VA  
FOTOGRAMMETRIYA  BILAN  CHAMBARCHAS 
BOĞLIQ.  TOPOGRAFIYA  HUDUDNING  
TOPOGRAFIK  XARITASINI  TUZISHDA   VA  
TOPOGRAFIK  OCHERKLAR  YOZISHDA,  BIRINCHI  
NAVBATDA,    GEOGRAFIYA  FANI  ASOSLARIGA   
TAYANADI. BARCHA TURDAGI  GEOGRAFIK  XARITALARNI    
TUZISHDA     TOPOGRAFIK   XARITA   ASOS QILINIB  
OLINADI.    KARTOGRAFIYADA    ISHLAB    CHIQILGAN   
MASALALAR,    CHUNONCHI,  XARITANING  
MATEMATIK  ASOSLARI,     CARITA  TUZISH  VA UNI    
RASMIYLASHTIRISH,  TAHRIR  QILISH   VA NASHR   
QILISH    KABI  UMUMIY   MASALALARDAN  
TOPOGRAFIYADAN    FOYDALANILADI.      
TOPOGRAFIYA  BILAN  KARTOGRAFIYA  YAGONA  
MAQSAD – QISHLOQ  XÒJALIGI  BARCHA  
TARMOQLARINING   EHTIYOJLARIGA  TÒLA  JAVOB  
BERA  OLADIGAN  YUQORI  SIFATLI  XARITALAR  
YETKAZIB    BERISH  UCHUN   XIZMAT  QILADI.   TOPOGRAFIYANI   , KÒPINCHA   GEODEZIYA  DEB HAM  YURITADILAR.  LEKIN   TOPOGRAFIYA   
BILAN NGEODEZIYA  BIR  MAZMUNLI  FAN EMAS.  GEODEZIYA  YER   USTINI ÒLCHASH  ISHLARI  
BILAN  SHUĞULLANADI.  BU ÒLCHASH ISHLARI  YERNING  SHAKLI  VA  KATTALIGINI  ANIQLASH  
 HAMDA  XARITA   VA  PLAN  TUZISHDA   ASOS BÒLIB  XIZMAT  QILADIGAN   GEODEZIK   
TAYANCH  SHAXOBCHALARINI  BARPO  QILISH  MAQSADIDA   BA JARILADI.   BULARNI 
ÒRGANISH  VA  BA JARISH  OLIY  GEODEZIYANING  VAZIFASIGA KIRADI.  HOZIRGI  VAQTDA  YER  YUZASINI  TOPOGRAFIK  XARITASINI  TUZISHDA   PLAN  
OLISHNING   TURLI  METODLARI  QÒLLANILADI.   TOPOGRAFIK   PLAN  OLISHNING  
ANA SHU  METODLARINI  ÒRGANISH  HAMDA  PLAN  OLISH  ISHINI  TASHKIL  ETISH 
 VA  BA JARISH   TOPOGRAFIYANING  ASOSIY  VAZIFASIDIR.
SHUNDAY WILIB  TOPOGRAFIYANING  ASOSIY  VAZIFASIASOSAN:    YER  
YUZASINING   PLANINI  OLISH  ISHLARINI  TASHKIL   QILISH  VA  PLANI  
OLINAYOTGAN  HUDIDNI  TOPOGRAFIK  JIHATDAN  ÒRGANISH;   TURLI  
TOPOGRAFIK  ASBOBLAR  BILAN  PLAN  OLISH  METODLARINI  ÒRGANISH ;  
JOYNING  YERDA  TURIB  OLINGAN  SURATLARINI  QAYTA  ISHLASH  NATIJASIDA  
XARITA  VA  PLAN  TUZISH  METODLARINI  ÒRGANISH  HAMDA  ULARNI  BA JARISH; SHUNINGDEK  AEROFOTOSYOMKA  MATERIALLARIDAN  FOYDALANIB ,  TOPIGRAFIK  XARITA   TUZISH  METODLARINI  
ÒRGANISH  VA BU  METODLAR ASOSIDA  TOPOGRAFIK  XARITALAR TUZISH.;   PLAN  OLISHDA  KARTOGRAFIK  
GENERALIZATSIYA    METODLARINI  ÒRGANISH; TOPOGRAFIK  XARITA  TUZISHNING  BARCHA  BOSQICHLARIDA  UNI  
TAHRIR QILISH  YÒLLARINI  ÒRGANISH; TOPOGRAFIK  XARITALARNING  SHARTLI  BELGILARINI  YANADA  
TAKOMILLASHTIRISHDIR.  BULARNING  HAMMASI  MAMLAKATIMIZ  QISHLOQ  XÒJALIGI  BARCHA  TARMOQLARINING  
VA MUDOFASINING  TALABLARIGA  TÒLA  JAVOB  BERA  OLADIGAN   TOPOGRAFIK  XARITALAR   TUZISHGA 
QARATILGAN. FOYDALANILGAN  ADABIYOTLAR RÒYXATI:
,,TOPOGRAFIYA  VA KARTOGRAFIYA, GAT 
TEXNOLOGIYALARI,,  E.SAFAROV, SH. PRENOV, 
A.MÒMINOV.
,,TOPOGRAFIYA  ASOSLARI,, T.QÒZIBOYEV.
IJTIMOIY INTERNET SAYTLARI. E’TIBORINGIZ UCHUN  RAXMAT.

