Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

4089.1708984375 KB

Ko'chirib olish

•
Xalqaro iqtisodiy aloqalar deb,
davlatlar o‘rtasidagi, xalqaro tashkilot
va korporatsiyalar ishtirokidagi
xo‘jalik aloqalariga aytiladi. Unga
ilmiy-texnik taraqqiyot, davlatlararo
ijtimoiy-iqtisodiy tafovut, jahon
mintaqalaridagi siyosiy vaziyat,
xalqaro iqtisodiy integratsiya kabi
omillar ta’sir ko‘rsatadi.

•
Xalqaro iqtisodiy aloqalarning xalqaro savdo, kredit-
moliya munosabatlari, xalqaro turizm, mehnat
resurslarining xalqaro migratsiyasi, xalqaro ilmiy-
texnik hamkorlik kabi ko‘rinishlari mavjud. Ular
orasida xalqaro savdo eng katta ahamiyatga ega. U
davlatlar o‘rtasida xomashyo, mahsulot va xizmatlarni
o‘zaro ayirboshlashga asoslangan xalqaro savdo
munosabatlari tizimidir. Davlatlarning tashqi savdo
hajmi tashqi savdo aylanmasi orqali aniqlanadi. AQSH,
Xitoy, Germaniya, Yaponiya, Fransiya tashqi savdo
aylanmasi hajmiga ko‘ra jahonda yetakchilik qiladi .

•
Xalqaro savdoning 3/4 qismini mahsulotlar
savdosi tashkil qiladi. Mashina va jihozlar,
transport vositalari, kimyoviy mahsulotlar
kabilar xalqaro savdoda talab yuqori
bo‘lgan tayyor mahsulotlar
hisoblanadi. Jahonning
rivojlangan davlatlari
xalqaro savdoning
60% dan ortig‘ini
ta‘minlaydi.

•
Tashqi savdoda globallashuv jarayoni tez sur’atlarda
o‘sib borishiga qaramay, davlatlar va mintaqalar orasida
katta hududiy tafovutlar saqlanib qolmoqda. Tashqi
savdoning deyarli 90 % i G‘arbiy Yevropa, Shimoliy
Amerika, Osiyo-Tinch okean mintaqasi hissasiga
to‘g‘ri kelmoqda. Bu mintaqalar, asosan, tayyor
mahsulotlar va yuqori sifatli xizmat bilan savdo
aloqalarini o‘rnatsa, Afrika, Lotin Amerikasi hamda
Osiyoning rivojlanayotgan davlatlari jahon bozoriga,
asosan, mineral resurslar, o‘rmon va qishloq xo‘jalik
mahsulotlarini olib chiqadi.

•
So‘nggi yillarda xorijda o‘z ishlab chiqarish
sohalarini rivojlantirish maqsadida kapital
qo‘yilma kiritish hamda foyda olish jarayoni
kapital eksporti kuchayib bormoqda. Katta
miqdordagi kapital rivojlanayotgan davlatlar
iqtisodiyotiga yo‘naltirilmoqda. AQSH,
Yaponiya, Buyuk Britaniya, Germaniya, Xitoy
kabilar jahonning eng yirik kapital
eksportyorlari hisoblanadi.

•
Xalqaro turizm ham tashqi iqtisodiy aloqalarning
asosiy ko‘rinishlaridan biri hisoblanadi. Turizm
jahon YMMning deyarli 10% ini, xizmatlar
eksportining esa 1/3 qismini beradi. Ispaniya,
Gretsiya, Italiya, Kipr kabi davlatlar mazkur
sohani o‘z milliy iqtisodiyotlarining
ixtisoslashgan tarmog‘iga aylantirishgan. Jahon
mintaqalari orasida Yevropa turistik oqimning eng
katta qismini o‘ziga yo‘naltirganligi bilan ajralib
turadi.

•
Qit’a davlatlari orasida Fransiya, Ispaniya, Italiya,
Germaniya, Buyuk Britaniya yillik tashrif buyuruvchi
sayyohlar soniga ko‘ra jahonning birinchi o‘ntalik
davlatlari orasidan o‘rin olgan. So‘nggi yillarda
Osiyoning xalqaro turizmdagi ahamiyati ortmoqda.
Ayniqsa, Sharqiy Osiyo, Janubi-sharqiy Osiyo va
Janubi-g‘arbiy Osiyo davlatlari ko‘p sonli
sayyohlarni o‘ziga jalb qilmoqda.

•
Afrika qit’asi davlatlari orasida turizm sohasida
Shimoliy Afrika davlatlari alohida ajralib turadi.
Qirg‘oqbo‘yida dam oluvchilarni, asosan, Marokash,
Tunis yoki Misr, tarixiy turizm ixlosmandlarini esa
Misr ehromlari, qadimiy Karfagen ko‘rinishlari o‘ziga
jalb qiladi. Amerika qit’asi turizmida AQSH, Meksika,
Karib havzasi davlatlari katta salmoqqa ega. Avstraliya
va Okeaniya mintaqasi turizmida qirg‘oqbo‘yi
hududlaridagi dam olish maskanlarining ahamiyati
katta.

•
Hozirgi kunda turizmning an‘anaviy ko‘rinishlari
(tabiiy, diniy, tarixiy) bilan bir qatorda
ekoturizm, agroturizm, ishbilarmonlik, sport,
shoping, ekstremal turizm kabi ko‘rinishlari
ham rivojlanmoqda.

Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi

• Xalqaro iqtisodiy aloqalar deb, davlatlar o‘rtasidagi, xalqaro tashkilot va korporatsiyalar ishtirokidagi xo‘jalik aloqalariga aytiladi. Unga ilmiy-texnik taraqqiyot, davlatlararo ijtimoiy-iqtisodiy tafovut, jahon mintaqalaridagi siyosiy vaziyat, xalqaro iqtisodiy integratsiya kabi omillar ta’sir ko‘rsatadi.

• Xalqaro iqtisodiy aloqalarning xalqaro savdo, kredit- moliya munosabatlari, xalqaro turizm, mehnat resurslarining xalqaro migratsiyasi, xalqaro ilmiy- texnik hamkorlik kabi ko‘rinishlari mavjud. Ular orasida xalqaro savdo eng katta ahamiyatga ega. U davlatlar o‘rtasida xomashyo, mahsulot va xizmatlarni o‘zaro ayirboshlashga asoslangan xalqaro savdo munosabatlari tizimidir. Davlatlarning tashqi savdo hajmi tashqi savdo aylanmasi orqali aniqlanadi. AQSH, Xitoy, Germaniya, Yaponiya, Fransiya tashqi savdo aylanmasi hajmiga ko‘ra jahonda yetakchilik qiladi .

O'xshashlar

Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi

Tashqi iqtisodiy aloqalar

Jahon iqtisodiy geografiyasi kursining metodikasi

O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi

Qadimgi Rimda xalqaro aloqalar koʻrinishlari va diplomatik organlari