MAVZU: TOPOGRAFIYA, KARTOGRAFIYA VA GIS FANINING RIVOJLANISH TARIXI. • RE JA: • 1. TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYA FANINING DASTLAB VUJUDGA KELISHI. • 2. TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYA FANLARINING BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI. • 3. TOPOGRAFIYA VA KARTOGRAFIYANING ASOSIY VAZIFALARI.

TOPOGRAFIYA HAM BOSHQA FANLAR KABI, KISHILIK JAMIYATINING XAYOTIY TALABLARI ASOSIDA VUJUDGA KELGAN VA ISHLAB CHIQARISH KUCHLARINING TARAQQIY ETISHI BILAN TOBORA RIVOJLANA BORGAN. TOPGRAFIYA TUSHINCHASINI FANGA DASTLAB QADIMGI GREK OLIMI KLAVDIY PTOLOMEY (90- 168-YILLARDA,) KIRITGAN.

PTOLOMEY GEOGRAFIYASINING YER YUZASIDA JOYLADHGAN MUXIM OBYEKTLAR SHAXAR VA QISHLOQLAR , TOĞLAR, DARYOLAR, DENGIZLAR, VA BOSHQALARNING JOYLANISHI TÒĞRISIDAGI TARMOĞINI TOPOGRAFIYA DEB ATAGAN. UMUMAN, TOPOGRAFIYA QADIM ZAMONLARDAN BOSHLABOQ GEOGRAFIYANING BIR TARMOĞI SIFATIDA VUJUDGA KELGAN VA ASRLAR DAVOMIDA GEOGRAFIYA BILAN BOĞLIQ HOLDA TARAQQIY ETIB KELGAN.

KARTOGRAFIYA HAM QADIMGI FANLARDAN BIRI BÒLIB U HAM ÒZ TARIXIGA EGADIR. FAN TARIXINI ÒRGANISHDA UNING PAYDO BÒLISHI, TARAQQIYOTI, XOZIRGI HOLATI BILAN BIR QATORDA KELA JAGI VA MUOMMOLARI KÒRSATIB BERILADI. FAN TARIXI MA’LUM BIR MAKON VA ZAMON BILAN BOĞLANGAN HOLDA ÒRGANILADI. DASTLABKI KARTOGRAFIK TASVIRLAR IBTIDOIY JAMOA DAVRIDA VA BALIQ OVLASHDA BORADIGAN YÒLLARNI, OV QILADUGAN JOYLARNI ÒZLARI YASHAGAN ĞORLAR DEVORIGA CHIZIB QOLDIRGAN CHIZMALARI MA’LUM. ÒZ ÒRNIDA KÒRINADIKI USHBU CHIZILGAN CHIZMALAR KARTOGRAFIYANING DASTLABKI PAYDO BÒLISHIDAN DARAK BERUVCHI ELEMENTDIR. •